De Boekenwereld. Jaargang 12
(1995-1996)– [tijdschrift] Boekenwereld, De–
Auteursrechtelijk beschermd
[pagina 119]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
BeurzenGrotere beurzen en markten voor het tweedehandse en antiquarische boek. (Aanvullingen s.v.p. aan A.G. van der Steur, Kruisstraat 3, 2011 PV Haarlem)
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
TentoonstellingenWie Azegt...ABC-boeken waren oorspronkelijk bedoeld als schoolboeken, waarbij alfabet en illustraties de leerstof dienden te vereenvoudigen en aantrekkelijk te maken. Bewees het ABC-boek jarenlang zijn ‘nut’ in het onderwijs, langzaam maar zeker namen de illustraties een prominentere plaats in en werd het ‘vermaak’ steeds belangrijker. A is een aapje was in 1836 het eerste ABC-boek dat bij elke letter een illustratie kreeg. Tegenwoordig fungeert het alfabet in de ABC-boeken alleen nog als een soort kapstok waaraan schrijvers en tekenaars allerlei aardigs kunnen ophangen. Op initiatief van de conservatoren van de bewaarcollecties kinderboeken belichten drie | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 120]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
musea het ABC-boek vanuit het perspectief van hun eigen collectie. In het Nationaal Schoolmuseum te Rotterdam is tot en met 7 januari 1996 een tentoonstelling ingericht over het ABC-boek in het onderwijs, getiteld In het alfabet bekwaam. Het Museum van het Boek te Den Haag schenkt tot 17 februari 1996 aandacht aan het bibliofiele ABC-boek met een tentoonstelling getiteld Bibliofiele ABC-boeken uit de negentiende en twintigste eeuw. In het Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum (nlmd) in dezelfde stad gaat het tenslotte over de ABC-boekjes en hun illustratoren. De tentoonstelling in het nlmd draagt de titel Het alfabed opgeschud. Een titel die is ontleend aan het boekje van Kees Stip uit 1983, getiteld Van aap tot zevenslaper. Het alfabed opgeschud, door Trijntje Fop. Het accent van deze expositie ligt op het ABC-boek voor kinderen uit de periode 1830 - nu. Veel illustratoren van kinderboeken hebben werk voor ABC-boeken gemaakt, onder wie Nelly Bodenheim, Dick Bruna, Rie Cramer, Wim Hofman, Jan Jutte, Max Velthuijs en vele anderen. Naast de ABC-boeken zullen ook de handschriften, de originele illustraties, foto's en andere documenten te zien zijn. Een extra-tje bij de tentoonstelling in het nlmd is een heuse ABC-CD van cabaretier Harrie Jekkers. Dat betekent liedjes over Ada Amara, Zebedeus Zevensloot en consorten. Deze tentoonstelling is te zien (en te horen) tot en met 18 maart 1996. 
Anoniem, Loterijprent voor de Oude Kerk, 1558 (foto Rijksmuseum, Amsterdam).
Adressen: Nationaal Schoolmuseum, Nieuwe Markt 1a, Rotterdam. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, zondag van 13.00-17.00 uur. Op feestdagen gesloten. Museum van het Boek, Prinsessegracht 30, Den Haag. Openingstijden: maandag t/m zaterdag van 13.00-17.00 uur. Op feestdagen gesloten. Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, Prinses Irenepad 10, Den Haag. Openingstijden: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, zon- en feestdagen van 13.00-17.00 uur. Vanaf 1 januari gaat het museum op zaterdag en zondag een uur eerder open. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Voor Nederland bewaardEén van de oudste verenigingen die in de negentiende eeuw aan de wieg stond van de strijd tegen afbraak en verval van ons culturele erfgoed is het Koninklijk Oudheidkundig Genootschap (KOG) te Amsterdam. Omdat het bestuur vanaf het begin nauw betrokken is geweest bij de stichting van het Rijksmuseum, is het merendeel van de collectie van het Genootschap sinds 1885 in het Rijksmuseum ondergebracht. In het reglement van 1858, het jaar van oprichting, stond als doelstelling vermeld: het bijeenbrengen van een museumcollectie en een passende huisvesting daarvoor. Verder hoopte het KOG de kennis der oudheid te bevorderen ‘als bronnen voor geschiedenis, kunst en nijverheid’. Deze kennis werd vergaard door aankopen en schenkingen zodat een indrukwekkende verzameling kon worden aangelegd. Belangrijke werken van het Genootschap, vooral op het gebied van de kunstnijverheid, worden permanent in het Rijksmuseum tentoongesteld, maar grote delen van de verzamelingen zijn alleen op aanvraag toegankelijk en daarom slechts in kleine kring bekend. De verzameling omvat allerlei soorten voorwerpen en documenten zoals geïllumineerde handschriften, boeken, tekeningen, prenten, foto's, schilderijen, gevelstenen, munten en penningen, zegels, antiek speelgoed en een uitgebreide collectie voorwerpen van de Amsterdamse Schutterij. Van de verschillende collecties van kunstnijverheid worden op de tentoonstelling enkele voorbeelden geëxposeerd. Te zien zijn diverse beroemde werken waarvan in het al- | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 121]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
gemeen niet bekend is dat ze eigenlijk tot de verzameling van het Genootschap behoren. Het KOG bezit een kleine bibliotheek met enkele zeer bijzondere boeken. Afgezien van een in de vakliteratuur onbekende Blaeu-atlas, waarvan de negendelige Atlas Maior fraai is gekleurd, kreeg het Genootschap in de negentiende eeuw een prachtige Keurbijbel met een band van haaieleer en zilverbeslag ten geschenke met prenten, ingekleurd en met goud gehoogd door Dirk Jansz van Santen. Verder is in de boekerij het enige complete exemplaar in Nederland van de eerste druk van Coornherts Zedekunst dat is Wellevenskunste (1586) aanwezig. Van de bankier-verzamelaar Daniël Franken Dzn kreeg het Genootschap een mooie collectie emblematische boeken, waaronder de eerste editie van Antonius à Burgundia, Mundi Lapis Lydia (1639) met 50 prentjes van de Antwerpse graveur Andreas Pauli. Op het gebied van de handschriften bezit het Genootschap o.a. een vijftiende-eeuws getijdenboek en een Historie-bijbel uit dezelfde tijd met fraaie geïllumineerde initialen. In het begin van de jaren '50 van deze eeuw deed het KOG een spectaculaire aankoop bij B. Quaritch in Londen. Daar werd voor £250,- (dat was toen zo'n f2600,-) de in 1499 door Aldus Manutius gedrukte Hypnerotomachia Poliphili aangekocht. Dit exemplaar is onbekend in de IDL. Het bovenstaande is slechts een greep uit de fraaie collectie die in de bibliotheekwereld nauwelijks enige bekendheid geniet. De tentoonstelling in het Rijksmuseum geeft een representatief beeld van de collecties van het KOG, waarbij werken op papier ruim zijn vertegenwoordigd. Tot die collecties behoort de Atlas Zeden & Gewoonten, waarin prenten en tekeningen met afbeeldingen van het alledaagse leven in vroeger eeuwen zijn opgenomen. Hierin bevinden zich ook groepen tekeningen van de bekende achttiende-eeuwse kunstenaar Cornelis Troost en van Christiaan Andriessen, die in het begin van de negentiende eeuw een getekend dagboek bijhield. Bovendien is er de Atlas Amsterdam met honderden kaarten, in prent gebrachte en getekende stadsgezichten en afbeeldingen van gebouwen. Deze collecties bevatten bijzondere prenten zoals de met de hand ingekleurde Plattegrond van Amsterdam door Cornelis Anthonisz uit 1544 en de unieke Loterijprent voor de Oude Kerk van 1558. Bij de tekeningen vinden we naast bladen die vooral interessant zijn vanwege het onderwerp ook werk van bekende zeventiende-eeuwse kunstenaars, zoals Hendrick de Keyser, Claes Jansz Visscher, Jan van der Heyden en Gerrit Berckheyde; uit de achttiende eeuw bladen van Jacob de Wit, Jan de Beyer, P.C. La Fargue en uit de negentiende eeuw van Cornelis Springer, Everardus Koster en Willem Hekking jr. In de Atlas Zeden & Gewoonten en in de Atlas Amsterdam zijn ook foto's opgenomen van markante negentiende-eeuwse fotografen zoals P. Oosterhuis en L. Wegner. Bij de tentoonstelling is een aan het Genootschap gewijd deel (512 p.) van het Leids Kunsthistorisch Jaarboek verschenen (uitgeverij de Prom, Baarn; prijs f 59,50). De tentoonstelling is te zien tot en met 4 februari 1996. Adres: Stadhouderskade 42, Amsterdam. Openingstijden: iedere dag van 10.00-17.00 uur. Gesloten op 1 januari. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Macht, mystiek en erotiek verbeeld in 1001 nachtIn de achttiende eeuw verscheen in Europa de eerste vertaling van de 1001 nacht van de hand van de oriëntalist Antoine Galland. Deze Franse vertaling oogstte groot succes. Sindsdien hebben vele nieuwe edities en vertalingen het licht gezien. Zij weerspiegelen in de eerste plaats de Europese tijdgeest in de achttiende, negentiende en twintigste eeuw en het beeld dat men toentertijd in Europa had van de Oriënt. Een getrouwe weergave van de te vertalen teksten kwam meestal op de tweede plaats. Ter gelegenheid van het verschijnen van de eerste Nederlandse vertaling uit het Arabisch door Richard van Leeuwen, is tot en met 8 februari 1996 in de tentoonstellingsruimte van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam een 1001 nacht-expositie ingericht. Te zien zijn illustraties die in de loop der eeuwen bij de verschillende vertalingen zijn gemaakt. Erotische haremvrouwen, machtige sultans en wonderbaarlijke gebeurtenissen, kortom: een exotische wereld verbeeld door onder meer Gustave Doré, Edmund Dulac en Anton Pieck. De tentoonstelling is samengesteld door doctoraalstudenten van een werkgroep Culturele Studies. De meeste tentoongestelde boeken zijn afkomstig uit het bezit van de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
[pagina 122]
| |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Illustratie van F. Gross in een negentiende-eeuwse Duitse editie van Gustav Weil (foto Universiteitsbibliotheek, Amsterdam).
Adres: Tentoonstellingszaal Universiteitsbibliotheek Amsterdam, Singel 425, Amsterdam. Openingstijden: maandag t/m vrijdag van 11.00-16.00 uur. Tussen Kerst en nieuwjaar gesloten. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Franse boekbinders en versierde boekbanden tijdens de RomantiekIn de Bibliotheca Wittockiana is nog tot 20 januari 1996 een tentoonstelling te zien van bijzonder fraaie boekbanden, gebonden in Frankrijk tussen 1820 en 1855. Vanaf 1820 deed in Frankrijk de romantiek in verschillende kunstrichtingen van zich spreken. De romantici werden vooral geïnspireerd door de late middeleeuwen. Onder invloed van de gotiek werd de ‘kathedraalstijl’ gecreëerd. Ook de boekkunstenaars lieten zich niet onbetuigd. Vanaf 1820 vinden we het nieuwe ‘kathedraal-decor’ terug op de platten en ruggen van de boekbanden. Ook andere stijlelementen, ontleend aan de zestiende, zeventiende en achttiende eeuw, werden bij de bandversiering opgenomen. Kleine stempels en plaatstempels werden een belangrijk middel om de banden te versieren. Een selectie uit het bezit van de Bibliotheca Wittockiana toont de evolutie van de Franse boekband in deze periode. Daarbij worden niet alleen de grote Parijse ateliers belicht, ook boekbind-ateliers uit de rest van Frankrijk komen aan bod. Bij de tentoonstelling verschijnt een omvangrijke catalogus van de hand van Paul Culot. Elke boekband-beschrijving gaat vergezeld van een illustratie van de band en de boekbinders-etiketten die op ware grootte zijn weergegeven. Een lijst van Franse boekbind-ateliers uit de periode 1820-1850 completeert het geheel. De catalogus is uitgegeven als deel 4 in de reeks Studia Bibliotheca Wittockianae. Adres: Bibliotheca Wittockiana, Bemelstraat 21-23, Brussel. Geopend: dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur. | |||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||
Dluwang, van bast tot boekOp Java gebruikte men in de zeventiende eeuw geen papier als schriftdrager, maar het zogenaamde Dluwang. Dluwang is het Javaanse woord voor de geklopte boombast (= tapa) van de papiermoerbeiboom. Tapa werd op Java al voor de christelijke jaartelling gebruikt als kledingstof, maar als schriftdrager is de tapa het meest vermaard. In de zeventiende eeuw wordt voor nagenoeg alle Javaans-islamitische manuscripten dit materiaal gebruikt. In de Koninklijke Bibliotheek te Den Haag is t/m 4 januari een bescheiden expositie ingericht rond dluwang. Aanleiding hiertoe is het onderzoek van René Teygeler naar dluwang in Nederlandse collecties. De grootste collectie Javaanse manuscripten op dluwang berust in de bibliotheek van de Rijksuniversiteit Leiden. Het eenjarige onderzoeksproject dat Teygeler uitvoerde, richtte zich op materiaalkundige karakterisering en op het beschrijven van de vervaardiging en het gebruik, en is in juli 1995 afgerond. Adres: Koninklijke Bibliotheek, Prins Willem-Alexanderhof 5, Den Haag. Openingstijden: op werkdagen van 9.00-17.00 uur (gesloten op 25, 26 december en 1 januari). |
| ||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||||