De Boekenwereld. Jaargang 15

[p. 286]

Een Middelburgse jongen met een prijsboek over Romeinse oudheden: het portret van Isaac Brungné du Buisson door Barent Luyten, 1746
J. Spoelder en R.J.A. te Rijdt

De rugtitel van een boek op een schilderij kan aanvullende informatie geven over de geportretteerde. Een goed voorbeeld hiervan zijn de geleerdenportretten, waarop een boek uit het vakgebied als een verwijzing naar het beroep van de voorgestelde fungeert. Zo informeert de vermelding Corpus Iuris dat het om het portret van een jurist gaat. Een soortgelijke verwijzing komt voor op het portret van Isaac Brungné du Buisson, in 1776 als ca. zestienjarige geschilderd door Luyten.^1. De jongeman staat tegen de achtergrond van een gordijn op kniehoogte met aanziend gelaat afgebeeld. Hij draagt

Barent Luyten, Portret van Isaac Brungné du Buisson (1729/1730-1808) op 16-jarige leeftijd. Olieverf op doek, 37 × 30 cm (particuliere collectie, foto Christie's Amsterdam).

een blauw fluwelen broek en vest, een lange jas (een frak) met kanten manchetten, witte kousen, een geknoopte das (een jabot) en een gepoederde pruik. Zijn linkerhand houdt hij zelfverzekerd in de zij. Met zijn rechterhand houdt hij een boek vast, dat op een tafeltje steunt. Het boek heeft een perkamenten band met duidelijk geaccentueerde sluitlinten. Op het voorplat zijn vaag de contouren van een wapenstempel binnen een goudgestempeld, golvend kader zichtbaar. De rug is verdeeld in rugvlakken die met een rozet zijn bestempeld. Gezien de ribben is het boek ‘op touw’ gebonden. Het titelschildje op de rug vermeldt: Rosini/Antiqu/Romanae. Deze tekst is zo nadrukkelijk herkenbaar weergegeven dat de schilder wilde dat men het boek niet alleen kon duiden maar ook meteen zou begrijpen waarover het werk ging.

Het gaat hier om een exemplaar van de Antiquitates Romanae van Johannes Rosinus (= Roszfeld, 1551-1626),^2. waarvan de eerste editie in 1583 te Bazel het licht zag. In 1613 verscheen hiervan te Parijs een herziene uitgave, bezorgd door de uit Schotland afkomstige Thomas Dempsterius (ca. 1579-1625).^3. Rosinus had in de zestiende eeuw als eerste in navolging van de Romein M. Terentius Varro met diens geschrift Antiquitates divinae et humanae de term ‘antiquitates’ opnieuw ingevoerd voor de beschrijving van het leven van een volk.^4. Van zijn handboek over de Romeinse ‘oudheden’, waarin de staatsinstellingen, zeden en gewoonten van het oude Rome worden beschreven, verschenen meerdere edities, gewoonlijk met illustraties, in Frankrijk, Duitsland en Zwitserland.^5. Ook in de Republiek zagen tijdens de zeventiende en achttiende eeuw meer uitgaven het licht onder de titel Antiquitatum Romanarum corpus absolutissimum cum notis doctissimis ac locupletissimis Thomae Dempsteri [...], alle in quarto-formaat.^6. De twee edities uit de achttiende eeuw (ed. S. Pitiscus, Utrecht, W. van de Water 1701; ed. J.F. Reitzius, Amsterdam, S. Schouten 1743)^7. bevatten in complete staat elk, behalve een aantal gegraveerde platen door

1. Olieverf op doek, 37 × 30 cm, rechtsonder slecht leesbaar gesigneerd ‘B. Luyten fec.’; op de achterzijde de naam van de voorgestelde, zijn leeftijd en zijn familiewapen (op goud drie bomen en een hert). Het portret was in de veiling Christie's Amsterdam, 11 november 1996, nr. 117 (met afb.). Het was er samen met een pendant, het portret van Isaacs op achtjarige leeftijd geportretteerde zusje Johanna Elisabeth du Buisson met een lelie en een waaier. Dit portret is 1746 gedateerd (in de catalogus abusievelijk als 1776 vermeld).

2. Over J. Roszfeld: Allgemeine deutsche Biographie, dl. 29, Leipzig 1889, p. 237-239.

3. J.E. Sandys, A history of classical scholarship, Cambridge 1908 (reprint New York/Londen 1967), dl. II, p. 340.

4. J. Roelevink, Gedicteerd verleden. Het onderwijs in de algemene geschiedenis aan de universiteit te Utrecht, 1735-1839, Amsterdam/Maarssen 1986, p. 234.

5. Zie bijvoorbeeld de verschillende edities die worden vermeld in J.G.Th. Graesse, Trésor de livres rares et précieux ou nouveau dictionnaire bibliographique, dl. 6, Dresden e.a., 1865, p. 166.

6. Het betreft de volgende edities: Leiden, apud Hackios, 1663 (ed. C. Schrevelius); Amsterdam, Blaeu, 1685 (ed. C. Schrevelius); Utrecht, W. van de Water, 1701 (ed. S. Pitiscus); Amsterdam, S. Schouten, 1743 (ed. J.F. Reitzius).

7. De volledige titel van deze beide uitgaven luidt: Antiquitatum Romanarum corpus absolutissimum cum notis doctissimis ac locupletissimis Thomae Dempsteri J.C. cui accedunt Pauli Manutii libri II de legibus et de senatu cum Andreae Schotti electis. De editie van 1701 (gebaseerd op de Parijse uitgave van 1613) bevat, behalve een dedicatie van de drukker J. te Water, een inleiding door de Utrechtse rector Samuel Pitiscus; de uitgave van 1743 bevat naast deze inleiding van Pitiscus ook een voorwoord door de Utrechtse rector en latere hoogleraar in de geschiedenis en welsprekendheid J.F. Reitzius (1695-1778). De tekst van de editie van 1743 is opnieuw gezet; voor de titelgravure, de plattegrond van Rome en de andere gravures zijn dezelfde koperen platen gebruikt.

[p. 287]

Pieter Philippe, een uitvouwbare en gegraveerde plattegrond van het oude Rome, Urbis veteris Romae delineatio Septimio Severo imperante, naar een tekening van Jacob Torenvliet (1635-1719). De beide edities behoorden tot het standaard-repertoire van prijsboeken in quarto-formaat, zoals die op de stedelijke Latijnse scholen ten tijde van de Republiek en in het vroege Koninkrijk werden uitgereikt.^8. In de zeventiende tot en met de negentiende eeuw was een uitgave van Rosinus zelfs mede door het formaat de geëigende prijs voor leerlingen die naar de hoogste klas werden bevorderd. Zo werd blijkens een rekening van de Bossche boekverkoper Jan van Garel uit mei 1658 een exemplaar van Rosinus' Antiquitates in 's-Hertogenbosch ten behoeve van de voorjaarspromotie van dat jaar geleverd.^9. Bijna twee eeuwen later werd het boek nog in Zwolle tijdens de winterpromotie van 1826 uitgereikt.^10.

De prijswinnaars ontvingen hiermee een boek over een onderwerp, dat niet direct een vast onderdeel vormde van het lesprogramma op de Latijnse school.^11. Onderwijs in de Romeinse oudheden maakte namelijk deel uit van het curriculum in de artes-faculteit, de algemene universitaire propedeuse die iedere student moest doorlopen, alvorens tot één van de drie faculteiten (theologie, rechten en medicijnen) te worden toegelaten. Het handboek van Rosinus werd op bijna alle universiteiten in de Republiek gebruikt en het was dus wel een zeer toepasselijke voorbereidende gift van de Latijnse school. Een uitzondering was de universiteit van Utrecht, waar het compendium van de Utrechtenaar Willem Hendrik Nieupoort (ca. 1670-1712), Rituum qui olim apud Romanos obtinuerunt succincta explicatio (eerste druk; Utrecht 1712), in zwang was.^12. Ook dit werk was een geschikt prijsboek, dat mede wegens het octavo-formaat veelal aan leerlingen van lagere klassen werd uitgereikt.^13. De Griekse oudheden kregen overigens pas in de tweede helft van de achttiende eeuw aandacht als gevolg van de hernieuwde belangstelling voor het Grieks; van een doorwerking hiervan op de Latijnse school was op zijn vroegst in de eerste helft van de negentiende eeuw sprake.^14.

Wie was de geportretteerde Isaac Brungné du Buisson (ca. 1730/1731-1808)? Hij was afkomstig uit Middelburg en zal leerling van de Latijnse school aldaar zijn geweest, ook al ontbreken de gegevens hierover.^15.

Pieter Philippe (naar Jan Goeree), Frontispice van Johannes Rosinus, Antiquitates Romanae, ed. S. Pitiscus, Utrecht, W. van de Water, 1701. Gravure, 211 × 165 mm.

Nadere informatie over bijvoorbeeld het jaar van zijn inschrijving als leerling is niet voorhanden. Ook is onbekend, wanneer hij de school verlaten heeft. De verslagen van de halfjaarlijkse promoties, die veelal in de rubriek ‘Akademienieuws’ van de Boekzaal der Geleerde Wereld werden opgenomen met vermelding van de namen van de naar de academie gepromoveerde leerlingen, geven hierover evenmin uitsluitsel: Middelburgse promotieverslagen werden in die tijd onregelmatig in de Boekzaal gepubliceerd. Isaac zal de school in juni hebben verlaten, want op 11 juni 1747 liet hij zich als rechtenstudent inschrijven in het Album Studiosorum van de Leidse universiteit.^16. Op grond van de datering van het schilderij (1746) en het gegeven dat hij de Rosinus-editie als prijs zal hebben ontvangen bij zijn bevordering naar de hoogste of rectorsklas, kan Isaacs schooltijd bij benadering tussen 1741 tot 1747 worden gedateerd. Als hoogste prijs, bij het verlaten van de school, zou Isaac immers een boek in folio-formaat krijgen.

Op het voorplat van het afgebeelde

8. Enkele voorbeelden uit de collectie Oldewelt, een representatieve verzameling prijsboeken van Latijnse scholen die in 1963 werd verworven door de Universiteitsbibliotheek Amsterdam: de editie van 1701 werd in 1722 uitgereikt te Deventer (sign.: G 8); de editie van 1743 in 1774 te Leeuwarden (sign.: K 40) en in 1825 te Brielle (sign. G 5). Zie voor het raadplegen van de collectie Oldewelt: J. Mateboer, Repertorium bijzondere collecties. Historische en moderne verzamelingen in universiteisbibliotheken, de Koninklijke Bibliotheek, de bibliotheek van de Koninklijke Nederlandse Akademie van Wetenschappen en de bibliotheken met wetenschappelijke steunfunctie, 's-Gravenhage 1997, p. 150. Ook in Frankrijk was Rosinus' Antiquitates tijdens de zeventiende eeuw een geschikt prijsboek, vgl. F. Juntke, ‘Über einen französischen Prämienband des 17. Jahrhunderts’, in: Gutenberg-Jahrbuch, 1975, p. 320-322; het betreft hier een exemplaar van de editio ultima die in 1609 te Lyon bij Hugues de la Porte was verschenen (eerste druk: Lyon 1585).

9. Stadsarchief 's-Hertogenbosch, Oud-Archief, Bijlagen bij de stadsrekeningen, doos 385 (= a 28).

10. Zie de vermelding hiervan in de Catalogus promotionum in schola Swollana habitarum, opgenomen in het Album studiosae iuventutis scholae Swollanae, dat rector Joannes Natalis in 1647 in gebruik had genomen en waarin tot 1864 een korte vermelding staat van de titel/auteur der prijsboeken die bij iedere halfjaarlijkse promotie in Zwolle werden uitgereikt. Het Album bevindt zich in het Gemeentearchief Zwolle, zonder eigen signatuur.

11. Bij de omzetting van de Latijnse school in een Gymnasium als gevolg van de Wet op het Hoger Onderwijs van 1876 kreeg ook het vak ‘Romeinsche Antiquiteiten’ een plaats op het lesprogramma. Het was zelfs een eindexamenvak tot 1919, toen het bij een wijziging van het leerplan samen met de Nederlands-Latijnse thema als officieel examenvak werd afgeschaft; het behoorde in het vervolg als onderdeel van de Oude Geschiedenis te worden behandeld. Zie ook E.H. Renkema, ‘Romeinsche Antiquiteiten’, in: J.W. Bierma e.a., De klassieke oudheid in het gymnasiaal onderwijs. Rapport in opdracht van het Genootschap van Leeraren aan Nederlandsche Gymnasiën, Leiden 1916, p. 187-199.

12. Met uitgaven in 1712, 1723, 1734, 1747 en 1774 verscheen hiervan een door G.O. Reitz & J.F. Reitz bewerkte editie, vgl. J. Roelevink, Gedicteerd verleden, p. 190. In 1802 verscheen te Leiden nog een door C.F. Nagel bezorgde uitgave.

13. Twee voorbeelden: een exemplaar van de ed. 4a (Utrecht 1734) in 1824 te Zutphen uitgereikt aan P.G.Ch. van Geusau (coll. Oldewelt K 67); een exemplaar van de ed. 6a (Utrecht 1774) in 1784 te Tiel 1784 uitgereikt aan H.J. van Lidt de Jeude (coll. Oldewelt N 153). Daarnaast waren ook de volgende uitgaven over Romeinse oudheden geschikte prijsboeken: P.J. Cantelius (1645-1684), De Romana republica; H. Kippingius (1623-1678), Antiquitatum Romanarum libri iv; F. Hildebrand (1645-1688), Antiquitates Romanae in compendium contractae (Utrecht 1713). Ook van deze boeken verschenen in de achttiende eeuw meer edities.

14. Zo werd in 1853 te Breda een exemplaar uitgereikt van J.M. Hoogvliet, Antiquitatum Graecarum brevis descriptio, Delft/Leiden 1833 (coll. Oldewelt N 44).

15. Isaac Brungné du Buisson was een zoon van Dr. Simon du Buisson en Anna Jacoba Brungné. Hij stamde niet uit het eveneens in Middelburg bloeiende geslacht Du Buisson dat in 1721 uitstierf met de schepen en raad Abraham du Buisson; zie A. van Oosten, ‘Het geslacht Du Buisson’, Sibbe 2 (1942), p. 129-131.

16. Album Studiosorum Academiae Lugduno-Batavae mdlxxv-mdccclxxv, 's-Gravenhage 1875, kol. 1016: ‘11 juni 1747 Isaac Brungué. Ann. ac. J.’. De afkorting ‘Ann. ac.’ staat voor ‘annos academicos habens’, de leeftijd voor de academie hebbende, een vermelding in plaats van de leeftijd die in het Album Studiosorum vaker voorkomt. Twee dagen later, op 13 juni, liet ook Isaacs stadgenoot Petrus de Timmerman zich inschrijven; deze was al op 13 september 1746 door curatoren van de Latijnse school in Middelburg na het houden van een oratie De pecunia Romana naar de universiteit gepromoveerd, vgl. het promotieverslag in de rubriek ‘Akademienieuws’ in de Maandelyke Uittreksels of Boekzaal der Geleerde Waerelt, oktober 1746, p. 469. In de Boekzaal van 1747 is geen enkel verslag van de halfjaarlijkse promotie in Middelburg opgenomen (dit geldt overigens ook voor de beide promoties in 1745 en de voorjaarspromotie van 1746).

[p. 288]

prijsboek is het wapenstempel vaag te onderscheiden. Het stadswapen op de beide platten was een typisch kenmerk voor een prijsboek van een Latijnse school: hiermee werd nog eens het stedelijke karakter van deze onderwijsinstelling par excellence benadrukt. De gewoonte om prijsboeken van stedelijke Latijnse scholen met het stadswapen te bestempelen ontstond in de Republiek in de jaren twintig van de zeventiende eeuw en Middelburg heeft op dit gebied een lange traditie. Zo is het oudste ons bekende prijsboek dat met een stadswapen is bestempeld zelfs een in perkament gebonden exemplaar van de Latijnse school te Middelburg. Het gaat om een exemplaar in quarto-formaat van Nicetas Acominatus, Imperii Graeci historia ab anno 1117 in quo Zonaras desinit ad annum 1203, ed. H. Wolfius, Genève Erven Eustathius Vignon, 1593, dat op 9 april 1622 aan Johannes Ceterius werd uitgereikt bij zijn promotie ad publicas Scholas, d.w.z. naar de universiteit.^17. Het stempel op beide platten van dat prijsboek toont het stadswapen van Middelburg - een gekanteelde burcht met een geopende poort - binnen een ovalen cartouche met een sterk gestileerde lauwerkrans. Dit type is in gebruik geweest tot ca. 1647, toen het vervangen werd door een bijna identieke variant. Deze variant komt op de Middelburgse prijsboeken voor tot ca. 1723. In de periode van ca. 1723 tot 1773 werd weer een nieuw stempel gebruikt: het stadswapen op een wapenschild, gedekt door een kroon met fleurons; het geheel is nu niet meer gevat in een cartouche. Bewaard gebleven Middelburgse prijsboeken uit de periode 1723-1773 die met dit derde type zijn bestempeld, zijn zeer schaars. In feite werd er tot op heden slechts één exemplaar teruggevonden, waaruit het getuigschrift later verwijderd is.^18. Dit maakt een datering van het jaar van uitreiking niet mogelijk. De datering van dit stempel heeft dan ook een relatief karakter en is gebaseerd op het jaar waarin het boek werd gedrukt (1726) en het jaar waarin in ieder geval weer een ander stempel werd gebruikt (1773). Het prijsboek dat Isaac du Buisson vasthoudt, moet dus met het derde type van het Middelburgse stadswapen zijn bestempeld. Nadien heeft Middelburg voor prijsboeken van de Latijnse school nog twee andere stempels in gebruik gehad.^19.

Middelburgse prijsboeken werden in die tijd gebonden door de zogenaamde Rosettenrolbinderij. Dit is de noodnaam voor het boekbindersatelier, waaraan op grond van bindwerk met overeenkomstige kenmerken (in dit geval een kenmerkend rolstempel) een groep boekbanden kan worden toegeschreven.^20. De Rosettenrolbinderij was werkzaam tussen ca. 1734 tot 1765 of 1813 en behoorde tot de grotere en belangrijkere Middelburgse ateliers. Ongeveer twintig banden zijn van dit atelier bekend, waaronder ook prijsboeken voor de Latijnse school van Veere. De meeste van deze banden zijn redelijk sober bestempeld, met kaders van rollen, hoekstempels en een centraal plaatstempel. Het kenmerkende rolstempel waarmee het kader op de platten in goudstempeling werd aangebracht, is op de boekband op het schilderij niet scherp te onderscheiden. Mogelijk heeft de schilder zich hier enige vrijheid gegeven en is de bestempeling van het kader op het voorplat niet geheel natuurgetrouw afgebeeld.

Over de Latijnse school van Middelburg omstreeks 1746 zijn ons slechts enkele gegevens bekend. Het rectoraat werd bekleed door Wilhelm Otto Reitz (1702-1768), die deze functie van 1742-1768 vervulde.^21. In de voorlaatste klas zal Isaac leerling zijn geweest van de begaafde conrector en oudleerling Johannes Gavel en in de lagere klassen van W. Prumers. Het is verder bekend dat in die tijd de traditionele optocht bij de promotie weer in ere was hersteld. Hierbij trok een plechtige stoet van het schoolgebouw naar het auditorium in de Koorkerk, een gewoonte die door rector Petrus Surendonck omstreeks 1691 was ingevoerd. Onderstaande beschrijving geeft een indruk van deze gebeurtenis:

‘Op den dag der promotie kwamen curatoren bijeen in het gebouw [n.l. van de school]. De praemia werden geteekend en de lijst der promovendi vastgesteld. Daarop trok men in optocht naar het auditorium. Vooraf gingen twee stadsboden in een houten bak dragende de prachtig gebonden en met het stadswapen versierde prijzen. Dan volgden het college van curatoren, rector en praeceptoren, candidati Academiae en ten slotte de overige leerlingen secundum classem et ordinem [= volgens klas en niveaugroep]. In het auditorium aangekomen, opende de rector met een zwierigen welkomstgroet de plechtigheid. Dan hielden de candidaten hunne oraties. Voorts werden door den president-curator de prijzen uitgedeeld, de namen der gepromoveerden door den rector voorgelezen, waarna deze den actus met eene oratie besloot.’^22.

17. Zie G. Jaspers, De zestiende eeuw in de Stadsbibliotheek Haarlem, Amsterdam/Haarlem 1997, nr. 474 (de groene sluitlinten van dit exemplaar zijn niet de originele, maar dateren uit later tijd); J. Storm van Leeuwen, ‘Some very early Dutch prize bindings’, Quaerendo, 28/2 (1998), p. 137-138 (met afb. voorplat). De lezing ‘C’ van ‘Ceterius’ als achternaam van de prijswinnaar is onzeker.

18. Dit exemplaar maakt deel uit van de collectie Oldewelt, die zich bevindt in de Universtiteitsbibliotheek Amsterdam, sign. G 30; het betreft een in perkament gebonden exemplaar van Valerius Maximus, Factorum dictorumque memorabilium libri ix, ed. A. Torrenius, Leiden 1736. 4^o. Het getuigschrift is verwijderd en de uitreiking als prijsboek kan dus op grond van het jaartal van druk pas na 1726 hebben plaatsgevonden. Andere wapenstempels op Middelburgse prijsboeken zijn of vroeger of later te dateren. Bewaard gebleven Middelburgse prijsboeken uit de periode ca. 1723-1773 zijn zeer schaars. Ook in de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg, die ruim 100 Middelburgse prijsboeken bezit, bevindt zich geen prijsboek uit de tijd dat Isaac Brungné du Buisson een Latijns scholier was, vgl. Prijsbanden in de Zeeuwse Bibliotheek te Middelburg (Middelburg 1996, 2e editie).

19. Zie de bijlage met een overzicht van de verschillende wapenstempels op Middelburgse prijsbanden. Het ligt in de bedoeling om in de in voorbereiding zijnde dissertatie over prijsboeken een repertorium met wrijfsels van alle typen wapenstempels op prijsboeken van Latijnse scholen op te nemen. De auteur houdt zich gaarne aanbevolen voor aanvullingen, adres: drs. J. Spoelder, Uit den Boschstraat 7, 2012 KL Haarlem.

20. Zie J. Storm van Leeuwen, ‘De achttiende eeuw: hoogtij van fraai Middelburgs bindwerk’, in: R. Rijkse [e.a.], Goud en velijn: Middelburgse boekbanden van de 17de tot de 19de eeuw, Middelburg [z.j.] [= 1992], p. 19.

21. Zie over de school in deze periode J.G. Voegler, ‘Geschiedenis van het Middelburgsch Gymnasium. Tweede tijdvak. Van 1574-1815 de Latijnsche School’, in: Archief, uitgegeven door het Zeeuwsch Genootschap der Wetenschappen, zevende deel, Middelburg 1894, p. 441-447. Reitz maakte onder meer naam met Belga graecissans (Rotterdam 1730), een vergelijking tussen het Nederlands en het Grieks; dit boek werd later ook wel als prijsboek uitgereikt.

22. Geciteerd bij Voegler, op. cit. (noot 21), p. 41, zonder opgave van de bron.

[p. 289]

Over de schilder Luyten is zo goed als niets bekend. De portretten van Isaac du Buisson en zijn zusje zijn vooralsnog de enige bekende, goed gedocumenteerde werken van hem. Luyten behoorde òf tot het leger derderangskunstenaars die de oude kunstenaarsbiografen zijn ontgaan en waarover we daarom niets weten, òf tot de vierderangskunstenaars wier werkzaamheden zich grotendeels afspeelden op de grens met het werk van ambachtslieden. Het is niet met zekerheid bekend in welke stad Luyten werkzaam was. Aangenomen mag worden dat hij in Middelburg gevestigd was en daar wellicht ook zijn opleiding had genoten. Zijn voornaam Barent is bekend uit een veilingcatalogus uit 1749. Er werden toen van hem ‘Een oud man by de Kaars’ en een stuk met ‘Twee vrolyke Gezellen’ verkocht. Daarnaast is nog van hem bekend dat hij ‘Een Vioolspeelder’ heeft geschilderd en tenslotte moet er nog een historiestuk met ‘Venus en Adonis’ van hem bestaan.^23.

Ook over de verdere levensloop van Isaac du Buisson zijn weinig details bekend. Na zijn Leidse studiejaren keerde hij in ieder geval terug naar Middelburg, waar hij woonde aan de Noordstraat en het beroep van advocaat heeft uitgeoefend.^24. Hij is in 1787-1788 door Aert Schouman geschilderd als een van de regenten van het Nieuwe Gasthuis. Omstreeks dezelfde tijd werd hij als regent van het Burgerweeshuis nogmaals geportretteerd.^25. Op 13 mei 1808 overleed hij op 78-jarige leeftijd als een zeer vermogend man wonende aan de Middelburgse Kinderdijk.^26. Zijn huwelijk met Johanna Becius (1738-1811) was kinderloos gebleven, reden waarom zijn jeugdportret als jongen met een prijsboek samen bleef met dat van zijn zusje via wier nazaten het vererfd is.^27.

23. Respectievelijk: veiling D. Ietswaart, Amsterdam 22 April 1749, nrs. 542 en 924, verkocht voor 2 gulden en 3,5 gulden; veiling A.G. Taack, wed. D.W. van Vloten, Utrecht 10 April 1815, nr. 68; veiling Brussel (Galerie Fievez), 9 mei 1951 (gesigneerd; doek 58 × 68 cm) en daarna veiling Brussel (Paleis van Schone Kunsten), 6 mei 1952, nr. 156.

24. H.M. Kesteloo, ‘De stadsrekeningen van Middelburg ix, 1700-1800’, in: Archief. Vroegere en latere mededelingen voornamelijk in betrekking tot Zeeland (1902), vermeldt Mr. Isaak Brungné du Buisson als kiezer in 1778 van de stad Middelburg.

25. Respectievelijk: olieverf op doek, 206 × 286 cm, collectie Nieuwe Gasthuis, Middelburg (zie L.J. Bol, Aart Schouman, Ingenious Painter and Draughtsman, Doornspijk 1991, p. 48); olieverf op doek, 120 × 190 cm, collectie Burgerweeshuis, Middelburg, waarschijnlijk geschilderd door Thomas Gaal. Er bestaat nog een vierde beeltenis van Mr. Isaac Brungné du Buisson, een ongesigneerd schilderij uit 1773 dat hem op 43-jarige leeftijd weergeeft; veiling Christie's, Amsterdam, 2 oktober 1985, nr. 352. Met dank aan het Iconografisch Bureau, Den Haag.

26. Op grond van deze sterfdatum en zijn leeftijd moet Isaac dus geboren zijn tussen 13 mei 1729 en 13 mei 1730. Eerste erfgenaam bij testament was mr. Johannes Assuerus Becius. De waarde van het onroerend goed uit zijn nalatenschap bedroeg f35.000,-; hiertoe behoorden het buiten Poelwijk in Oost-Souburg en de boerderij Molenzigt in Buttingen; vgl. Rijksarchief Zeeland, Archief Minister van Financiën, Memoires van Successie Vlissingen, 181, nr. 57. Bij de verwoesting van het archief van Middelburg in de Tweede Wereldoorlog is zijn testament verloren gegaan. Zijn weduwe, Susanne Becius, overleed op 1 februari 1811 in Oost-Souburg. Met dank aan drs. A.C. Meijer, hoofd inventarisatie Rijksarchief in Zeeland.

27. Johanna Elisabeth du Buisson (1737-1806) trouwde in 1760 met Mr. Hendrik Becius, een broer van Isaac du Buissons vrouw. Uit dit huwelijk werd Mr. Johannes Assuerus Becius (1768-1823) (zie noot 26) geboren, wiens dochter Magdalena Becius in 1826 trouwde met Jhr. mr. Diederik Gregorius van Teylingen. Uit het bezit van diens directe afstammeling Jhr. D.G. van Teylingen werden de twee portretten verkocht bij Hagels Veilingen, Enschede, 25 april 1994, nr. 128 (als Anna Elisabeth bu Buillon en Sjaak du Buillon). Met dank aan K.E. Schaffers-Bodenhausen, Iconografisch Bureau, Den Haag.

[p. 291]

Bijlage

Wrijfsels van wapenstempels op Middelburgse prijsboeken van de Latijnse school

De verschillende typen zijn gerangschikt in chronologische volgorde, d.w.z. te beginnen met het stempel dat voor het eerst op een prijsboek van de Latijnse school te Middelburg is aangetroffen. Er wordt van ieder type een (relatieve) datering gegeven van de periode waarin het desbetreffende stempel voor bestempeling van prijsboeken in gebruik is geweest. Hierbij wordt telkens de vroegst en de laatst gesignaleerde stempeling vermeld. De datering is gebaseerd op het jaar van uitreiking, zoals vermeld in het getuigschrift. Als het getuigschrift ontbreekt, dan is het jaar van druk van het boek vermeld. Het jaar van druk is een zeer betrekkelijk gegeven: tussen de druk van het boek en het binden als prijsboek en bestempeling met het stadswapen kan een groot aantal jaren liggen.

Middelburg 1

Het stadswapen in een ovaal met gestileerde lauwerkrans.

Formaat: hoog: 50 mm.; breed 37 mm.

Signalering: 1622, blijkens getuigschrift, op perkamenten 4^o met linten. (Nicetas Acominatus, Imperii Graeci historia, Genève 1593; Stadsbibliotheek Haarlem, 28 B 34).

Middelburg 2

Het stadswapen in een ovaal met sterk gestileerde lauwerkrans; de burcht en de kantelen zijn smaller dan bij type 1.

Formaat: hoog: 47 mm.; breed: 35 mm.

Signalering: 1647, blijkens getuigschrift, op folio (Seneca, Opera, ed. J. Lipsius, Antwerpen 1632; Koninklijke Bibliotheek, 's-Gravenhage, 1776 C 2 = 309 A6).

1723, blijkens getuigschrift, op perkamenten 4^o (Horatius, ed. R. Bentley, Amsterdam 1713; ub Amsterdam, collectie Oldewelt G 29).

Middelburg 3

Het wapenschild gedekt door een kroon met fleurons.

Formaat: hoog: 68 mm.; breed: 60 mm.

Signalering: na 1726, blijkens druk, op perkamenten 4^o (Valerius Maximus, Factorum dictorumque memorabilium Libri ix, ed.

A. Torrenius, Leiden 1736; ub Amsterdam, collectie Oldewelt G 30).

Middelburg 4

Staande Minerva met schild (met hierop een Medusa-kop) in de linker- en lans in de rechterhand. Haar linkervoet steunt op een naar rechts gekeerde, liggende sfinx. Links van haar een uil (symbool voor de Wijsheid) en rechts een kraaiende haan (symbool voor de Waakzaamheid). Boven de pluim van haar helm het met een kroon gedekte en door een cartouche van voluten omgeven stadswapen. Links en rechts hiervan een zwevende, gevleugelde cupido, die op een bazuin blaast en een lauwertak in de hand houdt. Ter weerszijden van Minerva een piëdestal, samengesteld uit voluten en bovenop een stapeltje boeken met een brandend olielampje. Het geheel staat op een console met een afhangend tapijt met twee kwastjes, waarop de vermelding ‘pallas medioburg’ (afkorting voor ‘Pallas Medioburgensis’ = de ‘Middelburgse Pallas’).

Formaat: hoog: 112 mm.; breed: 80 mm.

Signalering: 1775, blijkens testimonium, op perkamenten folio (Herodotus, Historiarum libri ix, ed. P. Wesselingius, Amsterdam 1763; ub Amsterdam, collectie Oldewelt F 14). 1856, blijkens getuigschrift, op bruin gemarmerd leren 4^o (Valerius Flaccus, Argonauticon, ed. P. Burmannus, Leiden 1724; Koninklijke Bibliotheek, 's-Gravenhage, 1775 C 11).

[p. 292]

Middelburg 5

Het stadswapen binnen een cartouche met voluten, ter weerszijden omgeven door een lauwertak en gedragen door twee cupido's. Deze cupido's houden ieder het uiteinde vast van een guirlande die van de cartouche neerhangt. Dit geheel steunt op een boog, waaronder op een soort etagière een stapeltje liggende en staande boeken, met hier bovenop een zittende uil; hieronder weer een guirlande.

Formaat: hoog 83 mm.; breed 68 mm.

Signalering: 1773, blijkens getuigschrift, op perkamenten



8^o (Vetus testamentum, ed. L. Bos, Franeker 1709; k.u. Leuven, Centrale Bibliotheek, 3 B 6785).

1851, blijkens druk, op gemarmerd leren 4^o (Poetarum scenicorum Graecorum, ed. W. Dindorf, Oxford 1851; collectie Spoelder).

Tenslotte is er nog een wapenstempel dat waarschijnlijk nooit is gebruikt voor de prijsboeken van de Latijnse school. Het stempel komt wel voor op de prijsboekjes voor de andere stadsscholen die tussen ca. 1780-1830 werden uitgereikt door de Heeren opsienders van de Schoolen der Stad Middelburg. De inhoud van deze boekjes is veelal Frans- en Nederlandstalig.

Middelburg 6

Het wapenschild afgebeeld op de borst van een adelaar met uitslaande vleugels. Het geheel gevat in een gestileerde, cirkelvormige lauwerkrans. Deze krans hangt aan een spijker d.m.v. twee linten die door een strik met elkaar verbonden zijn; aan de onderzijde een soort guirlande.

Formaat: hoog: 85 mm.: breed: 67 mm.

Signalering: 1780, blijkens



getuigschrift, op perkamenten 8^o (J.F. Martinet, Petit catéchisme de la nature, Amsterdam 1780; collectie Spoelder). Na 1830, blijkens druk, op halfleren 8^o [N.N.], Beautés de l'histoire romaine, Parijs 1830; ub Amsterdam, collectie Oldewelt, K 46).