Catalogi
Toen in 1788 een stelletje schorriemorrie en rifraf bij Botany Bay aan land ging en de strafkolonie Port Jackson gesticht werd, vormde dat het begin van de staat Australië. Dit jaar wordt dit nederige ontstaan grootscheeps herdacht en gevierd en de Bicentenary heeft ook in de bibliofiele wereld gevolgen. Nico Israel en Sebastiaan Hesselink van Forum bieden samen vier zeekaarten aan die van uitzonderlijk belang zijn voor de geschiedenis van de ontdekking door Nederlandse kapiteins van Australië's westkust. In een begeleidend opstel schrijft Prof. G. Schilder, hoogleraar in de historische kartografie aan de Universiteit van Utrecht en schrijver van Austalia Unveiled, dat het hier om vier zeekaarten gaat die in opdracht van de V.O.C. door de hoofdkartograaf in Batavië, Cornelis Coops, in 1704 werden vervaardigd. Op de kaarten staan de routes en de dagelijkse posities van de eerste reis van Abel Jansz. Tasman in 1642-'43 en van de expeditie van Willem de Vlamingh, die met zijn De Geelvink, De Nijptangh en 't Weseltje de Swan River ontdekte. Helaas vermeldt de brochure niet waar dit uitzonderlijke document vandaan komt. De prijs (f 375.000,-) zal de acquisitie van deze kaarten door de UB van Amsterdam of Leiden of het Algemeen Rijksarchief wel enigszins in de weg staan. Zou de Australische regeling zich meer bewust zijn van haar culturele taak?
Nico Israël biedt verder het Journaal vande Nassausche Vloot, ofte Beschrijvingh vande Voyagie om den gantschen Aerdt-Kloot (Amsterdam 1626) aan, met daarin de wereldkaart van Hessel Gerritsz, de eerste gedrukte kaart, waarop de ontdekkingen van de Nederlanders op de westkust van Australië staan afgebeeld. Zeer zeldzaam zijn de wereldkaart van Danckertsz en Tavernier (Parijs 1628), waarop de ontdekkingen van kapitein J. Carstens staan en de op perkament gedrukte paskaart van Pieter Goos en Johannes van Keulen, die de zeeroute beschrijft tussen Kaap de Goede Hoop en de west- en zuidkust van Australië.
In Australië zelf worden boeken over de Stille Oceaan en het eigen werelddeel gretig en enthousiast verzameld. Hordern House in Sydney kocht de collectie van vader en zoon Carlsmith (advocaten in Honoloeloe) en publiceerde een schitterende catalogus Pacific Voyages and exploration, waarin men uren geboeid kan lezen en kijken (de catalogus is zeer rijk geïllustreerd). In de eerste afdeling - reizen door de Pacific vóór 1770 - vinden we onder meer de zeekaart van Gerard van Keulen uit circa 1720. De reizen van James Cook nemen daarna een prominente plaats in met als hoogtepunt het zeldzame eerste verslag van de eerste reis: J. Magra, A journal of a voyage round the world in His Majesty's ship Endeavour (London 1771). In afdeling 6 (‘The settlement of Australia’) is het zeer gezochte verslag opgenomen van de gebeurtenis die nu in Austalië feestelijk herdacht wordt: W. Tench, A narrative of the expedition to Botany Bay (London 1789). Boeiend is ook de volgende afdeling: ‘Bligh and the breadfruit voyages’, met daarin bijvoorbeeld het uiterst zeldzame verslag van het proces tegen de muiters van de Bounty (London 1794). Na de expeditie van La Pérouse is het de beurt aan de missionarissen die in hun zelotische ijver op vele eilanden in de Stille Oceaan het evangelie brachten. De eerwaarde Heer Welliam Ellis doet in zijn in 1826 gepubliceerde Narrative of a Tour through Hawaii or Owhyhee uitvoerig verslag van het glijden van de inlanders door de branding met behulp van een met kokosnotenolie ingesmeerde papa he nalu, kortom we vinden hier de eerste beschrijving van het surfen.
Antiquariaat Forum verraste met een mooie catalogue 93. Hierin staan twee uitgaven van de Zilverdistelpers van Van Royen, het zeldzame Een Boecxken gemaket van Suster Bertken en de Verzen uit de jaren 1880-1890 van Willem Kloos (f 7500,- en f 2500,-). De 18 deeltjes Speciaal voor U van Simon Carmiggelt kunt U voor f 750,- aanschaffen. Van de Max Havelaar kost de eerste druk in een fraaie marokijnen band f 3500,- en exemplaren van de Engelse en Franse vertaling f 1250,- en f 800,-. De eerste druk van Eline Vere in originele band staat voor f 5500,- in de catalogus. Curieus is het commentaar van Hesselink bij nr. 36, Pathologieën van J.I. de Haan (Rotterdam 1908; f 250,-), dat blijkbaar in een lelijke linnen band gestoken is: ‘perhaps meant as a camouflage, as the book was ostracized from the moment of its publication.’ Nr. 86 is een exemplaar met opdracht van Slauerhoffs Archipel (Amsterdam 1923; f 2975,-). Somber stemt de annotatie bij de Nederlantsche Gedenck-Clanck van Adriaen Valerius (Haarlem 1626). Dat dit het belangrijkste Nederlandse liedboek is zet commercieel geen zoden aan de dijk. Gelukkig heeft Hesselink op p. 273 de kolonisatie van Nieuw Nederland in 1624 vermeld gezien, zodat hij van het boek een ‘unrecorded Americanum’ kan maken!
Catalogus 92 is veel bescheidener van uitvoering maar bevat ook aardige nummers, bijvoorbeeld een convoluut met tien pamfletten uit de jaren 1711-'12 over de ruzie tussen Pieter Burman en de kerkeraad over het toneel in Utrecht (f 950,-).
Jonathan Hill uit New York bracht naar aanleiding van de publikatie van de tweede editie van Archer Taylor's Book Catalogues: Their Varieties and Uses een fraaie catalogus uit waarin hij 582 catalogi aanbiedt. In deze catalogus catalogorum staan onder meer de volgende Nederlandse specimina: de veilingcatalogi van de bibliotheken van Daniël van Alphen (1779), Pieter van Damme (1807) en Rijklof Michael van Goens (1776), de veilingcatalogus van het kabinet van Gerret Braamcamp (7 Rembrandts!). De catalogus van de beroemde Amsterdamse biblio-
Auteursrechtelijk beschermd