De Boekenwereld. Jaargang 8

[p. 149]

Agenda

Doublettenverkoop in het Maritiem Museum te Rotterdam

Op 29 februari 1992 vindt tussen 13.00 en 17.00 uur in de hal van het Maritiem Museum een grote doublettenverkoop plaats. De bibliotheek van het museum heeft een aanzienlijke hoeveelheid dubbele exemplaren van boeken, tijdschriften en jaargangen van tijdschriften en boeken die niet tot het verzamelgebied behoren. Deze ‘dubbelen’ worden voor aantrekkelijke prijzen aangeboden.

Een greep uit het uitgebreide aanbod: Moormans Jaarboek, Lloyds registers, registers van bureau Veritas, Het Nederlandsch Zeewezen, Ons Element, Het Schip, Wijts Digest en Schip en Werf. Tijdens deze middag worden circa 1200 exemplaren aangeboden, zodat de boekverzamelaars en maritiem geïnteresseerden naar alle waarschijnlijkheid wel iets van hun gading zullen vinden. Op 17 oktober 1992 vindt een tweede verkoopmiddag plaats.

Adres Maritiem Museum: Leuvehaven 1, 3011 EA Rotterdam. ■

Beurzen

Amsterdam: Europese antiquarenbeurs, RAI Congrescentrum, Europaplein, Amsterdam. Geopend: 27 februari, 16.00-21.00 uur, 28-29 februari 11.00-18.00 uur ■

Tentoonstellingen

‘Op het strand gesmeten’, Vijf eeuwen potvisstrandingen aan de Nederlandse kust

Tot 4 mei is in Teylers Museum te Haarlem en vervolgens tijdens de zomermaanden en het najaar in het Zuiderzeemuseum te Enkhuizen een tentoonstelling over potvisstrandingen te zien. Door de eeuwen heen veroorzaakte het nieuws van een potvisstranding op het strand

Johan Wierix, Massastranding van potvissen bij Ter Heijde op 22-23 november 1577.
Ets, 345 × 305 mm.
Nationaal Natuurhistorisch Museum Leiden.

grote opwinding en bedrijvigheid. Werd zo'n spektakel vroeger vastgelegd door de schijvers van pamfletten en kronieken, tekenaars, schilders en graveurs, nu heeft een dergelijke gebeurtenis de aandacht van de massamedia. De meeste potvisstrandingen zijn daarom goed gedocumenteerd. Zeer bekend is de tekening in Teylers Museum die Hendrick Goltzius van de stranding te Berckhey maakte en die door Jacob Matham als prent verscheen. Deze afbeelding stond zelfs model voor andere afbeeldingen van potvisstrandingen, tot in het buitenland toe. De voorwerpen op de tentoonstelling zijn deels afkomstig uit de eigen collectie en deels van circa dertig bruikleengevers uit binnen- en buitenland. De meeste afbeeldingen en voorwerpen zijn nog niet eerder geëxposeerd of in deze samenhang (kunst en wetenschap) getoond. Bij de tentoonstelling verschijnt een publikatie, waarin aan verschillende facetten van potvisstrandingen (historisch, kunst-, natuur-, en cultuurhisto-risch) ruim aandacht wordt besteed. De prijs is f 27,50.

Adres: Teylers Museum, Spaarne 16, Haarlem. Te zien t/m 3 mei 1992, dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zondag 13.00-17.00 uur.

Adres: Zuiderzee Museum, Wierdijk 18, Enkhuizen.

Te zien van 1 juni t/m 3 november 1992, dagelijks van 10.00-17.00 uur. ■

De graficus Sem Hartz

Tot en met 20 april is in Teylers Museum ook een expositie gewijd aan het werk van de tekenaar, letterontwerper en graveur in staal, koper en hout Samuel Louis (Sem) Hartz. Hartz heeft onder meer de letter Emergo, bij Enschedé gegoten en bestemd voor bibliofiele uitgaven, ontworpen. Voor de regelzetmachinefabriek Linotype heeft hij de letter Juliana ontworpen. Daarnaast heeft hij de belettering verzorgd voor het nieuwe gebouw van de Nederlandsche Bank. ■

Voor sultan en keizer. Antoine Ignace Melling tekent Oost en West

Het komend voorjaar is deze tentoonstelling in het Rijksmuseum te zien. Zij geeft een overzicht van het unieke werk van deze reizende

[p. 150]

kunstenaar die vooral als vedute-tekenaar en -schilder naam heeft gemaakt.

Als lid van een Lotharingse kunstenaarsfamilie kreeg Melling een veelzijdige opleiding. Hij leerde niet alleen tekenen, schilderen en beeldhouwen, maar werd ook in de bouwkunde onderwezen. Op negentienjarige leeftijd besloot hij te gaan reizen. Via Italië en Egypte ging hij naar Constantinopel, waar hij achttienjaar verbleef. Eind 1802 keerde Melling terug naar Parijs. Hier werden de tekeningen uitgewerkt tot gouaches. Deze vormden de grondslag voor het plaatwerk Voyage pittoresque du Constantinople et des rives du Bosphore (1806-1819).

(Foto: stichting Atlas van Stolk, Rotterdam)

In 1811 vatte Melling het plan op om een pittoreske beschrijving te maken van het Franse rijk onder keizer Napoleon. Het was een grootschalig project dat twintig jaar in beslag zou nemen, maar dat door de val van Napoleon echter nooit werd voltooid. Hij maakte 36 schetsen van stadspanorama's en landschappen en tekende schetsboekjes vol taferelen van bewoners en hun kleding, gewoonten en gebruiken, met de bedoeling deze later uit te werken in gouaches. Van deze gouaches zijn er zes bekend. Een ontdekking in 1983 van de 36 schetsen en schetsboekjes die Melling op deze reis heeft gemaakt, laat het resultaat van deze ‘Voyage pittoresque aux Pays du Nord’ zien. Tezamen geven zij een uniek beeld van Nederland (en Noord-Duitsland) in 1812.

Melling werkte ook voor Lodewijk XVIII en andere hooggeplaatste personen. Voor die koning heeft hij verschillende gezichten van landgoederen gemaakt, zowel in Engeland als in Frankrijk. De gouache van Huis te Zande in Kloosterzande (Zeeuws-Vlaanderen), recent ontdekt, maakte hij in opdracht van de hertog van Bassano. In de jaren twintig maakte Melling nog drie reizen naar de Pyreneeën. De impressies hiervan zijn in drie schetsboeken neergelegd, die op hun beurt weer zijn uitgewerkt in een album met 72 aquatinten. De tentoonstelling, waarvoor bruiklenen van verschillende musea en particulieren zijn verkregen, biedt een goed overzicht van Mellings werk dat zowel topografisch als cultuurhistorisch buitengewoon interessant is. De expositie kwam tot stand in nauwe samenwerking met Musée Carnavalet te Parijs, waar zij onder de titel ‘Du Bosphore à la Seine’ van 18 mei t/m 19 juli te zien is. Bij de tentoonstelling verschijnt een publikatie van de hand van Cornelis Boschma en Jacques Perot, getiteld Antoine-Ignace Melling (1763-1831), reizend kunstenaar. Prijs f 139,-. Daarnaast is er in het Rijksmuseum een geïllustreerd Reisjournaal (vouwblad) verkrijgbaar, dat de tentoonstelling begeleidt. De prijs hiervan is f 5,-.

Adres: Stadhouderskade 42, Amsterdam.

Te zien van 7 maart t/m 10 mei 1992, dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur; op zon- en feestdagen van 13.00-17.00 uur. ■

Ik hou van Holland. 100 jaar toeristische affiches

In museum Het Schielandshuis is tot en met 10 mei de expositie Ik hou van Holland. 100 jaar toeristische affiches van de Atlas Van Stolk te zien. Getoond worden oude en nieuwe affiches die mensen uit binnen- en buitenland naar vele bezienswaardigheden en evenementen in Nederland moesten lokken. Slechts een klein deel van de geëxposeerde affiches richt zich op buitenlanders. Vele sporen Nederlanders aan bezienswaardigheden in eigen land te bezoeken. Affiches uit de afgelopen eeuw laten een scala van evenementen zien: herdenkingen, bloemententoonstellingen, culturele manifestaties en sportwedstrijden. Sommige affiches zijn gemaakt door bekende kunstenaars. Huib Luns maakte in 1921 het affiche voor een lustrum in Utrecht; voor het Holland Festival van 1957 ontwierp Eppo Doeve een affiche.

Adres: Korte Hoogstraat 31, Rotterdam.

Te zien t/m 10 mei 1992, dinsdag t/m zaterdag 10.00-17.00 uur, zon- en feestdagen van 13.0017.00. Gesloten op 30 april (Koninginnedag). ■

Het nieuwe gezicht van de boekkunst. De Tsjechische avant-garde 1922-1940

Het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum toont tot en met 25 april een selectie uit de boeken die zijn vormgegeven door de kunstenaars die hoorden tot de Tsjechische avant-garde-groep Devetsil. Dit was een marxistische beweging, primair georiënteerd op Moskou en de daar levende constructivistische kunstopvatting. Omdat men zich bewust internationaal opstelde vinden we niettemin in de uitingen van de Tsjechische avant-garde invloeden van vrijwel alle stromingen uit het Europa van het interbellum terug: naast constructivisme het purisme, dada en het surrealisme. In tegenstelling tot veel andere landen stond men open voor vreemde invloeden die

[p. 151]

tot een nieuwe eigen kunst verwerkt werden. De sterk geëngageerde inslag van de beweging leidde er toe dat men zocht naar wegen om de ‘nieuwe kunst’ onder de aandacht van een breed publiek te brengen. De boekomslag leek daarvoor een geschikt middel en werd dan ook het voornaamste medium van de Tsjechische avant-garde. Naar schatting zijn er een kleine 500 boeken verschenen die tot deze stroming gerekend mogen worden en circa 200 daarvan zijn in de tentoonstelling aanwezig, alle afkomstig uit de collectie van Zdenek Primus.

Bij de tentoonstelling verschijnt een publikatie die een beeld geeft van de politieke en culturele achtergrond waartegen het werk van Devetsil tot stand kwam. Daarnaast is ook een Duitstalige catalogus verkrijgbaar, die is gemaakt naar aanleiding van eerdere tentoonstellingen in Duitsland en die alle boeken uit de collectie Primus beschrijft. De Nederlandse publikatie kost circa f 15-, de catalogus circa f 50,-.

Adres: Prinsessegracht 30, Den Haag.

Te zien t/m 25 april 1992, maandag t/m zaterdag van 13.00-17.00. Feestdagen gesloten. ■

‘Uit menschlievendheid zoude ik barbaar kunnen worden.’ Reizen in Azië 1770-1830

In het Letterkundig Museum is van 13 maart tot en met 31 mei een tentoonstelling over reisverhalen uit de periode 1770-1830 te zien, met speciale aandacht voor Jacob Haafner en zijn tijdgenoten. Bij deze tentoonstelling komt een begeleidende publikatie, een zogenaamd schrijversprentenboek.

Adres: Prinses Irenepad 10, Den Haag.

Te zien van 13 maart t/m 31 mei, dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, zondag van 13.00-17.00 uur. ■

Karel van het Reve

In de foyer van het Letterkundig museum is tot en met 31 mei in het kader van het Ruslandfestival een Ideine tentoonstelling te bezichtigen die gewijd is aan de letterkundige en slavist Karel van het Reve.

Adres: Prinses Irenepad 10, Den Haag.

Te zien t/m 31 mei, dinsdag t/m zaterdag van 10.00-17.00 uur, zondag van 13.00-17.00. ■