De Boekenwereld. Jaargang 12

[p. 239]

Berichten

Een nieuw letterteken: de accent-aanduiding

Het Scryption, museum voor techniek en vormgeving van schrift en kantoor in Tilburg, organiseerde in samenwerking met de bno (beroepsvereniging Nederlandse Ontwerpers) en FontShop bvba (een uitgever van computerlettertypes) een prijsvraag voor een nieuw letterteken: de accent-aanduiding, om een woord of lettergreep nadruk te geven. Voor het benadrukken van woorden en lettergrepen wordt nu gebruik gemaakt van uitspraaktekens, die in feite bedoeld zijn als klanktekens. Zowel de accent grave als de accent aigu worden hiervoor aangewend. De organisatoren van de prijsvraag meenden dat een aparte aanduiding erg op zijn plaats zou zijn.

De jury, bestaande uit Gerard Unger (typograaf), Peter Matthias Noordzij (typograaf) en Koosje Sierman (publiciste), heeft zich over de 50 inzendingen gebogen, maar niet één voorstel als winnend bekroond. Wel heeft de jury drie voorstellen geselecteerd, die vier eervolle vermeldingen opleverden. Deze werden verleend aan G.H. Borghaerts, H.E.M. van Rongen, en een gedeelde plaats voor D. van Dalen en P.A. Blokhuis-Eland.

Een aantal eenvoudige normen, die in ieder geval op de accent-aanduiding van toepassing moest zijn, maakte alle voorstellen slechts tot benaderingen en niet tot eenduidig werkbare oplossingen. De belangrijkste aspecten die de jury voor de beoordeling hanteerde, waren: de markering mag leestekens boven de letter niet in de weg staan; de markering mag niet parasiteren op bestaande tekens of schrijfwijzen; de markering moet in verschillende technieken, waaronder handmatig schrijven, gemakkelijk uit te voeren zijn. Alle voorstellen bleken op een of meer beoordelingspunten concessies te moeten doen.

De discussie over een speciale accent-aanduiding is door deze prijsvraag vanuit het gezichtspunt van de vormgeving onderzocht. De organisatoren achten het nu van belang dat deskundigen op het gebied van taal en schrift in de discussie betrokken worden. Hiertoe organiseerde het Scryption op 10 april een ‘Dag van de letter,’ waarop de problematiek van alle kanten werd belicht.

De met een eervolle vermelding gehonoreerde inzendingen van de prijsvraag voor een accent-aanduiding: (v.b.n.b.) G.H. Borghaerts, H.E.M. van Rongen, D. van Dalen en P.A. Blokhuis-Eland.

Catalogus Librorum Ex Domibus Mortuariis heruitgegeven

Uitgeverij de Carbolineum Pers in Wildert is een Belgische private press die zich heeft gespecialiseerd in boeken over boeken. Als derde deel in de reeks ‘Facsimile's van oude Vlaamse drukken’ verscheen een herdruk van de oudste Vlaamse boekveilingcatalogus, in 1636 te Leuven gedrukt door Georgius Lipsius. Van deze catalogus is slechts één exemplaar bekend. De heruitgave is voorzien van een inleiding door Pierre Delsaerdt (Bibliotheek ufsia), wiens tekst met de hand werd gezet uit de Pastonchi 13 punt. Tekst, facsimile en verdere illustraties zijn daarna in kleur op een handpers gedrukt op geschept Zerkall, in een oplage van 60 genummerde en gesigneerde exemplaren. De uitgave omvat 48 pagina's en is verlucht met handgekleurde initialen.

Het boek is uitsluitend verkrijgbaar door voorafgaande storting van f 260,- op ing-bankrekening 68.33.19.698 t.n.v. Boris Rousseeuw, Elf Novemberstraat 22, 2910 Wildert. Na ontvangst van dit bedrag wordt het boek zo spoedig mogelijk aangetekend toegezonden.

[p. 240]

Handboek voor de grafiekverzamelaar

Bij uitgeverij Dr. Ernst Hauswedell & Co. in Stuttgart verscheen vorig jaar Der Graphiksammler van Lothar Lang, een handleiding voor verzamelaars en iedereen die dat worden wil. Lothar Lang, die eerder diverse kunsthistorische monografieën publiceerde, verzamelt al enige decennia grafiek. In dit boek heeft hij zijn eigen ervaringen en die van bevriende verzamelaars en kunstenaars als uitgangspunt genomen.

In het eerste deel van het boek krijgen (aankomende) grafiekverzamelaars raadgevingen met betrekking tot de aanleg, de opbouw en de conservering van een grafiekcollectie. Daarnaast worden de bepaling van een druk en de soms moeilijke grens tussen origineel en reproduktie behandeld.

In het tweede gedeelte beschrijft de auteur in woord en beeld de vier belangrijkste grafische technieken, en hun talrijke variëteiten, aan de hand van werk van klassieke maar vooral ook hedendaagse kunstenaars. Waar dat nodig werd geoordeeld, vergemakkelijken kleurenafbeeldingen en uitvergrotingen het leren herkennen van de specifieke kenmerken van de verschillende technieken.

De inhoud van dit boek wordt toegankelijk gemaakt door een lexicon van vaktermen en een tweetal registers, waarmee het besluit. Der Graphiksammler telt 208 bladzijden en 135 afbeeldingen (waarvan 20 in kleur), is gebonden en kost DM 180,-. isbn 3776203951.

Een avontuurlijk handschrift

‘Habent sua fata codices’, had de titel kunnen zijn van de vierde Bert van Selmlezing door de taalkundige Cor van Bree. Het onderwerp van zijn verhaal is de Codex Argenteus, het ‘zilveren handschrift’ dat al heel wat meegemaakt heeft, vanaf zijn schepping in de vierde eeuw na Christus tot op de dag van vandaag. Van omzwervingen tussen Italië, Nederland en Zweden als oorlogsbuit en onderpand, tot vervalsingen door overijverige geleerden en van schipbreuk tot diefstal; van een ingemetseld kistje in 1859 met daarin een ontbrekende bladzijde, tot de vondst van het kistje in 1970, en tenslotte heel actueel tot een nieuwe diefstal in april 1995. De in het Zweedse Uppsala tentoongestelde bladen werden toen geroofd, maar al een maand later na een anoniem telefoontje teruggevonden in een bagagekluis op het station van Stockholm. Tot op heden is de precieze toedracht niet bekend. Van Bree weet te melden dat de overige bladen van het in zilver-inkt geschreven handschrift al enige tijd op een strikt geheime plek worden bewaard, waarvan slechts twee personen - die dat weer niet van elkaar weten - de precieze lokatie kennen.

De lotgevallen van de Codex Argenteus zijn spectaculair genoeg om Steven Spielberg tot een nieuwe Indiana Jones-aflevering te inspireren. Maar ook taalkundig is de Codex interessant. De bijbelfragmenten uit dit handschrift zijn namelijk geschreven in het Gotisch, en het is daarmee het oudste Germaans dat ons is overgeleverd. Bisschop Wulfila (ca. 311-383) is verantwoordelijk voor deze bijbelvertaling, en daarmee voor onze kennis van het Gotisch, want veel meer dan de Codex-fragmenten is er in deze taal niet bewaard gebleven. Cor van Bree legt uit dat we dankzij de Codex weten dat het Gotische woord gistradagis gek genoeg ‘morgen’ betekende, maar wat dan ‘gisteren’ in het Gotisch was, kon niet worden uitgezocht omdat dat woord in de bijbelfragmenten toevallig niet voorkwam. Maar misschien wordt er nog wel eens een kistje gevonden; in de geschiedenis van de Codex Argenteus is immers niets ondenkbaar. Cor van Bree heeft de lotgevallen levendig beschreven, en het boekje is fraai verzorgd mede dankzij vormgeefster Esther van Weelden.

Lotgevallen van de Codex Argenteus. De wisselende waarde van een handschrift telt 40 bladzijden, is uitgegeven door De Buitenkant in een oplage van 500 exemplaren en kost f 19,50 (isbn 9070386747).

Lisa Kuitert