De Boekenwereld. Jaargang 9

[p. 206]

Veilingen

Burgersdijk & Niermans, 24-26 november 1992

Afwisseling kan dit Leidse veilinghuis niet worden ontzegd. Na een stoet van gegadigden voor voorafgaande collecties recht, brieven & manuscripten, Nederlandse literatuur en klassieke oudheid, mochten ditmaal in de Nieuwsteeg kunstminnenden hun opwachting gaan maken. Ongeveer een kwart van het totale veilingaanbod, ruim vijfhonderd kavels, was gewijd aan vrijwel alle takken van kunst en nam door de omvang de gehele dinsdagavond in beslag. Naast de reguliere rubrieken was bovendien nog plaats ingeruimd voor een (model-)spoorwegbibliotheek en een reeks Tsjechische bibliofiele uitgaven (waarvoor in Leiden regelmatig pleidooi wordt gehouden), zodat aan het geheel het etiket ‘voor elk wat moois’ kon worden gehecht. Een selectie.

Groen van Prinsterers De prosopographia platonica waarmee hij op 17 december 1823 de letterenstudie afsloot, werd verkocht voor f 90,- (taxatie f 90,-If 110,-). Het in zijn sterfjaar verschenen hoofdwerk Les harmonies économiques (1850, taxatie f 120,-/f 140,-) van de Franse econoom Bastiat bracht f 425,- op en een minder fraai exemplaar van Montagnes De stad Leiden (1859, twee delen in één) haalde f 2300,- (taxatie f 1800,-/f 2000,-). De richtprijs voor het avant-garde tijdschrift Internationale revue 110 bleek te optimistisch.

F. van Mieris Beschrijving der Stad Leyden, Leiden 1762-1784

Weliswaar waren de jaargangen (1927-1929) compleet, maar zij verkeerden niet in originele banden (onverkocht, taxatie f 2400,-/ f2800,-).

Bijzonder te noemen waren vier prachtig ingebonden albums (circa 1870) met 178 foto's van Giorgio Sommer & Edmondo Behlès, die omwille van hun kwetsbaarheid op dik karton waren geplakt. Op bijna elke afdruk was het monogram van Sommer aangebracht, opbrengst f 1800,- (taxatie f 500,-/f 600-). Met f 170,- (taxatie f 200,-/f 250,-) werd mijns inziens de verzameling publikaties van Matthias de Vries ondergewaardeerd. Hij was één der grondleggers van het Woordenboek der Nederlandsche taal. Met het oog op de bijgevoegde documenten over zijn leven en zijn familie en het efemere karakter van de aanwezige knipsels en artikelen, een voor wetenschappers meer dan interessant kavel. Enigszins onopgemerkt bleef een vermoedelijk uniek exemplaar van Gorters Mei (1916, in rood marokijn gebonden en vorm gegeven naar de linnen uitvoering van de vijfde druk), dat volgens de koper, een bekend hoofdstedelijk antiquaar, in opdracht van Gorter speciaal vervaardigd was; dit deed slechts f 300,- (taxatie f 200,-/ f 250,-). Voor Kussen door een rag van woorden (1944, taxatie f 2250,-/f 2500,-), het in dertigvoud en in eigen beheer uitgegeven debuut van W.F. Hermans, bestond geen belangstelling. Opmerkelijk gezien de f 5000,- die er bij hetzelfde veilinghuis in mei 1992 nog voor werd betaald, al betrof het toen wel een exemplaar onder meer voorzien van een opdracht van de auteur aan Charles B. Timmer.

Geholpen door de illustratie op het omslag van de catalogus, trokken de ‘Books with coloured plates’ in de afdeling ‘Old and rare’ de volle aandacht. Zestien nummers in totaal en als bekroning van deze veiling te beschouwen. De schoonheid van de platen deed echter tevens vrezen dat velen van hen, althans in gebonden toestand, een volgende veiling niet zouden halen. Zo konden uiteindelijk voor f 11.000,- twintig delen Flora Batava (1800-1898, taxatie f 10.000,-/f 12.000,-) een onzekere toekomst tegemoet zien. Levaillants Histoire naturelle des oiseaux d'afrique (1799-1808, zes delen, taxatie f 20.000,-/f 25.000,-) en het zeldzame supplement hierop Histoire naturelle d'une partie d'oiseaux nouveaux et rares de l'Amérique et des Indes (1801, één deel, taxatie f 4000,-/f 4500,-) werden daarentegen voor respectievelijk f 30.000,- en f 3500,verworven door een particulier.

[p. 207]

Liefhebbers van falsificaties, zoals het Oera Linda Boek of Macphersons Ossian, vonden Klaas Kolijns Geschicht-historiaal rym, of Rymchronyk (1745, taxatie f 250,-/ f 300,-) blijkbaar niet gefingeerd genoeg, het bleef onverkocht. Evenmin op grote bijval rekenen kon het, in vertaling van J.H. Glazemaker, Toonneel van China (1668, taxatie f 3200,-/ f 3400,-) van Athanasius Kircher, deze door Umberto Eco zo gekoesterde Duitse ‘uomo universale’. Wel hun afnemer vonden de Beschryving der Stad Leyden (1762-1784, drie delen, taxatie f 2500,-/f 3000,-) van F. van Mieris (& D. van Alphen) voor f 3000,- en de Souterliedekens (1584, taxatie f 3500,-/f 3700,-) voor f 2800,-.

Absolute uitschieter van de gehele veiling was catalogusnummer 1891. Allards Naauwkeukig (sic) vertoog van de voornaamste steden des geheelen waerelds (circa 1680), met gebreken en op f 400,-/f 450,- geschat, steeg naar de sensationele hoogte van f 11.000,-. Zeer gewild in dit werk was het tafereel van pelsjagers met op de achtergrond New York, één van de vroegste afbeeldingen van deze stad.

Jacob van Eesteren

Veiling ‘Continental printed books and manuscripts’, Sotheby's Londen, 3 december 1992

Met twee andere Nederlandse handelaren was ik op 3 december in Londen, omdat er volgens de catalogus een zestal interessante grote lots Nederlandse handschriften e.d. werden geveild. Deze lots betroffen respectievelijk: 20 manuscripten over Utrecht 1414-1686, 40 manuscripten over en van leden van het Oranjehuis van Willem van Oranje tot Emma, 200 brieven e.d. van Nederlandse schrijvers van Coornhert tot Reve, 200 diverse manuscripten betreffende de Nederlandse geschiedenis van de 16de tot de 19de eeuw, twee verhuisboxen vol (ca. 50 stukken) met Nederlands calligraflsch materiaal van de 16de tot 20ste eeuw en ten slotte een lot met 48, meest Nederlandse, ‘schrijfboeken’ uit de 17de-19de eeuw.

Op de kijkdag bleek mij dat deze afkomstig waren van de Utrechtse schriftverzamelaar Johannes Arnoldus Dortmond (1912-1988), over wie ik onlangs een artikel had gelezen door Hans Hafkamp in Parmentier 3 (1992) nr. 3/4. Daaruit bleek dat Dortmond, die een groothandel in kantoorbenodigdheden had gedreven en in Utrecht aan de Kromme Nieuwe Gracht een fabriek van vulpennen e.d. had, zijn leven lang alles verzamelde wat met schrift te maken had. Op de zolder van zijn Utrechtse kantoor richtte hij een expositie in met voorwerpen in vitrines en aan de muren fotokopieën van autografen. Toen hij zich in 1974 uit het bedrijf terugtrok, diende er een be- stemming voor deze collectie te worden gevonden en dat werd de Amsterdamse Universiteitsbibliotheek. Op 27 september 1976 werd door minister Trip aldaar het ‘Schriftmuseum J.A. Dortmond’ officieel geopend. Na Dortmonds overlijden bleek dat de erven andere ideeën hadden met als gevolg de veiling van een deel van de collectie in Londen.

De belangstelling voor dit materiaal was groter dan wij verwachtten. Het Utrechtse lot bleef in Nederlandse handen, evenals het grote gemengde lot van 200 diverse manuscripten en het lot met de schrijfboeken. De 40 Oranjebrieven werden gekocht (voor ruim f 10.000,-) door een Franse graaf die manuscripten verzamelt over de winterkoningin en haar kring. De brieven van Nederlandse schrijvers werden, ook voor ruim f 10.000,verkocht aan een Engelse handelaar, naar later bleek in opdracht van een Nederlandse bibliotheek. De twee verhuisboxen calligrafie werden voor ongeveer f 6000,- aan een Engelse handelaar verkocht, die interesse had voor een o.i. wat onbeholpen gecalligrafeerd portret van stadhouder-koning Willem III dat in één van de dozen zat. Vier van de zes lots kwamen dus weer in Nederlandse handen, maar wel voor hoge prijzen.

In tegenstelling hiermee was het feit dat meer dan de helft van de lots van deze veiling werd opgehouden omdat ze bij lange na de taxatieprijs niet haalden. Zo werd de eerste editie van Newtons Opticks or a treatise of the reflexions... opgehouden op £ 2000 (taxatie £ 4000-5000). Vijf belangrijke brieven van Koning Ferdinand I van Hongarije (1544-1556) werden opgehouden op £ 7500 (taxatie £ 10.000 à 12.000). Twee brieven van Heinsius aan Prins Eugenius van Savoye uit 1693 en 1695 werden opgehouden op £ 420 (taxatie £ 600 à 800). Ook een paar grote lots met manuscripten van en over Jean-Paul Marat en een handschrift van Goethe betreffende Schillers Don Carlos bleven onverkocht (het laatste op £850, taxatie £ 1500 - 2000). Een jeugdfoto van Lenin (taxatie £ 800 à 1000) bracht het niet verder dan £ 550 en werd evenmin verkocht. Vervelend is overigens de gewoonte van grote veilinghuizen als Christies en Sothe-

[p. 208]

by's om niet duidelijk te laten blijken of iets wordt verkocht of dat het wordt opgehouden, omdat het de limiet niet haalt. Verder weet je als koper niet of je zit te bieden tegen een andere koper die een opdracht heeft gegeven of tegen de limiet die het veilinghuis wil halen. Op Nederlandse veilingen wordt dat over het algemeen veel duidelijker aangegeven door de veilingmeester. Gezien het grote aantal lots dat de laatste jaren op de grotere veilingen de limiet niet haalt, heeft men deze politiek kennelijk nodig!

Overigens de écht interessante dingen werden natuurlijk wèl verkocht: topkwaliteit blijft goed gaan. In deze veiling waren dat bij voorbeeld een brief van Albert Einstein uit 1953 (£ 3200); een van de twee bekende boeken gedrukt door de Italiaanse drukker Jacobus de Dusa, de Opera van Claudianus uit 1482 (£ 13.000, taxatie £ 1500 à 2000), de Icones van Boissard met de prachtige portretgravures door Th. de Bry (£ 3800), een band met 200 documenten over een zilvermijn in Mexico, 1576-1577 (£ 9000), 29 interessante brieven van Philips II aan zijn ambassadeur in Frankrijk (£ 12.000) en een door Napoleon getekend adelsdiploma (£ 2200).

A.G. van der Steur