Catalogi
‘Ik ging zoals gewoonlijk in gedachten / de route langs de antiquariaten./ Er zwommen jonge eenden in de grachten...’ Zo begint een, door Nico Weber geschreven, sonnet afgedrukt aan de binnenzijde van de omslag van één van de catalogi (HINDER). Deze regels verwoorden goed mijn activiteit voor deze rubriek.
We beginnen aan een gracht te Leiden; eigenlijk een rivier zonder eenden. Het is de Nieuwe Rijn en het antiquariaat is Het Oosters Antiquarium. De heer Smitskamp heeft daar in ongeveer vier jaar een collectie werken, geschreven door of samenhangend met de Leidse hoogleraar Josephus Justus Scaliger (1540-1609) bijeengebracht. Deze is nu en bloc te koop (OOSANT 595/1-205/f 275.000, -) en zij wordt uitgebreid beschreven in een catalogus (te koop voor: f 84,90), die veel meer dan het nodige biedt.
Naast het gebruikelijke referentie-materiaal bevat de catalogus een sterk uitgebreide index op J. Bernays, Joseph Justus Scaliger, Berlijn 1855. Vervolgens is er een lijst van boeken uit de bibliotheek van Scaliger waarin hij aantekeningen had gemaakt, zoveel mogelijk met vermelding van de huidige verblijfplaats. Een andere lijst laat zien aan welke boeken Scaliger zijn medewerking of inspiratie verleende. De catalogus besluit met de tweede editie van de bibliografie (door A.T. Grafton en H.J. de Jonge) van werken en artikelen over Scaliger verschenen tussen 1850 en 1993. Ik vergeet bijna nog te zeggen dat de 205 aangeboden werken uitgebreid beschreven zijn. Kortom het is een ‘naslag-catalogus’. Bij het afsluiten van mijn kopij waren de Scaligeriana nog niet verkocht.
Voor archeologen is Scaliger de auteur van de Thesaurus temporum, de basis voor elk tijdrekenkundig werk over de klassieke wereld. Daarnaast inspireerde hij Jan Gruter (1560-1627) tot zijn Inscriptionum Romanarum, waarvoor Scaliger de indices ontwierp. Het is het voorbeeld voor latere corpora en de basis voor de Romeinse epigrafie. Van beide werken zijn exemplaren in de aangeboden collectie aanwezig.
Het brengt me bij een catalogus met voor de gemiddelde collectionneur bereikbaarder publikaties over archeologie. Het overzicht van Van Giffen over de Opgravingen in Drente tot 1941 wordt hierin aangeboden (KOK 398 / 323 / f 65, -) evenals een overdruk van Moddermans Grafheuvel onderzoek in midden Nederland (KOK 398/362/f 55, -). De catalogus bevat boeken over de archeologie van Egypte, Nubië, de Etrusken, Griekenland, het Midden-Oosten en van Rome en zijn Imperium.
Freud (1856-1939) was in de kunsthistorische kant van de archeologie geïnteresseerd; hij had een betrekkelijk grote verzameling van die kleine Egyptische grafbeeldjes (shabtis). In twee catalogi van Israël komt zowel Freud als de materiële basis van ons bewustzijn aan bod: zoals Der Witz und seine Beziehung zum Unbewussten, Wien 1905 (ISRABM 109/20/ f 1050, -) en Totem und Tabu. Einige Uebereinstimmungen im Seelenleben der Wilden und der Neurotiker, Leipzig/Wien 1913 (ISRABM 109/40/ f 875, -). Van één van de leermeesters van Freud, Charcot (1825-1893), is er een publikatie met vroege medische foto's Leçons sur les maladies du système nerveux faites à la Salpétrière..., Paris 1877 (ISRABM 108/42/ f 1500, -). De Vesalius-bibliograaf en neurochirurg Harvey Cushing (1869-1939) is vertegenwoordigd door Tumors of the nervus acusticus and the syndrome of the cerebellopontile angle, Philadelphia/London 1917 (ISRABM 108/44/ f 1750,-).
Na deze reizen in de geest, het werkelijke reizen. Een hulpmiddel daarbij zijn de reisgidsen. Na de uitgave van een Baedeker-bibliografie presenteert het reizen-antiquariaat Ursula Hinrichsen thans een door Werner Hauenstein geschreven bibliografie Wegweiser durch Meyers Reisebücher 1862-1936. Deze reisboeken werden door het Bibliographische Institut te Leipzig uitgegeven. Deze firma, in 1826 door Joseph Meyer (1796-1856) opgericht, werd zeer bekend door zijn Konversations-Lexikon. Door de omstandigheden gingen in 1936 de Reisebücher op in die van de firma Baedeker. Het boekje, met een handzaam formaat, telt 176 bladzijden en heeft een register.
Systematisch behandelt Hauenstein per land, landsdeel of zeer grote stad ca. 500 verschillende uitgaven. Hierbij wordt ook, met behulp van stambomen, aandacht besteed aan de inhoudelijke samenhang van de verschillende edities. Aangezien door oorlogsgeweld alle archieven met betrekking tot dit onderwerp verloren zijn gegaan is deze bibliografie met hulp van verzamelaars bijeengebracht. Nieuwe liefhebbers van reisgidsen hebben hier een nuttige publikatie aan; zij kunnen weer bijdragen leveren tot verbetering. Immers aan het maken van bibliografieën komt (bijna) geen einde. De prijs is tot 1 februari 1994 DM 62, -,
Auteursrechtelijk beschermd