De Boekenwereld. Jaargang 18

[p. 288]

Agenda

Veilingen

Van Stockum's veilingen, Prinsengracht 15, 2512 en Den Haag, tel. [phone]. Kunst- en antiekveiling: 4 t/m 6 september 2002; kijkdagen 30 en 31 augustus, 1 september 2002. Boek- en prentveiling: 13 t/m 15 november 2002; kijkdagen 8 t/m 10 november 2002

Van Gendt Book Auctions bv, Brandewijnsteeg 2, 1011 gn Amsterdam, tel. [phone]: 17 en 18 september 2002; kijkdagen 13 t/m 16 september 2002

Henri Godts, 230/6 Avenue Louise, b-1050 Brussel, België, tel. [phone]: 5 oktober 2002

Paris Map Fair, Hotel Ambassador, Blvd Haussmann 16, 75009 Parijs, Frankrijk, tel [phone]: 16 november 2002

Burgersdijk & Niermans, Nieuwsteeg 1, 2311 rw Leiden, tel. [phone]: 19 en 20 november 2002; kijkdagen 15 t/m 18 november 2002

Bubb Kuyper, Jansweg 39, 2011 km Haarlem, tel. [phone]: 27 t/m 29 november 2002; kijkdagen 21 t/m 24 november 2002

Romantic Agony, Aquaductstraat 38-40, b-1060 Brussel, België, tel. [phone]: 22 en 23 november 2002; kijkdagen 16 t/m 21 november 2002

J.L. Beijers, Achter Sint Pieter 140, 3512 ht Utrecht, tel. [phone]: datum nog niet bekend

G. Postma, Noorderhaven 25, 9712 vg Groningen, tel. [phone]: begin september

Beurzen en markten

Grotere beurzen en markten voor het antiquarische boek. Aanvullingen en verbeteringen graag naar: [e-mail].

Augustus 4 Deventer, Boekenmarkt in het centrum 31 Bredevoort, Boekenmarkt in het centrum

September 13-15 Kopenhagen, 19th International Book Fair (ilab) in de Oeksnehallen

Oktober 5, 6 Leiden, Boekenbeurs in de Pieterskerk (bob) 10 Groningen, Boekenmarkt in de Martinihal 31, 1, 2 nov. Londen, London Chelsea Book Fair (aba)

November 8, 9 Haarlem, 21e Nederlandse Antiquarenbeurs in de Beyneshal tegenover het Centraal Station

December ?? Mechelen, Internationale Antiquarenbeurs in Vlaanderen in Cultureel Centrum A. Spinoy

Tentoonstellingen

Halcyon

Na de eerste zes nummers van Halcyon, die van april tot mei te zien waren in de centrale vestiging van de Stadsbibliotheek Haarlem, komen in de periode augustus tot oktober 2002 de nummers zes tot twaalf aan de beurt. Het typografisch tijdschrift Halcyon, dat door uitgever A.A.M. Stols in 1940 voor het eerst werd uitgebracht, had tot doel om typografische hoogstandjes uit binnen- en buitenland te tonen. Het tijdschrift werd uitgebracht in de vorm van een omslag, met daarin een aantal losse katernen. Tal van auteurs, deskundigen op het terrein van typografie en grafische vormgeving, werden uitgenodigd een bijdrage te leveren. Ondanks de relatief hoge abonnementsprijs en het feit dat veel auteurs gratis leverden, legde Stols op veel nummers geld toe. De papierschaarste in de oorlog leidde er uiteindelijk in 1944 toe dat het blad niet meer kon verschijnen. Een halfslachtige poging het blad in 1948 nieuw leven in te blazen mislukte. De ‘typografische mijlpaal’ Halcyon is als enig compleet tijdschrift opgenomen in de Honderd Hoogtepunten, een elektronische lijst van topwerken van de Koninklijke Bibliotheek in Den Haag.

[p. 289]

Adres: Gasthuisstraat 32, Haarlem, tel. [phone]. Openingstijden: maandag, dinsdag en donderdag van 11.00 tot 20.00 uur, woensdag en vrijdag van 11.00 tot 18.00 uur, zaterdag van 10.00 tot 16.00 uur.

Meesters op papier. Landschappen uit de collectie van een negentiende-eeuwse koopman

In de zomermaanden trokken kunstenaars er met het schetsboek op uit om het landschap in al zijn schoonheid vast te leggen. Het resultaat daarvan ziet u op de tentoonstelling Meesters op papier in Museum Het Valkhof in Nijmegen: lieflijke Hollandse landschappen met molens, heuvellandschappen, maar ook Italiaans aandoende berglandschappen met klassieke gebouwen, badend in een warm zonlicht.

Op de tentoonstelling, die te zien is t/m 1 september 2002, zijn tachtig tekeningen uit de zeventiende tot en met de negentiende eeuw opgenomen, onder andere van Jan van Goyen, Aelbert Cuyp, Andreas Schelfhout en Johannes Weissenbruch. De bladen, die niet eerder getoond of gepubliceerd werden, zijn afkomstig uit een van de oudste nog intacte privé-collecties van ons land. De kern ervan werd in de negentiende eeuw bijeengebracht door de Gelderse koopman/verzamelaar Arnold Mos. Na de dood van Arnold Mos werd zijn collectie op 7 en 8 november 1928 geveild te Amsterdam. Een deel van de tekeningen werd gekocht door zijn zoon Herman Gerard Mos (1875-1945). Deze breidde de verzameling verder uit met voornamelijk tekeningen uit de Nederlandse zeventiende en achttiende eeuw. Tegenwoordig is de collectie ondergebracht in een stichting en berust zij in Museum Het Valkhof.

Adres: Kelfkensbos 59, Nijmegen, tel. [phone], www.museumhetvalkhof.nl. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. Zaterdag, zondag en feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.

Exlibris verzameld

Museum Meermanno organiseert van 8 juni t/m 1 september 2002 een tentoonstelling waarin de vele facetten van de eeuwenlange geschiedenis van het exlibris worden getoond. Uitgangspunt voor deze tentoonstelling is de rijke collectie Jansen Ebing, die vorig jaar aan het museum is overgedragen. Hierin zijn voorbeelden te vinden van hoogtepunten uit de geschiedenis van het exlibris. Op de expositie komen voorbeelden aan bod van vroege Duitse exlibris (Albrecht Dürer en zijn school), Engelse exlibris van 1600 tot 1880, exlibris uit de Jugendstil en later (1885-1925, de Golden Age van het exlibris) en exlibris van Tsjechen uit de tweede helft van de twintigste eeuw (Cinybulk, Jirincová, Liesler, Lukavsky en Sovak). In totaal zullen enkele honderden exlibris getoond worden. Het oudste op de tentoonstelling is van Albrecht Dürer en wordt algemeen tussen 1510 en 1528 gedateerd.

De verzameling Jansen Ebing werd bijeengebracht door de uitgever en verzamelaar Johan H.A. Jansen (1913-1992) en is na diens overlijden beheerd en verder uitgebreid door zijn echtgenote Hillegonda Jansen-Ebing. Een selectie van het grote aantal exlibris dat het echtpaar Jansen voor zichzelf liet maken, werd het afgelopen jaar al getoond op een kleine expositie. De gehele collectie omvat ongeveer 80.000 bladen exlibris en gelegenheidsgrafiek en is recent toegevoegd aan de reeds zeer omvangrijke verzameling van 250.000 bladen van Museum Meermanno.

De Latijnse woorden ex libris betekenen ‘uit de boeken van’. Samen met de naam van de bezitter van het boek vormt deze formule een eigendomsmerk. Exlibris, aaneen geschreven, duidt het eigendomsmerk zelf aan. In Nederland en België is ‘boekmerk’ een veel gebruikte alternatieve term. Zoals uit het bestuderen van de exlibris van de afgelopen eeuwen blijkt, kan het boekmerk op talloze manieren grafisch worden vormgegeven.

Het verzamelen en het bestuderen van exlibris zijn eind negentiende eeuw in zwang geraakt, eerst in Engeland en Duitsland. Het exlibris kan op verschillende manieren benaderd worden. Omdat het deel uitmaakt van de grafische kunst ligt een kunsthistorische en esthetische beschouwingswijze voor de hand. Het exlibris is echter ook nauw verbonden met het boek en daarmee onderdeel van de boekgeschiedenis. In dit kader levert een cultuurhistorische benadering interessante resultaten op.

Bij de tentoonstelling verschijnt een geïllustreerde publicatie van de hand van Roel Tieleman, zelf ook exlibrisverzamelaar. De titel luidt: Het exlibris als spiegel van boek en wereld. Een beeld van de collectie Jansen Ebing in Museum Meermanno (uitgave Museum Meermanno).

Adres: Prinsessegracht 30, Den Haag, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 11.00 tot 17.00 uur, zaterdag en zondag en feestdagen van 12.00 tot 17.00.

[p. 290]

Couperus in English

Van 11 april tot 13 oktober 2002 is in het Louis Couperus Museum in Den Haag een tentoonstelling te zien over de verspreiding van het werk van Louis Couperus in het Engelse taalgebied. De tentoonstelling geeft een beeld van de enorme bekendheid van het werk van Couperus in het Engelse taalgebied in het eerste kwart van de twintigste eeuw, tegen de achtergrond van het Londen van die tijd.

Omstreeks 1925 waren maar liefst veertien boeken van Couperus in het Engels verkrijgbaar. Speciaal zijn psychologische romans zoals The Books of the Small Souls en Old People and the Things that pass waren populair in Engeland en Amerika en werden voor 1930 al verschillende malen herdrukt, lang voordat deze boeken in ons land een tweede druk bereikten. Alexander Teixeira de Mattos, Couperus' vertaler, speelde bij de verspreiding van werk van de schrijver een grote rol.

Op de expositie zijn zo veel mogelijk vertalingen en recensies van Couperus' werk verzameld. Er zijn fotoportretten te zien van Engelse literatoren en kunstenaars die hij ontmoet heeft of met wie hij heeft gecorrespondeerd.

Adres: Javastraat 17, Den Haag, tel. [phone]. Openingstijden: donderdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00 uur.

Beelden van de vrijmetselarij

Naar aanleiding van het 250-jarig bestaan van de Nijmeegse Loge Sint Lodewijk, een van de oudste vrijmetselaarsloges in ons land, is t/m 1 september een speciale expositie ingericht in het Prentenkabinet van Museum Het Valkhof in Nijmegen. De tentoonstelling geeft inzicht in de rijke beeldtaal die in de loop der eeuwen rond de vrijmetselarij is ontstaan. Bezoekers zien tekeningen, aquarellen en prenten, afkomstig uit het

Bijeenkomst van vrijmetselaars. Kopergravure van Johan M. Bernigeroth, 1745 (collectie cmc Den Haag; foto Rob Mostert.)

Cultureel Maçonniek Centrum ‘Prins Frederik’ in Den Haag, dat een wereldberoemde verzameling op het gebied van de vrijmetselarij bezit. Voor de bijeenkomsten van de vrijmetselaars werden diverse rituelen, gebruiken en symbolen ontwikkeld. De gravures, tekeningen en aquarellen tonen de vrijmetselaars in hun loges. Soms betreft het spotprenten, soms ook betrouwbare weergaven van de gang van zaken in een loge.

Adres: Kelfkensbos 59, Nijmegen, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m vrijdag van 10.00 tot 17.00 uur. Zaterdag, zondag en feestdagen van 12.00 tot 17.00 uur.

Holland Papier Biënnale 2002

Van 15 juni tot en met 8 september 2002 wordt in Museum Rijswijk de Holland Papier Biënnale voor de vierde keer gehouden. De biënnale bestaat uit een tentoonstelling met werk van twintig internationale papierkunstenaars. Zij tonen werken die zijn vervaardigd in uiteenlopende technieken uit alle mogelijke soorten papier. Hoewel deze kunstenaars verschillende achtergronden hebben (schilder-, teken- en beeldhouwkunst, grafiek, textiel, design en zelfs film), zijn zij in de loop van hun carrière gefascineerd geraakt door het materiaal papier. Op de tentoonstelling zullen werken te zien zijn van onder anderen Misch Kohn, die wordt beschouwd als de stamvader van de Noord-Amerikaanse grafiek, Vita Capone, die boeken maakt die lijken op eeuwenoude folianten waarvan de bladen zijn beschreven met universele tekens, Paul Johnson, die unieke pop-up-boeken maakt, en Mathijs Stegink die met zijn installatie de verwarrende relatie wil aantonen tussen schrift en drager, tekst en betekenis.

Bij de Holland Papier Biënnale 2002 verschijnt een publicatie getiteld Tijdloos Papier. Samensteller van het boek is Peter Gentenaar, die samen met vormgever Loes Schepens ook de boeken bij de drie vorige papierbiënnales verzorgde: Voelbaar Papier (1996), Papier & Vuur (1998) en Papier & Water (2000). In het boek Tijdloos Papier (Uitgeverij Compres) belichten twaalf experts op het gebied van papier verschillende aspecten van papier op historisch en technisch gebied. Aan de orde komen onder meer: de ontwikkeling van boekrol tot boek, de heront-

[p. 291]

Een van de werken van Vita Capone die op de tentoonstelling te zien is.

dekking van papyrus, de geschiedenis van Javaans bastpapier, de eerste papiermolen in de Verenigde Staten, bewegende prentenboeken, houtvrij papier, de veroudering van papier en savannepapier uit Zimbabwe. De auteurs zijn: F.A. Pennachietti, H. Porck, M. en B. Richardson, W. Ruprecht, R. Teygeler, P. Gentenaar, H. Voorn, G. Valentine, H. Rombouts, G. Ulbricht en J. Risseeuw. Tevens worden in het boek de werken getoond van de twintig kunstenaars die deelnemen aan de tentoonstelling. Een monster van het papier dat zij voor hun werk gebruiken, is op ingenieuze wijze in het boek opgenomen.

De Holland Papier Biënnale zal op zondag 8 september worden afgesloten met een grote papiermarkt in en bij het Museum Rijswijk van 12.00 tot 17.00 uur. Een groot aantal kunstenaars en papiermakers presenteert zich met hun producten en tevens worden demonstraties verzorgd.

Adres: Herenstraat 67, Rijswijk, tel. [phone]. Openingstijden: dinsdag t/m zondag van 12.00 tot 17.00. Maandag gesloten.