De Boekenwereld. Jaargang 9

[p. 99]

Catalogi

Oude kunst, encyclopedieën en grafiek

Nieuw Gafpa uit Doetinchem! In mijn vorige bijdrage over catalogi vroeg ik mij af waar deze intrigerende firmanaam van kwam. Een van de redacteuren van De Boekenwereld leverde mij prompt het antwoord. De lettercombinatie staat voor General Antwerp Feeding Products Association. Het is in het boek Kaas van Willem Elsschot de naam waaronder Frans Laarmans zaken doet: kaas verkoopt. Een begrijpelijke naam voor een in letterkunde en literatuur gespecialiseerd antiquariaat. Gafpa's jubileum-catalogus no. 50 (historische en moderne literatuur) kan per briefkaart besteld worden; reeds ontvangenden krijgen hem automatisch toegezonden.

Een nieuwe, of nog jonge, aanwinst wordt gevormd door de onregelmatig verschijnende catalogi van het Antiquariaat Aleph te Utrecht. Hun specialiteit is de oude (re) kunst. Ofschoon de catalogus reeds lang was verspreid, kon ik toch nog een aardig werk over de geschiedenis van de Engelse archeologie verwerven: T.D. Kendrick, British antiquity, London, 1950 (ALEPH 2/63/f 70,-). Het heeft dus zin om te reageren op al wat oudere catalogi!

Voor liefliebbers van encyclopedieën biedt Gerits vier Russisch-talige aan. Een complete van vóór de revolutie (verschenen tussen 1890 en 1907 in samenwerking met F.A. Brockhaus, Leipzig) (GERITS 49 / 143 / f 9000,-). Uit het jongste verleden zijn er drie, steeds naar het vigerende staatsstandpunt bijgewerkt, opeenvolgende edities van de grote Sowjet encyclopedie. De eerste verscheen in 65 delen tussen 1926 en 1947 met ondertekende lemmata (GERITS 49/140If 12000,-). De tweede en derde verschenen respectievelijk tussen 1949-1958 en 1970-1978 met ongesigneerde artikelen (GERITS 49/141 en 142// 9500,- en f 4500,-). De Teleac-cursus Russisch wordt helaas niet bijgeleverd. Het Hamburger Antiquariat biedt 21, soms incomplete, lots van thematisch bijeenhorende delen van de Encyclopedie Methodique uitgegeven bij Panckoucke te Parijs aan. Enige voorbeelden: Arts et métiers mécaniques (HAMBUR 222/205/DM1400,-) en Antiquités, mythologie (HAMBUR 222/201/ DM 360,-). De longh biedt aan, helaas zonder de vlaggen-plaat, Encyclopédie du Commergant, Dictionnaire du commerce et des marchandises, contenant tout ce qui concerne le commerce de terre et de mer, Paris 1839-41, 2 delen (JONGH 76/243/ f 750,-). Om te besluiten, van de encyclopedieën naar de grafiek. Bestebreurtje biedt ter gelegenheid van de Keulse beurs een vijftigtal, tussen ca. 1800 en 1930 gemaakte, Japanse prenten aan. Er zijn topografische prenten als Hasegawa Sadanobu, The eastern gate ofShitennoji temple in Osaka, ca. 1855 (BESTEB 66/13// 575,-) en toneelscènes, Tsukioka Kogyo, Scène uiteen Noh toneelstuk, ca. 1924 (BESTEB 66/19/f 550,-). De hoogste prijs moet betaald worden voor Yamakawa Shudo, Tasogare uit 1928 (BESTEB 66/48/ f 2750,-). Naast overwegend Westeuropese grafiek heeft lansen één Oostaziatisch getinte kleurenlitho uit 1985 van de in China geboren Walasse Ting (JANSRO15/148/f 1800,-). Korteweg heeft een dertigtal, in de catalogus niet gedetailleerd beschreven, prenten te koop. Zijn prijzen variëren van Edvard Munch, Knabekopf (KORTEW 3/24/f 1200,-) tot een vijftal gravures die f 100,- kosten.

J.A Brongers

Catalogi lezen met een glimlach!

Op de dag dat Hugo Claus de Nobelprijs voor Literatuur niet krijgt (maar de één jaar jongere Derek Walcott uit Trinidad wèl, dus nominé Naipaul kan zijn prijs even vergeten), is er ook een lichtpunt: een 120 bladzijden tellende antiquariaatscatalogus (mèt flappen) wordt in de bus geschoven. Blinken Nederlandse catalogi vaak uit door saaiheid en een typografie (of het ontbreken daarvan), waarvan je na lezing schele hoofdpijn of erger overhoudt, deze (als ‘een tussendoor-catalogus, in afwachting van wat komen gaat’ genoemde) schriftelijke uiting van het antiquariaat van Boekhandel J. de Slegte laat me af en toe in de lach schieten, iets wat niet op houdt en dus na afloop verwondering wekt: reden voor een stukje.

Eric J. Schneyderberg is al eerder opgevallen door niet-orthodoxe catalogi (na de Boudewijn Büch-, een COBRA-catalogus waarin ook voor de heuse verzamelaar vondsten bijeengebracht waren en voor diegene, die COBRA compleet heeft een prachtig vers van Hugo Claus voorin), maar deze ‘Kalverstraat (Centrum)’ vormt een voorlopig hoogtepunt. Een flink brok Nederlandse literatuur in vaak bibliofiele uitgaven, met daarnaast een vrijwel compleet archief van Phoenix Editions. Enkele highlights:

-	De filosofie van het Belcampisme van Belcampo met een opdracht van de auteur

[p. 100]

	aan Hella Haasse (f 50,-);
-	een manuscript van Maarten 't Hart, dat desgewenst door de koper gebruikt kan worden ‘om een eigen luxe 't Hart te ma- ken’ (f 40-) (de eerste lachbui en we hebben eerst een kwart van de catalogus achter de rug);
-	een wel heel curieuze set van het blijspel Uitgever Oorwurm (uit 1962, de tijd dat Willem Frederik Hermans afscheid nam van zijn uitgever Geert van Oorschot - de opdrachten van Hermans zijn onder meer gericht aan de uitgevers van Meulenhoff en De Bezige Bij), van literair-historisch belang: een jonge professorandus kan er zo op promoveren;
-	een vroege druk van J. Meijer (Winter en voorjaar van Rutger Kopland, met een gesigneerde opdracht ‘aan een lijder aan Morbus Bibliophilia’) (f375,-);
-	Triangel van Lucebert, met zowel een originele tekening als een handgeschreven gedicht (beide disciplines van deze auteur/ kunstenaar in één Ooievaarpocket verenigd) (f250,-);
-	enkele bladzijden Gerard Reve met onder meer een brief van Gerard Reve (waarin hij een Amsterdamse uitgever in 1976 meedeelt, dat hij geen toestemming meer zal geven om zijn werk bibliofiel uit te geven ofwel ‘Ik heb altijd een buitengewone hekel gehad aan deze pretentieuze, genummerde windhandel’ - later wijzigt de auteur, zoals bekend, zijn strategie);
-	het extreem zeldzame De dans van Binche, een door een zevental Vlaamse auteurs uitgegeven boekwerkje, gedrukt op de persen van de Nationale Hoogeschool voor SCOWS’ Sierkunst, Brussel ter gelegenheid van de 70ste verjaardag van de auteur - één van de drie auteursexemplaren (nr. 2, niet opengesneden door de auteur) (f2400,-);
-	enzovoort en zoverder; het houdt niet op. En dat alles met een aangenaam vleugje ironie, hier wat cynisme, daar wat gekruid lakonisme: vreugde bij het lezen. Kortom een catalogus waarin J.H. Leopold (Oostersch) en Ellen Warmond (8 bundels!) en ook Catharina van der Linden en Hugo Claus naast elkaar figureren.

De laatste 16 bladzijden zijn gewijd aan het archief van Phoenix (van de ex-binder David J. Simaleavich, van wie De Slegte destijds de privé-verzameling kocht en er nadien een prachtige catalogus aan wijdde). Dit archief werd nog niet zo lang geleden en bloc geveild bij Bubb Kuyper (een raadsel, waarom een gerenommeerde instelling als het Haagse Museum van het Boek hierop de hand niet heeft gelegd; aan de prijs kan het niet gelegen hebben), nu trekt het in brokstukjes (waaronder zeer bijzondere exemplaren, originele etsplaten en illustraties) voor matige prijzen de wijde wereld in.

Als dit een ‘tussendoortje’ is (met deze aardige gevarieerde inhoud voor beginners en ver gevorderden) wil ik ook de ‘definitieve’ catalogus wel eens zien t.z.t. - ook weer met dezelfde frisse omschrijvingen graag.

Een vergelijking gaat niet op, maar ook de ronkende catalogi van Antiquariat Heribert Tenschert uit Rotthalmünster bezorgen meestal veel plezier bij het lezen. Toegegeven, Tenschert heeft de ijdelheid uitgevonden of bezit er in ieder geval een Beiers patent op, maar zijn catalogi zijn altijd de moeite waard. Zo ook zijn onlangs verschenen catalogi, gewijd aan de Ashendene Press (completer kan het niet, de collectie van deze beeldschone boeken was overigens al verkocht voordat de catalogus verscheen) en de boekbinder Ignatz Wiemeier. Van Wiemeier dacht ik veel te weten na het monumentale boek dat Kurt Londenberg eind vorig jaar liet verschijnen bij de Maximilian-Gesellschaft, máár Tenschert weet méér. Elk boek is afgebeeld, van een correcte beschrijving voorzien en dan volgt steeds gemopper op Londenberg (in de trant van ‘hij heeft het boek nooit gezien, dus hoe kan hij het dan beschrijven’ en ook duikt nogal eens de aanduiding ‘etwas irrig’ op). Zoals gezegd: ijdel, maar dat mag als je werkelijk bijzondere zaken in huis hebt. Deze catalogus bevat onder meer de Vergilius van Maillol van de Cranach-Presse (door de beschrijver ‘das schönste illustrierte Buch des 20. lahrhunderts’ genoemd en gezien de acht jaren die ons nog resten, lijkt mij deze loftuiting van toepassing). De prijs is niet kinderachtig (DM 160.000), maar heeft een dergelijk hoogtepunt een prijs?

De catalogi zijn te bestellen bij respectievelijk Boekhandel J. de Slegte b.v., Kalverstraat 48-52,1012 PE Amsterdam (tel. [phone]) en Antiquariat Heribert Tenschert, Kirchplatz 14-15, 8399 Rotthalmünster, Duitsland (tel. [phone] of 1883).

Gert Jan Hemmink