De Boekenwereld. Jaargang 19

[p. 4]

Wonderland: Van Pietje Bell tot Harry Potter
Kinderboeken van de Koninklijke Bibliotheek in de Kunsthal Rotterdam
Marieke van Delft, Léanne Selles en Theo Vermeulen

Dit najaar presenteert de Koninklijke Bibliotheek in de Kunsthal Rotterdam een van haar bijzondere verzamelingen: de grootste collectie kinderboeken van Nederland. Voor de tentoonstelling Wonderland: Van Pietje Bell tot Harry Potter is een keuze gemaakt uit haar 125.000 kinderboeken.

De collectie kinderboeken in de kb

de belangrijkste stap tot de enorme omvang van de collectie kinderboeken van de kb werd in 1997 gezet. In dat jaar kreeg de kb van het Letterkundig Museum ruim 70.000 exemplaren in bruikleen, oorspronkelijk afkomstig van de dienst Boek en Jeugd. Die dienst werd vijftig jaar geleden opgericht om voorlichting te geven over jeugdliteratuur en te zorgen voor promotie van het ‘goede’ kinderboek. Daartoe werden ook de boeken zelf verzameld; die waren immers nodig om voorlichting te kunnen geven en met kennis van zaken het goede kinderboek te promoten. Zo ontstond een verantwoorde collectie jeugdliteratuur. Toen in de jaren '60 van de twintigste eeuw de normen losser werden, liet men ook de strakke ideeën over wat goede boeken voor kinderen waren varen, en verbreedde men het verzamelgebied van Boek en Jeugd. Men wilde zo veel mogelijk Nederlandstalige kinderboeken bijeenbrengen, zowel uit Nederland als uit Vlaanderen, uit heden en verleden, onafhankelijk van normen en waarden. In 1972 werd Boek en Jeugd onderdeel van het Nederlands Bibliotheek- en Lectuurcentrum (nblc), de centrale dienst voor het openbare-bibliotheekwezen. Daar werd de collectie verder uitgebreid en steeds intensiever gebruikt, nu niet meer alleen om voorlichting te geven en om het goede kinderboek te promoten, maar ook voor tentoonstellingen, studie en onderzoek. Een in de loop der jaren door Boek en Jeugd aangelegd uitgebreid documentatieapparaat en een grote naslagcollectie waren daarbij zeer nuttig. Toen in 1997 Boek en Jeugd overging naar het Letterkundig Museum, kreeg de kb de collectie kinderboeken in langdurig bruikleen. Op dat moment omvatte de verzameling alle belangrijke helden uit het Wonderland van kinderboeken: van Abeltje tot Wiplala, van Bartje tot De Vijf en natuurlijk al die figuren daartussen: de Baron von Münchhausen, Don Quichotte, Kruimeltje, Madelief, Nijntje, Pippi Langkous, Pluk, Robinson Crusoë, Stijfkopje, Dik Trom - wie niet?

Voor de kb waren kinderboeken geen onbekend terrein. Hoewel misschien geen expliciet verzamelterrein, werden ze wel al geruime tijd in de collectie opgenomen. Al in 1906 noemt Elize Knuttel-Fabius in haar voorwoord tot Oude kinderboeken de collectie kinderboeken van de kb, als ze ‘de Koninklijke te 's-Gravenhage’ bedankt als een van de bibliotheken die haar boeken leende. In 1927 is in de jaarverslagen van de kb voor het eerst sprake van een schenking van boeken voor kinderen. De erfgenamen van R. de Goeje, die onder het pseudoniem Agatha meer dan honderd grote en kleine verhalen voor kinderen schreef, doen dan een complete serie van haar werken aan de kb cadeau. In de jaren '30 en '40 van de vorige eeuw werden een paar grote verzamelingen kinderboeken aan de collectie toegevoegd. In 1937 kocht de kb de collectie-Waller, ruim 1900 Nederlandse en Vlaamse volksboeken, waaron-

[p. 5]

Monica Furlong, Heksenkind. Rotterdam/Meppel, Lemniscaat/Ten Brink, 1988. kb 2020556.

Henk Barnard, De Marokkaan en de kat van tante Da. 8^e druk. Amsterdam, Leopold, 1995. kb 2096676.

Sjoerd Kuyper, Het zakmes. 14^e druk. Amsterdam, Leopold, 2001. kb 2210194.

der ook heel wat jeugdboeken. De Haagse Openbare Leeszaal en Bibliotheek droeg in 1943 een flinke hoeveelheid jeugdboeken over aan de kb - het exacte aantal is helaas niet terug te vinden. Een jaar later werd de groei met de collectie-Boekenoogen nog eens flink voortgezet. Ook daarna bleven grote en kleine schenkingen binnenkomen, zoals in 1988 bijvoorbeeld 27 kinderboeken uit de verzameling van de kunstenares Sixta Saltet-Heddema en in 1996 van de erven van de auteur Anne de Vries honderden van diens boeken. Vanaf de jaren '60 van de vorige eeuw werd nieuw verschenen jeugdliteratuur ook actief voor de kb-collectie aangekocht, zij het mondjesmaat - alleen de bekroonde boeken. De kinderboeken werden vanaf dat moment en tot enkele jaren geleden systematisch bijeen geplaatst in het magazijn, op een signatuur dat begon met de letters Ki (van kinderboek). Natuurlijk droeg ook de oprichting in 1974 van het Depot van Nederlandse Publicaties bij aan de gestage groei van het aantal jeugdboeken. Vanaf dat jaar sturen alle Nederlandse uitgevers van vrijwel ieder boek dat zij uitgeven een exemplaar naar de kb.

Al met al waren er dus reeds heel wat kinderboeken in de kb, toen in 1997 de collectie van Boek en Jeugd in bruikleen werd gegeven. Maar die was met haar 70.000 exemplaren zo groot dat die toch in één klap het kinderboekenbezit van de kb meer dan verdubbelde. Ook de Boek en Jeugd-collectie bevatte belangrijke schenkingen zoals de 1100 abc-boeken van Antina de Ru; of de collectie van Jannie Daane, die voornamelijk ‘betere’ kinderboeken uit de periode 1960-1980 bevat, toen Daane actief was in het jeugdbibliotheekwerk als promotor van het goede kinderboek; en van Jaap van Leeuwen, die jeugdboeken verzamelde over homoseksualiteit en vriendschap; en de boeken gekocht op de veiling van de verzameling van C.F. van Veen in 1984. Het nblc heeft nog geprobeerd om de Van Veen-collectie bij elkaar te houden, maar dat lukte niet. Wel kreeg Boek en Jeugd subsidie om boeken aan te kopen. Boek en Jeugd kocht 43 nummers, de kb zestien waaronder een drietal zeer zeldzame abc-boekjes. Na 1997 bleven de schenkingen gewoon binnenkomen en werd de gecombineerde collectie verder uitgebreid met diverse verzamelingen. Zo schonk uitgever in ruste Reinold Kuipers zijn collecties Annie M.G. Schmidt en Jan Rinke en kwam er een aantal werken van uitgeverij Meinema binnen en, kort geleden, een vijftigtal pop-up-boeken van uitgeverij Ploegsma.

[p. 6]

Groot prenten-boek, of Het vermaak der jonkheid... [enz.] Amsteldam, B. Koene. 1818. kb 26 k 9.

J.A. Comenius, Orbis sensualium pictus... [enz.]. [Herdruk]. Noribergae, M. et J. Endter, 1679. kb 525 c 28.

De tentoonstelling

Uit deze enorme collectie is nu een selectie gemaakt voor de tentoonstelling Wonderland, waar de kb toont wat ze allemaal in huis heeft op het gebied van het kinderboek. Net zoals Het wonderbaarlijk alfabet, de jubileumtentoonstelling van de kb in de Nieuwe Kerk in Amsterdam in 1998, wordt Wonderland ontworpen door Kossmann en De Jong Exhibition Architects. Deze tentoonstellingsarchitecten introduceerden met Het wonderbaarlijk alfabet een geheel nieuw concept voor ‘boekententoonstellingen’. De boeken worden niet in saaie, rechttoe rechtaan vitrines gezet, maar krijgen door een speelse opstelling een extra dimensie, waardoor ook het grote publiek aangetrokken wordt. Inmiddels hebben Kossmann en De Jong een naam opgebouwd met bijzondere exposities en presentaties op speciale locaties. Zo bouwden zij in opdracht van het Nederlands Literair Produktie- en Vertalingenfonds een speciaal paviljoen voor de Tokio International Bookfair 2000, waar Nederland eregast was. Ook waren zij verantwoordelijk voor de bouw van een paviljoen op de EXPO 2000 in Hannover. In Nederland ontwierpen ze tentoonstellingen over allerlei onderwerpen - het Interbellum, het Land van Oranje - in onder andere Boijmans van Beuningen, het Stedelijk Museum (Amsterdam), Madurodam, het Centraal Museum Utrecht, het Nederlands Architectuur-instituut en al eerder in de Kunsthal. Zij zijn ‘conceptontwikkelaars’, waardoor hun presentaties telkens een verrassende en spannende uitstraling krijgen.

Wonderland is zo opgezet dat de bezoeker het gevoel krijgt dat hij op reis gaat naar een magisch kinderboekenland. Er wordt een door ‘boekenmuren’ omringde wereld geschapen, met daarin verschillende themapaviljoens, waarin verhalen verteld of verbeeld worden. Het is de bedoeling dat de tentoonstelling zowel voor kinderen als voor volwassenen een belevenis is. Voor volwassenen moet Wonderland een sentimental journey zijn, een nostalgische ontmoeting met de helden uit hun jeugd. Kinderen worden meegenomen naar een

[p. 7]

droomwereld met fantasiefiguren en helden uit hedendaagse kinderboeken. Ook de niet-westerse jeugdliteratuur zal een plek krijgen.

De hoogtepunten uit de geschiedenis van het kinderboek komen aan bod in de ‘tijdlijn’. Deze wordt gevormd door een 160 meter lange wand van boekenruggen waarin ruim zestig vitrines zijn verwerkt. Hiervoor zijn de ruggen van honderden kinder- en jeugdboeken uit de collectie van de kb gefotografeerd en vervolgens opgeblazen tot een hoogte van meer dan vier meter. De ruggen volgen de chronologie van de vitrines die in de wand gehangen zijn. In principe is de inhoud van de vitrines gebaseerd op de keuze die gemaakt is voor het boek dat bij de tentoonstelling verschijnt.

De tijdlijn begint met enkele vroeg-zestiende-eeuwse leerboekjes en een zeventiende-eeuwse uitgave van Comenius, waarna in de tweede vitrine een grote stap naar de achttiende eeuw wordt gemaakt via de hanenboekjes ofwel vroege abc-boeken voor kinderen. In de achttiende eeuw wordt aandacht besteed aan ‘Leering’ en krijgt uiteraard ook Van Alphen een plaats.

Mary Mapes Dodge, Hans Brinker, or, The silver skates. [Herdruk]. Racine, Whitman Publishing Co, 1917. kb bj 27476.

Louise M. Alcott, Onder moeders vleugels. Rijswijk (Z.H.), Blankwaardt & Schoonhoven, [1932]. kb bj 02820.

W.E. Johns, Biggles in de Zuidzee. 2^e druk. Assen, Born, 1953. kb bj 23100.

Negentiende-eeuwse onderwerpen die aan bod komen, zijn vreemde volken, fabels, almanakken, vaderlandse geschiedenis, bakerrijmen en - wederom - abc-boekjes. Ook oudere - maar nog steeds bekende - helden als Münchhausen, Don Quichotte, Gulliver, Robinson Crusoë, Prikkebeen, Piet de Smeerpoets en Sinterklaas zijn in Wonderland te zien. Alice (uit Wonderland!) en Dik Trom vormen de overgang naar de twintigste eeuw.

In de periode voor de Tweede Wereldoorlog is er speciale aandacht voor de verzuiling in het kinderboek. Ook worden verschijnselen als warenhuisboeken, kwartjesboeken en andere goedkope uitgaven uit de crisistijd, het opkomen van series als Oud goud en Illustrated classics en het zwart-wit-denken nader belicht. Uiteraard krijgen ook figuren als Ot en Sien, Winnie-de-Poeh, Pietje Bell, Kruimeltje en Joop ter Heul de plaats die ze verdienen. Ook voor en na de oorlog door reclame-uitgaven beroemd geworden helden als Piggelmee, Flip en Flap, Flipje en Piet Pelle doen mee. Voor de naoorlogse periode zijn speciale vitrines gewijd aan zeer succesvolle schrijvers als Dick Bruna en Annie M.G. Schmidt. Aandacht is er ook voor de Gouden boekjes. Helden uit de jaren '50 en beroemdheden van

[p. 8]

Miguel de Cervantes Saavedra, De wonderbare avonturen van ridder Don Quichot van Mancha en zijn schildknaap Sancho-Pansa. Amsterdam, G. Theod. Bom, [ca. 1867]. kb bj 01688.

J.P. Heije, Kinderliederen. [Herdruk]. Amsterdam, P.N. van Kampen, 1874. kb bj 25753.

radio en tv komen apart aan bod. Maatschappelijke ontwikkelingen uit de jaren '60 en '70 worden natuurlijk niet vergeten. Aan het eind van de tijdlijn zijn enkele vitrines gewijd aan diverse categorieën bekroonde boeken. En natuurlijk kan op een dergelijke tentoonstelling Harry Potter met sorteerhoed en zwerkbal niet ontbreken.

In de tijdlijn wordt bovendien voortdurend aandacht geschonken aan de in de betreffende periode in zwang zijnde illustratietechnieken en -stijlen. Ook is verspreid over de tijdlijn een gedeelte van de boeken geheel of gedeeltelijk gedigitaliseerd, zodat veertien belangrijke of bijzondere boeken virtueel doorgebladerd kunnen worden. Welke boeken getoond worden, is natuurlijk allereerst inhoudelijk bepaald: belangrijke titels of beeldbepalende edities mogen immers niet ontbreken. Als voor een bepaald onderwerp veel boeken belangrijk waren, heeft niet de inhoud maar de visuele aantrekkelijkheid van een boek de doorslag gegeven. De uiteindelijke keuze uit een dergelijke hoeveelheid was niet gemakkelijk.

In de paviljoens is een aantal thema's verder uitgewerkt en spelen niet alleen de boeken een rol. Meer dan in de tijdlijn worden daar afzonderlijke wereldjes geschapen, waarbij ook gebruikgemaakt wordt van geluid, films, video's, dia's en digitale middelen. Dat materiaal was gedeeltelijk al in de kb-collectie aanwezig, zoals dat wat gebruikt wordt in het Rijmpjes en liedjes-paviljoen, of is speciaal voor de tentoonstelling samengesteld. Voor het Jongens en meisjes-paviljoen zijn bijvoorbeeld bekende Nederlanders én schoolkinderen gefilmd, terwijl ze vertellen over hun favoriete kinderboek. Zo komt de bezoeker meer te weten over het favoriete kinderboek van onder anderen Johan Cruyff, en kan er meegezongen worden met bekende rijmpjes en liedjes uit de oude en nieuwe doos.

De bezoeker kan lekker griezelen in het griezelpaviljoen, meer kennis opdoen in het paviljoen Wist je dat of op een spannende reis gaan in het reisverhalentheater, waar een speciaal videotheater ingericht zal worden. In een aparte ruimte vertellen Nederlandse én buitenlandse verhalenvertellers verhalen uit verre vreemde landen en in het strippaviljoen komen striphelden tot leven. In het dierenpaviljoen spelen dieren de hoofdrol en in een

[p. 9]

echt sprookjesbos ontmoet de bezoeker Assepoester, Doornroosje en al die andere sprookjeshelden. Natuurlijk mogen ook de boeken over boefjes zoals Kruimeltje, Dik Trom en Pipi Langkous niet overgeslagen worden. In het paviljoen Maffe vormen ten slotte kunnen de prachtigste pop-up-boeken, beweegbare boeken en carrouselboeken bewonderd worden.

Buiten de paviljoens is ook van alles te beleven, bijvoorbeeld in de Kinderboekenfabriek. Hoe verzint een schrijver een verhaal, hoe wordt een boek gemaakt, hoe komt het in de winkel? Op deze vragen wordt in de Kinderboekenfabriek een antwoord gegeven. Niet alleen door erover te lezen, maar bovenal door het zelf te doen. Bezoekers - vooral kinderen - kunnen zelf aan de slag. Ze kunnen verhalen verzinnen, en die opschrijven op een van de vele computers die er staan, ze illustreren, plakken, fotokopiëren en printen. Ze kunnen kortom hun eigen boek maken! Uiteraard kan er veel gelezen worden in de talloze boeken die door de hele tentoonstelling liggen en erom vragen opgepakt, bekeken en gelezen te worden. In samenwerking met Stichting Lezen is een speciaal educatief programma ontwikkeld voor de hoogste klassen van het basisonderwijs. Dankzij het vsb Fonds, dat cultuurdeelname van kinderen wil stimuleren, kan een honderdtal schoolklassen uit alle provincies Wonderland bezoeken. Meer dan duizend scholen hebben zich reeds aangemeld, wat betekent dat er zo'n 40.000 schoolkinderen uit heel Nederland naar de tentoonstelling zullen komen, op de speciaal daarvoor vrijgehouden maandagen. Ook zullen er verschillende bijzondere evenementen georganiseerd worden, met om te beginnen de gecombineerde opening van Wonderland en de Kinderboekenweek op 2 oktober 2002, georganiseerd door de cpnb. In de weekends staan verschillende activiteiten op het programma zoals lezingen, optredens van kinderboekenschrijvers, themaweekends enzovoort. Bovendien wordt in het kader van deze tentoonstelling door de kb in samenwerking met de Haagse Vestiging van de Universiteit Leiden een collegecyclus over kinderboeken georganiseerd in de kb.

Begeleidende boeken

Bij een tentoonstelling over kinderboeken uit de collectie van de nationale bibliotheek hoort natuurlijk een boek. Tijdens het uitwerken van de ideeën hiervoor is het van meet af aan de bedoeling geweest om een algemene publicatie over kinderboeken te maken, en niet iets dat specifiek aan de collectie van de kb was gekoppeld. Al spoedig werd overeenstemming bereikt over een publicatie die het midden moest houden tussen twee andere boeken die de kb in het recente verleden heeft gemaakt. Enerzijds moest het, zoals Honderd hoogtepunten uit 1994, een werk worden met een afgerond aantal onderwerpen die op een overzichtelijke, min of meer gestandaardiseerde manier zouden worden behandeld. Aan de andere kant ging de voorkeur uit naar een veel beweeglijker boek met een meer speelse aanblik, ongeveer zoals Verzamelaars en verzamelingen uit 1998.

Anne de Vries, tot begin 2001 vakreferent kinderboeken bij de kb, maakte een eerste concept voor het boek, dat met enige aanpassingen uitgangspunt werd voor de definitieve opzet. Het boek bevat ongeveer honderd stukjes over kinderboeken, hun auteurs, illustratoren en aanverwante zaken. Er zijn in dit boek bijdragen te vinden over genres als kinderprenten of jongens- en meisjesboeken, hoofdpersonen als Winnie-de-Poeh en Dik Trom, auteurs als Annie M.G. Schmidt en Hans Christian Andersen en illustratoren als Max Velthuijs en de zusters Heymans. Per onderwerp worden twee pagina's ingeruimd en voor de bijdragen is een beroep gedaan op professionele auteurs. Een tweetal uitgeverijen is over de publicatie gepolst; met Waanders Uitgevers te Zwolle kwam de kb snel tot goede afspraken. Geen wonder, want Waanders gaf ook de twee bovengenoemde boeken, Honderd hoogtepunten en Verzamelaars en verzamelingen, uit.

[p. 10]

Marguerite Brun & E.-T. Hurd. Vijf brandweermannetjes. [Herdruk]. [Amsterdam], De Bezige Bij, [1975]. kb bj 17450.

P.L. Travers, Maria Poppins. Amsterdam, Van Breda, 1951. [Voorlopig signatuur] kb bj trav.

Bregje Boonstra, P.J. Buijnsters, Leontine Buijnsters-Smets, Lieke van Duin, Judith Eiselin, Aukje Holtrop, Joke Linders, Jeroen Salman, Jan Smeekens, Jos Staal, Marjoleine de Vos en Anne de Vries werden benaderd met de vraag of zij aan dit boek wilden meewerken en, zo ja, of ze eventuele suggesties hadden voor de gemaakte opzet. Ook een aantal kb-medewerkers werd gevraagd een bijdrage te leveren: Jan Bos, Marieke van Delft, Jeannette Kok en Reinder Storm. De redactie is namens de kb gevoerd door Marieke van Delft, Reinder Storm en Theo Vermeulen. Zij werden bij het redactiewerk terzijde gestaan door de stagiaire Antoinette Brummelink, die - met medewerking van Paul van Capelleveen - onmisbare steun leverde in de vorm van bureauredactie. Heleen Dongelmans-Mac Lean verzorgde de tekstredactie en Berry Dongelmans verstrekte inhoudelijk advies en heeft bovendien in een laat stadium enkele extra bijdragen voor Wonderland geschreven.

In een speciale bijeenkomst met de auteurs werd het concept van het boek Wonderland toegelicht tegen de achtergrond van een uiteenzetting over de tentoonstelling. Er werden praktische zaken besproken zoals de beoogde doelgroep, de omvang van de stukjes, eventuele illustratiesuggesties en - altijd belangrijk - de inleverdatum. Vrijwel iedereen leverde ongeveer op tijd de gevraagde bijdragen in, ze werden besproken, geredigeerd, voor commentaar naar de auteurs teruggestuurd en - in bewerkte vorm - opnieuw bekeken. Er werden illustraties geselecteerd en een register en een notenapparaat gemaakt. De afdeling Optische Technieken van de kb maakte honderden opnamen van kinderboeken, voornamelijk afkomstig uit de eigen collectie, maar ook enkele uit andere verzamelingen. Het gehele proces kende een voorspoedig verloop en vijf maanden voor het boek daadwerkelijk gereed moest zijn, konden de kopij, exclusief het voor- en nawerk, en het illustratiemateriaal aan Uitgeverij Waanders en vormgeefster Marjo Starink worden overhandigd.

Een heel ander verhaal is de totstandkoming van Het kinderboek. Tijdens een informeel overleg tussen medewerkers van uitgeverij Waanders en de kb over de voortgang van het grote Wonderland-boek, stelde de uitgever tamelijk onverhoeds voor dat de kb een deel zou

[p. 11]

Ko Doncker, 't Avontuur van Piet Pelle op zyn Gazelle. Een boeiend verhaal voor kinderen van 8 tot 80 jaar. [Herdruk]. Dieren, Gazelle Rijwielfabriek, [ca. 1985]. kb bj 25978.

verzorgen in de reeks kleine, compacte en rijk geïllustreerde uitgaven die door Waanders wordt aangeduid als Het ...boek. Een op het eerste gehoor niet erg veelzeggende reeks-titel, maar dat geeft niet: je hoeft de delen uit de reeks maar eenmaal te zien om onmiddellijk enthousiast te worden voor het concept. Het zijn boekjes met een klein formaat, maar heel dik. Ze hebben een herkenbare indeling en een helder onderwerp. Steeds wordt een object afgebeeld met enige beknopte informatie. Niet zwaar en diepgravend, maar ter zake, vlot geschreven en geschikt voor een breed, algemeen publiek. In de reeks verschenen tot nu toe delen als Het Haagse school boek, Het Indië boek, Het Nederlandse kunstboek en Het Nederlands antiekboek. Een constante in de serie boekjes is, behalve het formaat, de presentatie van de afgebeelde objecten. Die is verrassend, associatief en onconventioneel en biedt daardoor steeds boeiende en onverwachte combinaties van afbeeldingen tegenover elkaar. Bovendien wordt de lezer door een uitgekiend systeem van verwijzingen van het ene item naar het andere gelokt en maakt aldus een hele tocht door het bijeengebrachte materiaal. Juist door de onorthodoxe manier van presenteren levert dit een aantrekkelijk en inspirerend geheel op.

Toen Waanders de kb dan ook voorstelde om in deze reeks Het kinderboek te verzorgen, viel dit direct in goede aarde. Zij had bovendien enkele gunstige voorwaarden, mits het boekje gereed zou zijn tegen de tijd dat de tentoonstelling Wonderland in de Kunsthal Rotterdam zou opengaan. De kb heeft niet geaarzeld. De redactie van het Wonderland-boek was graag bereid ook dit ‘kleine dikke boekje’, zoals Het kinderboek in de wandeling oneerbiedig ging heten, onder hun hoede te nemen. In de persoon van Vivian Treurniet werd een stagiaire van de Erasmus Universiteit gevonden die het meeste werk voor dit boekje verzette: de selectie van 370 af te beelden kinderboeken en de keuze van illustraties. Bovendien schreef ze een groot aantal teksten. De overige teksten - zo'n driehonderd - werden door een groot aantal kb-medewerkers geschreven. Ook voor dit boekje verzette de afdeling Optische Technieken enorm veel werk door de 370 kinderboeken in no time te scannen. Dat er begin oktober 2002, naast de tentoonstelling en alle andere activiteiten, ook nog twee boeken over kinderboeken gereed zullen zijn, is werkelijk niet het geringste wonder van het geheel van activiteiten dat inmiddels Wonderland is gaan heten.

Met Wonderland wil de kb laten zien dat het boek, en zeker een kinderboek, in veel opzichten aantrekkelijk is: leuk om te lezen, leerzaam, spannend, ontspannend, mooi om naar te kijken en dikwijls ontroerend. Iedereen heeft in zijn of haar jeugd boeken gelezen, sterker nog: door boeken heeft men de wereld leren kennen.

[p. 12]

Literatuur

P.J. Buijnsters, ‘Mr. C.F. van Veen als verzamelaar van kinderboeken’, in: Jaarboek voor Nederlandse boekgeschiedenis, 4 (1997), p. 101-118.

P.J. Buijnsters en L. Buijnsters-Smets, Lust en Leering: geschiedenis van het Nederlandse kinderboek in de negentiende eeuw, Zwolle 2001.

De hele Bibelebontse berg: de geschiedenis van het kinderboek in Nederland & Vlaanderen van de Middeleeuwen tot heden, Amsterdam 1989.

Verzamelaars en verzamelingen. Koninklijke Bibliotheek 1798-1998, Zwolle 1998. Boek en Jeugd, p. 206-208; Collectie Boekenoogen, p. 93-96; Collectie-Waller, p. 159-163.

Frits Huiskamp, Naar de vatbaarheid der jeugd: Nederlandstalige kinder- en jeugdboeken 1800-1840: een bibliografische catalogus, Leiden 2000.

Van Prikkebeen tot Madelief: een greep uit de kinderboekencollectie van het NBLC, Den Haag 1983.

Gegevens wonderland

De tentoonstelling wordt gehouden van 3 oktober 2002 tot en met 5 januari 2003 in de Kunsthal Rotterdam. Openingstijden: dinsdag tot en met zaterdag van 10.00 uur tot 17.00 uur; zon- en feestdagen (met uitzondering van eerste Kerstdag en Nieuwjaarsdag) van 11.00 uur tot 17.00 uur. Toegangsprijzen: volwassenen €6,50; jongeren van 13 tot en met 18 jaar €3,50; kinderen van 6 tot en met 12 jaar €1. Er zijn elke zondagmiddag rondleidingen en verder op afspraak.

Voor verdere informatie zie: www.kb.nl/wonderland. Op deze website worden de activiteiten aangekondigd en kan een virtueel bezoek aan Wonderland worden gebracht. Vanaf de opening op 2 oktober wordt de site steeds verder uitgebreid en is via een webcam ook een virtueel bezoek aan de tentoonstelling mogelijk.

Boeken

Wonderland: de wereld van het kinderboek, Zwolle, Waanders Uitgevers / Den Haag, Koninklijke Bibliotheek, Den Haag, 2002. 224 p. isbn 9040086893 €24,50 (paperback); 9040086907 (gebonden) €34,50.

Het kinderboek: Kinderboeken in de KB, Zwolle, Waanders Uitgevers, 2002. Ca. 400 p. isbn 9040086885 €14,50.