Bij de voorplaat
Jos A.A.M. Biemans
De B op het omslag van deze aflevering van
De Boekenwereld is ontleend aan een bladzijde in een Middelnederlands getijden- en gebedenboek in de Universiteitsbibliotheek Amsterdam (UvA).
Ga naar eindnoot1. Het is de initiaal of eerste letter van het laatste onderdeel van de getijden der H. Maagd Maria in de vertaling van Geert Grote. Op bijgaande afbeelding van de gehele bladzijde, vindt men - enigszins verscholen in de omringende tekst en in een wat lichtere, grijze tint - de aanduiding ‘compleet’. In werkelijkheid is dit woordje in fel rood geschreven, zodat het
goed contrasteert met de zwarte tekst eromheen en onmiddellijk in het oog springt. Initiaal en opschrift markeren het begin van de completen, het liturgische avondgebed. De initiaal is een blauwe letter, vergezeld van met de pen getekende versieringen die hoofdzakelijk in rood zijn uitgevoerd. Sommige vlakjes, met name in het oog van de letter maar ook wel in de lussen van de randversiering, zijn met groen ingekleurd om de penwerkdecoratie enig reliëf te geven.
Dit handschrift is een goed voorbeeld van een laatmiddeleeuws boek uit de Noordelijke Nederlanden. Het materiaal waarop de teksten zijn geschreven, is perkament van goede kwaliteit, stevig, glad en roomwit van kleur. De bladzijden zijn niet overladen met tekst, de ruime marges dragen bij aan het voorname uiterlijk van het boek. De kopiist moet een professionele schrijver zijn geweest. Het schrift is een verzorgde, goed leesbare littera gothica textualis. Karakteristiek voor dit schrift is dat de regels de indruk geven van tamelijk compacte zwarte tekstbalken. De interlinie is in verhouding tot de x-hoogte van het schrift aan de krappe kant, maar ook dat is kenmerkend voor dit gotische boekschrift.
De eenvoudige maar smaakvolle decoratie past uitstekend bij een boek van dit niveau. De meeste initialen, afwisselend in rood of blauw, zijn niet versierd. Drieëndertig initialen zijn, wat het formaat en de uitvoering betreft, vergelijkbaar met de hier afgebeelde B; de rode initialen van dit type zijn vergezeld van paars penwerk, de blauwe initialen zijn voorzien van penwerk in rood. Alleen aan het begin van de hoofdonderdelen, zoals de diverse getijden en de reeksen van gebeden, komen grotere initialen voor. Deze letters, zes in totaal, zijn uitgevoerd als initialen in rood en blauw, acht of tien regels hoog, en versierd met uitbundig en rijk penwerk.
Zoals gewoonlijk is het handschrift niet gedateerd en wordt nergens vermeld in welke stad of streek het boek is gemaakt. Toch zijn een datering en lokalisering mogelijk. Op basis van de schriftvormen en
Auteursrechtelijk beschermd