De Boekenwereld. Jaargang 11

[p. 196]

Veilingen

Burgersdijk & Niermans, 29-30 november en 1 december 1994

De forse jubileumcatalogus van Burgersdijk & Niermans was ter gelegenheid van de driehonderdste veiling en het honderdjarig bestaan in een decoratief jasje gestoken. Tijdens de veiling zelf werd het speciale karakter met jubileumkoekjes onderstreept.

Het driedaagse feest opende met een avond letterkunde, waarop weer eens bleek dat de immer voortdurende speurtocht naar perfecte exemplaren maar zelden koopjes

Plinius Maior, Des wijtberoemdeti, hoochgeleerden, ouden philosphi ende natuerkondighers, boecken ende schriften. Hoorn, P.J. van Campen voor H. I.aurentsz., [ca.1628] (foto Burgersdijk & Niermans, Leiden).

oplevert: f 550,- moest antiquariaat AioloZ betalen voor mooie exemplaren van Louis Couperus' Fidessa en vooral Antiek toerisme, de laatste titel in de zeer fleurige, nauwelijks geschaafde band van André Vlaanderen (f iio,-/f 130,-). Nog een topexemplaar van een goed boek was de luxe-editie van De Kleine Johannes uit 1898 met litho's van Edzard Koning en gestoken in een halfperkamenten band, ontworpen door dezelfde. De verzamelaar laar die het voor f 700,- kocht mag zich gelukkig prijzen (f 400,-/f 500,-).

De firma Destouches uit Utrecht durfde het aan om maar liefst f 3500,- neer te leggen voor een opdrachtexemplaar van het debuut van W.F. Hermans, Kussen door een rag van woorden, in 1944 verschenen in een oplage van slechts 30 exemplaren (f 1800,-/f 2000,-). Ruim tien jaar nadat er een paar andere titels van Menno ter Braak met opdracht aan Forum-secretaris Everard Bouws op de markt kwamen was nu Bouws' exemplaar van Hampton Court aan de beurt. Voor f 375,ging het eveneens naar Utrecht (f 125,-/ f 150,-).

Bij de afdeling illustrated books konden twee boeken mij bijzonder bekoren. Een door twee boeken mij bijzonder bekoren. Een door Norman Lindsay in 1926 frivool geïllustreerde Lysistrata van Aristophanes ging voor f 450,- naar een gelukkige handelaar, terwijl een van uiterst aantrekkelijke gravures voorziene folioeditie uit 1867 van Reineke Fuchs in de bewerking van Goethe voor f 1100,- een commissie gelukkig maakte (resp. f 300,-/f 350,- en f 450,-/f500,-).

Goede standaardwerken over specialistische onderwerpen blijken altijd weer kostbaar. Voor een paar tientjes is er in de meeste antiquariaten wel het een en ander te vinden over oude meubels, maar aan een boek als Het Hollandsche koloniale barokmeubel van Van der Wall uit 1939 hing toch een prijskaartje van f 650,- (f 450,-/f 500,-). Hetzelfde geldt voor een recente herdruk van een boek over zeventiende- en achttiende-eeuwse watermerken van Heawood, dat f 850,- opbracht (f 450,-/ f500,-).

De oude boeken hadden een paar verrassingen in petto: een mooi exemplaar van een vroege Plinius-vertaling bijvoorbeeld, Des wijtberoemden, hoochgheleerden, ouden philosophiende natuer-kondighers, boecken ende schriften (etc.), voorzien van meer dan 200 teksthoutsneden. Deze derde druk uit 1628 werd pas afgeslagen bij f 4000,- (f 1000,-/ f1200,-).

Een uiterst zeldzaam schoolboek is Spieghel der Ievcht, ofte corte cronijke der Nederlantsche geschiedenissen. Dit uit 1614 daterende geschiedenisboek in dialoogvorm kende vele drukken in het midden van de zeventiende eeuw. De tweede druk uit 1615 bracht, ondanks de moderne band, f 1300,- op (f 700,-/f800,-).

De Duitse ontdekkingsreiziger Karsten Nie-

[p. 197]

buhr nam in de jaren 1761-1767 deel aan een Deense expeditie naar Zuid-West Azië. Zijn vier Europese collega's overleefden de reis niet, zodat Niebuhr in zijn eentje verantwoor delijk was voor het rijk geïllustreerde Reize naar Arabië en andere omliggende landen (2 delen; 1776-1780). Deze eerste uitgave van de Nederlandse vertaling van zijn hoofdwerk verscheen nauwelijks later dan de oorspronkelijke Deense editie en bracht het vanwege het ontbreken van vier pagina's èn omdat de binder er een potje van had gemaakt, niet verder dan f 1100,- (f 800,-/f 1000,-).

Een boek van A. Montanus uit 1656, De beroerde oceaan, of twee-jaarige zee-daaden der Vereenigde Nederlanders en Engelsche; (...) zeedert twee duisend jaar, ge-eindigt met de dood van Tromp., met veertien gravures van zeeslagen, klom tot f 750,- (f500,-/f 600,-).

Een bijzonder exemplaar bleek de driedelige Reize door Frankrijk, in gemeenzame brieven aan den uitgever van ‘togtjes’-schrijver A. van der Willigen uit 1805. Een vroegere eigenaar had zijn exemplaar door de binder laten doorschieten om op de blanco pagina's zijn eigen verslag van een dergelijke reis door Frankrijk te schrijven, ondernomen in 1808 en doorspekt met commentaar op de reis van Van der Willigen. Als toegevoegde weelde was deze set ook nog eens afkomstig uit de bibliotheek van Six, waardoor de f 2200,- die dit werk opbracht niet verwonderlijk mag heten (f 8oo,-/f 1000,-).

Fokas Holthuis

Bubb Kuyper, 7 en 8 december 1994

Opvallend bij de collectie letterkunde die op de eerste avond van Kuypers najaarsveiling onder de hamer kwam, waren de vaak forse schattingen: handelsprijzen konden soms met gemak de concurrentie met de richtprijs aan. Verder bleken collecties vaak zó uitgesplitst dat alleen de grotere lots en de tophoeken interessant zijn voor de handel. Maar wie ben ik om te klagen over blije gezichten van de inzenders? En records blijven toch wel gebroken worden, iedere keer weer.

Het uiterst zeldzame proefschrift van schrijver/arts Aletrino, Eenige beschouwingen over den beroepseed der artsen, ging voor maar liefst f 325,- naar de firma Destouches in Utrecht (schatting f 60,-/f 80,-). Diezelfde zaak mocht voor f 1350,- ook, zoals verwacht, beslag leggen op een mooi exemplaar van de

Artdeco-bandomjac. Perk, Gedichten, Sneek 58651

eerste uitgave van Jacob Israël de Haans Pathologieën (f 700,-/ f 900,-).

De f 550,- die een gebonden exemplaar 1882. van Frans Erens' literaire debuut Dansen en rhytmen moest opbrengen vond ik wel wat overdreven, zeker omdat een ingenaaid exemplaar van deze titel vanwege de mooiere bandtekening te prefereren is boven een exemplaar in linnen (f 200,-/f 400,-).

Ook het Letterkundig Museum, maar zelden op veilingen aanwezig, deed van zich spreken. De lotjes met brieven van Engelman, Dubois, Hoornik, Knuvelder, Marie Metz- Koning en J.G. Toonder, stuk voor stuk auteurs die voor de meeste verzamelaars niet erg interessant zijn, werden voor de inzet of een fractie meer aan het museum toegeslagen. Een ongepubliceerd handschrift van Henriëtte Roland Holst-van der Schalk ging voor f 2400,- naar een commissie (f 1000,-/ 1500,-).

Een tamelijk gehavend exemplaar van de erotische bundel Cortege priapique, volgens de titelpagina van Guillaume Apollinaire maar in feite afkomstig van Pascal Pia en uitgegeven door Du Perron in 30 exemplaren (maar minder zeldzaam dan de oplage doet vermoeden) ging voor het onterecht hoge bedrag van f 700,- naar een commissie

[p. 198]

(f 200,-/ f 300,-). Meer op zijn plaats was de f 875,- die het Leidse antiquariaat AioloZ uitgaf aan de eerste druk van de Gedichten van Jacques Perk in een magnifieke privéband van Van Bommel met een schitterend lijnenspel (f400,-/f600,-).

Vier werken van Willem Elsschot, alle met opdracht aan Hans Roest, brachten tussen de f 450,- en f 750,- op. Toen in mei 1990 het leeuwedeel van de bibliotheek van Hans Roest bij Kuyper geveild werd, bracht het enige opdrachtexemplaar van Willem Elsschot slechts f 275,-op.

Voordat op de tweede avond de oude boeken aan de beurt waren, kwam er nog een aardige collectie topografie onder de hamer, waarbij vooral de stad Rotterdam hoge ogen gooide: een kopergravure van P.C. La Fargue met een gezicht op de stad en een bevroren Maas klom tot maar liefst f 5500,- (f 2000,-).

Veel spektakel was er verder niet, de tweede avond: een rustige veiling zonder echte verrassingen of uitschieters. Een heel aardig boek van Willem Goeree, Inleydinge tot de algemeene teyken-konstuit 1705, waarbij meegebonden onder anderen ook diens Verligterie- Kunde, Ofregt Gebruik der Water-Verwen, ging voor f 925,- naar een verzamelaar (f 400,-/ f 600,-). Diezelfde verzamelaar kocht voor f 700,- ook de achttiende-eeuwse Scheen: De nieuwe schouburg der Nederlantsche kunstschilders en schilderessen van Van Gooi.

Een complete uitgave van het satirische weekblad Janus uit 1787 leek me met f 220,niet te duur betaald (f 200,-/f 300,-).

Een in 1660 bij Elzevier verschenen (maar met het imprint ‘In Cosmopoli’) werk van de Italiaanse grootmeester van de pornografie, Pietro Aretino, de Ragionamenti (inclusief de vaak ontbrekende, want gewaagde dialoog La puttana errante), werd voor f 475,- gekocht door een handelaar uit de Hofstad (f 300,-/ f400,-).

Het aanbod van ‘popular literature’ was zeer ruim. De tweede druk van Van de wtnementheyt des vrouwelicken geslachts van de arts/schrijver Johan van Beverwijck uit 1643 ging voor f 925,- naar een handelaar uit Venlo (f 500,-/f 700,-). In dit werk pleit Van Beverwijck voor meer waardering voor werk en wezen van de vrouw middels een lange stoet wtnemende vrouwen, waarbij Anna Maria van Schuurman wel de kroon spant: ‘De Konsten en Wetenschappen, die verkregen werden door het Verstandt, ende uyt drooge ende koele Hersenen, zijn by de wel gemelte Joffrouw in goet ghetal’. Ze beheerste minstens veertien talen, ‘schrijft geestigh met een Diamant op Glas’ en ‘slaet konstigh op de Luyt’.

Curieus was de Mis-geboorte of Verhaal van 't Abbekerker-Wijf; haare drie Miskramen; 't Opgraven van drie miszelijcke Poppen; haer Dankenis; Ondervraging; Belijdenis; Pijniging (...) Beheksende mede Den geheelen Pleyte tegens haaren Man uit 1661. Een handelaar uit Haarlem had er f 1350,- voor over.

Fokas Holthuis

Van Gendt, 21 december 1994

De kortste dag van het jaar was lang genoeg voor de winterveiling bij Van Gendt. Net 600 nummers hoefden maar afgeslagen te worden. Inclusief een half uur middagpauze was de boekveiling in vier uurtjes bekeken, zodat ook de andere boodschappen voor donker gedaan konden worden.

De rubrieken kunst, bibliografie en geïllustreerde werken brachten de zaal niet meteen in staat van opwinding. Pas bij ‘fine printing’ werd er voor het eerst met enig enthousiasme geboden. J. Lassaignes Chagall, met in totaal vijftien litho's van de kunstenaar, haalde gemakkelijk meer dan de richtprijs: f 3100,( f 2000-If 2500,-). Een kenner was bereid voor Specimens of type used at theAshendeen Press f 540,- te bieden (f zoo,-If 300,-). Twee maal de richtprijs dus voor deze nette-letterset.

In het Frans vertaalde gedichten van C. Patmore werden op muziek gezet door Darius Milhaud. A.A.M. Stols gaf in 1931 de tekst en de muziek uit, nog verrijkt met twee houtsnedes van J. Buckland Wright in een oplage van 300 exemplaren. De uitgave komt met enige regelmaat ter veiling, opgesloten in een lot van Stols-edities. Hier betrof het echter één van de 25 door Milhaud gesigneerde exemplaren. Het werd voor f 275,- afgeslagen (f100,-/f150,-).

Hoogtepunt van de rubriek Nederlandse literatuur werd gevormd door een puik exemplaar van de kwetsbare pocketuitgave De demon van ivoor (Thriller Serie nr. 4), met een vervaarlijk brullende tijger op het voorplat. Dit werkje van Fjodor Klondyke (pseudoniem van de later onder eigen naam bekender geworden auteur W.F. Hermans) bracht keurig/ 1000,-op (/800,-/f1000,-).

[p. 199]

Vervolgens passeerden een collectie schaakliteratuur (80 nummers) en een verzameling psychologie (40 nummers). Van de laatste werd het leeuwedeel gevormd door vooroorlogse uitgaven van Sigmund Freud en verwante psychoanalisten. Ze werden nagenoeg allemaal buitgemaakt door het medisch antiquariaat uit Zwolle.

In de rubriek oud en zeldzaam bevonden zich verschillende aantrekkelijke prentwerken die wisselende resultaten behaalden. Een zogenaamde Virgil Solis-bijbel uit 1565, met in hout gesneden marges en illustraties van Solis haalde f 3000,- (f 2000,-/f 2500,-) mede dankzij de goede band. Beschrijvingen door Olfert Dapper van Syrië en Palestina, uitgegeven in 1677, en Azië, uitgegeven in 1680, waren beide meer dan compleet met behalve de vereiste kopergravures in de tekst, losse illustraties en uitvouwbare kaarten nog ieder een extra plaat. Ze werden respectievelijk voor f 2800,- (f 2500,-/f 3000,-) en f 1700,( f 2000,-/f 2500,-) afgeslagen. Azië ging naar een telefonische bieder die, zelfs met de bijkomende telefoonkosten, goedkoop uit was. Voor de eerste Nederlandstalige uitgave van het Cruydt-boek van Dodonaeus, verschenen te Leiden bij Van Ravelingen in 1608, werd f 5500,- geboden (f 6000,-/f 8000,-).

Onder het subkopje natuur enkele werken met handgekleurde platen. De eerste tien delen van Flora Batava of afbeelding en beschrijving van Nederlandsche gewassen, in octavo, afgebeeld door J.C. Sepp en zoon, gingen voor f 8000,- (f 10.000,-/f12.000,-) naar een commissiegever. J.H. Knoops Pomologia, over appels en peren, en Fructologia en Dendrologia over andere vruchtdragende bomen en planten gedrieën in één band brachten f 2600,- op (f 2000,-/f 2500,-). N. Meerburghs Afbeeldingen van zeldzaame gewassen, 1775, met 50 handgekleurde afbeeldingen van planten, bloemen en vlinders bracht f 4900,op (f 4500,-/f 5500,-).

Een bijzondere verzameling die onder de hamer kwam, werd gevormd door een twaalftal schrijfboeken. Belangstelling hiervoor was er onder meer vanwege de Universiteitsbibliotheek van Amsterdam en het Nationaal Schoolmuseum. De eerste werd eigenaar van J. van den Veldes Exemplaer-boeck uit 1607 voor f 750,- (f 1000,-/f 1500,-) dat niet de richtprijs haalde omdat het in slechte staat verkeerde. Gelukkiger was de aankoop voor f 1000,- (f 500-/f 700,-) van het manuscript Konst der pennen, circa 1760 geschreven door Adrianus Binsbergen, ‘Fransch Duitsch schoolhouder te Rotterdam’. Een dergelijk handschrift, maar meer vellen beslaand, van een Utrechtse ‘ondermeester’ uit 1771 ging voor f 1600,- naar een Haarlems antiquariaat. J. Pas' Mathematische of wiskundige behandeling der schryfkonst uit 1737 met 52 kopergravures door J.C. Philips bracht f 1200,- op (f 800,-/f 1000,-). Het Schoolmuseum wist uiteindelijk alleen E. Perlinghs Exemplaarboeck inhoudende verscheyde nodige geschriften voor zich te winnen. Het voorbeeldboek moest f 1300,- kosten [f 1500-/f 2000,-). Het bleef misschien iets onder de richtprijs omdat men wat zwaarder tilde aan het ontbreken van één plaat.

Tegen het eind van de veiling verscheen nog De hedendaagze reuk-werken, Amsterdam 1703. Een aardig boekje in duodecimo over ‘hair-poeders, zeepballen, pommaden [en] riekende wateren’ dat ondanks de reparatie van de rug met cellotape f 700,- opbracht (f 300,-/f400,-).

Casper Gijzen

Jan van den Velde, Exemplaer-boec, inhoudende alderhande gheschriften (...) voor (...) liefhebbers der pennen. 1607 (foto Van Gendt, Amsterdam).