De Boekenwereld. Jaargang 4

[p. 78]

Berichten

Vijfentwintig jaar De Oude Degel

Met een kleine expositie in het Rijksmuseum Meermanno-Westreenianum/Museum van het Boek werd afgelopen najaar het vijfentwintig-jarig bestaan gevierd van de marge-drukpers De Oude Degel van Rinus de Vringer.

Eigenlijk begon het allemaal al in 1960. Samen met Johan van Nieuwenhuizen richtte De Vringer, eerst werkzaam in een boekhandel en daarna op een uitgeverij, het literaire tijdschrift Haagse Cahiers op. Een eigen drukpers had hij toen nog niet, zodat het eerste deeltje gedrukt werd bij A.N.D.O.: Je hart, het huis, en de hof, gedichten van Cor Stutvoet verscheen in 1961. Manuscripten uit het hele land stroomden hierop binnen, maar abonnementen niet. Een tweede jaargang was daardoor niet mogelijk.

In 1962 kon De Vringer na jaren zoeken een eigen pers, een Adana tafeldegelpers, op de kop tikken. De eerste letter kreeg hij van Fokke Tamminga van drukkerij A.N.D.O. In September 1962 verscheen de eerste eigen uitgave: Twee gedichten, door Jos Schreuder en Dick Zaal.

Het drukkersmateriaal onderging gestaag uitbreiding en zo werd een onafgebroken rij van drukwerken de wereld ingestuurd, die opvalt door verzorging, door de relatie tussen de keuze van het drukkersmateriaal en de inhoud van de teksten en door de humor, die uit alle facetten van de drukkersactiviteiten naar voren komt.

Naast de door hem zelf gezette en gedrukte uitgaven, verzorgt De Vringer ook de reeks ‘In de Fazantenhof’, waarvan hij als vormgever en uitgever optreedt, maar waarvan de productie wordt uitbesteed. Hierin zagen ondermeer vertalingen van poezie van Jean Cocteau het licht.

Achterberg-collectie voor de Athenaeum-bibliotheek in Deventer

In 1984 kreeg de Athenaeum-bibliotheek in Deventer landelijk aandacht toen mevrouw Pitlo haar nagenoeg complete collectie van Couperus-drukken aan deze instelling schonk. Onlangs werd de bibliotheek opnieuw met een bijzondere verzameling verrijkt: J. Swiers schonk zijn Achterberg-collectie, die bestaat uit eerste drukken en volgende edities van nagenoeg alle dichtbundels van de dichter (soms voorzien van een opdracht), secundaire literatuur, affiches en dergelijke, en de bijzondere typogrammen van de in 1940-'41 verschenen bundel Thebe, voorzien van zetaanwizingen. De overdracht van de collectie werd luister bijgezet met een kleine expositie van een deel van het materiaal. Op de opening stond Swiers even stil bij de motieven om een collectie aan een bibliotheek af te staan: ‘Een collectie groeit en wordt omvangrijker. Op een bepaald moment stopt dat. Je eigen interesse verschuift ook. Je bent dan in het bezit van een collectie die eigenlijk “af” is, maar daar wil je dan toch iets mee doen. Dus schenk je het.’

Ter gelegenheid van de collectie-overdracht verscheen in een oplage van 150 exemplaren een speciale editie van het gedicht Code.

Symposium over Bilderdijk en zijn boeken

De Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’ organiseert ter gelegenheid van haar tachtigjarige bestaan een symposium rond het thema Bilderdijk en zijn boeken.

Tweemaal zijn Bilderdijks boeken geveild: in 1797, toen hij reeds twee jaar buitenlands vertoefde, en (de boeken die hij sedertdien verwierf) in 1832, een half jaar na de dood van de grote dichter. De beide veilingcatalogi bevatten bij elkaar zo'n 5000 nummers en geven een uitstekende indruk van de kennis die Bilderdijk kón hebben. Men kan zich daarbij afvragen of zijn boekerij gangbare wetenschappelijke opvattingen weerspiegelde of juist niet, wat gewoon of bijzonder was aan de samenstelling ervan, waar zwaartepunten lagen etcetera. Dit alles is van belang voor de kennis van Nederlands laatste universele geleerde, maar ook voor de niet-Bilderdijkkenners of -liefhebbers is het belang van dit symposium evident.

Op donderdagavond 28 april 1988 en de gehele vrijdag 29 april zullen ieder op zijn vakgebied deskundige sprekers de samenstelling van Bilderdijks boekenverzameling belichten. prof. dr. P. J Buijnsters (Nederlandse moderne auteurs), prof. dr. C. de Deugd (niet-Nederlandse romantische auteurs), drs. L. Engelfriet (filosofie), meur. mr. H.C. Gall (rechten), drs. P. Knolle (beeldende kunsten), prof. dr. M.J. van Lieburg (medicijnen), dr. J. Noordegraaf (taalkunde), mej. dr. J. Roelevink (geschiedenis), dr. P.L. Schram (theologie), prof. dr. H.A.M. Snelders (natuurwetenschappen) en dr. J. Zwaan (klassieken). Openingsrede door de voorzitter van de vereniging, prof. dr. L. Strengholt. Algemeen overzicht van veilingen en catalogi, drs. M. van Hattum.

Het symposium vindt plaats in de Vrije Universiteit, De Boelelaan 1105 te Amsterdam. De kosten bedragen f 20,- (met lunch f 35,-), voor studenten f 5,- (met lunch f 20,-). Ter vereenvoudiging van de administratie worden deelnemers verzocht deze kosten van te voren over te maken op postrekening 3054 van de Amro-Bank, Korte Vijverberg 4, 's-Gravenhage, rek.nr. 47.29.85.809 t.n.v. het Bilderdijkmuseum, onder vermelding van ‘Symposium’ en met bijvoeging van wel/geen lunch op vrijdag 29 april. Na ontvangst van het bedrag staat u definitief als deelnemer c.q. deelneemster genoteerd en krijgt u te zijner tijd het defini-

[p. 79]

tieve programma toegestuurd. Secretariaat van de Vereniging: Fokkerlaan 36, 1185 JC Amstelveen, tel. [phone].

M. van Hattum

L.J. Veen honderd jaar

Op 27 november 1987 vierde Veen, uitgevers haar honderdjarig bestaan met een tentoonstelling in het nieuwe Haags Historisch Museum en met de uitgave van de eerste twee delen van de Volledige werken Louis Couperus. Het is de bedoeling ieder jaar zes delen te laten verschijnen. In 1995 hoopt men de reeks, die zal bestaan uit vijftig delen, te voltooien. Het geheel wordt geredigeerd door Ernst Braches, Jan Fontijn, Karel Reijnders, Marijke Stapert-Eggen en H.T.M. van Vliet. De laatste verzorgde in verband met het eeuwfeest een bloemlezing uit de correspondentie van Louis Couperus en L.J. Veen. Van Vliet ontdekte in 1986 in het Letterkundig Museum een belangrijk deel van het archief van de uitgever, waaronder de kopieboeken van L.J. Veen. Deze bevatten onder meer kopieen van brieven van Veen aan Couperus. De Bloemlezing vormt een aanvulling op de brieven van Couperus aan Veen die in 1977 integraal werden uitgegeven door F.L. Bastet in de serie Achter het boek van het Letterkundig Museum.

Gerard Reve opende de tentoonstelling in Den Haag met een geestige feestrede, getiteld Het geheim van Louis Couperus. Op de expositie, die duurde tot 9 januari, waren velerlei documenten te zien die betrekking hebben op de relatie Couperus-L.J. Veen. Verschillende minder of tot nu toe onbekende stukken werden tentoongesteld zoals een portret van L.J. Veen door Jan Toorop, een roze kamerjas van Couperus en zes ontwerpen voor boekbanden. Deze laatste maken deel uit van een collectie die in 1970 aan het Rijksprentenkabinet werd geschonken en kennelijk aan de aandacht van H.T.M. van Vliet is ontsnapt. Herhaaldelijk komen in de Bloemlezing boekbanden ter sprake. Nergens maakt Van Vliet echter gewag van deze omvangrijke collectie waartoe ontwerptekeningen behoren van H.P. Berlage, Tjerk Bottema, Joh. C. Braakensiek, Johan G. van Caspel, Ferdinand Hart Nibbrig, Louis Raemaekers, R.N. Roland Holst, Jan Sluijters, Jan Toorop en L.W.R. Wenckebach.

J.F. Heijbroek

Dr. Abraham Horodisch (1898-1987), een persoonlijke herinnering

Met Abraham Horodisch is een der meest gewaardeerde Nederlandse antiquaren en boekwetenschappers overleden. Door enkele persoonlijke herinneringen wil ik proberen aanvullingen op het beeld van de grote antiquaar en geleerde te geven. Vanaf 1976 werkte ik als zijn assistent in antiquariaat Erasmus dagelijks met hem samen. Een betere leermeester had ik me niet kunnen wensen, voornamelijk omdat hij zijn medewerkers volledig de vrije hand liet. Wat kan er niet allemaal fout gaan als een beginneling zelfstandig gaat inkopen en catalogusbeschrijvingen maken. Mijn trots gepresenteerde aankopen vonden echter steeds een welwillend hoofdknikken bij hem, hooguit van de opmerking vergezeld: ‘Als u denkt, dat wij dat kunnen verkopen....’ Zuinig met lof, was hij onvermoeibaar in het uitleggen waarom juist dit boek van belang was. Boeken die hij waardeerde kocht hij graag, zonder zich aan twijfelachtige verkoopkansen te storen. Tot huivering van zijn medewerkers werd menig ‘onverkoopbaar’ boek naast drie of vier reeds aanwezige exemplaren naar de zolder gebracht. De tijd heeft hem gelijk gegeven en al deze titels zijn ondertussen zeldzaam en gezocht. Met veel humor kon dr. Horodisch echter ook de inferioriteit van een auteur, boekkunstenaar of een bepaald boek aantonen, ook al werden daarvoor hoge prijzen betaald. Uberhaupt kon je vaak met hem lachen. Ik herinner me een middag, wij waren de net binnengekomen collegacatalogi aan het bestuderen, toen hij plotseling opmerkte: ‘Wat vindt u, 13 hazen (= het boek van Felix Salten) voor 14 Mark, dat is toch goedkoop.’ Zelfs zijn met een licht, doch onmiskenbaar Berlijns accent vertelde moppen hadden ondanks hun ouderdom altijd een komisch effect door zijn manier, lange gesprekspauzes er onverwacht mee te onderbreken. Zijn humor toonde een groot relativeringsvermogen. Onoplosbaar schijnende problemen bejegende hij met een simpel schouderophalen. Met zijn in alle talen even charmante als doeltreffende brieven beslechtte hij ieder conflict, zonder ooit zijn loyale houding tegenover klanten en medewerkers geweld aan te doen. Helaas bracht zijn gevoel voor relativiteit hem ook ertoe, nauwelijks van zijn belevenissen uit het Berlijn van de jaren twintig te vertellen. Hoe graag zou men niet meer gehoord hebben uit die tijd, waarin hij als uitgever en actief lid van diverse beroemde bibliofiele verenigingen contact met vandaag legendarische persoonlijkheden had. Elke vraag in deze richting weerde hij bescheiden af met de reden, dat zulke, tenslotte heel gewone zakelijke contacten niet uit sensatielust opgeklopt moesten worden. Zo moest men genoegen nemen met sporadische opmerkingen, bijvoorbeeld over ontmoetingen met Kathe Kollwitz en Ludwig Meidner. Juist deze bescheidenheid, gepaard met een scherp oordeelsvermogen en brede kennis, zal allen, die dr. Horodisch gekend hebben, altijd bij blijven.

Gerhard Leyezapf