De Boekenwereld. Jaargang 11

[p. 35]

Veilingen

Brussel: twee buitenbeentjes

In 1993 deden twee aucties de vaste veilinggangers gezond opschrikken. Een eerste niet alledaagse gebeurtenis greep plaats op 15 mei 1993: een veiling van Eric Speeckaert. Met de logistieke steun van Antiquariaat Simonson werden in de zaal van Galerie Simonson 325 nummers aangeboden waarvan 81 stamden van de bibliotheek Charles vander Eist (1904-1982), Président de la Société Royale des Bibliophiles et Iconophiles de Belgique. En op 4 december 1993 werd door MicHet Lhomme, boekhandelaar te Luik, de merkwaardige ‘vente publique de la Bibliothèque du Comte de...’ in het Paleis voor Schone Kunsten te Brussel ingericht.

Uit de Charles vander Eist-collectie, waarvan 200 uitblinkende boeken reeds in 1984 in Monte Carlo werden geveild, diepen we drie succesnummers op. Voor Dat Boeck der wijsheyt, Antwerpen, Jacob van Liesveld, 1527, zonder band, werd 80.000 BF betaald. De zestiende-eeuwse band met paneelstempel die Isabella van Portugal voorstelde en Stobaeus' Sententias, Antwerpen, J. Loë, 1545, beschermde, verdiende 250.000 BF. Van der Noots Lofsang van Braband, Antwerpen, Gillis vanden Rade, 1580, gekartonneerde negentiendeeeuwse band, zorgde voor een wedergeboorte: 112.000 BF.

Bij een dertigtal overwegend negentiendeeeuwse tekeningen die werden gepresenteerd, ontsprong o.a. een landschap met rustende boeren van Bernard Cornelis Koekkoek de schatting van 7000 BF en zeisde 34.000 BF samen. De meeste tekeningen overstegen echter de 10.000 BF niet.

Les Ordonnances de l'Ordre de la Thoyson d'Or, vermoedelijk gedrukt te Antwerpen door Silvius, ca. 1560, op velijn, kostten 160.000 BF. Ook op perkament was het manuscript van Berckel: Histoire généalogique de la Maison de Wignacourt, Brussel 1716, 125 p. in-folio, dat met 156.000 BF gehonoreerd werd. Uiteraard ontbrak het visitekaartje van Eric Speeckaert niet: mooie wapenbanden. Niebuhrs Description de l'Arabie, Paris 1779, was gehuld in een roodmarokijnen band met het wapen van Amelot de Chaillou: 180.000 BF. Eveneens roodmarokijn omheinde het Office de la Semaine Sainte, Paris 1746, de wapencartouche van Marie-Josèphe de Saxe omringd door een à la fanfare-versiering: 50.000 BF. 52.000 BF werd geboden voor de Almanach Royale année 1769, Paris, met het wapen van de familie Caruyer en 80.000 BF voor de Almanach Royal, Paris 1752, met het schild van Gitton de la Ribellerie.

Een Belgische veiling zonder Sanderus is ondenkbaar. Zijn Chorographia sacra Brabantiae, 1726-'27, goed exemplaar, werd voor 92.000 BF toegewezen en zijn Flandria illustrata, 1735, eveneens een goed exemplaar, voor 185.000 BF.

Oogde de catalogus van MicHet Lhomme een stuk bescheidener, de inhoud was dat allerminst. Hier werd een deel van de prestigieuze bibliotheek van graaf... ten tonele gevoerd. De staat van deze 481 nummers was fraai, zoniet mooi. Minder fraai was de beschrijving van de catalogus, die pertinent naliet te vermelden dat het beschreven werk incompleet was. Een viertal keren verraste ons de vermelding ‘complet’. Bedenkelijk als men daaruit het logische besluit trekt dat de vierhonderdenzoveel werken die die laconieke constatatie niet kregen, onvolledig waren. Guicciardini's Description de tous les Pays-Bas, Plantin, 1582, was zo'n misbaksel dat 120.000 BF kreeg - 74

[p. 36]

i.p.v. 79 platen en eveneens de editie van Nicolas, 1609, 80.000 BF met 90 van de 92 platen. Labats Nieuwe reizen naar de Franse eilanden van America, 1725, waren bijvoorbeeld ook niet wat ze moesten zijn: 50.000 BF voor 88 van de 93 illustraties. Dat is slechts een greep uit de grote grabbelton. Evenmin als MicHet Lhomme kunnen we u, argeloze lezer, de garantie geven dat de verder vermelde werken volledig zijn.

Les Délices des Pays-Bas, 1786, zes vols., genoot een rijkelijk schriftelijk bod van 50.000 BF. Voor Sanderus' Verheerlijkt Vlaandre, 1735, was er minder reden tot juichen: 150.000 BF. Maar de andere Nederlandstalige boeken deden het goed. De eerste editie van Dodoens' Cruijde-Boeck, J. van der Loe, 1551, werd inge

Ets uit La Grande Danse Macabre des Vifs van Martin van Maele (1907) (foto Van Stockum, Den Haag).

pakt voor 300.000 BF, Van Ravelingens editie van 1618 voor 130.000 BF en twee exemplaren van de Moretus-uitgave van 1644 voor 145.000 BF en 125.000 BF. 95.000 BF voor Rumphius' Amboinsche Rariteitkamer, 1705, is niet mis. Ook in 't oog sprong Van Manders Schilder-Boeck, 1618, met 37.000 BF.

Een begeerde vedette was J. Blaeu. Zijn Nouveau Théatre d'Italie, 1724, speelde 1.600.000 BF samen, zijn Théatre du Monde van 1645, vier banden, 382 in de tijd gekleurde kaarten, 2.400.000 BF, zijn Theatrum Orbis Terrarum van 1644 met 120 in de tijd ‘afghesette’ kaarten, 750.000 BF en dat van 1640 met 90 eveneens contemporain gekleurde kaarten 520.000 BF. En een laatste Blaeu-exemplaar met 66 kaarten verwierf 450.000 BF voor zijn opvoering. Drie exemplaren van de Voyages van Cook, quarto-edities in vier of vijf volumes, verlieten de thuishaven voor 70.000 BF en twee keer voor 80.000 BF. Manesson Mallets Description de l'Univers, 1683, vijf octavobanden, 676 illustraties, was in trek: 145.000 BF.

Het Traité des arbres van Duhamel du Monceau, 1800-'19, zeven delen in klein-folio, 498 gekleurde platen, naar Redouté, werd op 1.850.000 afgeklopt, wat niet verwonderlijk is, maar wat wel opzien kon baren, is het feit dat het in de rubriek ‘Beaux-Arts’ geplant was. Piranesi daarentegen had een hele rubriek voor zichzelf gekregen. Voor hem werden de schattingsprijzen net als elders verpulverd. Giambattista was met twaalf nummers aanwezig. Zijn Trofeo o sia magniflca colonna bekoorden tot 420.000 BF, Le Rovine del Castello dell'Acqua Giulia wou 110.000 BF, Diverse Maniere d'adornare i Cammini versierden 350.000 BF en Le Antichita Romane verleidde tot 875.000 BF (schatting 400.000 BF).

Deze veiling was adembenemend. Ook toen de computer na de auctie - onder het ongeduldige gehakketak van de gelukkige kopers - weigerde in gang te schieten.

Marc Cappaert

Van Stockum, 8-10 juni 1994

Bij Van Stockum wordt ontspannen geveild. De stoomtreinvaart van Bubb Kuyper heeft er nog niet toegeslagen, het is meer een omnibus met een vrolijk vierspan ervoor. Zo kan het dat Kuyper er in twee dagen 2800 nummers doorheen jast, en Van Stockum drie dagen gebruikt voor 1700 boeken en loten.

[p. 37]

Het zwaartepunt lag ditmaal bij het Oude Boek. Maar er moeten enkele bijzondere recentere objecten genoemd worden. Allereerst het album met 172 negentiende-eeuwse visite- en reclamekaarten van bedrijven die met de produktie van leesvoer te maken hebben. Foto en handschrift van drukker/uitgever A.W. Sijthoff waren op diverse voor- en achterkanten te herkennen. Een Haarlemse handelaar in Nederlandse geschiedenis was de gelukkige vinder voor f 450,- (schatting f 200,-).

In powder and crinoline van Quiller-Couch met ingeplakte prenten naar Kay Nielsen, een mooi Art-Nouveau-boek, verviervoudigde haast zijn schatting met f 575,-. Uit het hoogtij van de Art Nouveau (1901) dateert de door Buschmann in Antwerpen uitgegeven Beatrijs in een weelderige uitvoering met overdadige band. Velen hadden er een oogje op, maar Aioloz sloeg allen met een bedrag van f 2400,( f 2000,-). Van enkele mappen met prenten van moderne kunstenaars als Constant, Wessel Couzijn en Asger Jorn deed Koppen van de betreurde Lucebert het het best: f 2300,- had een handelaar er voor over (f 1500,-).

De vreeselijke avonturen van Scholastica met houtsneden van Escher was weer helemaal terug na de inzinking bij Silverenberg (zie De Boekenwereld X, 4 (mei 1994)). Een matig exemplaar bracht f 2400,- op (f 2500,-). Een mooie Zilverdistel, Shelley's Prometheus unbound (1917) bereikte anderhalf maal de schatting met f 1300,-). Collega-veilingrecensent Fokas Holthuis kan zijn pasgestichte antiquariaat voor f 1500,- (f 600,-) opsieren met de dertien bizarre etsen van Martin van Maele, een bloemlezing uit La Grande Danse Macabre des Vifs (1907). Het zal hem wat afleiding geven (zie afbeelding).

Aaltje de volmaakte en zuinige keukenmeid en andere snoepjes uit de vorige eeuw sierden de gastronomische afdeling. Hoewel zelfs de zuinigste keukenmeid de bevingerde reclameboekjes met kaasrecepten anno 1980 (in een ‘Collection of tit books & publiCations’) beslist bij de oude kranten had gedaan.

De oude boeken omvatten een formidabele collectie Nederlandse topografische en historische uitgaven. Een flink aantal nummers daarvan werd verworven door Van Stockum zelf voor het eigen antiquariaat. Bijvoorbeeld Saken van staet en oorlogh van Van Aitzema met het vervolg door Van den Bos, elf kloeke banden over de Nederlandse geschiedenis van 1621-1699 voor f 4700,- (f 5000), en twee van die prachtige pillen van de geograaf Olfert Dapper, de Afrikaensche gewesten uit 1676 en de Archipel der Middellandsche Zee van 1688. Deze gingen met f 6400,- en f 3600,- over hun schattingen heen. Bijzonder mooi en veel zeldzamer is het Nassouser heidens pronktoonneel van 1663 over de stadhouders Frederik Hendrik en Willem II. Van Stockum wist het voor f 2100,- te verwerven (f 1500,-). Ook ambtgenoot Burgersdijk & Niermans uit Leiden was actief in het Old and Rare. Traditioneel is dat huis meer in talen gesorteerd, vooral klassieke. Zo werd de Herodotus-vertaling van Olfert Dapper (die meer ijzers in het vuur had) binnengehaald voor f 425,-; maar toch ook een redelijke Vaderlandsche historie van Wagenaar in 59 delen voor f 1700,-. Andere belangrijke kopers waren Forum en Israël. De eerste verwierf een mooi schrijfboek in redelijke staat van M. Baurenfeind (1716) voor f 1800,-, de Dapper-beschrijving van Azië voor f 4000,-, en het behoorlijk scabreuze Uytheemsen oorlog ofte Roomse min-triomfen voorgevallen & beschreven in 1647-'50, in één band met Geestelyke minne-vlammen, beide van M. van Merwede van Clootwijk, voor f 1900,-. Israël wist de ongewoon fraai geïllustreerde Duitstalige Van Meteren uit 1633 te bemachtigen voor f 5400,-. Ook de verschillende prenthandelaren sloegen flinke stapels prachtwerken in. Niet verkocht werd F. Valentyns Oud en nieuw Oost-Indiën uit 1724-26, een incomplete set die ook in juni 1993 al werd aangeboden, nu met een inzet van f 5000,- in plaats van f 9500,-.

De duurste boeken echter gingen naar commissies en particulieren. Amadis,... vanden vromen & doorluchtighen ridder, sone vanden Coninck Perion van Gaule ende vande Coninginne Helizene, uitgegeven te Leiden in 1598 is een zeer zeldzame uitgave van een middeleeuwse tekst, f 8500,- was de opbrengst bij een schatting van maar liefst f 10.000,-. Deel zes van de Nieuwe Atlas oft Toonneel des Aerdrijkcx van Blaeu, dat China en Japan omvat (1655) werd voor f 9000,- buitgemaakt. Maar de piek werd bereikt door de handgekleurde kaart van 't Hooge Heemraedschap van Rhynland uit 1746 in een schitterende ‘spiegelband’. f 13.000,- was geen slecht bedrag voor dit juweel van Nederlandse drukkunst uit de Nieuwe Tijd.

Paul Snijders