De Boekenwereld. Jaargang 10

[p. 154]

Veilingen

Van Gendt, 29 september 1993

Het lijkt een ironische speling van het lot om in een periode van minder florissante economische ontwikkelingen een forse verzameling boeken met staathuishoudkunde als rode draad ter veiling te laten komen. Alsof een ieder de gelegenheid te baat kan nemen bij de veelal klassieke denkers te rade te gaan en zo, na bezinning, in staat is de recessie het hoofd te bieden.

In de slechts 49 verkochte nummers (waarvan een schamel zestiental de ondergrens van de taxatie wist te overtreffen) op een totaal van 117 zal menig zwartkijker het bewijs van een zwakke economie geopenbaard zien. Daarmee echter wel voorbijgaand aan de mogelijkheid dat de beperkte groep van actieve verzamelaars en - in deze discipline op één hand te tellen - gespecialiseerde antiquaren zich door de wisselende kwaliteit van het gebodene en de hiermee niet altijd in overeenstemming zijnde richtprijzen geremd kunnen hebben gevoeld. Niettemin werd voor de editie uit 1876 van de werken van David Ricardo, de belangrijkste vertegenwoordiger van de klassieke staathuishoudkunde (en, o chauvinisme, van Nederlandse afkomst), f 380, - neergeteld (taxatie f 300, -/f 400, -). Voor het statistische gedachtengoed van Melchior Gioja (1767-1829) kon f 850, - worden genoteerd (f 500, -/f 700, -) en de eerste uitgave van de Political arithmetick uit 1691 (f 2000, -/ f 3000, -) van misschien wel de kleurrijkste loot aan de economenstam, Sir William Petty (diens carrière liep van venter en matroos tot aan hoogleraar in zowel muziek als anatomie, en dezelfde Petty staat behalve als grondlegger van de statistiek ook nog te boek als uitvinder van de kopieermachine) behaalde f 2750,-.

Deed de vertoonde malaise het aanwezige publiek langzamerhand in een doffe apathie wegzinken, bij het aandienen van de rubriek ‘Oud en zeldzaam’ kwam menigeen weer bij zijn positieven en werd de veiling nieuw leven ingeblazen. Zo ontpopte De Uitlandsche Kapellen voorkomende in de drie waereld-deelen Asia, Africa en America (1779-'91, vijf delen, taxatie f 18.000, -/f 22.000, -) van Pieter Cramer (& C. Stoll) zich met f 23.000, - als kostbaarste werk van deze veiling en gingen de 35 delen uit de reeks Hedendaagsche historie of tegenwoordige staat van alle volkeren, verdeeld over twintig catalogusnummers, alle grif van de hand, met als meest in het oog springende uitkomst de f 3600, - voor de be-

[p. 155]

schrijving van Holland (1742-'50, vijf delen, f 3000, -/f 4000, -), waar één gevouwen kaart aan ontbrak.

Wekte de door P. van der Aa omstreeks 1725 te Leiden uitgegeven Portraits des hommes célèbres (f 400, -/f 600, -) alom verbazing door voor f 3800, - aan een commissiegever te worden toegeslagen, de daaropvolgende prentenbijbels lieten de gemoederen evenmin onberoerd. P. van der Borchts Beelden ende figuren ut den Bybel (1582, f 400, -/f 600, -) spoedde zich door toedoen van een verrassingsvolle Amsterdammer - die eerder op de dag met het bod van f 750, - op Andersens sprookje Twee hanen (1898, f 200, -/f 250, -), geïllustreerd door Theo van Hoytema, al acte de présence had gegeven - naar een bedrag van f 3200, -. Het incomplete Theatrum Biblicum, in 1650 bij N.J. Piscator verschenen, kwam voor f 3500, - (f 1500, -/f 2000, -) in handen van een Haagse boek- en prenthandelaar.

Klassiekers als Bloemaarts Oorspronkelyk en vermaard konstryk tekenboek uit 1740 en Het groote tafereel der dwaasheid (de tweede druk uit 1720) bleven met f 3700, - en f 2800, - beneden de richtprijzen van f 4000, -/ f 5000, - respectievelijk f 3500, -/f 4000, -. Ook de Zeeusche nachtegael bekoorde minder dan verwacht. Deze merkwaardige emblematabundel, in 1623 ontstaan door samenwerking van te Zeeland woonachtige en/of geboren dichters (zoals onder anderen Simon van Beaumont, Anna Roemers Visscher en Adriaen Valerius) en waarvan de gravures tot de meer geslaagde Nederlandse boekillustraties in de zeventiende eeuw worden gerekend, kwam al bij f 1900, - tot stilstand (f 2500, -/ f 3000,-).

Het in 1566 te Keulen gedrukte exemplaar van Henricus Aquilius' Compendium Chronici Geldrici verrijkt met eigenhandig aangebrachte aantekeningen van Arnoldus Buchelius (of Aernout van Buchel), viel bij een groot Utrechts antiquaar in de smaak. Hij betaalde er f 2100, - voor (f 2500, -/f 3000, -). Een collega uit dezelfde plaats zal bij de Manutius-uitgave van de werken van Ausonius zeker hebben teruggedacht aan de maand mei van 1993, toen voor de Aldus Manutius-drukken uit de collectie van Johan Polak hutkoffers vol buitenlandse valuta werden leeggeschud. Ofschoon deze Ausonius door de firma Manutius in 1517 werd uitgegeven, twee jaar na het overlijden van Aldus, en het boek door een ingeplakte fotokopie van een ontbrekende bladzijde er niet aanlokkelijker op was geworden, is de prijs van f 300, - (f 200, -/f 300, -) beslist schappelijk te noemen voor dit typografisch meesterwerk.

■

Jacob van Eesteren

Burgersdijk & Niermans, 23 en 24 november 1993

Ondanks de forse injectie Klassieken die de antiquarische markt in mei 1993 met de veiling van de collectie Polak gehad heeft, werd de traditioneel forse hoeveelheid Klassieken waarmee Burgersdijk en Niermans haar veilingen pleegt te openen, goed verkocht: ongeveer de helft van de nummers kwam boven de richtprijs uit en slechts een enkel lot bleef onverkocht.

Met de verkoop van de brieven en boeken van Gerard Reve uit de collectie van Josine Meijer had Burgersdijk van tevoren de pers gehaald. De markt wordt weliswaar al een paar jaar geteisterd door Reviana, maar de briefwisseling met Josine Meijer neemt toch een bijzondere plaats in binnen het werk van Reve. Bovendien kwam deze collectie nu eens niet uit Reves koker, maar van een èchte adressant. De 279 brieven die Reve tussen 1959 en 1982 met Josine Meijer wisselde vonden voor f 11.000, - hun weg naar antiquariaat AioloZ uit Leiden (f 11.000. -/f 12.000, -). Niet alle Reviana kwamen overigens bij deze zaak terecht: enkele titels waren vanwege een wel erg hoge richtprijs niet interessant, terwijl de bundel Credo, uitgegeven in 1973 door de Eliance Pers in 50 exemplaren, voor het verbazingwekkende bedrag van f 2200, - naar een handelaar uit Utrecht ging (f 500, -/f 600,-).

Bij de collectie boekkunst viel het grote aantal uitgaven van Stichting De Roos op: maar liefst 120 titels, vrijwel alles wat er sinds 1945 verschenen is. Eschers Regelmatige vlakverdeling, uitgegeven in 1957, hield vooraf de gemoederen bezig: het is immers al een tijdje geleden dat er een exemplaar geveild werd. Deze Escher ging, met een extra suite van de houtsneden, voor f 8500, - naar een verzamelaar (f 8000, - /f 10.000,-).

De tweede avond stond garant voor een overvolle zaal. Er werd geopend met Tsjechische boekkunst uit het interbellum. Deze mooie boekjes, veelal geïllustreerd en in kleine oplage gedrukt, gingen voor kleine prijsjes naar de handel, met uitzondering van een uitgave van Nobelprijswinnaar Seifert, wiens

[p. 156]

bundels Na vlnách TSF en Samá Láska uit de jaren twintig een handelaar voor f 525, - mee naar Den Haag mocht nemen (f 200, -/f 220, -). Wanneer u nog oude blokkendozen op zolder heeft liggen, dan loont het de moeite die te verkopen: enkele goed bewaarde ‘Anker Steinbaukasten’ in originele doos brachten rond de f 500, - op (f 90, -/f 110, - en f 110, -/f 130, -). Voor f 900, - kan een commissie dierentuintje spelen met een grote verzameling handbeschilderde tinnen dieren en hekjes (f 800, -/f 1000,-).

De medische boeken gingen bijna allemaal voor weinig geld naar Zwolle, al moest deze handelaar bij Das Inzest-Motiv in Dichtung und Sage, Die Träume der Dichter en enkele andere boeken van Wilhelm Stekel en Otto Rank wat langer zijn hand opsteken. Voor f 550, - kreeg hij ze uiteindelijk toch (f 175, -/f 200,-).

Een niet onbelangrijk stukje theatergeschiedenis in de vorm van vier fotoalbums van de acteur Karel Stoete bleef bij een inzet van f 220, - vreemd genoeg onverkocht (f 300, -/ f 400).

De afdeling old and rare opende met een ruim aanbod klassieken. Een mooie folio-editie Herodotus uit 1592 met grote uitvouwbare houtsneden werd voor f 700, - gekocht door een verzamelaar (f 400, -/f 600, -). Een rijk geïllustreerde Romainsche historien van Livius uit 1646 bracht het vanwege de matige staat slechts tot f 175, - (f 150, -/ f 200, -). Een mooie Elzevier-uitgave van de door Justus Lipsius bezorgde werken van Tacitus uit 1634 was voor f 160, - een koopje (f 200, -/f 250,-)

Het duurste boek van de veiling was niet bepaald het mooiste: een nogal gehavend tweede deel van Blaeu's Toonneel des aerdriicx, ofte nievwe atlas uit 1635, waaruit bovendien nog twee prenten ontbraken, ging voor maar liefst f 25.000, - naar een Friese verzamelaar (f 11.000, -/f 13.000, -). Ter vergelijking: een nog minder compleet (25 van de 103 prenten ontbraken), maar verder beduidend beter exemplaar van de Franse editie bleef een week later bij Bubb Kuyper bij een inzet van f 7500, - onverkocht. Minder spijt van hun aankoop zullen de vier kopers van ‘polderkaarten’ hebben. Deze in opdracht van de hoogheemraadschappen met grote precisie vervaardigde kaarten vormden wat mij betreft het hoogtepunt van de veiling. Er waren twee exemplaren van de door de gebroeders Kruikius vervaardigde kaart van Delfland uit 1712 voorhanden, die op een schaal van 1:10.000 het gebied tussen Den Haag, Hoek van Holland, Rotterdam en Zoetermeer in 25 kaarten uiterst gedetailleerd weergaven. In beide folianten was de overzichtskaart handgekleurd en allebei waren ze in contemporain kalfsleer gevat. Voor f 7500, - en f 4000, - vonden ze hun weg naar de verzamelaar (f 6000, -/ f 7000, - resp. f 5000, -/f 6000, -). Pronkstuk was de tweede uitgave van de in opdracht van het hoogheemraadschap van Rijnland door Johan Dou en Steven van Broeckhuysen vervaardigde kaart van het Rijnland. Deze geheel handgekleurde kaart ging voor f 18.000, - naar een commissie (f 12.000, -/f 15.000, -). Een ongekleurde editie van de Rijnlandkaart uit 1746 tenslotte bracht f 3600, - op (f 2000, -/ f 3000,-).

Frontispice van het schurkenboek Leven, op- en Ondergang Van den Verdorven Koopman, 1682.

Bij de afdeling oudere Nederlandse literatuur was er vooral belangstelling voor de Buisman-boekjes. Een in dit genre gespecialiseerd antiquaar uit Venlo kocht voor f 1200, - 't Geheym van 't Fransche Hof, of De Minneryen der Doorluchtige Juffers van onze Eeuw van De Bussy-Rabutin, zogenaamd uitgegeven te Bolsward door Jan de Liefde in 1680 (f 500, -/ f 600, -). Een Haarlemse handelaar mocht voor f 950, - beslag leggen op Buismans exemplaar van het vrijmoedige liedboekje Thirsis Minnewit. Bestaande in een versameling der moyste minne-zangen en voysen, in één band gebonden met De Vrolyke Zang-Godin. Op-

[p. 157]

heffende veelderhande Ernstige en Boertige gesangen, Kusjes en Drink-liederen (f 400, -/ f 500, -). Een aardig schurkenboek uit deze sectie was het Leven, op- en Ondergang Van den Verdorven Koopman, zedert weinige Jaren herwaarts, in 't roemrijk Holland, en meest binnen Amsterdam voorgevallen uit 1682. Voor f 900, - ging ook dit boek naar de handel (f 350, -/f 400, -). Goede boeken voor goede prijzen, iets wat in mindere mate gold voor de eerste Nederlandse vertaling van Tristram Shandy uit 1779, een roman die, wanneer nu geschreven, het etiket ‘postmodern’ opgeplakt zou krijgen. Deze niet gebonden set, waarvan bovendien de ruggen grotendeels ontbraken, ging voor maar liefst f 700, - naar een commissie (f 120, -/ f 140,-).

Bij de prenten schoten vooral enkele Balinese tekeningen uit hun voegen. Bij een richtprijs van f 200, -/ f 250, - bracht een inkt/kleurpotloodtekening uit het einde van de jaren dertig het tot f 2200, -. De overige vijf tekeningen uit Bali brachten het tot viermaal de richtprijs.

■

Fokas Holthuis