De Boekenwereld. Jaargang 11

Catalogi

De Boekenwereld heeft de tiende jaargang met een speciaal nummer over oudere Nederlandse boektijdschriften afgesloten. Dat had tot gevolg dat de verschijning van deze rubriek even onderbroken moest worden. Om de continuïteit ervan te handhaven, volgt er nu een extra grote aflevering om u op de hoogte te houden van de onderwerpen die door de verzamelaars en handelaren via de catalogi werden aangeboden.

In de derde week van april 1994 waren 50 leden van de Newcomen Society for the study of the history of engineering and technology op bezoek in Nederland. Thomas Newcomen (1663-1729) vond rond 1712 de stoommachine uit. Omdat deze voornamelijk in het mijngebied van Cornwall gebruikt werden, kwam voor de uiteindelijke vorm van de machine de naam ‘Cornish Engine’ in zwang. Een machine van dit type maalde begin jaren '50 van de vorige eeuw de Haarlemmermeer droog. Het spreekt vanzelf dat een bezoek aan de Cruquius - sinds 1991 een International Historie Mechanical Engineering Landmark-een hoogtepunt tijdens onze vierdaagse rondtocht door historisch-technisch Nederland was.

Tijdens de excursie ontmoette ik julia Elton, eigenaresse van ‘Elton Engineering Books’. Tot nu heeft zij negen catalogi, de laatste (ELTON) in juni 1994 uitgegeven waarin boeken over techniek- en technologie-geschiedenis worden aangeboden. In Nederland ken ik twee andere vrouwelijke techniekantiquaren: WONDERBOOK (Vrijdags op de Spui-markt in Amsterdam, 020-6252359) en ACANTHUS, Oudegracht 232, Utrecht (030314949). Voor julia Elton is het een totale specialisatie, voor de beide anderen betreft het een deel van hun voorraad.

We bezochten niet het historisch interessante industriegebied Twente. Antiquariaat Abels vult, in de luie stoel, deze lacune. De catalogus heeft een hele rubriek (93 nrs.) met werken over Enschede. We vinden wat over de Technische Universiteit en een zeldzaam boek over de brand van 1750 (dus niet de bekende brand van 1862) met demografische gegevens (ABELS 2/300/f 250,-). Verder het boek van Van Schelven, Onderneming en familisme, Leiden 1985 (ABELS 2/330/f 22,50) en het boek van Spiele, De ontwikkeling van het textielbedrijf J.F. Scholten & Zonen, Enschede 1945 (ABELS 2/336/prijs weggevallen of boek verkocht).

Twee andere technische aspecten van

[p. 30]

Twente komen aan de orde in Forbes', Het zout der aarde, Hengelo 1968 en in Een jubileum in werkkleding. Confectiefabriek G.H. Kaiser NV, Lonneker 1959 (ALFAHA 117/357 resp. 358/f 50,- resp. f 25,-).

Van de techniek, beheerste natuur, naar de beheerste echte natuur. Hesselink te Utrecht biedt o.a. een tweetal boeken over tuinieren aan. [F. Sansovino], Della Agricultura di Giovanni Tatti, Venetie 1560. Het boek (met veel illustraties) behandelt o.a. wijnbouw en de vijanden van de tuin, zoals muizen en insecten. (FORUM 102/64/f 7500,-). Het andere boek is: K. Stevens en J. Liebaut, De Veltbouw ofte Lantwinninghe: Inhoudende eene rechte wel bestellinghe eenes hofs te bouwen..., Amsterdam 1588. Een Nederlandse vertaling met 24 houtsneden van een Frans boek, waaruit u kunt leren een kruidhof en een fruithof aan te leggen, bijen te houden en, los van de klimatologische verschillen, een wijngaard te exploiteren. (FORUM 102/65/f 25.000,-). Wat theoretischer van aard is het alleraardigste boek van H.M. Fraser, Beekeeping in Antiquity, London 1951 (SCRINI 3/158/f 31,50).

Meemelink biedt ook boeken over tuinen aan. We noemen hier: S. Muller, Zijdebalen, Utrecht 1912 en L. Weaver, Houses and gardens by E.L. Lutyens, London 1914 (MEEMEL 14/306 resp. 322/f100,-resp. f 115,-).

Ook in Zutphen kunt u, te midden van meer algemene natuurboeken, terecht voor tuinboeken; we noemen slechts: J. Heursel, Japanse Azalea's. Oorsprong, soorten en culivars, teelt en verzorging, Ede 1987 (STOKRO 14/383/f,25-).

Een nieuwtje is dat de traditioneel in modernere literatuur gespecialiseerde fa. Schuhmacher zich nu weer eens, na heel lange tijd, met een catalogus in de wereld van het Oude Boek (1550-1770) begeven heeft. De auteursnamen lopen van R. Ansloo (1713), via Hooft en Luyken naar Jan Zoet (1714 en 1724) en Philip Zweerts (1755).

Bibliografisch en qua illustraties interessant is de jubileum-catalogus 100 van (ARSLIB). Zij is geheel gewijd aan het werk van de typografische kunstenaars George Grosz (1893-1959) en John Heartfield (Herzfelde) (1891-1968) voor het Malik-Verlag (Berlijn, 1916- Praag, 1933- Londen, 1939-1947). Zij waren in Berlijn actief met letter- en foto-montages tijdens de Weimar-republiek en in de prenazi-periode. Je kijkt met bewondering toe, hoe zij er in slaagden om al in een vroeg stadium de ware bedoelingen van het pseudo-politieke geboefte te visualiseren. Tot het aangeboden materiaal hoort o.a. de ‘Röntgenfoto’ uit 1932 van de hoofdman met een slokdarm van Marken en de tekst: ‘Schluckt Gold und redet Blech’. De collectie is slechts in zijn geheel te koop tegen een op aanvraag te vernemen prijs.

Ook Forum uit Utrecht biedt een jubileumcatalogus aan (FORUM 100). Deze zal in de loop van de tijd in zeven à acht delen verschijnen. Het boekwerk, met als basis de deels in 1984 aangekochte collectie Mr. C.F. van Veen (1912-1982), is geheel gewijd aan kinderboeken.

J.A. Brongers