Die eerste Bliscap van Maria en Die sevenste Bliscap van Onser Vrouwen

[Die sevenste Bliscap van onser Vrouwen]

Sint Jan

 

⁺O hoge, eerwerdege, gebenedie

 

Maget vrye,⁶²

 

Tresoer, daer alder werelt scat⁶³

 

In lach besloten na claren belye;⁶⁴

65

Want, suete Marie,

 

Wi cochten daer met de hemelsce stat;

 

Den dau van gracien es in u nat,⁶⁷

 

...............aant. ⁶⁸

 

Des hemels ende der erden gevloyt;

70

Die heeft ons in u suver bat,⁷⁰

 

Der specien vat,⁷¹

 

Gedwegen ende met genaden bespoyt.⁷²

 

Oetmoedege Vrouwe, u niet en vernoyt⁷³

 

Dat ic ghemoyt⁷⁴

75

Dus worde u minen troest te gevene;⁷⁵

 

Want ic ontfinc, invierich gegloyt⁷⁶

 

Ende hittich dorbroyt,⁷⁷

+ bl. 3^a

62 vrye: edele.

63 tresoer: schatkamer.

64 na claren belye: zoals duidelijk is gezegd.

67 nat: water, vgl. vs. 952.

68 zie Aant.

70 voor het beeld van het bad vgl. vs. 1210.

71 voor vat vgl. vs. 487; specie: welriekend kruid, vgl. vs. 1630 en 1654.

72 gewassen en met genade besproeid.

73 u niet en vernoyt: laat het u niet verdrieten.

74 ghemoyt: gedrongen.

75 troest: steun, hulp.

76 invierich gegloyt: zeer vurig doorgloeid.

77 en doordrongen van brandende ijver.

[p. 145]

 

Den last, geminde, van uwen aenclevene.⁷⁸

 

Dies blivic voort in minen levene,

80

Hoge verhevene,

 

In u hoede, soet u betame,⁸¹

 

U biddende dat u si bequame.⁸²

Maria

 

Jan, geminde vrient vercoren,

 

Lacen! ghi wet hoet met my steet:

85

Gods jongeren hebbic alle verloren.

 

Die mi te troesten plagen te voren,⁸⁶

 

Achermen! die sijn my ongereet.⁸⁷

 

Si sijn getrocken, verre ende breet,

 

Dwoort Gods tot sinen bevele bedien.⁸⁹

90

⁺Alsoe hi selve den orboer weet,⁹⁰

 

Tot sijnder begeerten, tsi cout of heet,

 

Moet sinen wille altoes gescien.

 

Dus, Jan, vercorne vrient, in dien⁹³

 

Dat ic my selven nu vinde alleene,

95

Soe biddic u, wilt de woerde aensien

 

Die mijn kint sprac tot ons lien,⁹⁶

 

Daer ic stont in bitteren weene.⁹⁷

 

Hi gaf mij u hoede, ende el negheene.⁹⁸

 

Hi seide: ‘Wijf, sich daer u kint.

100

Jan, dits dijn moeder.’ Hoort, wes ic meene.

 

Dus blijft mi bi, in duegden reene,

 

Want hi u vor dandere hoechst heeft gemint.

Jan

 

O Vrouwe, daer te voren noch sint

 

Dat de werelt heeft gestaen,

105

Seggic vor waer, en loegens twint,¹⁰⁵

 

En was soe ermen wissel gedaen,¹⁰⁶

 

Want, Vrouwe, ghi moestet daer ontfaen

 

Eens visschers sone, cleyn van geslachte,¹⁰⁸

 

Voer hem, die, na sijn vermaen,¹⁰⁹

78 het bevel, beminde, in uw dienst te staan.

81 te uwer bescherming, indien het u behaagt.

82 dat u si bequame: dat het u aangenaam moge zijn.

86 plagen: plachten.

87 ongereet: onbereikbaar.

89 naar Zijn bevel verkondigen.

+ bl. 3^b

90 zoals Hij zelf weet wat goed is.

93 in dien dat: omdat.

96 tot ons lien: tot ons beiden.

97 in bitteren weene: in grote droefheid.

98 uw bescherming en anders geen.

105 en = ic en: ik ontken het geenszins.

106 wissel: ruil.

108 onaanzienlijk van afkomst.

109 naar Zijn zeggen.

[p. 146]

110

Hemel, ende erde van nyeute wrachte.¹¹⁰

 

Niet min, eerwerdege, de hoge van machte¹¹¹

 

Deet om een beter, des sijt te vreden.¹¹²

 

Al sidi gestelt tot mijnder wachte,¹¹³

 

Ic en kynne mi niet werdich genoech om treden

115

Den wech, die ghi voer mi waert leden.¹¹⁵

Maria

 

Jan, vrient, laet u dies genuegen,¹¹⁶

 

In alsoe velen alst God begeert;¹¹⁷

 

Sijt dies gevreet, hi saelt wel vuegen,aant. ¹¹⁸

 

En daer op niet en murmereert.aant.

Sint Jan

120

⁺Ic dancke u, suete maget weert,

 

Dat ghi mijns te vreden sijt.¹²¹

 

De gracie Gods heeft u vercleert¹²²

 

Daer mede, dat ghi geheilicht blijt.¹²³

 

Dus, weerde bloeme gebenedijt,

125

Een huusken hebbic noch staende hier bi,

 

Daer moegdi in leiden uwen tijt,¹²⁶

 

Eest u gelieflic, maget vri.¹²⁷

 

Hier onder den berch, verstaet wel mi,

 

Van Syon, suete ende oec bequame,

130

Soe steet dit huus. Alsulc alst si,¹³⁰

 

Soe ghevict u, Vrouwe, ent u betame.¹³¹

Maria

 

Jan, dat es my seere gename,

 

Want wel ter goeder plaetsen steet

 

Om visenteren sonder blame¹³⁴

135

De steden, daer God sijn passie leet.

 

Die willic dagelijcs, daer icse weet,

 

Visenteren tot sijnder eeren,

110 uit niets schiep.

111 niet min: evenwel.

112 deet: deed het.

113 tot mijnder wachte: onder mijn bescherming.

115 leden: gegaan.

116 neem genoegen met alles zoals God het begeert.

117 neem genoegen met alles zoals God het begeert.

118 wees daarop gerust.

+ bl. 4^a

121 met mij tevreden zijt.

122 vercleert: verlicht.

123 waardoor gij geheiligd blijft.

126 daar kunt gij uw leven in doorbrengen.

127 gelieflic: aangenaam.

130 zo als het is.

131 indien het u bevalt.

134 om zonder opspraak te bezoeken.

[p. 147]

 

Tsi daermen doopte oft besneet,¹³⁸

 

Gheeselde oft cruuste om sijn verseren.¹³⁹

140

Daer willic mi ynnechlijc toe keeren¹⁴⁰

 

Om te besuekene met wille goet,

 

Uut rechter devocien sijns loofs vermeeren,¹⁴²

 

Dat hi daer stortte sijn heilege bloet.

Sint Jan

 

O suete moeder ende maget soet,

145

Als ghi daer sijt, tot elker stede,¹⁴⁵

 

Soe biddic u vriendelijc, dor oetmoet,¹⁴⁶

 

⁺Dat ghi my doet in uwen gebede,¹⁴⁷

 

Want sijn gracie die es u mede,

 

Hi en sal u nemmermeer verhoren.¹⁴⁹

150

Wat si, ghi bringet in Gods vrede,¹⁵⁰

 

Dat weet ic wel, biddier hem voren.¹⁵¹

Maria

 

Jan, mijn goede vrient vercoren,

 

Mijn hulpe en weert u niet ontseit,

 

Noch nyemens die na sijn hulde sporen¹⁵⁴

155

En hopen aen sine genadicheit;

 

In haren troeste wordic bereit.¹⁵⁶

Jan

 

Nu, gawy met anderen voort in minnen,¹⁵⁷

 

Tot Gode gelieft dat hi ons hale.

Maria

 

Sijn heilege gracie laet hi ons kinnen,

160

Gawy met anderen voort in minnen.

138 daermen = daer men en, waar men Hem.

139 om Hem te pijnigen.

140 daar zal ik mij vurig op toeleggen.

142 sijns loofs vermeeren: om Zijn lof te verkondigen. Vermeeren = vermaren; vs. 1045 mere = mare, tijding, Mnl. W. VIII 2107.

145 tot elker stede: waar ook.

146 dor oetmoet: ootmoedig.

+ bl. 4^b

147 dat gij mij in uw gebed insluit.

149 verhoren: afwijzen.

150 wat si = wat het si.

151 biddier = bidt ghi er.

154 noch aan (n)iemand die Zijn gunst afsmeekt. Nyemens met werkw. in het meerv. is constructio ad sensum, vgl. vs. 190 menich gingen.

156 om hem te helpen ben ik bereid.

157 met anderen: onder elkaar. Hier begint een rondeel.

[p. 148]

Jan

 

Sijn godheit doe ons genade gewinnen,

 

Dat wi ontvlien der helscer quale.¹⁶²

Maria

 

Nu gawi met anderen voort in minnen,

 

Tot Gode gelieft dat hi ons hale

165

Uut desen ellindegen eerdscen dale.

Selete cort. Die wile besuect si de steden, ende si gaen wech.

i Jode

 

Claer, dese temptacie van desen wive¹⁶⁶

 

Es quaet te lidene, selc van bedrive,¹⁶⁷

 

Want, dat luttel es gesien,

 

Si popelt, si leest, si buecht haer knien,¹⁶⁹

170

Si weent, si carmt, nu hier, nu daer,

 

⁺In allen plaetsen.

ij Jode

 

Dat doetse voer waer.

 

Ic siet soe node, mi dunct ic splite.¹⁷²

 

Si makes oec te vele.

i Jode

 

Tes recht tenen spite¹⁷³

 

Van ons, ende onser wet eest blamelic

175

En diese regeren.

ij Jode

 

Tes onbetamelic,¹⁷⁵

 

Dus openbaerlic dat si gaet stupen,¹⁷⁶

 

Cnielen, wagebaerden en crupen¹⁷⁷

 

In allen steden, daer haer kint leet

 

Enege scoffieringe.¹⁷⁹

162 quale: pijn.
Toneelaanwijzing: korte pauze. Intussen bezoekt zij de (heilige) plaatsen.

166 claer: in waarheid; temptacie: kwelling.

167 kan men moeilijk verdragen, zoals zij doet.

169 zij prevelt, zij bidt.

+ bl. 5^a

172 ic splite: ik berst.

173 zij maakt het ook te bont; tenen spite van ons: tot onze schande.

175 en die de wet uitvoeren.

176 stupen: buigen.

177 wagebaerden: jammerend te keer gaan.

179 scoffieringe: smaad.

[p. 149]

i Jode

 

Tes onbesceet.¹⁷⁹

180

Daedsijt doch heymelic, ondertiden¹⁸⁰

 

Dat tfolc niet en mercte!

ij Jode

 

Soe mochtment liden;¹⁸¹

 

Maer nu maect si selken geveert,¹⁸²

 

Recht al waert der pinen weert,aant. ¹⁸³

 

Als quansus hi ware een coninc der Joden.¹⁸⁴

i Jode

185

Si heeft hem eren genoech geboden,

 

Al waer hi een heildom oft een sant.¹⁸⁶

 

Maer thout al elder: wi worden gescant,¹⁸⁷

 

Worden si, diet taenscouwene plegen,¹⁸⁸

 

Bekeert ende te harer secten genegen.¹⁸⁹

190

Oec wasser menich, alsoe wi merken,

 

⁺Die hem na gingen.¹⁹¹

ij Jode

 

Ende alle haer werken

 

Sachmen soe duegdelic daer si geet;

 

Maer tes al geveyst.¹⁹³

i Jode

 

Vor waer, en weet,

 

Maer docht u goet, ic wist ons raet¹⁹⁴

195

Om dit te beletten.

ij Jode

 

Hoe?

179 onbesceet: onbehoorlijkheid.

180 als zij het nog in het geheim deed, slechts nu en dan.

181 dan zou men het nog kunnen dulden.

182 geveert: misbaar.

183 juist alsof het de moeite waard was.

184 als quansus: alsof.

186 als ware hij een relikwie of een heilige.

187 maar er zit iets anders aan vast; gescant: te schande gemaakt.

188 die het geregeld zien.

189 en tot hun dwaling genegen.

+ bl. 5^b

191 die Hem volgden. En al haar doen scheen zo voortreffelijk.

193 geveyst: geveinsd; en = ic en.

194 docht: docht het.

[p. 150]

i Jode

 

Den potestaet¹⁹⁵

 

Selen wijt opt corte gaen vercleren,¹⁹⁶

 

Ende dan, men later hem met geberen.¹⁹⁷

 

Hi saelt haer, sonder veel gescals,¹⁹⁸

 

Wel doen laten.

ij Jode

 

Vele ongevals

200

Worder af nakende onser wet,²⁰⁰

 

Ja, wort niet in tijts belet²⁰¹

 

En strangelic genomen metten tanden²⁰²

 

Van dies macht hebben.

i Jode

 

Noyt soe veel scanden²⁰³

 

En hadden de Joden van haren kinde,

205

Als si hier af wel mochten ten inde,²⁰⁵

 

Waert so datmens niet en vermaende²⁰⁶

 

Vor den rechter.

ij Jode

 

Hi comt hier gaende.

 

⁺Dits yuust, wi willen hem spreken an²⁰⁸

 

Van deser saken.

i Jode

 

Aenveertten dan²⁰⁹

210

Op tcorte, eer dat hi ons ontgae.²¹⁰

ij Jode

 

Here, geliefdet uwer genae,²¹¹

 

Wi souden u geerne in corter sprake

 

Wat nyeus vercleren.²¹³

195 potestaet: hogepriester, die hier blijkbaar gerechtelijke bevoegdhedenheeft.

196 opt corte: onverwijld.

197 men late er hem zijn gang mee gaan.

198 zonder veel drukte.

200 worder af nakende: zal er van komen.

201 wort: wordt het.

202 en krachtig aangepakt door hen die er de macht toe hebben.

203 en krachtig aangepakt door hen die er de macht toe hebben.

205 als zij tenslotte hiervan zouden kunnen hebben.

206 indien men het niet voor de rechter zou brengen.

+ bl. 6^a

208 dits yuust: dat treft.

209 spreek hem dan aan.

210 opt corte: onverwijld.

211 indien het uw genade zou believen.

213 vercleren: vertellen.

[p. 151]

Potestaet

 

Ja? wats de sake?

 

Ghi scijnt gestoort, wat hebdi vernomen?

215

Eest yet lastichs?

i Jode

 

Jaet; wi sijn comen²¹⁵

 

Tot u met nernste versuekende raet²¹⁶

 

Op dese Maria, die hier gaet;²¹⁷

 

Het scijnt si gect, en weet hoet si,²¹⁸

 

Met onser wet.

Potestaet

 

Ja? waer by?²¹⁹

220

Bedrijfse oft doetse yet onreens²²⁰

 

Ons in contrarien?

ij Jode

 

Jaes, here, en neens.²²¹

 

Ic sal u seggen van haren bestiere.²²²

 

Sie toent ons dagelics selken maniere²²³

 

Van vremden geveerten int openbare,

225

Als oft haer kint een heilichdom ware;

 

Soe nijchse, soe stuypse in allen steden,²²⁶

 

Daer haer sone sijn passie heeft leden.

 

⁺Ghi en saecht noit wijf so overlijc drabben²²⁸

 

Over en weder.

i Jode

 

Si sal de steene uut scrabben,

230

Soet scijnt bi wilen, daer haer kint leet²³⁰

 

Tsiere doot weert.

215 is het iets kwaads?

216 om met aandrang maatregelen te verzoeken tegen deze Maria.

217 om met aandrang maatregelen te verzoeken tegen deze Maria.

218 gect: spot.

219 waer: by waarom.

220 bewerkt ze of doet ze iets ongepasts tegen ons? Ja (ze), neen (ze).

221 bewerkt ze of doet ze iets ongepasts tegen ons? Ja (ze), neen (ze).

222 bestiere: handelwijze.

223 maniere van vremden geveerten: zo'n vreemde manier van doen.

226 zo nijgt ze, zo buigt ze op alle plaatsen.

+ bl. 6^b

228 so overlijc drabben over en weder: zo rusteloos heen en weer lopen.

230 waar haar kind naar zijn dood ging.

[p. 152]

ij Jode

 

Waer dat si weet,

 

Dat haren sone gesciet confuse,²³²

 

TAnnas oft in Pylatus huse,

 

Ende tanderen steden, daer loopse dagelijc

235

Bidden en lesen.

i Jode

 

Tes ons meshagelijc,

 

Gemerct si mochte met selker nacien²³⁶

 

Enege bringen in murmeracien,²³⁷

 

Slechte, onnosele, dies niet en gevroen²³⁸

 

Haer quade secte.

Douwere

 

Wat salmen haer doen²³⁹

240

Daer bi? na recht, secreet gesproken,²⁴⁰

 

Wi hebben ons hoech genoech gewroken²⁴¹

 

Aen Jhesum, dien wi dleven namen,

 

Al en bringen wi de moeder oec niet in blamen.²⁴³

 

Om datse met rouwe haer kint beweent,

245

Salmense daer om dooden?

Potestaet

 

Met rechte neent,

 

Want elc moederlijc herte die mint

 

Bi rechter natueren geerne haer kint.

 

Maer waerse hem vremde, ent haer gesciet,²⁴⁸

 

⁺Soe en soudemens haer gedogen niet.²⁴⁹

250

Men mocht haer dan met rechte aen spreken²⁵⁰

 

Van ongelove, ende dat soe wreken²⁵¹

 

Aen hare, met pinen int openbare,

 

Dat yegeliken exemple ware²⁵³

232 dat haar zoon smaad werd aangedaan (gesciet = geschiedde).

236 aangezien zij met zulk gedrag sommigen zou kunnen brengen tot onrust.

237 aangezien zij met zulk gedrag sommigen zou kunnen brengen tot onrust.

238 eenvoudigen, onschuldigen die niet haar verfoeilijk bijgeloof doorzien.

239 ouwere: ouderling.

240 daarom? volgens recht, eerlijk gezegd, hebben wij ons daarover zwaar genoeg gewroken.

241 daarom? volgens recht, eerlijk gezegd, hebben wij ons daarover zwaar genoeg gewroken.

243 in blamen: tot schande.

248 maar was zij een vreemde voor Hem en gedroeg zij zich aldus.

+ bl. 7^a

249 soudemens haer: zou men het van haar.

250 aen spreken: beschuldigen.

251 en dat zo aan haar straffen.

253 dat het voor iedereen een voorbeeld zou zijn.

[p. 153]

 

Om een castien telker ure,²⁵⁴

255

Diet hoerde vermonden.

Douwere

 

Dit wijst natuere,²⁵⁵

 

Dat dit wijf dese minne bestaet.²⁵⁶

 

Waer bi? ten was noyt kint soe quaet,

 

Die moeder en sout met rechte minnen.²⁵⁸

 

Aldus dan, wildijt wel versinnen,

260

Soe en eest der moeder niet mesprijst,²⁶⁰

 

Dat si natuerlike minne bewijst

 

Tot haren kinde; om wel verstaen,

 

Mesdoet si luttel.

ij Jode

 

Daer hanct meer aen,²⁶³

 

Dat ic u niet en hore solveren,²⁶⁴

265

Op dwelke ic nu wille ergueren²⁶⁵

 

Tot uwer correctien, na datse bedrijft²⁶⁶

 

Met harer devocien. Als si doot blijft,

 

Wat meyndi, wat mochter af gescien

 

Met haren lichame? Tes vremder gesien.²⁶⁹

270

Ja, mochten sine onder hen gewinnen,²⁷⁰

 

Haer vriende, die noch Jhesum minnen,

 

Si soudender reliquien willen af maken,

 

Tot onsen spite.²⁷³

i Jode

 

Dat sijn de saken;

 

⁺Daer soudense den duvel met allen af brouwenaant. ²⁷⁴

275

En tfolc bekeren.

254 voor een waarschuwing te allen tijde voor wie het hoorde vertellen.

255 voor een waarschuwing te allen tijde voor wie het hoorde vertellen.
dit leert de natuur dat deze vrouw deze liefde schenkt (van bestaden).

256 dit leert de natuur dat deze vrouw deze liefde schenkt (van bestaden).

258 nooit ... of de moeder zou het.

260 daarom is het in de moeder niet af te keuren.

263 daar zit meer aan vast.

264 solveren: oplossen, uiteenzetten.

265 waarover ik nu ga redeneren om u te corrigeren omtrent haar handelwijze.

266 waarover ik nu ga redeneren om u te corrigeren omtrent haar handelwijze.

269 men heeft vreemder dingen gezien.

270 ja, konden zij er zich van meester maken t.w. van het lichaam.

273 ons ten spijt.

+ bl. 7^b

274 daar zouden ze de duivel helemaal mee benadelen. Zie Aant.

[p. 154]

Douwere

 

Dies weetic ons mouwen;²⁷⁵

 

Sijt dies te vreden, dat salic verwerren.²⁷⁶

 

Waerse doot, men salse verberren²⁷⁷

 

In cleynen pulvere, my wel versint,²⁷⁸

 

En sayen de asschen tegen den wint

280

Alsoe dunne, dat si wech wayen

 

Elc versceiden.²⁸¹

ij Jode

 

Soe mochti ons payen;

 

Maer seker, twaer anders groet verlies,

 

Dat mense gaen liete.

Potestaet

 

Neen, wacht u dies²⁸³

 

Kinder, al haddi noch geswegen,

285

Tes langen tijt over een gedregen.²⁸⁵

 

Wi weten oec wat, alst comt aent nypen;²⁸⁶

 

Laet elken gewerden. Maer tsijn al pypen,aant. ²⁸⁷

 

Wie hem wilt sporren tegen de gaert:²⁸⁸

 

Tswaerste verweecht.

i Jode

 

Tes goet verwaert.²⁸⁹

290

Men sal den viant altoes ontsien,²⁹⁰

 

Hoe cranc hi es. Maecht soe gescien²⁹¹

 

Alsoe ghi ons nu hier vertrect,²⁹²

 

Soe worden de jongeren wel begect,²⁹³

 

Want si hopense, als domme dwase,²⁹⁴

295

Hoge te verheffene.²⁹⁵

275 mouwen: een mouw aan passen. Mnl. W. IV 1999.

276 verwerren: in de war sturen, verijdelen.

277 verberren: verbranden.

278 pulver: poeder, as; versint: begrijp.

281 elc versceiden: naar verschillende kanten. Zo zou je ons kunnen geruststellen.

283 neen, hoedt u daarvoor.

285 over een gedregen: overeengekomen.

286 als het gaat nijpen.

287 maar het is allemaal tevergeefs. Zie Aant.

288 lett. wie zich wil verzetten tegen de scherpe roede d.i. wie de verzenen tegen de prikkels wil slaan.

289 verweecht: weegt het zwaarst; verwaert: verzorgd.

290 ontsien: vrezen.

291 cranc: zwak.

292 vertrect: vertelt.

293 dan worden de leerlingen wel bedrogen.

294 hopense: hopen haar t.w. Maria.

295 verheffen: wsch. in de bet.: het lijk overbrengen naar een waardiger plaats, mlat. elevare corpus.

[p. 155]

Douwere

 

⁺Ic seg u jase,

 

Maer de contrarie sal hem gebueren.

ij Jode

 

Wi sijns gepaeyt.

Douwere

 

En sorchter niet vueren,aant. ²⁹⁷

 

Maer hout u vrilic aen ons woort,²⁹⁸

 

Al in secreet; en of ghi yet hoort²⁹⁹

300

Van dien eer wy, om cort vermaen,³⁰⁰

 

Dat laet ons weeten.

i Jode

 

Twort gedaen,

 

Daer aen en derf u twivelen niet.³⁰²

 

Adieu, myn heren.

Potestaet

 

Ghebrect u yet³⁰³

 

Des wi vermogen, ter waerheden,³⁰⁴

305

Getroest u des; elc ga in vreden.aant. ³⁰⁵

Selete. Maria leit in haer gebede in haer camere.

Maria

 

O laes! God Here! Wat salic bestaen?³⁰⁶

 

Salic van troeste dus bliven versteken?³⁰⁷

 

Mijn herte mocht my in drucke ontgaen.³⁰⁸

 

Ay laes! God Here! Wat salic bestaen?

310

Ic ben in sulken rouwe bevaen,³¹⁰

 

Mi dunct al soude mi therte breken.³¹¹

 

O laes! God Here! Wat salic bestaen?

 

Salic van troeste dus bliven versteken?

 

En can van drucke nauwe gespreken,³¹⁴

+ bl. 8^a

297 wij zijn er gerust op.

298 maar vertrouwt gerust op ons woord.

299 alles in vertrouwen; en indien gij iets hoort daarvan vóór ons.

300 alles in vertrouwen; en indien gij iets hoort daarvan vóór ons.

302 derf: hoeft.

303 hebt gij iets nodig.

304 wat wij kunnen.

305 weest daarop gerust.

306 bestaen: aanvangen. Hier begint een rondeel.

307 versteken: verstoken.

308 mijn hart zou mij van droefheid kunnen begeven.

310 bevaen: bevangen.

311 al: alsof.

314 en = ic en; nauwe: nauwelijks.

[p. 156]

315

Dat hi my laet, mijn liefste geminde!

 

Ic en was vertroest van deser weken,³¹⁶

 

⁺Des blivic beswaert in groter alinde.

 

Dagelijcs datti my versinde,³¹⁸

 

Daer hi met bluschte mijn verdriet;

320

Altoes soe hoordic van minen kinde

 

By sinen yngel doch emmer yet;³²¹

 

Nu en wasic in drie dagen niet

 

Vertroest. Elaes! Wat maecht bedien?³²³

 

Waer es mi dese mesquame gesciet,³²⁴

325

Datti my laet dus onversien?³²⁵

 

En weet te clagene hoe noch wien!³²⁶

Selete. Die wile salmen den hemel op doen, daer God sit, ende seggen toten ingel Gabriel

God

 

Nu willic recht, het dunct mi tijt,³²⁷

 

Mijnder suver moeder gebenedijt³²⁸

 

In mijnder glorien hier ontbien;

330

Den ertscen druc willic haer quijt

 

Maken, ende bringense int hoge jolijt,³³¹

 

Daer haer niet en mach messcien.³³²

 

Soe ict bi redenen hebbe versien,³³³

 

Soe es sijs weert, ende el negheene,³³⁴

335

Dat haer mijn gracie sal gescien.

 

Grotelic boven al anderen lien³³⁶

 

Sal si de upperste sijn alleene.

 

Ic hebse daer lange gelaten in weene,³³⁸

 

Daer si volstentich in es bleven,³³⁹

340

En vast geduerich gelijc den steene³⁴⁰

316 ik ontving deze week geen troost.

+ bl. 8^b

318 dagelijks (met nadruk) dacht hij aan mij.

321 door zijn engel althans toch iets.

323 wat kan het beduiden?

324 waarom overkomt mij dit ongeluk? Mnl. W.V 1485 leest Waer bi?

325 onversien: onverzorgd, ongetroost.

326 en = ic en.
Toneelaanwijzing: Selete. Intussen zal men de hemel openen, waar God zit, die zal zeggen.

327 recht: zoals het hoort.

328 genit. van de persoonsnaam in de objektsverhouding.

331 jolijt: vreugde.

332 waar haar geen leed kan overkomen.

333 zoals ik het op goede gronden heb geregeld.

334 en anders niemand.

336 grotelic: heerlijk.

338 weene: droefheid.

339 volstentich: volhardend.

340 steeds duurzaam.

[p. 157]

 

Es therte te myweert bleven reene;

 

Dus wert si hoechst der hoechster verheven.³⁴²

 

Gabriel, bode, haest, sonder sneven³⁴³

 

Moetti mijn hoge gebod volbringen.

⁺

Gabriel

345

Hets redelic, Here, want u aencleven³⁴⁵

 

Es juecht en voetsel van allen dingen.³⁴⁶

 

Ghi hebbet al in u beringen,³⁴⁷

 

Boven ende onder, hoghe verlichtere.³⁴⁸

 

Tsi stuer of wreet, ghi connet bedwingen;³⁴⁹

350

Van allen erge sidi een swichtere;³⁵⁰

 

Ghi wert uut ouden een nuwe stichtere,³⁵¹

 

Ende nyemen en mach u werc volsinnen;³⁵²

 

Duegdelic sidi een medeplichtere³⁵³

 

Tot hen die uwe genade bekinnen;³⁵⁴

355

Dies maect my uwer begeerten te binnen.³⁵⁵

God

 

Gabriel, dat icse minne es redelic.

 

Die mi vor al selve heeft vercoren,³⁵⁷

 

Die willic bi mi doen eren vredelic,³⁵⁸

 

Want ic van haer wou sijn geboren.

360

Die suverste ende reynste verre te voren³⁶⁰

 

Es si voer alle die ic weet.³⁶¹

 

Die seldi, sonder enich verstoren,³⁶²

 

Vor my hier halen; doet mijn beheet.³⁶³

 

Ghi selt te dragene oec sijn bereet

365

Een palmrijs uten paradyse;³⁶⁵

 

Daer bi seldi haer doen besceet³⁶⁶

 

Haer doot, ende segt haer bi avise,³⁶⁷

342 wert: wordt.

343 haest: spoedig; sonder sneven: zonder talmen.

+ bl. 9^a

345 u aan te hangen.

346 juecht: kracht.

347 beringen: macht.

348 verlichtere: vertrooster.

349 stuer: fel; connet: kunt het.

350 van alle kwaad zijt gij een bedwinger.

351 gij herschept oud tot nieuw.

352 volsinnen: ten volle begrijpen.

353 voortreffelijk zijt gij een medehelper.

354 voor hen die Uw hulp erkennen.

355 daarom doe mij Uw verlangen kennen.

357 vor al: boven alles.

358 die wil ik bij Mij doen geëerd worden in vrede.

360 te voren ... voer alle: boven allen.

361 te voren ... voer alle: boven allen.

362 sonder enich verstoren: op volmaakt vreedzame wijze (Rhet. Gloss.).

363 beheet: bevel.

365 palmrijs: palmtak.

366 voorts zult gij haar aankondigen.

367 bi avise: met overleg, voorzichtig.

[p. 158]

 

Dat icse ontbie, die hoge van prise,

 

Te mijnder vruecht, reyn van behage,³⁶⁹

370

Want siere in vriendeliker wise³⁷⁰

 

Sal wesen binnen derden dage.aant.

Gabriel

 

Eerwerdich Sceppere, en ben niet trage³⁷²

 

⁺Tot uwer bederven; die en mach niet bliven.³⁷³

 

Hets recht dat ic haer bliscap drage,

375

Want si es bloeme van allen wiven.

 

Dies willic, om haer lof verstiven,³⁷⁶

 

Mi spoeden om tpalmrijs bequame,³⁷⁷

 

Datmen eerbarlic int bedriven³⁷⁸

 

Sal dragen vor haren soeten lichame.

380

Gebenedijt si haren name,

 

Die in haer duecht es suver bleven,

 

Soe datter noyt no smette no blame

 

In haren lichame en was beseven.³⁸³

 

Dies wort si hoge bi u verheven.

 

 

385

Verhuecht u, gebenedide Vrouwe,

 

Suver kersouwe,³⁸⁶

 

U lieve kint heet my orconden,³⁸⁷

 

Datti u met des hemels douwe,

 

Al vri van rouwe,³⁸⁹

390

Wilt besprayen tot ewigen stonden.³⁹⁰

 

Salich der saliger sidi vonden.³⁹¹

 

Na Gods vermonden³⁹²

 

Soe seldi u tot hem bereyen;

 

Want ghi seere hoechlic sonder gronden.³⁹⁴

395

Ende los van sonden,

 

Binnen derden dage selt sceyen

369 in Mijn vreugde die zeer schoon is.

370 want zij zal daar op een aangename manier,
Voor toneelaanwijzing na vs. 371 zie Inleiding.

372 ik ben niet traag in wat Gij wilt; die (d.i. Uw wil) kan niet achterwege blijven.

+ bl. 9^b

373 ik ben niet traag in wat Gij wilt; die (d.i. Uw wil) kan niet achterwege blijven.

376 om haar lof te versterken.

377 bequame: schoon.

378 op plechtige wijze.

383 beseven: bevonden.

386 kersouwe: madeliefje, id. vs. 1526 en 1650.

387 beveelt mij mede te delen.

389 geheel vrij van leed.

390 besprayen: besproeien, overspreiden.

391 vonden: bevonden.

392 vermonden: mededeling.

394 hoechlic sonder gronden: vol onmetelijke blijdschap.

[p. 159]

 

Uut deser broesscher keytivicheyen,³⁹⁷

 

Daer na u beyen³⁹⁸

 

Marteleers, maegden ende confessoren,³⁹⁹

400

Die u hoechlijc selen geleyen⁴⁰⁰

 

Met weerdicheyen⁴⁰¹

 

Daer boven inder yngelen coren,

 

Ter vruecht, Vrouwe, na u toebehoren.⁴⁰³

⁺

Maria

 

Suet ingel, dat es mi seere bequame.

405

En hadde noyt geen meerder vruecht.⁴⁰⁵

 

Dies biddic u, oft u tseggen betame,⁴⁰⁶

 

Hoe es u name,

 

Die mi dus uterlic seere verhuecht?⁴⁰⁸

 

Segt mij dat, oft ghijt seggen muecht.⁴⁰⁹

Gabriel

410

Jaic, Vrouwe, ic saelt u geerne belien:⁴¹⁰

 

Ic quam u yerst gebenedien⁴¹¹

 

Metter Gods gracien groet van crachte;

 

Ic waest die u, sonder vermyen,⁴¹³

 

Den mogenden, hogen, eerwerdegen, vrien,⁴¹⁴

415

Saligen, Heilegen Geest in brachte;

 

Gabriel heetic, reyne van gedachte,⁴¹⁶

 

Ende bring u die benedixie bloet,⁴¹⁷

 

Die God de Here, groet van machte,

 

Tot salicheden suet en sachte

420

Jacoppe, sinen vrient, ontboet.aant. ⁴²⁰

 

Dit palmrijs, eerwerdege Vrouwe minyoet,⁴²¹

 

Bringic u uten paradise,

 

Om datmen dit, Vrouwe, na u doot⁴²³

397 uit deze vergankelijke ellende.

398 waar op u wachten.

399 confessoor: belijder.

400 hoechlijc: plechtig.

401 met weerdicheyen: met eerbetoon.

403 zoals het u toekomt.

+ bl. 10^a

405 en = ic en.

406 indien het u gelieft.

408 uterlic: uiterst.

409 oft: indien.

410 belien: bekennen.

411 ik kwam u vroeger Gods zegen brengen.

413 sonder vermyen: voorwaar.

414 mogend: machtig; vrien: edele.

416 reyne van gedachte: heeft betrekking op Maria.

417 bloet: dezelfde.

420 ontboot: deed toekomen. Zie Aant.

421 minyoet: lief, zowel bemind als beminnelijk; veel gebruikt woord in rederijkerstaal.

423 om dat: opdat.

[p. 160]

 

Dragen sal uut minnen devoet⁴²⁴

425

Vor uwen fiertel van hogen prise.⁴²⁵

 

Als mennen in oetmoedeger wise⁴²⁶

 

Ter erden sal dragen, suver geminde,

 

Salmen u vor gaen met desen rise

 

Na sijn bevel, diet al versinde.⁴²⁹

Maria

430

Dies lovic minen eerwerdegen kinde,

 

Dat my dese eere aldus gesciet,

 

⁺Datti minlijc dus in mijn ynde⁴³²

 

Bi sijnder genaden soe wel versiet.⁴³³

 

Maer, suete yngel, doet my bediet,⁴³⁴

435

Oftic den viant sal moeten scouwen⁴³⁵

 

Eer ic sterve; om dat verdriet

 

Soe es my therte bevaen met rouwen.⁴³⁷

 

Woude hi mijn ogen beloken houwen,⁴³⁸

 

Dat ic den viant niet en sage.

440

Gabriel, lieve vrient, vol trouwen,⁴⁴⁰

 

Bidt Gode datti mi dies verdrage.⁴⁴¹

Gabriel

 

O Vrouwe, en sijt in ghenen versage⁴⁴²

 

Voer hem, maer stelt u des te vreden.⁴⁴³

 

Ghi hebt den viant beraden plage⁴⁴⁴

445

Met uwer groter oetmoedicheden,

 

Ende hebten soe onder voet getreden,⁴⁴⁶

 

Datti hem ewelic sal ververen⁴⁴⁷

 

Van uwen sueten, suveren seden;⁴⁴⁸

 

Want nyemen dan ghi en mag hem deren

450

Naest Gode. Ghi selten ewelic weeren,⁴⁵⁰

 

Waer datti comt, na u gebien,

 

Ende oec, vor wien ghijt sult begeren

424 in toegewijde liefde.

425 uw hoog te eren lijkkist.

426 mennen: men hem t.w. de lijkkist; oetmoedeg: eerbiedig.

429 die dit alles beschikte.

+ bl. 10^b

432 dat Hij aldus vol liefde bij mijn uitvaart.

433 versiet: zorgt voor.

434 zeg mij.

435 viant: duivel.

437 bevangen met droefheid.

438 wilde Hij mijn ogen gesloten houden.

440 vol trouwen: trouw.

441 dat Hij mij daarvan verschone.

442 versage: vrees.

443 maar wees daarop gerust.

444 gij hebt de duivel nadeel berokkend.

446 hebten: hebt hem.

447 hem ververen: vrezen.

448 sede: leven.

450 zult hem eeuwig (d.i. altijd) afweren.

[p. 161]

 

Mids uwer gracien, daer sal hi vlien.

 

Van hem en mach u niet messcien.⁴⁵⁴

Maria

455

Lof u gescie, almechtich Heere,

 

Die my met gracien dus versiert

 

Ende my, erme, bewijst dees eere

 

Met uwen yngel wel gemaniert.

 

Dies biddic u vort, dat ghijt bestiert,aant. ⁴⁵⁹

460

Dat u apostelen, mijn broeders gemeene,

 

⁺Versamen mogen ongescoffiertaant. ⁴⁶¹

 

Ende wesen te miere uutvaert reene,

 

Op dat ic doch niet en sterve allene;

 

Want de Joden onbequame⁴⁶⁴

465

Souden sturberen groot en cleene,⁴⁶⁵

 

Hadden sijs macht, minen lichame.

 

Dus dan, dor uwen sueten name,

 

Mijn lieve sone, nemt dies ware,⁴⁶⁸

 

Ende dat ic scouwen mach sonder blame

470

U jongeren, der apostelen scare,

 

Ende orlof nemen int openbare⁴⁷¹

 

Aen hen, die u met herten minnen.

 

En sachse in soe menegen jare;⁴⁷³

 

Laat mi noch troest van hen gewinnen.

Gabriel

475

Maria Vrouwe, sijt dies te binnen,⁴⁷⁵

 

Al sijnse verre, tes in sijn machte,

 

Die Daniele, wilt wel versinnen,⁴⁷⁷

 

Voetsel toesant met sijnre crachte;

 

Want Abecuc, die hem teten brachte,

480

Was menich hondert milen versceeden;⁴⁸⁰

 

Nochtan God sijnre vriende gedachte

 

Ende dedene tot Daniele leeden.⁴⁸²

 

Al heefti dapostelen oec willlen breeden⁴⁸³

 

In verren lande, wide geseten,⁴⁸⁴

454 kan geen kwaad overkomen.

459 dat Gij het daarheen leidt; hs wordt.

+ bl. 11^a

461 ongedeerd mogen samenkomen.

464 onbequame: boosaardig.

465 sturberen: schenden.

468 nemt dies ware: draag hier zorg voor.

471 orlof nemen aen: afscheid nemen van.

473 en = ic en.

475 weet dit wel.

477 die aan Daniël, bedenk dit. Voor deze spijziging zie Daniël 14, 32.

480 versceeden: verwijderd.

482 en deed hem naar Daniël leiden.

483 breeden: verspreiden.

484 wide geseten: ver uit elkaar.

[p. 162]

485

Gelievet sijnre genadicheden,aant. ⁴⁸⁵

 

Ghi selter haest tidinge af weten.

 

Een vat vol gracien, ongespleten,⁴⁸⁷

 

Sidi volmaect, gebenedijt

 

Boven alle andere hoechst ongemeten,⁴⁸⁹

490

En bliven selt in ewiger tijt.⁴⁹⁰

 

⁺Adieu, dits wech, in vreden blijt:⁴⁹¹

 

Na minen woerden sal u gescien,

 

De gracie Gods heeft u versien.⁴⁹³

Maria

 

Lof deser bliscap, in mi gemaect⁴⁹⁴

495

Bi des yngels sueten ingevene!⁴⁹⁵

 

Nu benic met alder vruecht onstaect.⁴⁹⁶

 

Lof deser bliscap in my gemaect!

 

Lof hebt, die mi ontbiet dus naect,⁴⁹⁸

 

Dat ic sal comen ten ewigen levene!

500

Lof deser bliscap, in my gemaect

 

Bi des yngels sueten ingevene.

 

Los van snevene,⁵⁰²

 

Getroest, van alder noot bevrijt,⁵⁰³

 

Salic aenscouwen als die verhevene

505

Minen lieven sone gebenedijt.

 

Lof hem gescie in ewiger tijt!

Selete: Hier sal Jan staen predeken den volke inder stat van Ephesen.

Sint Jan

 

Tot uwer vramen, meerder en mindere,⁵⁰⁷

 

Die hier sijt comen om aenhoren

 

Dat woert Gods, mijn weerde kindere,

510

Ic biddu, en willet niet verstoren.⁵¹⁰

 

Saeyt men u yet, laet niet verloren⁵¹¹

485 indien het Zijn goedgunstigheid gelieft.

487 ongespleten: zonder scheur.

489 boven alle anderen de allerverhevenste.

490 en gij zult dat blijven.

+ bl. 11^b

491 dits wech: ik ga weg, Mnl. W. IX 1843; blijt: blijft.

493 versien: beschermd.

494 hier begint een rondeel.

495 ingeven: toespraak.

496 onstaect: ontstoken.

498 die mij zo duidelijk laat weten.

502 bevrijd van de dood.

503 van alle droefheid bevrijd.

507 tot uw heil (hoort bij aenhoren vs. 508)

510 verstoren: verwerpen.

511 zaait men iets voor u, laat het niet verloren gaan.

[p. 163]

 

Tsaet daer voetsel bi gesciet.⁵¹²

 

Suvert u herte en weert den doren,⁵¹³

 

Daer tsaet bi te verdwinen pliet.⁵¹⁴

515

Want dicker vele dan gers en grietaant. ⁵¹⁵

 

Soe sayt doncruut de lede viant,⁵¹⁶

 

Daer hi de goede vruchten siet

 

⁺Becloven in goet winnende lant.⁵¹⁸

 

Al sidi gevallen, biet hem de hant,

520

Die u mach hulpen uten onreenen.⁵²⁰

 

Ontcnoept van ongelove den bant;⁵²¹

 

Of neen, u siele saelt noch beweenen.⁵²²

 

En laet u herte soe niet versteenen,

 

Ghi en leert den hoechsten Scepper kinnen,

525

Die u de gracie wilde verlenen,

 

Datti u sciep uut rechter minnen.

 

De doot wildi om u gewinnen;⁵²⁷

 

Aenden cruce storti sijn bloet,

 

Om datti u, met viereger sinnen,

530

Woude lossen uter helscer gloet.

 

Daer bi hier penitencie doet⁵³¹

 

Ende wilt dat kerstendom ontfaen,

 

En vreest de doot, soe sidi vroet.

 

Ghi sult in dewige bliscap gaen.

535

Want dese werelt heeft God doen staen⁵³⁵

 

Soe ghise siet, reyn van aenscouwe,

 

Om datti u inder vruechden baenaant. ⁵³⁷

 

Bi sinen yngelen stellen souwe.

 

Peinst niet, ghi kindere, waert datti wouwe⁵³⁹

540

Dees werelt ontmaken, die ghi hier siet,⁵⁴⁰

 

Ende dit nyeuwe verkeren int ouwe,

 

Sijn vroude en bleefs te minder niet;⁵⁴²

 

Want eer dat uut hem selven [ghesciet],aant. ⁵⁴³

512 waar voedsel uit wordt.

513 en houdt de doorn weg.

514 verdwinen: verloren gaan; pliet: pleegt.

515 want veel talrijker dan gras en zandkorrels.

516 de boze duivel.

+ bl. 12^a

518 gedijd in vruchtbaar bouwland; men verwacht de vorm becleven.

520 uit het onreine, de zonde.

521 bevrijdt u van het ongeloof.

522 of neen: indien niet.

527 gewinnen: ondergaan.

531 daer bi: daarom.

535 doen staen: doen zijn.

537 opdat Hij u op de weg der vreugde, de hemel.

539 indien Hij wilde.

540 ontmaken: teniet doen.

542 Zijn vreugde zou daarom niet te minder zijn.

543 want eer het uit Hemzelf geschiedde, dat Hij de wereld uit niets schiep. Zie Aant.

[p. 164]

 

Datti de werelt van nyeute wrachte,⁵⁴⁴

545

Soe was sijn godheit sonder verdriet

 

Soe wel als nu, diet wel bedachte;⁵⁴⁶

 

Maer om u menscelic geslachte

 

Bi hem te bringen in sijn vruecht,

 

⁺Soe dede hi bliken sijn grote machte

550

Ende stelde dees werelt dus in haer yuecht,⁵⁵⁰

 

Des ghi hem niet voldancken en muecht.⁵⁵¹

 

Sijn wonderlic werc es sonder gronden,⁵⁵²

 

Want hi mids sijnre heileger duecht⁵⁵³

 

Om uwer salicheit hem liet wonden.

555

Dies laet ons dan in allen stonden

 

Hem dancken, minnen ende ontsien,⁵⁵⁶

 

En vreesen de doot, en scuwen de sonden;

 

Want nyemen en can der doot ontvlien.

 

Ten mach geen dinc soe haest gescien,

560

In hemel, in eerde, ten es hem cont,⁵⁶⁰

 

Ende alle datti wilt gebien,

 

Dat moet gescien in corter stont.

 

Vaet dit in dijnre herten gront,⁵⁶³

 

Des biddic u allen met ynneger beden,

565

Hoe Ihesus Christus was dor wontaant.

 

Ende dor u allen de doot heeft leden.⁵⁶⁶

 

Inden name der Drievuldicheden,

 

Den Vader, den Sone, den Heilegen Geest,

 

Sceedic van u, blijft alle in vreden,

570

Maer smaect wel miere woerden keest,⁵⁷⁰

 

Ende dat ghi dinen Scepper vreest.

Hier selen comen twee ingle met enen cleede ende omslaen Sint Janne ende tcleet sal scinen als een wolke. Ende soe bedect selen sine voeren vor Marien dore, oft anderssins, soet best es.

544 want eer het uit Hemzelf geschiedde, dat Hij de wereld uit niets schiep. Zie Aant.

546 als men het wel bedenkt.

+ bl. 12^b

550 yuecht: schoonheid.

551 waarvoor gij Hem niet tenvolle kunt danken.

552 ondoorgrondelijk.

553 want Hij liet in Zijn heilige goedheid.

556 ontsien: vrezen.

560 of het is Hem bekend.

563 versta dit in de grond van uw hart.

566 dor u: omwille van u.

570 maar smaakt wel de pit van mijn woorden.
Toneelaanwijzing: scinen: schitteren. En zo bedekt zullen zij hem voeren voor Maria's deur, of op een andere manier, zoals het 't beste kan.
te predecacien: bij de preek.

[p. 165]

De ghene die saten te predecacien inde stat van Ephesen

i Gebuer

 

⁺Wat ou! en siedi niet, ghi lie?⁵⁷²

ij Gebuer

 

Wat, ghebuer?

i Gebuer

 

Mi dunct ic sie

 

Een overwonderlic werc hier baren⁵⁷⁴

575

Aan desen predecare.

iij Gebuerinne

 

Ic sachen henen varen⁵⁷⁵

 

In een wolke, alsoe my dochte,

 

Deeddi niet?

i Gebuer

 

En weet wat wesen mochte.⁵⁷⁷

 

Het es seere wonderlic te verstane,

 

Aldus een wolke te omvane⁵⁷⁹

580

Enen man, ende als een winken

 

Wech te vuerene.aant.

ij Gebuer

 

Men saels gedincken⁵⁸¹

 

Hier binnen Ephesen, dat weetic clare,

 

Hierna noch over ij^c jare;

 

Want, in presencien van ons gemeene,⁵⁸⁴

585

Eest niet seer vremde?aant.

iij Gebuerinne

 

Ten es niet cleene⁵⁸⁵

 

Te gronderene, wat sal bedien.⁵⁸⁶

+ bl. 13^a

572 wel, hè ziet gij niet?

574 een allerwonderlijkste gebeurtenis hier geschieden met deze predikant. Ik zag hem heenvaren op een wolk.

575 een allerwonderlijkste gebeurtenis hier geschieden met deze predikant. Ik zag hem heenvaren op een wolk.

577 ik weet niet wat het kon wezen.

579 dat een wolk een man aldus omvangt en als in een oogwenk wegvoert

581 dat een wolk een man aldus omvangt en als in een oogwenk wegvoert
men zal het zich herinneren.

584 want, in tegenwoordigheid van ons allen.

585 het is geen kleinigheid te doorgronden.

586 het is geen kleinigheid te doorgronden.

[p. 166]

i Gebuer

 

Wonderlike werken selen gescien,

 

Es te duchtene, teneger steden.⁵⁸⁸

ij Gebuer

 

God wille al ons vriende bevreden!⁵⁸⁹

590

⁺Elc es hem sculdich te verveerne.⁵⁹⁰

 

Twas een groet leerere.

iij Gebuer

 

Ic hoorden soe geerne,⁵⁹¹

 

Want alle sijn woerden gaven bediet,⁵⁹²

 

Diese wel verstont. Hi en achtes niet,⁵⁹³

 

Waest hoge of neder, wijf of man,

595

Hi gaf elken tsine.

i Gebuer

 

Dat doet de selke nochtan⁵⁹⁵

 

Nu te vele plaetsen diemen vint,

 

Daermen de hoyke hanct tegen den wint;⁵⁹⁷

 

Ja, geestelic en weerlic, mochtment wel seggen,⁵⁹⁸

 

Elc int sine, diet scone omleggen⁵⁹⁹

600

Vor hen die mechtich sijn van state,

 

Uut vreesen, om miede, om loen, om bate.⁶⁰¹

 

Nochtan, sal diepe wonde genesen,

 

Men moetse tyntelen.⁶⁰³

ij Gebuer

 

Het moet soe wesen.

 

Ic sie men vint nu officiere⁶⁰⁴

605

Van vele officien, die de maniere⁶⁰⁵

 

Recht maken met woerden en met gebare,

 

Als oft geen ander God en ware

588 is te vrezen hier of daar.

589 God moge al onze vrienden beschermen.

+ bl. 13^b

590 iedereen mag wel vrezen.

591 hoorden = hoorde en, hoorde hem.

592 gaven bediet: hadden klem.

593 voor wie ze wel verstond. Hij lette er niet op.

595 de selke: menigeen; dat: slaat terug op vs. 593: hi en achtes niet.

597 waar men de huik naar de wind hangt.

598 weerlic: wereldlijk.

599 ieder op zijn manier, die het mooi verbloemen.

601 miede: gift.

603 tyntelen: peilen, sonderen.

604 ambtsdragers in vele ambten.

605 die de maniere recht maken: die net doen.

[p. 167]

 

Dan die si dienen, - sijn die niet sot? -

 

Ende doen hem meer eren dan haren God,⁶⁰⁹

610

Om titelic goet, om weerlic eere;⁶¹⁰

 

Dit sietmen dagelijcs.

iij Gebuer

 

Die doolen seere.

 

Nochtan eest waer. Maer claer, van desen⁶¹²

 

⁺Gelike en quam noyt binnen Ephesen

 

Van predecare, soe ict can gemerken,

615

Noch die bat volchde metten werken

 

Na sinen woerden, sonder omwympelen,⁶¹⁶

 

Dats goet exempel.

i Gebuer

 

Dat eest ons sympelen,⁶¹⁷

 

Mi ende andere, die niet en weten⁶¹⁸

 

Dan men ons seit.

ij Gebuer

 

En can niet vergeten,⁶¹⁹

620

Wat dit wonder sal mogen bedien;

 

Tes recht een mirakele.

iij Gebuer

 

Mocht doch gescien,

 

Datti hier weder tonser vrame

 

Dwoert Gods noch bedieden quame,⁶²³

 

Soe waer ons allen wel gesciet.

625

Wat maecht meenen?⁶²⁵

i Gebuer

 

Claer, anders niet

 

Dan biden werken Gods almechtich⁶²⁶

 

So en eest toecomen. Het blijct warechtich⁶²⁷

 

Datti wel es metten Here.

 

Dies rise hem lof toe emmermeere,

609 hem t.w. die ze dienen.

610 weerlic: werelds.

612 maer claer: maar ontegenzeglijk.

+ bl. 14^a

616 na: volgens; sonder omwympelen: zonder er doekjes om te winden.

617 ons sympelen: voor ons eenvoudigen.

618 niet: niets.

619 ik kan niet uit mijn hoofd zetten.

623 bedieden: verklaren.

625 wat kan het betekenen?

626 biden: door de.

627 toecomen: geschied.

[p. 168]

630

Ende laet tot onser alder vramen⁶³⁰

 

Vergaen ten besten.

ij Gebuer

 

Elc segge dies amen,

 

Ende bidden Gode met genynde,⁶³²

 

Dat hine ons cortelic weder sinde⁶³³

 

⁺Tot onser bederven, ende van mesvalle⁶³⁴

635

Ons wille behueden.

iij Gebuer

 

Dies bidden wi alle

 

Neernstelic met inneger be.

 

Nu gawi tsamen in onsen vre,

 

Ende loven den Here gebenedijt.

 

Adieu, dits wech, in vreden blijt.⁶³⁹

Sint Jan

640

O alre hoechste verlichtere des sijns,⁶⁴⁰

 

Der werelt behoudere, wat es nu mijns?

 

Waer benic aldus gevlogen - dits vri -⁶⁴²

 

Met deser wolken? Heere, ontdect mi⁶⁴³

 

U hoge begeerte, ende maect mi vroet

645

Wes u gelieft, Here; ende ontdoet

 

Mijn ogen, dat ic worde versinnende⁶⁴⁶

 

De redene van desen. Ic worde bekinnende,⁶⁴⁷

 

Dunct mi, - eest waer, soe est abuus? -⁶⁴⁸

 

Den berch van Syon en mijn huus,

650

Daer Maria, Gods moeder volmaect,

 

In woent. Hoe benic nu hier geraect

 

Dus haest? Dit moet wat groets bedien;

 

Salicheit moeter ons bi gescien.⁶⁵³

 

Ic wil gaen cloppen best aen de duere.

655

Ouseg, Maria.⁶⁵⁵

630 laet: late het.

632 en dat allen God vurig bidden. Voor elc met meerv. zie bij vs. 154.

633 hine: hij hem; cortelic: spoedig.

+ bl. 14^b

634 tot onser bederven: zoals wij nodig hebben; mesval: ongeluk.

639 blijt: blijft.

640 des sijns: van het zijn, het bestaan.

642 dit is vreemd.

643 ontdect: openbaar.

646 dat ik begrijp.

647 ik zie daar.

648 soe est abuus: of is het een vergissing?

653 moge er door ons.

655 ou: hè.

[p. 169]

Maria

 

Wie es daer vuere?aant.

 

Van Gods wegen, vrient, wildi inne,

 

Segt wie ghi sijt.

Jan

 

Ic bent, vriendinne,

 

⁺Jan, u sone, reyn suver maecht,

 

Ic biddu, dat ghi u niet en versaecht⁶⁵⁹

660

Mi in te latene; gebenedijt

 

Soe seldi bliven.

Maria

 

Ach, Jan, sidijt,

 

Vercorne vrient? Lof Gode van al,

 

Dat ic u nu aenscouwen sal

 

Vor mijn doot! segt, hoet u geet

665

En wanen ghi comt.⁶⁶⁵

Jan

 

Seker en weet,

 

Maria, Vrouwe, maer wilt gevroen:⁶⁶⁶

 

Ic stont en predicte een sermoen

 

Binnen Ephesen. Soe vremden dinc

 

Es selden gesciet, want mi omvinc

670

Een wolke, ende bracht mi sonder verdriet⁶⁷⁰

 

Hier voer dit huus, soe ghi my siet,

 

Recht in een swerc. Dits vremde sake,⁶⁷²

 

Ic en weet niet hoe ic hier gerake,

 

Noch oec waer bi, want geen vermaen⁶⁷⁴

675

En hebbic gehadt.

Maria

 

Dies moetti ontfaen⁶⁷⁵

 

Ewegen lof ende sonder mincken,⁶⁷⁶

 

Die dus siere vriende wilt gedincken

 

Ende aldinc can ten besten bringen.

 

Sijn wijsheyt gaet voer alle dingen,

+ bl. 15^a

659 dat gij niet bevreesd zijt.

665 wanen: vanwaar; zeker weet ik het niet.

666 gevroen: begrijpen.

670 sonder verdriet: ongedeerd.

672 helemaal in een wolk.

674 waer bi: waardoor; vermaen: mededeling, openbaring.

675 moetti: moge Hij.

676 sonder mincken: onverflauwd.

[p. 170]

680

Sinen godliken wille mach niemen keeren.

 

Sijt willecome inden name des Heeren,

 

Jan, die u hier heeft gesonden.

 

⁺Ic sal u de waeromme orconden,⁶⁸³

 

Dat God dees grote sake bestoet⁶⁸⁴

685

U hier te bringene.

Jan

 

Och, Vrouwe, soe doet,

 

Des biddic u, geminde vercorne,

 

Want my lancter na te hoorne⁶⁸⁷

 

Wat dinge dat bedieden mochte,

 

Dat mi dees wolke tot hier dus brochte,

690

Ende watter Gode gelieflic si⁶⁹⁰

 

Bi te bewisene.

Maria

 

Hoort dan na my;⁶⁹¹

 

Jan, ten es sonder redene niet,

 

Dat u God hier comen liet

 

Tot mijnder begeerten, als vrient ter noot;⁶⁹⁴

695

Want mi God biden yngel ontboet,

 

Dat ic serteyn tot sinen behage⁶⁹⁶

 

Soude sceiden binnen derden dage

 

Van deser broesscher menscelicheden.⁶⁹⁸

 

Dies biddic u met devoter beden,

700

Gevoudender hande, met knien gebogen,

 

Met druckeger herten, met natten ogen,⁷⁰¹

 

Dat ghi de suete woerden versint⁷⁰²

 

Van uwen Meester, doen hi als kint

 

Mi u beval; sijt mijns behoeder.

705

Hi seide: ‘Siet daer uwe moeder’.aant.

 

Tot mi soe seidi: ‘Dats dijn sone’.

 

Gedinct dies nu - dat di God lone! -⁷⁰⁷

 

Des daer gescie tusscen ons beyen,

 

Ende en wilt ter noet van my niet sceyen,⁷⁰⁹

+ bl. 15^b

683 de reden mededelen.

684 bestoet: bestond, aanging.

687 my lancter: na ik verlang er naar.

690 en wat het God kan behagen hierdoor te tonen.

691 en wat het God kan behagen hierdoor te tonen.

694 als vriend in mijn laatste uur.

696 dat ik zeker naar Zijn welgevallen.

698 menscelicheit: menselijk leven.

701 bedrukt van hart.

702 versint: u herinnnert.

707 dies: dat, nader toegelicht in het volgende vers.

709 ter noet: in het stervensuur.

[p. 171]

710

⁺Want, claer, het naect seere minen ynde.

 

Dus sijt mijn troest.

Jan

 

Bidt niet, geminde,

 

Maer beveelt sonder verdrach⁷¹²

 

Al dat der moeder vanden kinde

 

Gescien mach; vri van meswinde⁷¹⁴

715

Salic u hoeden soe ic best mach.

 

Maer, Vrouwe, mi wondert u geclach.aant.

 

Souddi te rechte nu druckich wesen,

 

Ende u de yngel dede gewach,⁷¹⁸

 

Dat ghi sonder ommeslach⁷¹⁹

720

Hoge ten hemele selt sijn geresen⁷²⁰

 

Bi uwen sueten kinde gepresen?

 

Hoe mach u enegen druc gederen?⁷²²

 

Ghi sout te rechte werden genesen

 

Van allen seere, die uut ghelesen⁷²⁴

725

Wort boven alle marteleren

 

In vruechden, na uus soens begeren.

Maria

 

Jan, sone, verstaet wel wat ic meene.

 

Al eest, dat ict met ogen beweene

 

Dat sceiden van hier, my wel versint,

730

Mijn bliscap dat ic niet en vercleene;aant. ⁷³⁰

 

Mijn herte dat es vol vruechden reene.

 

Mijns weenens en verdruevic twint.aant. ⁷³²

 

Hoe dogen oetmoedelic doen bekint

 

Haer werc inder natuerlicheyen.

735

Die vruecht, die doghe int herte vint,

 

Es nuttelic dat si die ontbint;

 

Dus doet de bliscap dogen screyen

 

⁺Den genen die na vruecht verbeyen.

Jan, knielende

 

O vader, der glorien werkere,⁷³⁹

740

Der druckeger sinnen een verlichtere,⁷⁴⁰

+ bl. 16^a

712 sonder verdrach: zonder uitstel, onverwijld.

714 meswinde: rampspoed.

718 terwijl u de engel vertelde, dat gij zonder omweg (rechtstreeks).

719 terwijl u de engel vertelde, dat gij zonder omweg (rechtstreeks).

720 geresen: gevaren.

722 gederen: deren.

724 die uitverkoren zijt.

730 zie Aant.

732 zie Aant.

+ bl. 16^b

739 werkere: bewerker.

740 verlichtere: vertrooster.

[p. 172]

 

Tot allen duegden een versterkere,⁷⁴¹

 

Volmaect van allen erge een swichtere,⁷⁴²

 

Sijt uwer sueter moeder meplichtere⁷⁴³

 

Nu inde ure van harer doot.

745

Hulpt ons versamen, hoechste richtere,⁷⁴⁵

 

Van uwen jongeren een conroot.⁷⁴⁶

 

Soudsi versceeden aldus bloet⁷⁴⁷

 

Van deser werelt, twaer onbetame;

 

Dies staet haer bi te harer noet⁷⁴⁹

750

Doer uwen gebenediden name.

Maria

 

Jan, die yngel Gods bequame⁷⁵¹

 

Seide, des willic wel betrouwen,

 

Dat icse alle tot mijnder vrameaant.

 

Vor mijn doot bi mi sal scouwen.

755

Aldus so willen wiere ons aen houwen⁷⁵⁵

 

Ende stellen ons te vreden van dien.⁷⁵⁶

 

God saelt so wel te passe vouwen,⁷⁵⁷

 

Dat wise cortelinge selen sien;

 

Daer en sal geen twivel in gescien.

Selete, hier selen dapostelen versamen met eender wolken vor Marien duere, hem sere verwonderende.

Peter

760

O Here, wilt uwer graden plegen⁷⁶⁰

 

Aen mi! waer benic? waer wordic gedregen?

 

Slapic of wakic? wat eest van my?

 

Waer vindic mi selven noch? sie ic vry?⁷⁶³

 

⁺Beenic alleene hier? Mij dunct neen ic.

765

Lof Gode! ic sie hier oec, dat meenic,

 

Van minen bruederen. God huede ons van plagen!

 

Wat wonder es dit? Ic wil hen vragen

741 die sterkt tot alle deugden.

742 in alle opzichten een verdrijver van ieder kwaad.

743 meplichtere: helper.

745 help ons, hoogste rechter, een schare van Uw leerlingen tesamen te brengen.

746 help ons, hoogste rechter, een schare van Uw leerlingen tesamen te brengen.

747 zou zij aldus eenzaam uit deze wereld scheiden.

749 noot: stervensuur.

751 bequame: beminnelijk.

755 aldus zullen wij er ons aan houden.

756 te vreden: gerust.

757 God zal het zo goed schikken.

760 wil Uw genade bewijzen.

763 zie ik goed?

+ bl. 17^a

[p. 173]

 

Na dit bestier; dits vremt bediet.⁷⁶⁸

 

Wanen comdi, mijn brueders?⁷⁶⁹

Andries

 

Wi en wetens niet,

770

Wanen wi comen, noch hoe, noch waer

 

Dat wi hier sijn.

Peter

 

Hebt gheenen vaer,

 

Hoept inden Here gebenedijt,

 

Hi sal ons bestieren.

Pauwels

 

Hoo, Peter, sidijt?

 

Mijn lieve geselle, nu beenic te vreden.

775

Ic hope dat God dit wonder als heden⁷⁷⁵

 

Om een beter tot salicheyen

 

Ons heeft gedaen. Wi waren versceyen

 

Seere verre van een, dwoort Gods te leerne;

 

Nu heeft ons God gevuecht te keerne,aant. ⁷⁷⁹

780

Ende hier versaemt op cort termijn.

 

Heyl moets ons bueren.⁷⁸¹

Mathijs

 

Dat moet waer sijn,

 

Ende onsen tijt alsoe te besteene,⁷⁸²

 

Dat hem gelieve ons te bevreene

 

Van alle blameliken werke,

785

Dat ons mocht nosen.aant. ⁷⁸⁵

Andries

 

⁺Ic sta en merke

 

Dese plaetse. Mijn bruers, alsict versinne,⁷⁸⁶

 

Dunct mi dat icker my aen bekinne,

 

Alsic oec doe, en twivels niet,

 

Dat es den berch van Syon, siet,

768 naar wat hier gebeurt; dit is een vreemde zaak.

769 wanen: vanwaar.

775 als heden, als: expletief bij tijdsbep.; zie Mnl. W. I 367.

779 nu heeft God het zo geschikt dat wij terugkeren.

781 heil moge ons hiervan te beurt vallen.

782 besteene: besteden(e); id. vs. 783 bevreene = bevreden(e): beschermen.

785 nosen: schaden. Ik sta te zien wat deze plaats is.

+ bl. 17^b

786 als ik erover nadenk.

[p. 174]

790

Daer ic dicke hebbe willen verkeren;⁷⁹⁰

 

Dits thuus daer oec de moeder ons Heren

 

In woent. Lof Gode, nu weetict claer,

 

Wy sijnder vore.

Peter

 

Serteyn, tes waer.

 

Gheminde bruers, nu ben ic blie;

795

Ic salder gaen cloppen. O Vrouwe Marie,

 

Laet in u vriende, die tuwen gebie⁷⁹⁶

 

Hem presenteren.

Marie

 

Wie sijn die lie?

 

Jan, die scinen herde ruut,⁷⁹⁸

 

Dat si soe cloppen.

Jan

 

Twas recht den luut⁷⁹⁹

800

Van Peteren, Vrouwe, soe mij dochte.

 

Ic sal gaen weten wiet wesen mochte.⁸⁰¹

 

Hi wilt er emmer inne, soet scijnt.⁸⁰²

 

Wie es daer vore?

Peter

 

U vriende sijnt,

 

Jan, Gods jongeren, die in corter spacien⁸⁰⁴

805

Hier nu versaemt sijn.

Jan

 

Van deser gracien

 

⁺Lovic Gode, dat ic u scouwe

 

Nu tonser noot. Maria Vrouwe,

 

Comt, hulpt ontfaen na haer betamen

 

Gods jongeren, die tot uwer vramen

810

Hier sijn versaemt in 't openbaer

 

Tot uwer eren.

790 verkeren: vertoeven.

796 die tot uw beschikking zich aanmelden.

798 ruut: ongemanierd (humoristisch trekje!).

799 luut: stem (geluid).

801 weten: horen.

802 emmer: beslist.

804 in korte tijd, id. vs. 824 en 1674, vgl. vs. 843.

+ bl. 18^a

[p. 175]

Maria

 

Ach! sidi daer,

 

Gods uutvercorne vriende gemeene?⁸¹²

 

Sijt willecome, in duegden reene,

 

Mijn herte verlicht my recht van dien,⁸¹⁴

815

Dat ic u mach te samen sien

 

Vergadert in duegden ende in minnen.

 

Hoe mochtic meerder vruecht gewinnen,

 

Dan daer my therte met es dorvluegen?aant. ⁸¹⁸

 

Hoe salic u bewisen muegen⁸¹⁹

820

Der groter gunst die ic u gan?⁸²⁰

 

Van blijscapen dat ic nauwe en can

 

Gespreken, dat ic u aenscouwe

 

Voer mijn ynde.

Peter

 

Vercorne Vrouwe,

 

Wi seggen u danc in corter spacien

825

Van uwer volmaecter visentacien,⁸²⁵

 

Die ghi ons tonsen willecome tuecht,⁸²⁶

 

Ende bidden u voort, volmaecte yuecht,⁸²⁷

 

Eest dat ghi yet aen ons begeert,

 

Dat ghi ons minlijc dat vercleert;

830

Want al ons vermogen, tsy na of breet,⁸³⁰

 

Wes u gelieft, es u bereet⁸³¹

 

Van ons allen, meerder en mindere,

 

⁺Tot uwer eeren.

Maria

 

Danc hebt, mijn kindere.

 

God laet mi sonder uwen nootaant. ⁸³⁴

835

Aen u verdienen.

Jan

 

Dits wonder groot,

812 gemeene: allen.

814 verlicht: wordt verlicht; my is ethische datief.

818 dorvluegen: doordrongen.

819 hoe zal ik u de grote genegenheid kunnen zeggen die ik u toedraag. Voor de genit. bij werkw. die betekenen ‘erkennen, belijden’ zie Stoett, Mnl. Synt. par. 160 IX.

820 hoe zal ik u de grote genegenheid kunnen zeggen die ik u toedraag. Voor de genit. bij werkw. die betekenen ‘erkennen, belijden’ zie Stoett, Mnl. Synt. par. 160 IX.

825 voor uw allerhartelijkste ontvangst.

826 tuecht toogt. toont.

827 yuecht: vgl. vs. 11.

830 want al ons kunnen, in alle opzichten, staat te uwen dienste.

831 want al ons kunnen, in alle opzichten, staat te uwen dienste.

+ bl. 18^b

834 zie Aant.

[p. 176]

 

Geminde bruers, dat dit gesciet,

 

Datmen u allen te samen siet

 

Vergadert nu te deser steden.

 

Ghi waert soe menege mile versceden⁸³⁹

840

Dwoort Gods te leerne; hoe comt dit toe?

 

Segt ons dbediet.

Bertelmeeus

 

Wi en weten hoe,⁸⁴¹

 

Seker, Jan, dan bi Gods gracien;

 

Want wi in alte corter spacien

 

Hier quamen. Wi waren op geheven

845

Elc tsijnder plaetsen en sonder sneven⁸⁴⁵

 

Bi een versaemt in corter tijt

 

Ende tot hier bracht. Gebenedijt

 

Moet sijn de Here, die alles macht heeft.

Jan

 

Dat God dit wonder aen ons gewracht heeft

850

Ter eren sire moeder na dbetamen,⁸⁵⁰

 

Ende oec den kerstene gelove tot vramen,

 

Des moet hi ewelic na desen

 

Van allen tongen gesalicht wesen,⁸⁵³

 

Die ons met eenre ogen opslage⁸⁵⁴

855

Hier dus versaemt.

Peter

 

⁺Jan, vrient, ic vrage

 

Bi orlove ende oft u gelieflic si,⁸⁵⁶

 

Waer bi dat comt, tverwondert my,

 

Want wi hebben door Gods eere,⁸⁵⁸

 

Menech jaer, lof heb de Heere,

860

Versceeden geweest, beyde achter en voort,⁸⁶⁰

 

Om te vercleerne sijn salige woort,

 

Alsoe hi ons mondelinge beval.

 

Nu vinden wi ons te samen al,

839 versceden: verspreid.

841 verklaar het ons.

845 zonder letsel; Mnl. W. VII 1409: zonder fout, pront.

850 na dbetamen: zoals het Hem past.

853 gesalicht: zalig geprezen.

854 in één oogwenk.

+ bl. 19^a

856 met uw verlof en indien het u behaagt.

858 door: om.

860 her en der.

[p. 177]

 

Onwetens; dus lust ons wel te hoorne⁸⁶⁴

865

Dit hoge bewijs.⁸⁶⁵

Maria

 

Salege vercoorne

 

Vriende, dat salic u bedien.

 

Het es gesciet in tsviants toorne,⁸⁶⁷

 

Ende ter eeren van ons lien.

 

Mijn ogen die hadden u geerne gesien,

870

Eer ic van deser werelt moet;

 

Dus heeft my God dat laten gescien,

 

Soe mi die yngel maecte vroet;

 

Dus, lieve kinderen, elc nemt vor goet:⁸⁷³

 

Uut mire begeerten soe eest geresen,⁸⁷⁴

875

Dat my God dese eere dus doet.

 

Gebenedijt soe moet hi wesen!

Pauwels

 

O bloem der bloemen, hoge gepresen,

 

Wiens roke den sieken geeft confortacie,aant. ⁸⁷⁸

 

Ghi sijt een specie, die can genesen⁸⁷⁹

880

Hen allen die hopen in uwer gracie.

 

Lof dat ic in mijns levens spacie⁸⁸¹

 

Sal mogen gebien ende sien ten claren,⁸⁸²

 

⁺Dat ghi sonder tribulacie

 

Met uwen kinde te hemel selt varen.

Peter

885

Lof sijns, die my hier wilde gesparen

 

Soe lange, dat ic oec sal gebienaant.

 

Datti boven alle martelaren

 

Sijnder heileger moeder sal benedien.⁸⁸⁸

 

Ic can geen meerder vruecht gelien⁸⁸⁹

890

Dan ic dat metten ogen aensage,

 

Dat si ter hemelscer melodien

 

Sal trecken, na haers liefs kints behage.

864 op onverklaarbare wijze.

865 bewijs: verklaring.

867 tot ergernis van de duivel.

873 ieder neme het voor lief.

874 geresen: voortgekomen.

878 roke: geur; confortacie: vertroosting.

879 specie: welriekend kruid, vgl. vs. 71, 1630 en 1654.

881 in de tijd van mijn leven.

882 gebien: beleven, id. vs. 886; ten claren: duidelijk.

+ bl. 19^b

888 benedien: zegenen, met de persoonsnaam als objekt in de genitief.

889 ik kan geen groter vreugde noemen.

[p. 178]

Bertelmeus

 

Mijn herte ontpluyct, dat ics gewaghe,⁸⁹³

 

Dat de blusschersse van onsen sonden⁸⁹⁴

895

Ende de verbiddersse van onsen mesdrage⁸⁹⁵

 

Voer ons in dewige vruecht wort vonden.⁸⁹⁶

 

Dies laet ons met reynen suveren gronden⁸⁹⁷

 

Loven den Here in beden soet,

 

En datti ons nu en tallen stonden

900

In sire gracien gesterken moet.

Jacop

 

O Vrouwe, nemt ons int behoet,⁹⁰¹

 

Als ghi daer sijt in jubilacien;

 

Behuet ons vander hellen gloet,

 

Ende weert van ons al quade temptacien.

Mathijs

905

Bescermt ons, Vrouwe, van desperacien

 

Als ghi daer sidt bi uwen sone;

 

Laet druppen van uwer hoger gracien

 

Op ons hier neder uten trone.⁹⁰⁸

Philips

 

⁺Verhuecht u, Vrouwe, want uwe crone

910

Wert boven alle cronen verchiert;⁹¹⁰

 

Soe groten bliscap noch soe scone

 

En was van herten noyt gevisiert.⁹¹²

Symon

 

U hoge inwesen wel gemaniert⁹¹³

 

Dat wert begaeft met selken gichten⁹¹⁴

915

Ende met soe groter wijsheit bestiert,⁹¹⁵

 

Soe dat al erterike sal verlichten.⁹¹⁶

893 mijn hart bloeit op als ik daarvan spreek.

894 blusschersse: zij die teniet doet.

895 en zij die de vergiffenis van onze zonden afsmeekt.

896 voer ons: te onzen behoeve.

897 uit de zuivere grond (des harten).

901 int behoet: in bescherming.

908 uten trone: uit de hemel.

+ bl. 20^a

910 wert: wordt.

912 gevisiert: bedacht.

913 uw verheven en voortreffelijke aard.

914 wordt begiftigd met zulke gaven.

915 bestiert: verzorgd, uitgerust.

916 dat: dat het.

[p. 179]

Matheus

 

Den wreeden viant seldi swichten⁹¹⁷

 

Tot haren profite die u eeren;⁹¹⁸

 

Den wech des levens seldi ons slichten;⁹¹⁹

920

Dies moet u lof voort ewelic meeren.⁹²⁰

Andries

 

U vruecht mach nimmermeer verkeren;⁹²¹

 

U lof sal groyen, suete Marie,

 

Onder de zalege, sonder verseeren,⁹²³

 

Van eewen tot eewen in ewigen tye!

925

Dies bidt vor ons, gebenedie.

Maria

 

Danc hebt der visentacien reene,⁹²⁶

 

Die my, lief brueders, van u gesciet.

 

Van groter bliscap dat ict beweene,

 

Die mijn herte toecomende siet;⁹²⁹

930

Want ic weet wel, en twivels niet,

 

Den tijt es nakende die dingel seye.

 

Na dat mijn kint my weten liet,⁹³²

 

Eest nuttelic dat ic my bereye.

 

Dus waert dan goet dat men my leye⁹³⁴

935

Op mijn bedde, in minnen devoet.⁹³⁵

 

⁺Tes nuttelijc dat ic mij bereye

 

Den tijt, die mi mijn kint ontboet.⁹³⁷

Jan

 

Eerwerdige maget sonder genoet,⁹³⁸

 

U begeerte die sal volcomen.⁹³⁹

940

Hulpt alle de moeder des Heren groot

 

Te bedde, brueders, het sal u vromen.⁹⁴¹

 

Haer duegden staen soe uutgenomen⁹⁴²

 

Gewortelt uten paradise.⁹⁴³

917 swichten: doen wijken.

918 haren profite: hun voordeel.

919 slichten: slechten, effenen.

920 meeren: verkondigd worden; vgl. vs. 1166.

921 verkeren: veranderen, met de bijgedachte: eindigen. Mnl. W. VIII 1894.

923 verseeren: verdriet, id. vs. 1352.

926 visentacien: begroeting; reene: schoon.

929 die: heeft betrekking op bliscap.

932 na dat: volgens hetgeen.

934 leye: legde.

935 in vrome liefde.

+ bl. 20^b

937 ontboet: liet weten.

938 sonder genoet: zonder gelijke.

939 volcomen: volbracht worden.

941 vromen: ten zegen zijn.

942 haar deugden staan zo uitmuntend met hun wortels in het paradijs.

943 haar deugden staan zo uitmuntend met hun wortels in het paradijs.

[p. 180]

 

Uut Davids geslechte soe essi oec comen,

945

Bi Yesse gespruut in reynder wise.⁹⁴⁵

 

O suver seborie van hogen prise,⁹⁴⁶

 

Marie, die droecht den hemelscen scat,

 

Wi bidden u dat u gracie rise⁹⁴⁸

 

Op ons, reyn meegdelic suver vat.

Peter

950

Lect daer alsoe, daer essi bataant. ⁹⁵⁰

 

Op haer bedde dan ergens el.⁹⁵¹

 

O suver fonteyne, vol gracien nat,⁹⁵²

 

Nemt ons voort in u bestel.⁹⁵³

 

Versaecht u niet vor geen gequel,⁹⁵⁴

955

Daar u de doot bi mach genaken;⁹⁵⁵

 

Want Vrouwe, ic weet te voren wel,⁹⁵⁶

 

Ghi en seltse natuerlic niet gesmaken,⁹⁵⁷

 

Ende dat mids dien, verstaet de saken,⁹⁵⁸

 

Als u lief kint sijn passie leet,

960

Soe die propheten te voren spraken,

 

Dat u sijn passie therte dorsneet.aant. ⁹⁶¹

 

Alsoet van u gescreven steet,

 

Soe leeddi daer soe groten pine⁹⁶³

 

Van rouwe, die u was soe wreet,⁹⁶⁴

965

⁺Soe dat u herte verkeerde in tsine.⁹⁶⁵

 

Hoe souddi dan, godlike divine,⁹⁶⁶

 

Noch eens gesterven, diet eens hebt leden?⁹⁶⁷

 

Neen ghi, vorwaer, sijt dies te vreden.⁹⁶⁸

Maria

 

In my moet bliken sijn groet begeren,

970

Sijn heilege gracie wil mi besprayen,⁹⁷⁰

945 uit Jesse gesproten op edele wijze.

946 o zuivere, voortreffelijke ciborie.

948 dat uw genade nederdale.

950 lig daar, misschien verschrijving voor: lect haer: leg haar; bat: beter.

951 ergens el: ergens anders.

952 vol van genade.

953 bestel: verzorging, dus: laat ons voor u zorgen.

954 wees niet bevreesd voor (geen) kwelling, die de dood voor u kan brengen.

955 wees niet bevreesd voor (geen) kwelling, die de dood voor u kan brengen.

956 te voren: zeker Mnl. W. IX 1034.

957 seltse: zult haar t.w. de dood; natuerlic volgens de menselijke natuur.

958 mids dien: hierom.

961 zie Aant.

963 leeddi: leedt gij.

964 rouw: droefheid; wreet: hard.

+ bl. 21^a

965 verkeerde: veranderde, overging.

966 godlike divine: allervoortreffelijkste.

967 nog eens sterven, die de dood eens hebt geleden.

968 wees daar gerust op.

970 besprayen: besproeien, bedauwen.

[p. 181]

 

Sijn wijsheit wil minen sin vercleren,⁹⁷¹

 

Sijn duecht wil al mijn erch verteren;⁹⁷²

 

Ic en can my niewers af ververen,⁹⁷³

 

Want in my voncken syn berrende layen.⁹⁷⁴

975

Tot sijnder gelieften, soe mach hi sayen⁹⁷⁵

 

Selc saet als in my can becliven.⁹⁷⁶

 

Laet hi sijn suetheit op mi wayen⁹⁷⁷

 

Uut sinen goddeliken rayen,⁹⁷⁸

 

Hi sal mi therte wel verfrayen,⁹⁷⁹

980

Dat ic tot hem, om een verstiven,⁹⁸⁰

 

In allen saken volstentich sal bliven.⁹⁸¹

Jan

 

Lof hebt, oetmoedege Vrouwe vercoren!⁹⁸²

 

U groot begeren wort Gode bequame.⁹⁸³

Peter

 

Want ghi en vreest noch wee noch toren;⁹⁸⁴

985

Lof hebt, oetmoedege Vrouwe vercoren!

Pauwels

 

Ghi sijt de rose al sonder doren,

 

Ende moeder en maecht tot onser vrame.

Jan

 

Lof hebt, oetmoedege Vrouwe vercoren!

 

U groot begeren wert Gode bequame,

990

Gebenedijt es dinen name.

⁺ Selete. hier selen dapostelen in bedingen liggen. Ende die wile comt Lucifer ende roept sijn dieneers, om te sinden na Marien siele.

971 vercleren: verlichten.

972 Zijn hoogheid moge al mijn onvolmaaktheid verteren, teniet doen.

973 ik kan nergens vrees voor hebben.

974 want in mij blaken zijn brandende vlammen.

975 naar Hem belieft.

976 becliven: wortel schieten.

977 voortzetting van het beeld: de wind van Gods liefde waait over het zaad.

978 rayen: stralen.

979 verfrayen: opbeuren.

980 zonder te bezwijken.

981 volstentich: volhardend.

982 hier begint een rondeel met staartvers.

983 is God aangenaam.

984 toren: leed.
Toneelaanwijzing: in bedingen: in gebed; die wile: ondertussen.

+ bl. 21^b

[p. 182]

Lucifer

 

Ou! duvels, neckers, refuys van boeven,⁹⁹¹

 

Moetmen u aldinc voer besoeven?⁹⁹²

 

Datmen u villen moet als een puut!⁹⁹³

 

Waer sidi? Ou, seg!

Alle

 

Hier meestere.

Lucifer

 

Soe comt hier uut,

995

Valsce verraders, onnutte cockine,⁹⁹⁵

 

Ghi ligt en mest, al waerdi swine,⁹⁹⁶

 

Van ledicheden; crupt uten neste!

 

Wat bedrijfdi?

i Viant

 

Wi doen ons beste,⁹⁹⁸

 

Tormenten en pinen de sielen swaerlic,

1000

Braden en stoken.

Lucifer

 

Ghi doet den duvel baerlic¹⁰⁰⁰

 

Mi dunct ghi sijt de meeste deel stille.

 

Mochtic wel plagen na minen wille,¹⁰⁰²

 

Ic soude meer sielen alleene beswaren¹⁰⁰³

 

Dan alle de duvels die noyt gewaren.

1005

Ghi en hebt geen werc meer inde le,¹⁰⁰⁵

 

Dat tachten es.

ij Viant

 

Bi uwer weerdiche,¹⁰⁰⁶

 

Lucifer, meester, wi sijn u getrouwe

 

⁺In allen dienste.

991 neckers: nikkers; refuys: uitschot.

992 alles vantevoren klaarmaken d.w.z. kun je niets uit jezelf?

993 puut: kikvors.

995 schooiers die voor niets deugt.

996 je ligt je vet te mesten van luiheid, alsof je zwijnen waart.

998 wat voeren jullie uit?

1000 je doet nogal alsof je duivels bent! (ironisch).

1002 plagen: kwellen.

1003 bezwaren: bekoren.

1005 je hebt geen werkkracht meer in de leden, dat het de moeite waard is (Leendertz).

1006 je hebt geen werkkracht meer in de leden, dat het de moeite waard is (Leendertz).

+ bl. 22^a

[p. 183]

Lucifer

 

Dat sidi, vrouwe¹⁰⁰⁸

 

Soet scijnt, ghi sijt van groten bedrive.¹⁰⁰⁹

1010

Haer wat segdi van desen wive,

 

Tsmans moeder, die eens ons helle brac?¹⁰¹¹

 

Daer moesti heenen.

Beide

 

Wy, meester?

Lucifer

 

Ja, sonder gecrac.¹⁰¹²

 

Si leit opt sceiden, trect rasch tot daer,¹⁰¹³

 

Tempteren, becoren, hebt genen vaer,¹⁰¹⁴

1015

Doet al u beste in alder maten,

 

Dat wi ons wreeken.

i Viant

 

Dan sal niet baten,¹⁰¹⁶

 

Want onser geen tot enegen stonden¹⁰¹⁷

 

En costse noit gebringen tot sonden¹⁰¹⁸

 

In geenre manieren, cleyn noch groot;

1020

Maer si heeft ons menegen noot¹⁰²⁰

 

Beraden, als ghi wel wet; ic wane,

 

Dats pine verloren.

ij Viant

 

Ic had liever te gane

 

In alde tormenten der heltscher pine,

 

Dan eens bi desen wive te sine,

1025

Al hadden wijt alle te samen begrepen,¹⁰²⁵

 

Ja, die u dienen.

Lucifer

 

Tes verloren gepepen,¹⁰²⁶

 

⁺Ghi moetter henen. Wat meyndi ghi,

1008 vrouwe: verwijfden.

1009 je schijnt nogal hard te werken!

1011 de moeder van de Man.

1012 zonder praatjes.

1013 zij ligt op sterven.

1014 tempteren: trachten te verleiden; vaer: vrees.

1016 dan = dat en.

1017 want geen van ons kon haar ooit tot zonden brengen.

1018 want geen van ons kon haar ooit tot zonden brengen.

1020 noot beraden: last veroorzaakt.

1025 begrepen: aangepakt.

1026 gepepen: gejankt.

+ bl. 22^b

[p. 184]

 

Dat si soe mechtich mach sijn als hi?

 

Dats verre versceiden, want si es puere¹⁰²⁹

1030

Van erden, als mensce, en de natuere

 

Es broesch ende oec de doot es wreet.

i Viant

 

Tes waer, ic kent, maer ic en weet

 

Niemen ter werelt, met corten waerden,aant. ¹⁰³³

 

Die ons meer scaet. My cremt de swaerden¹⁰³⁴

1035

Van vreesen, wanneer ic haren name

 

Hoer noemen.

Lucifer

 

Dats grote blame,

 

Keytijfs, voer u. Souddi ontsien¹⁰³⁷

 

Een sympel wijf?

ij Viant

 

Si hebbent goet gebien,¹⁰³⁸

 

Diemen niet wederseggen en mach.¹⁰³⁹

1040

Mocht sijn, wi namens wel verdrach.¹⁰⁴⁰

 

Maer Lucifer, meester, eest u bevelen,

 

En twivelt niet, serteyn wi selen

 

De sake soe metten tanden gripen,¹⁰⁴³

 

Machmense op enegen cant genypen,¹⁰⁴⁴

1045

Ghi selter af horen blide meere,¹⁰⁴⁵

 

Hoet ons vergeet.

Lucifer

 

Dats dat ic beghere,

 

Daer sprecti als vriende, daer houdics mi an,

 

Ic saelt oec bekinnen.¹⁰⁴⁸

i Viant

 

Nu, gawi dan;

 

⁺Dit werc es nu op ons versceenen.¹⁰⁴⁹

1029 dat is nogal een verschil; pure: geheel en al.

1033 kort gezegd.

1034 mij krimpt de huid; Mnl. W. 2158 1. swaerde.

1037 keytijfs: schurken.

1038 zij hebben goed bevelen, degenen die men niet kan tegenspreken.

1039 zij hebben goed bevelen, degenen die men niet kan tegenspreken.

1040 als het kon, zouden wij er wel graag van ontheven worden.

1043 de zaak zo flink aanpakken.

1044 als men ze op enige manier kan te pakken krijgen.

1045 meere: tijding.

1048 bekinnen: erkennen.

+ bl. 23^a

1049 dit werk is nu aan ons opgedragen.

[p. 185]

1050

Hier eest te doene. Brue! brue!

Michael

 

Waer wildi heenen,

 

Ghi helsce draken? Vliet sonder blijf,¹⁰⁵¹

 

Terter niet naerdere.

ij Viant

 

Wy eisschen dit wijf¹⁰⁵²

 

Van rechte, al esse in uwer hoe,¹⁰⁵³

 

Als een puer mensce.¹⁰⁵⁴

Michael

 

Si en hoort u niet toe,

1055

Satanas, want si es suver en reyne

 

Van sonden, van smetten, als een fonteyne,

 

Alsoet van hare gescreven steet

 

In Canticis.

i Viant

 

Ghi sijt ons te wreet,¹⁰⁵⁸

 

Michael, laet ons gebruken ons rechte

1060

Als over dmenschelike geslechte,¹⁰⁶⁰

 

Soet God geboet; dan mach niet bliven,¹⁰⁶¹

 

Wi eysschent u.

Michael

 

En wil u niet verdriven¹⁰⁶²

 

Van uwen rechte, verstaet wel my,

 

Want God seit selve in Genesy,aant. ¹⁰⁶⁴

1065

Datti viantscap sal setten claer

 

Tusscen u ende dwijf.

ij Viant

 

Ic kent, tes waer,¹⁰⁶⁶

 

Maer oftse dit es, verstaet mi wel,

 

⁺En weeten wi niet.

1051 vlucht terstond.

1052 treedt haar niet nader, kom niet dichter bij haar.

1053 van rechte: rechtens; hoe: hoede.

1054 als een puer mensce: als een gewone mens (hoort bij van rechte).

1058 Canticis: Hooglied. Zie Hoogl. 4: 7, 12 en 15; wreet: hardvochtig.

1060 als over: zoals over.

1061 dan = dat en; bliven: achterwege blijven.

1062 en = ic en; verdriven: beroven.

1064 Genesis 3. 15.

1066 kent: erken het.

+ bl. 23^b

[p. 186]

Michael

 

Ten es geen el,¹⁰⁶⁸

 

Want ghi hebtse altijt gehaet,

1070

Soet blijct. Oec hebbense versmaet¹⁰⁷⁰

 

De Joden, die niet en geloven des,¹⁰⁷¹

 

Dat si moeder ende maget es,

 

Dwelc comt uut uwen valscen sae,¹⁰⁷³

 

Dat ghi gesayt hebt, en mids den rae¹⁰⁷⁴

1075

Van u, heltsch viant, soe hebben de Joden

 

Haer scaemte en confuse geboden¹⁰⁷⁶

 

Onverdient; ende oec haer kint

 

Gedoot, gepassijt, alsoet scint.¹⁰⁷⁸

 

Wat wildi meer, segt, valsch fenijn?¹⁰⁷⁹

1080

Es dit niet dwijf?

i Viant

 

Saelt aldus sijn,

 

Soe bliven wi met allen beroeft¹⁰⁸¹

 

Onser heerscapien ende verdoeft¹⁰⁸²

 

Van enen wive, dwelc geet te naer¹⁰⁸³

 

Den Gods rechte.

ij Viant

 

Dat doet voer waer.

1085

Tes hert om liden. Wist mens raet!¹⁰⁸⁵

Michael

 

En wetti niet wel, datter noch staet

 

In Canticorum, dat si es¹⁰⁸⁷

 

‘Terribilis ut castrorum acies’,

 

Dats verveerlic, diet wel merke,¹⁰⁸⁹

1090

Ghelijc den casteele of bollewerke.

 

Wien esse verveerlic el dan dy,¹⁰⁹¹

 

⁺Als haren viant? Tert achtere!¹⁰⁹²

1068 het is geen andere.

1070 zoals het blijkt.

1071 des: dat.

1073 sae = sade: zaad.

1074 mids: door; rae = rade: raad.

1076 haar schande en smaad aangedaan.

1078 gemarteld, zoals duidelijk is.

1079 fenijn: schurk.

1081 met allen: geheel.

1082 verdoeft: van kracht beroofd.

1083 wat Gods recht te na komt.

1085 mens = men des: men daarop.

1087 Hooglied 6, 3.

1089 diet wel merke: merk dit wel.

1091 anders dan voor u.

+ bl. 24^a

1092 treedt terug.

[p. 187]

i Viant

 

Ay my! amy!

 

Ligt af, Michael, ghi doet my seere,¹⁰⁹³

 

Ghi sijt ons te mechtich.

Michael

 

Noch sprac God meere

1095

In Genesy, dat si soude onsoeteaant. ¹⁰⁹⁵

 

Dijn hooft bedrucken onder haer voete.aant. ¹⁰⁹⁶

 

Tes recht: al brac Eva bi dijnre list

 

Tgebod Gods, tes al gecist¹⁰⁹⁸

 

Bider oetmoet der maecht Marien,aant.

1100

De welke ons es, dit moetti lien,¹¹⁰⁰

 

Een moeder der salicheit, dits claere als glasaant. ¹¹⁰¹

 

Oec bescrijft Ysaias,¹¹⁰²

 

Inden .X. cappittel, na claer bewisen:¹¹⁰³

 

‘Uut Yesse sal een roede op risen’.

1105

Ende David in den Soutere seit voort¹¹⁰⁵

 

Inden persoen des vaders dit woort:

 

‘De here sal sinden de roede dijnre cracht

 

Uut Syon, om te hebben de macht

 

Ende heerscapie, verstaet dit wel,

1110

Inde middelt dijnre viande’. Wie es dit el

 

Dan Marie, soet es in scine,

 

Dijn gheesele ende dijn ewige pine?^1110-12

 

Si heefti alle dijn macht benomen.aant.

 

Wat doetstu hier?

ij Viant

 

Wi moestender comen.

1115

Wi en dorsten Lucifer niet verhoren;¹¹¹⁵

 

Hi es te wreet.

⁺

i Viant

 

Ic seyt te voren.

 

Maer watti seit, dat moet gehoort sijn.¹¹¹⁷

1093 ligt af: schei uit.

1095 Genesis 3. 15.

1096 vgl. vs. 446. Zie Aant.

1098 gecist van cissen, cessen: bijleggen.

1100 lien: bekennen.

1101 zie Aant.

1102 Jes. 11. 1.

1103 na claer bewisen: duidelijk gezegd.

1105 Ps. 109.2.

1110-12 wie is dit anders dan Maria, die, zoals klaarblijkelijk is, uw gesel en uw eeuwige straf is.

1115 verhoren: ongehoorzaam zijn.

+ bl. 24^b

1117 daaraan moet gehoorzaamd worden.

[p. 188]

 

Hi sal nu overlic seere gestoort sijn.¹¹¹⁸

 

Wie sal voer hem nu dorren lien?¹¹¹⁹

ij Viant

1120

Laet ons van achter in slupen besien,¹¹²⁰

 

Hi sal wel weeten hoet hier vaert.¹¹²¹

Michael

 

Ghi helsce honden, trect ongespaert¹¹²²

 

Inden afgront dijnre forneyse;¹¹²³

 

Want Jhesus Christus heeft bracht te peise¹¹²⁴

1125

Adaems mesdaet met sinen bloede,aant. ¹¹²⁵

 

Ende Maria mids haren oetmoede

 

Es mechtich, wie haer sal roepen ane,

 

Alle u crachten te wederstane.

 

Op! rasch van hier! en ruymt de ste.

Beide

1130

Amy! Amy! ghi brect ons de le.aant. ¹¹³⁰

 

Des moet de leede duvel wouwen,¹¹³¹

 

Die ons dit bierken dus heeft gebrouwen.

 

Al quamen alle de duvels met my,

 

En commer nemmermeer soe by,¹¹³⁴

1135

Al gave my Lucifer oec dbevel.

ij Viant

 

Soe en salic oec, dat wetic wel.

 

Bue! hue! wech! wech!

Selete. Hier sal God spreken, van boven oft onder, soe men wilt, tot sinen hemelscen heere.

God

 

⁺Marteleren, ingelen ende patrierken,

 

Maegden, ghi heilegen! comt, hulpt mi werken

1140

Een werc dat my voer al behaecht.

1118 overlic seere: buitengewoon.

1119 lien = liden: gaan, komen.

1120 besien: bezijden.

1121 hij (d.i. Lucifer) zal zeker weten hoe het hier toegaat.

1122 ongespaert: onmiddellijk.

1123 de hel werd voorgesteld als een gloeiende oven.

1124 heeft verzoend.

1125 mesdaet: zonde.

1130 wee mij, gij breekt ons de leden.

1131 dat hale de duivel.

1134 en = ic en.
Toneelaanwijzing: God spreekt van achter het toneel; Zijn stem klinkt van boven of van beneden.

+ bl. 25^a

[p. 189]

 

Den kerstene gelove om een versterken,¹¹⁴¹

 

Willic, invierich, mit hittegen vlerken,¹¹⁴²

 

Hier halen miere moeder, der suvere maecht.aant.

 

Haer bi sijn mi soe wel behaecht,¹¹⁴⁴

1145

Dat icse inden ewigen vrede

 

Wil halen. Des wort u allen gewaecht,¹¹⁴⁶

 

Dats mijn begeerte. U niet en verdraecht,¹¹⁴⁷

 

Ghi en moet emmer trecken mede.

 

Ic wilse inder glorien stede

1150

Stellen en doen haer spannen crone,

 

Daer mense ewelic aenbede,aant. ¹¹⁵¹

 

Doer die minne, die si mi dede,¹¹⁵²

 

Bi mi ende minen vader scone.

 

Dit willic dat haer gescie te loone.

i Ingel

1155

Uwen heilegen wille, Here, moet becliven.aant. ¹¹⁵⁵

 

Uwe gracie moet volstentich bliven

 

Op hem allen, die u minnen.¹¹⁵⁷

 

Lof moets gescien in u bedriven!¹¹⁵⁸

 

Van ewen tot ewen, in mannen, in wiven,

1160

Moet men u gracie te vollen versinnen.¹¹⁶⁰

 

Lof rise der hoger coninginnen,

 

Die u dus duegdelic heeft gedient,

 

Dat alle ingelen ende seraphinnen

 

Bliscap inde glorie gewinnen,

1165

Die ghi haer gunstelic toent als vrient.

 

Dies wort haer lof bi ons vercombient.¹¹⁶⁶

ij Ingel

 

⁺O hoge, vol gracien, sonder blame,aant. ¹¹⁶⁷

 

Geminde, eersame,¹¹⁶⁸

 

Daer God dese minne hier om doet risen.¹¹⁶⁹

1170

Gebenedijt si dinen name,

1141 om te versterken.

1142 zeer vurig, door een brandend verlangen gedragen.

1144 haer bi sijn: haar tegenwoordigheid.

1146 dit wordt u allen medegedeeld.

1147 u niet en verdraecht: laat niet na.

1151 aenbede: aanbidde. Zie Aant.

1152 doer: om.

1155 moet becliven: moge bestendig blijven, vervuld worden.

1157 hem: hen.

1158 eer moge (U) daarom toekomen in Uw werken.

1160 moge men Uw genade tenvolle begrijpen.

1166 daarom wordt haar lof door ons verkondigd.

+ bl. 25^b

1167 zie Aant.

1168 eersame: vereerde.

1169 doet risen: aan de dag legt.

[p. 190]

 

Want selke vrame¹¹⁷¹

 

En wilde hi noit aen niemen bewisen.

 

Aldus en machmen niet volprisenaant. ¹¹⁷³

 

U hoechde groot gebenedijt.¹¹⁷⁴

1175

Du sels ons laven als voetsel der spisen¹¹⁷⁵

 

Ende verjolisen¹¹⁷⁶

 

Al themelsce heer verre ende wijt.

 

U lof moet groyen talder tijt.

Confessor

 

O hoge vercorne, salige bruut,

1180

Comt bi ons in ons deduut.¹¹⁸⁰

 

Ghi werter ontfaen met selker eren,

 

Dat alle lovere, gers ende cruut,¹¹⁸²

 

Als tongen van clerken gaven geluut,aant. ¹¹⁸³

 

Si en souden den lof niet connen vermeren.¹¹⁸⁴

1185

Die u es nakende sonder verseren.¹¹⁸⁵

Maria

 

O uutvercorne brueders, het naect

 

Seere minen ynde, ic hebt verstaen.

 

Gereetscap waer u goet gemaect,¹¹⁸⁸

 

Want sciere met my sal sijn gedaen.¹¹⁸⁹

1190

Bereit de palme, daer seldi met gaen

 

Vor minen fiertere, God deet bevelen.¹¹⁹¹

 

Mijns loofs hebbic gehoort vermaen¹¹⁹²

 

Hoge, van allen saligen keelen;¹¹⁹³

 

Oec horic de yngle singen en spelen

1195

⁺Soe suete, dat minen geest verlinct¹¹⁹⁵

 

Hier langer te sine, want sonder helen,aant.

 

Hi wilt daermen dus suetelic sinct.aant.

 

Och, lieve brueders, ic biddu, brinct

1171 vrame: geluk, voorrecht.

1173 zie Aant.

1174 hoechde: hoogheid.

1175 voetsel der spisen: spijs boven alle spijzen.

1176 verjolisen: verblijden.

1180 deduut: vreugde.

1182 dat: dat indien.

1183 als tongen van geleerden zouden spreken.

1184 vermeren: verkondigen.

1185 die u wacht zonder einde.

1188 het zou goed zijn, als gij de toebereidselen zoudt maken.

1189 want sciere = want het sciere: want, het spoedig.

1191 fierter: lijkkist.

1192 mijn lof heb ik horen verkondigen.

1193 hoge: in de hemel.

+ bl. 26^a

1195 dat het mijn geest verdriet.

[p. 191]

 

Alle gereetscap; in dat jolijt

1200

Soe wilt mijn geest, het dunct hem tijt.^1198-1200

Peter

 

Vrouwe, dats al te voren versien,

 

En moeyt u des noch cleyn noch groot,¹²⁰²

 

Betrout ons dies; u sal gescien

 

Na ons vermuegen, soet u es noot,

1205

Ent Gode gelieft, die ons geboot.¹²⁰⁵

God tot sijnder moeder

 

Comt, mijn weerde duve reyne,

 

Comt, ic werde u troest gemeyne¹²⁰⁷

 

Ewich voort an sonder vermyen.¹²⁰⁸

 

Comt, mijn uutvercorne greyne,¹²⁰⁹

1210

Comt, vol gracien bat en fonteyne,¹²¹⁰

 

Daer ic af dwoech de sondege bleyne.¹²¹¹

 

Comt hier metten gebenedien,¹²¹²

 

Die uwen lof selen belien

 

Voort aen met haren salegen monden.

1215

Comt inder hoechster melodien,

 

Comt te mijnder rechter syen,

 

Comt in alder yngelen verblien,

 

Ter groter bliscap sonder gronden.

 

Comt, ghi wort de hoechste vonden¹²¹⁹

1220

Van alder ganser werelt wijt.

 

Comt, uutvercorne, het dunct mi tijt.

Maria

 

Lof, Here, ic hebbe u stemme gehoort.

 

⁺Nu en willic hier niet langer leven.

 

Lof, kint, dat ghire mi toe vercoort,¹²²⁴

1225

Bi u dus hoge te sine verheven!

 

Mijn brueders, nu wilt my orlof geven

 

Van hier te treckene, wy moeten sceyen;

1198-1200 maakt alles klaar, naar die vreugde wil mijn geest.

1202 maak u daarover in het geheel geen zorgen.

1205 indien het God belieft, die ons schiep.

1207 ik zal tenvolle uw geluk zijn.

1208 sonder vermyen: zonder einde.

1209 greyne: eig. zaad, hier parel, puik. Mnl. W. II 2126.

1210 vgl. vs. 70.

1211 waarvan ik de zondige smet afwies.

1212 gebenedien = gebenediden, gezegenden.

1219 vonden: bevonden.

+ bl. 26^b

1224 ghire = ghi er: gij er.

[p. 192]

 

Mijn sone ende alle sijn suet aencleven¹²²⁸

 

Met groter bliscap na my beyen.

Jan

1230

Vrouwe, soe wil hi u geleyen,

 

Die Here vol alder crachten crachte,

 

Ende als ghi sijt ter weerdicheyen,¹²³²

 

Soe doet ons, Vrouwe, in u gedachte.¹²³³

Maria

 

Orlof, vriende, die mijns hier wachte¹²³⁴

1235

Hebt genomen, lof rise u lien!aant.

 

Orlof, Jan, die mijns kints machte

 

In visioene hebt oversien!¹²³⁷

 

Orlof, Symoen Peter, bi wien

 

Dit weerde geselscap wert bestiert!¹²³⁹

1240

Orlof, Andries, die mijns wout plien,¹²⁴⁰

 

Ende mi in minnen hebt gehantiert!¹²⁴¹

 

Orlof, Jacop, wel gemaniertaant. ¹²⁴²

 

Soe hebdi u gedregen tot my!

 

Orlof, Pauwels, die ongeviert¹²⁴⁴

1245

Mi altoes stont getrouwelic by!

 

Philippus, Matheeus, orlof! waer sy?¹²⁴⁶

 

U duecht en es tot mi niet cleene.

 

Orlof, mijn vriende, verre en by!

 

Soe groten bliscap haddic noit gheene.

1250

Mijn geest wilt wech.

Hier sterft si.

Jan

 

⁺Nu niemen en weene,

 

Want sagent de Joden, die ons benyen,

 

Si mochten seggen, hoort wes ic meene,¹²⁵²

 

Wy daden dat wi hen castien,¹²⁵³

1228 aencleven: aanhang, schaar.

1232 ter weerdicheyen: in uw (hoge) waardigheid.

1233 doet ons in u gedachte: wees ons indachtig.

1234 die mij in uw hoede hebt genomen; orlof: vaarwel.

1237 doelt op de Openbaring van Joannes; oversien: doorschouwd.

1239 wert: wordt.

1240 die voor mij wilde zorgen.

1241 gehantiert: gediend.

1242 wel gemaniert: onberispelijk. Zie Aant.

1244 ongeviert: onophoudelijk.

1246 waer sy = waer sidi: vgl. vs. 1299. Mnl. W. IX 1536.

+ bl. 27^a

1252 hoort wes ic meene: luistert goed.

1253 dat wij zouden doen wat wij in hen afkeuren.

[p. 193]

 

Dat es na der scriftueren belien,

1255

‘Dat nyemen en sal ontsien de doot’;

 

Dus mochtense seggen, sonder vermyen,¹²⁵⁶

 

Wi daden datmen hem verboot.

Peter

 

Tes waerheit bloet; maer laet ons beden,¹²⁵⁸

 

Ende loven den Here met bliden sinne

1260

Dat hi in selker weerdicheden

 

Bi hem wilt halen ons lieve vriendinne;

 

Haer siele die vaert ten hemel inne.aant.

Hier selen dapostelen alle cnielen oft si haer gebet lasen ende de
..........................

God

 

Sijt willecome, salige uutvercorne,

 

Die welke in des viants toorne¹²⁶⁴

1265

Verdiendet in gracien mids uwer duecht,¹²⁶⁵

 

Dat ic van u wert de geboorne,

 

Om [te] verlossene de verloorne.

 

Sijt willecome te mijnre vruecht!

 

Ghi hebt begrepen, reyn suver juecht,¹²⁶⁹

1270

In uwen lichame suete ende reene

 

Die groote der werelt(?), dies ghi u muecht¹²⁷¹

 

Verbliden, want al in u verhuecht,¹²⁷²

 

Dat ic ye sciep, tsi groot of cleene.¹²⁷³

 

Willecome, mijn uutvercorne alleene!aant. ¹²⁷⁴

 

⁺.................

 

.................

 

.................

Sint Jan

1275

Mijn brueders, ter Gods weerdicheyen¹²⁷⁵

1256 sonder vermyen: voorwaar, vgl. vs. 413.

1258 bloet: duidelijk; beden: bidden.
Toneelaanwijzing zie Aant.

1264 die tot verdriet van de duivel.

1265 mids: door.

1269 yuecht: vgl. vs. 11 en 827; begrepen: omvat.

1271 de machtige der wereld.

1272 al: alles.

1273 ye: ooit.

1274 zie Aant.

+ bl. 27^b

1275 ter ere Gods.

[p. 194]

 

Laet ons den lichaem doen bereyen¹²⁷⁶

 

Na sijn betaemte, alsoe men pliet¹²⁷⁷

 

Na onser wet.

Peter

 

Ghi, bruederen, siet,

 

Dese drie maegden die selen gaen

1280

Den lichaem visiteren, wilt verstaen,¹²⁸⁰

 

Alsoet costume es, ende cleeden

 

Na haer behoefte ende bereeden,¹²⁸²

 

Altoes om haren lof vermeren;¹²⁸³

 

Seldi niet, kindere?

i Maecht

 

Jawi, ghi heren,

1285

Wi selen geerne, eest u bequamelic,¹²⁸⁵

 

Ons beste doen. Si was soe tamelic,¹²⁸⁶

 

Dat wijs u weten danc van dien,

 

Dat wise geloeft sijn onder ons drien¹²⁸⁸

 

Te visenteerne. Wildijs betrouwen,¹²⁸⁹

1290

Wi doent seer geerne.

Pauwels

 

Jawi, jouffrouwen,¹²⁹⁰

 

En bidden u om u hulpe van desen,

 

Want claer, het sal vergouden wesen¹²⁹²

 

Vanden Here, daert al aen steet,

 

Des sidi seker.

ij Maecht

 

Wy sijn al bereet,

1295

⁺U begeerte wort sciere gedaen,

 

Tot haren love wi gaent bestaen;¹²⁹⁶

 

Dies wilt vertrecken, ghi mans gemeene,

1276 voor de begrafenis in gereedheid brengen.

1277 zoals het past, naar men gewoon is.

1280 visiteren: voor de begrafenis gereed maken.

1282 bereeden = bereyen vs. 1276.

1283 vermeren: verkondigen.

1285 bequamelic: welgevallig.

1286 tamelic: zedig.

1288 dat het ons drieën is opgedragen haar lijk te verzorgen. Wilt gij het ons toevertrouwen?

1289 dat het ons drieën is opgedragen haar lijk te verzorgen. Wilt gij het ons toevertrouwen?

1290 jouffrouwen: meisjes.

1292 want ontegenzeglijk, het zal vergolden worden.

+ bl. 28^a

1296 wij gaan het beginnen.

[p. 195]

 

Ende laet ons bider maecht alleene.¹²⁹⁸

Selete. Die wile sullen sise bereyen.

iij Maecht

 

Ghi brueders, waer si? ic coem u seggen:aant. ¹²⁹⁹

1300

Comt, hulpt ons inden fierter leggen

 

Dese heilege maegt, vol gracien groot,

 

Geen dwaen noch cuusscen en was haer noot,¹³⁰²

 

Dies moet haer ewigen lof gescien.

 

Geen menselic ogen en mochten aensien¹³⁰⁴

1305

Haer claerheit, die uut haer rayede, scinen.aant. ¹³⁰⁵

 

Wi en sijn niet weert, des wi ons pinen,¹³⁰⁶

 

Dat wi haer meer genaken souwen;

 

Comt ons te hulpen.

Andries

 

Wi selen. Ghi vrouwen

 

Ontdoet den fierter. Alsoe - daer -¹³⁰⁹

1310

Legt suetelic neder.¹³¹⁰

Peter

 

Si en es niet swaer.

 

Dat was gedaen met cleinder pine.

 

Lof hebs de Here!

Jan

 

Luuct toe de scrine.¹³¹²

 

Alsoe. En laetse ons niet seer quellen.aant. ¹³¹³

 

Brinct de bare.

Bertelmeus

 

Hulptser op stellen.¹³¹⁴

1315

De bare es hier. Nu - daer - alsuetelic

 

⁺Setse neder.

1298 die wile: in die tussentijd.

1299 zie Aant.

1302 zij behoefde niet gewassen noch gereinigd te worden.

1304 konden verdragen de helderheid te zien schitteren die uit haar straalde.

1305 konden verdragen de helderheid te zien schitteren die uit haar straalde.

1306 des wi ons pinen: waarom wij ons moeite geven.

1309 ontdoet: opent.

1310 suetelic: zachtjes.

1312 sluit de kist.

1313 zo. En laten wij haar met rust laten.

1314 helpt ze (de kist) er op zetten.

+ bl. 28^b

[p. 196]

Pauwels

 

Het valt al guetelic,¹³¹⁶

 

Dat wi werken te harer vrame.

 

Gebenedijt si dies haer name,

 

Elken tot enen exemple bekint,¹³¹⁹

1320

Dat alle duecht uut hare begint.

 

Daer leitse eerbaer. Den hogen vrede

 

Vloye haer toe! Waer willen wire mede?¹³²²

 

Jan, doet ons bediet van desen¹³²³

 

Waer sal den lichaem begraven wesen?

God

1325

Mijn bruers, dat salic u gewagen:

 

Den suveren lichaem seldi dragen

 

In dat dal, hoort wes ic meene,

 

Van Josephat sonder versagen.¹³²⁸

 

Ghi selt daer vinden, reyn int behagen,¹³²⁹

1330

Een nyeu graf, suet, suver en reene.

 

Maer blijft voort biden lichame gemeene,¹³³¹

 

Tot leden sijn der dage drie¹³³²

 

Ende ic mijn gracie u verleene,

 

Dat ghi verstaen selt, groot en cleene,

1335

Wat ic begeere dat voort gescie.

 

Soe edelen lichaem en was nye,¹³³⁶

 

Noch soe vol gracien van groten bedie,¹³³⁷

 

Ende nemmermeer voort geen sijn en mach

 

Als dese, daer ic selve in lach.

1340

Hiermet latic u minen vrede.

 

Ic trecke in mijnder glorien stede.

Jan

 

Lof, Heere, dat u dit geweerde!¹³⁴²

 

⁺Wes wi vermogen, wort tuwer eren.¹³⁴³

1316 het valt allemaal goed uit, verloopt naar wens.

1319 door iedereen als een voorbeeld erkend.

1322 wire = wi er.

1323 geef ons hierover inlichting.

1328 zonder vrees.

1329 aangenaam om te zien.

1331 gemeene: allen.

1332 leden: voorbij.

1336 nye: nooit.

1337 noch zo vol uitzonderlijke genade.

1342 hier begint een rondeel.
Lof Heer, dat Gij U dit verwaardigde.

+ bl. 29^a

1343 wat wij kunnen (doen), geschiedt te Uwer eer.

[p. 197]

Peter

 

Lof hebt, die ons dit selve vercleerde!

1345

Lof, Heere, dat u dit geweerde!

Pauwels

 

Lof u gescie in hemel ende erde!

 

Glorie moet ewich in u vermeeren!

Jan

 

Lof, Heere, dat u dit geweerde!

 

Wes wi vermogen wort tuwer eren,

1350

Want sonder verkeren¹³⁵⁰

 

Soe es u vruecht ende sonder termijn,¹³⁵¹

 

Reyn sonder verseren¹³⁵²

 

Met uwer leren.¹³⁵³

 

Gedinct dan voort der knechten dijn,

1355

Dat si uus loofs volstentich sijn.aant. ¹³⁵⁵

 

----------------

Peter

 

Nemt op de bare, bi goeden avise.¹³⁵⁶

 

Jan, gaet vore metten palmrise,

 

Dat de almechtege God ons sant.

 

Hout, siet, draget in u hant;¹³⁵⁹

1360

Dingel bracht, soet God begeerde,

 

Uten paradise.

Jan

 

Bi uwer weerde,¹³⁶¹

 

Peter, vrient, het hoort u toe

 

Te dragene vor mi, ende seg u hoe:

 

Want doen Ons Here van henen sciet,

1365

Ons allen hi u een herde liet¹³⁶⁵

 

Ende stelde ons, Peter, in uwer hoeden.

 

⁺Aldus eest goet dan om gevroeden,¹³⁶⁷

 

Dat ghi de hoechste sijt van ons allen.

 

Dus moets u nu de eere gevallen¹³⁶⁹

1350 sonder verkeren: onveranderlijk.

1351 sonder termijn: zonder einde.

1352 onveranderlijk zuiver volgens Uw lering.

1353 onveranderlijk zuiver volgens Uw lering.

1355 dat zij volharden in Uw lof.
Toneelaanwijzing, zie Aant.

1356 bi goeden avise: lett. met overleg, voorzichtig.

1359 hout: neem aan.

1361 met uw verlof.

1365 herde: herder.

+ bl. 29^b

1367 dus is het goed te begrijpen.

1369 derhalve moet u nu daarvan de eer te beurt vallen.

[p. 198]

1370

Dit rijs te dragene na claer bedien¹³⁷⁰

 

Als ons overste.

Peter

 

Dan sal niet gescien¹³⁷¹

 

Bi rechte, alsic sal seggen, Jan.¹³⁷²

 

Daer es noch veel meer redenen an,¹³⁷³

 

Dat ghijt sculdich te dragen sijt

1375

Ende ewelic ons overste blijt;¹³⁷⁵

 

Want God ons Here heeft u geseit

 

In visioene sijn heymelicheit,¹³⁷⁷

 

Datti noyt te geenre stede

 

Negenen van ons allen en dede;

1380

Ende oec soe sidi suver en reyne,

 

Als maegt bekint, dwelc ic meyne,

 

Dat deser maegt oec wel betame,

 

Dat hi si suver van lichame,

 

Die dit edel rijs vorbaer¹³⁸⁴

1385

Vor haer sal dragen.

Pauwels

 

Jan, hi seit waer.

 

Wi begeren in rechter oetmoet,¹³⁸⁶

 

Dat ghijt nu vor ons allen doet.

 

Peter heeft wel de redene geproeft:¹³⁸⁸

 

Met meegden men meegden te eren behoeft.aant.

1390

Dus draecht dat rijs gebenedijt,

 

Want u betaemt.

Jan

 

Ter goeder tijt,¹³⁹¹

 

⁺Na dat ghire alle met sijt te vreden,¹³⁹²

 

Ontfa ict in onderhoricheden.¹³⁹³

 

Nu ga wi voort inden selven name,

1370 na claer bedien: zoals duidelijk is.

1371 dan = dat en

1372 bi rechte: met reden.

1373 daar is nog veel meer reden voor.

1375 en gij eeuwig onze leider blijft.

1377 heymelicheit: geheim; doelt op de Openbaring van Joannes.

1384 vorbaer: voornaam.

1386 in rechter oetmoet: in vrome eerbied.

1388 Peter heeft goed de reden aangegeven.

1391 want = want het.
welaan, omdat gij er allen mee akkoord bent; voor ter goeder tijt: zie ook I 997.

+ bl. 30^a

1392 welaan, omdat gij er allen mee akkoord bent; voor ter goeder tijt: zie ook I 997.

1393 in gehoorzaamheid.

[p. 199]

1395

Dat den Here moet sijn bequame.¹³⁹⁵

 

Peter en Pauwels, heft op de bare,

 

Looft alle Gode met stemmen clare.

Hier heffense de bare op ende singen: Exit de Egypto. Alleluia. Ende dinglen inden trone selen oec singen ende orglen. Dan comen de Joden als sijt horen, en maken contenancie.

i Jode

 

Wat rampe es ditte? tuten mi doren?aant. ¹³⁹⁸

 

Of droemet mi? wa! tes verloren,¹³⁹⁹

1400

Al hordictic tot morgen, tes seker sanc;aant. ¹⁴⁰⁰

 

En hoordi niet singen, gebuere?

ij Jode

 

Ic hore groet geclanc.

 

En weet niet wat mi selven gesciet es,¹⁴⁰²

 

Noch wat dinge dat hieraf dbediet es.¹⁴⁰³

 

Ic ben recht in mi selven vereent;¹⁴⁰⁴

1405

Wat willet wesen, gebuer?

i Jode

 

En weet wat meent,¹⁴⁰⁵

 

Som duncket mi orgelen en somtijts snaren,¹⁴⁰⁶

 

Ende somtijts sanc.

ij Jode

 

Het sal hem verbaren¹⁴⁰⁷

 

In ander manieren eer lanc termijn,¹⁴⁰⁸

 

Dat seldi vinden.

1395 dat: opdat.
Toneelaanwijzing. Bedoeld is wel psalm 114 (113a) In exitu Israel de Egypto.
contenancie: leven, kabaal (Rhet. Gloss.).

1398 tuiten mij de oren?

1399 of droom ik? er is niets aan te doen d.w.z. het is inderdaad zo.

1400 al hoorde ik het, ik (met Vlaams-Brabantse herhaling van het vnw.).

1402 en = ic en.

1403 de betekenis.

1404 ik ben zeer ontsteld.

1405 wat meent = wat het meent: betekent.

1406 soms lijkt het me orgel- en soms snarenspel (orgelen en snaren zijn werkw.).

1407 het zal gauw genoeg blijken op de een of andere wijze.

1408 het zal gauw genoeg blijken op de een of andere wijze.

[p. 200]

i Jode

 

Wat maecht oec sijn?

1410

⁺Om waer seggen, tes een vremt geveert.¹⁴¹⁰

 

Eest boven oft ondere?

ij Jode

 

Tes meest derweert.¹⁴¹¹

 

Mi lanct te wetene, wat sal gescien¹⁴¹²

 

Bi deser vruecht.

i Jode

 

Hoo! ic hebt gesien.¹⁴¹³

 

Nu weetict meest, dits goet bestel,¹⁴¹⁴

1415

Het sijn de kerstene, dat merkic wel,

 

Die ginder dus comen tenen versame¹⁴¹⁶

 

Al singende, ende bringen den dooden lichame

 

Vanden wive, die Jhesum droech,

 

Den groten prophete.

ij Jode

 

Wi hebbens genoech.¹⁴¹⁹

1420

Rasscelic lopen wijt doen verstaen

 

Den Potestaet; tsal anders vergaen

 

Metten lichame, hebben wijs geval,¹⁴²²

 

Dan si wanen.

i Jode

 

Dat peynsic dat sal.

 

Wistense onser liede meenen,¹⁴²⁴

1425

Al singense nu, si mochten wel weenen

 

Eer lanc; wi mochten van haren sange

 

Wel droefheit maken.

ij Jode

 

Wi beiden te lange,

 

Eer tvolc versaemt wort int gemeyne,¹⁴²⁸

 

Trijst somwijls lanc.¹⁴²⁹

+ bl. 30^b

1410 geveert: gebeurtenis.

1411 het is vooral die kant uit.

1412 ik verlang te weten wat er gebeurt bij deze uiting van vreugde.

1413 ik verlang te weten wat er gebeurt bij deze uiting van vreugde.

1414 dat is een mooie regeling, handeling d.w.z. dat is wat moois.

1416 tenen versame: in een schaar.

1419 nu weten wij genoeg.

1422 hebben wij er geluk mee.

1424 meenen: bedoeling.

1428 dit vers staat apo koinou.

1429 trijst = het rijst: het duurt. Mnl. W VI 1453.

[p. 201]

i Jode

 

⁺Te wapenen! te wapenen! groet en cleine!

1430

Haestelic, die ons vriende sijt,

 

Te wapenen! te wapenen! het es tijt;

 

Oft neen, wi hebbent aenden hals.¹⁴³²

 

Te wapenen!

Potestaet

 

Wat maecti gescals!

 

Hoe roepti soe? hoe leelic gebeerdy!¹⁴³⁴

ij Jode

1435

Waer om, here?

Potestaet

 

Al tfolc verveerdi

 

Met uwen gelate. Hoe hebdi u soe?¹⁴³⁶

 

Tloept al te hope!

i Jode

 

Lacen, tes van noe,¹⁴³⁷

 

Want en beletti niet de daet,

 

Wi seggen u wel, her Potestaet,

1440

Ons allen sal naken veel verdriets.

 

Dat wijf dat du dy vermiets¹⁴⁴¹

 

Te verberrene, waerse doot,¹⁴⁴²

 

Die draechtmen nu met vrouden groot

 

Te grave, ende meynense met groter weerden¹⁴⁴⁴

1445

Na haer costume gaen doen ter erden.

 

Dus, pijndijs niet haestelic te wederstane,¹⁴⁴⁶

 

Tsal volcomen.¹⁴⁴⁷

Potestaet

 

Elc sciet wat ane!

 

Deen een jacke, dander een pansier,¹⁴⁴⁸

+ bl. 31^a

1432 indien niet, dan.

1434 gebeerdy: gaat gij tekeer.

1436 met uw manier van doen. Waarom doen jullie zo?

1437 helaas, het is nodig.

1441 de vrouw die gij durfde te zeggen te zullen verbranden (pret. van hem vermeten: zich verstouten?).

1442 de vrouw die gij durfde te zeggen te zullen verbranden (pret. van hem vermeten: zich verstouten?).

1444 weerde: eerbied.

1446 geeft gij u niet gauw moeite om het te verhinderen.

1447 volcomen: geschieden.

1448 de een 'n jak (wambuis van linnen of leer), de ander 'n pantser (harnas van metaal).

[p. 202]

 

De derde een huve! Dits goet bestier,¹⁴⁴⁹

1450

Tes juust bespiet, laetse ons omringen,¹⁴⁵⁰

 

⁺Maect battaelgie!

Douwere

 

Laetse ons bespringen¹⁴⁵¹

 

Op daverechte met onsen maetsuwen.aant. ¹⁴⁵²

 

Willense hen weeren, wi selense duwen;¹⁴⁵³

 

Soe wee hen, datse noyt waren geboren,¹⁴⁵⁴

1455

Ons wet te cranckene.

ij Jode

 

Wie geeter voren,aant. ¹⁴⁵⁵

 

Siet toe, en make hem niet te breet,¹⁴⁵⁶

 

Want, serteyn, si sijn seer wreet;¹⁴⁵⁷

 

Ic duchte, als wise willen verlasten,¹⁴⁵⁸

 

Si sullen ons na ons scaduwe tasten;aant. ¹⁴⁵⁹

1460

Si hebbent som tanderen tiden gedaen,

 

Dat ic wel weet.

Potestaet

 

Ic sal voren gaen

 

Ende vaense als prince met cloeken moe.¹⁴⁶²

 

Maer volgt mi corts, en siet wel toe,¹⁴⁶³

 

Al sijnse wreet, hets al gedwas.¹⁴⁶⁴

1465

Weerense hen, smyt inden tas,¹⁴⁶⁵

 

Dats mijn begeerte. Doet mijn bevelen.

 

Weest onversaecht.

i Jode

 

Wel here, wi selen,

 

Want sterc genoech soe es ons scare.

 

Datter XXX werven meer ware,

1470

Wi selen hen seylen aen haer boort.¹⁴⁷⁰

1449 de derde een helm. Dat is goed voor mekaar.

1450 het is bijtijds opgemerkt.

+ bl. 31^b

1451 stelt u in slagorde.

1452 van terzijde met onze knotsen.

1453 wij zullen ze in het nauw drijven.

1454 noyt: ooit.

1455 om onze wet te schenden. Wie voorop gaat.

1456 geve zich niet te veel bloot.

1457 wreet: woest; id. 1464.

1458 verlasten: in het nauw drijven.

1459 zie Aant.

1462 met cloeken moe(d): onversaagd.

1463 corts: op korte afstand.

1464 het is allemaal niets.

1465 verdedigen zij zich, slaat los op de hoop.

1470 wij zullen ze aanklampen.

[p. 203]

 

Staet stille bi een, ic hebse gehoort,

 

Si comen, maer nyemen en wil hem ververen,¹⁴⁷²

 

Si blivender alle.

⁺

Potestaet

 

Laet my gebeeren,¹⁴⁷³

 

Ic sal vernemen van haren bedrive¹⁴⁷⁴

1475

Ende wat si meynen. - Segt mi, ketive,¹⁴⁷⁵

 

Hoe hebdi u dus? wat moegdi jagen¹⁴⁷⁶

 

Met uwen sange? wat bringdi gedragen,

 

Daer ghi maect dit geveerte mede?¹⁴⁷⁸

 

Ghi brinct in roeren al de stede¹⁴⁷⁹

1480

Ende doet ons allen grote blame.

 

Wat draechdi daer?

Jan

 

Den dooden lichame,

 

Die den eerwerdegen God almechtich

 

In haer selven besloot warechtich,¹⁴⁸³

 

Als scepper des hemels ende der erde;

1485

Dien willen wi na haer hoge weerde

 

Begraven. Wi sijnder toe gestelt

 

Van Gode almechtich.

Potestaet

 

Ic weds, her, ghi en selt¹⁴⁸⁷

 

Oft ghi en sijt sterker te wederstane

 

Dan wy alle. Ic slader hant ane¹⁴⁸⁹

1490

Als prince, dat ic u calengiere.¹⁴⁹⁰

 

Den lichaem wert gedaen te viere,¹⁴⁹¹

 

Sijns ondancs, dies noit pine bestoet¹⁴⁹²

 

Haer te verheffene.

Douwere

 

Worptse onder voet¹⁴⁹³

1472 maar niemand moet vrees hebben.

+ bl. 32^a

1473 gebeeren: begaan.

1474 vernemen: onderzoeken.

1475 ketive: schurken.

1476 vgl. vs. 1436; jagen: najagen.

1478 geveerte: drukte.

1479 roere: beroering.

1483 in zichzelf omsloot.

1487 ik wed (erom), mijnheer, dat gij niet zult.

1489 ik sla mijn hand aan (leg beslag op) als overste, aan wat (nl. het lijk) ik van u gerechtelijk opeis.

1490 ik sla mijn hand aan (leg beslag op) als overste, aan wat (nl. het lijk) ik van u gerechtelijk opeis.

1491 wert: wordt.

1492 in weerwil van hem (welke apostel ook) die ooit moeite deed haar te verheffen.

1493 se: is Maria, evenals in vs. 1495.

[p. 204]

 

Ter blamen van hen, die aldus gecken

1495

Met onser wet.

Potestaet

 

⁺Comt, hulptse af trecken,

 

Worpt inde more de partroeldie,¹⁴⁹⁶

 

En slaet al doot dan de ramoeldie.¹⁴⁹⁷

 

Ter droever tijt deet hen begonnen.¹⁴⁹⁸

 

Smyt inden tas!

ij Jode

 

Ay lacen! wy en connen.

1500

Ic en weet niet waer si sijn gevaren,¹⁵⁰⁰

 

En sier nyemene; mijn ogen staren,aant. ¹⁵⁰¹

 

Al waert bi nachte. Recht als den catere,

 

En weet waer duken.

Potestaet

 

Ach water! watere!¹⁵⁰³

 

Mijn hande verberren mi aende scrine

1505

Van desen like.

Douwere

 

Soe doen de mine,

 

En sijn veel droger dan een bast;¹⁵⁰⁶

 

Si sijnder aen verdorret soe vast,

 

En canse getrecken uter hitte¹⁵⁰⁸

 

Vander fiertere.

i Jode

 

Wat duvel es ditte!

1510

Benic nu dul? [dits my onsoete].aant. ¹⁵¹⁰

 

Ic en sie nyemen, ic ligge [en wroete]

 

Al waric een puyt. Dits wonder groot,¹⁵¹²

 

Mijn lede sijn swaerder dan een loot.

+ bl. 32^b

1496 gooit het wijf in de modder.

1497 ramoeldie: gespuis.

1498 te rampzaliger tijd zijn zij ermee begonnen.

1500 gevaren: heengegaan.

1501 sier = sie er; staren alsof het nacht was. Zie Aant.

1503 ik weet niet waar mij te bergen.

1506 bast: boomschors (in tegenstelling met het jonge groene hout); droge: dor.

1508 en = ic en.

1510 zie Aant.

1512 puyt: kikker.

[p. 205]

 

Achermen! my es in lanc soe swaerdere,¹⁵¹⁴

1515

En mach niet op.

i Gebuer

 

En com er niet naerdere,aant. ¹⁵¹⁵

 

Ic sal mij ...............

 

...................

 

...................

Hier ontbreekt in het handschrift een gehele katern, dus ongeveer 350 verzen.

 

⁺En hebt geen twivel aen mijn woort,

 

Maer doet dit wonder voort vermaen¹⁵¹⁷

 

En wilt in gansen gelove volstaen.¹⁵¹⁸

Thomaes cnielende

 

Lof, ombesmetteaant.

1520

Reyn violette,¹⁵²⁰

 

Maria Vrouwe,

 

Maegt ende moeder,

 

Daer ons behoeder

 

In rusten wouwe.

1525

Uut shemels douwe,

 

Reyn kersouwe,¹⁵²⁶

 

Sidi gegroyt

 

Tot onsen behouwe,

 

Altoes getrouwe

1530

Met ons gemoyt.¹⁵³⁰

 

Ic biddu, fonteyne, die overvloytaant.

 

Van gracien, reyne maegt Marie,

 

Vergeeft mi, want my seere vernoyt,¹⁵³³

 

Dat ic bi u niet en was te tye.¹⁵³⁴

1535

God kint, dat ics mi seere vermye¹⁵³⁵

 

Vor alle mijn brueders, groet en smal.

 

Doch willic bi hen gaen, wats gescie,aant.

 

En doen soe dingel my beval.

 

Ic hopicse tsamen vinden sal.aant.

Selete.

1514 hoe langer hoe zwaarder.

1515 en = ic en (beide keren. Zie Aant.)

+ bl. 33^a

1517 doet vermaen: verkondig.

1518 en wilt in oprecht geloof volharden.

1520 violette: viooltje.

1526 kersouwe: madeliefje.

1530 om ons bekommerd.

1533 vernoyt: verdriet.

1534 te tye: op tijd.

1535 God weet dat ik mij daarover zeer schaam.

[p. 206]

Peter

1540

O Here, alder menscen confoort,¹⁵⁴⁰

 

Wat vruechden mach inden hemel risen?¹⁵⁴¹

 

Ic hebt seer lange wile gehoort.

 

Lof alder creatueren confoort,

 

Tes al in vrouden, suyt ende noort,

1545

Al themelsce heer wilt verjolisen.¹⁵⁴⁵

 

O Here, alder menscen confoort,

 

Wat vruechden mach inden hemel risen?

 

⁺Wat maecht bedien?

Jan

 

Tes een bewisen¹⁵⁴⁸

 

Van groten saken en boven natuere,

1550

Hoordijs niet, brueders?

Pauwels

 

Jaic, wel ter cuere.¹⁵⁵⁰

 

Jan, ic hebber verwonderen in,

 

Wat wesen mach.

Andries

 

God geefs gewin

 

Alle sonderen ter sielen vramen,

 

Oft Gode behaecht.¹⁵⁵⁴

Jan

 

Dies seggen wi amen

1555

Met goeder herten, soet redene si.¹⁵⁵⁵

 

Geminde brueders, elc hoort na mi:

 

Mi tuycht den sin claerlic van desen¹⁵⁵⁷

 

Dat Maria sal sijn verresen,

 

Met siele met live, als nu ter tijt,¹⁵⁵⁹

1560

Ende vaert int hemelsce jolijt

 

Bi haren geminden sone vercoren.

 

Dit es de vruecht die wi hier horen,

 

Daer en hebbic genen twivel in.

1540 hier begint een rondeel. Confoort: troost.

1541 risen: ontstaan.

1545 verjolisen: zich verheugen.

+ bl. 33^b

1548 bewisen: teken.

1550 wel ter cuere: zeer goed.

1554 oft: indien.

1555 zoals redelijk is.

1557 mijn gemoed zegt mij duidelijk hierin.

1559 op dit ogenblik.

[p. 207]

Pauwels

 

Tmach soe wel wesen.

Jan

 

Ten es niet min.¹⁵⁶⁴

Thomaes

1565

Mijn brueders, Gods vrede si tewiger tijt

 

Bi ons! Want ghi nu druckich sijt,¹⁵⁶⁶

 

⁺Soe comic tot uwen troeste, eylaes!

 

Al merric lange.¹⁵⁶⁸

Jan

 

Ey, Thomaes! Thomaes!

 

Lieve uutvercorne, geminde broeder,

1570

U mach wel rouwen, dat ghi ons moeder,

 

Marie, die reyne suver maecht,

 

Van deser werelt niet sceyden en saecht;

 

Want noyt gesien en was vor desen

 

Deerliker, sueter doot.

Thomaes

 

Ic en mochter niet wesen,¹⁵⁷⁴

1575

Lieve brueders, ic was in Yndia

 

Na Gods bevel; ic bidde gena

 

U allen te samen als van dien.¹⁵⁷⁷

 

Niet min ic sal u claer bedien,

 

Wat ic gesien hebbe ende verstaen

1580

Onder wegen.

Peter

 

Doets ons vermaen,¹⁵⁸⁰

 

Lieve Thomaes. Om cort recoort,¹⁵⁸¹

 

Wi hebben soe groten vruecht gehoort

 

Van sange ende melodiosen acoorde,

 

Dat noyt mensce tsgelijcs en hoorde.

1585

Dus staen wi hier in twivel groot,

 

Wat wesen mach.

1564 het is niets minders, niets anders.

1566 want: omdat.

+ bl. 34^a

1568 al merric lange: al bleef ik lang weg (merric = merde ic).

1574 deerlijker: aandoenlijker; mochter: kon er.

1577 als van dien: wat dit betreft.

1580 vertel het ons.

1581 om kort te gaan.

[p. 208]

Thomaes

 

Tes sonder genoet,¹⁵⁸⁶

 

Want, sonder twivel, om cort verclaren,

 

Maria die es te hemel gevaren

 

Met siele, met live. Hout dit gewaerlic.¹⁵⁸⁹

1590

⁺Ic hebt gesien, gehoort soe claerlijc.

 

Oec eest mi mondelinge geseit;

 

Ende, om te meerder sekerheit,

 

Es my haer gordelken gegeven

 

Van den ingle. Dus wilt begevenaant. ¹⁵⁹⁴

1595

Alle twivel ende dolinge hier ave,¹⁵⁹⁵

 

Ende laet ons tsamen gaen ten grave,

 

Eer dat wi voerder mormereren.¹⁵⁹⁷

Jan

 

Lof God almechtich, Here der heren!

 

Hoe wonderlic es u werc om gronden!

1600

Thomaes, ic hulpt u selve orconden,¹⁶⁰⁰

 

Dat dit haer gordel was, sonder waen,

 

Datse te dragen plach.

Peter

 

Laet ons dan gaen

 

Ten grave, sonder langer beye.

Andries

 

Tes cleerlic soe. Want de Here seyeaant.

1605

Hi wilde haer doen selc weerdichede¹⁶⁰⁵

 

Gelijc als hi hem selven dede;

 

Ende oec betaemt haer alder eere;

 

Dus nyemen en twivele.

Peter

 

Met corten keere,¹⁶⁰⁸

 

Laet ons beginnen dit graf tontdeckene;¹⁶⁰⁹

1610

Soe weten wi claer vanden verweckene.¹⁶¹⁰

 

Gods gracie en mach geen werc ontswichten.¹⁶¹¹

1586 het is zonder gelijke.

1589 houdt dit voor waar.

+ bl. 34^b

1594 begeven: laten varen.

1595 dolinge: onzekerheid.

1597 mormereren: in het onzekere praten.

1600 orconden: getuigen.

1605 Hij wilde haar zulke eer bewijzen.

1608 met corten keere: vlug, vgl. in de kortste keren.

1609 tontdeckene: te openen.

1610 verwecken: opwekken (uit de dood).

1611 ontswichten: te zwaar vallen.

[p. 209]

 

De erde es af, hulpt mi af lichten

 

Van deser scrine suetelic den sceele.¹⁶¹³

 

Siet, esser wat ynne?

Pauwels

 

⁺Neent, luttel noch vele¹⁶¹⁴

1615

Van haren lichame; lof hebs de Here,

 

Diese verwecte!

Jan

 

Hier sijn haer cleere,

 

Suver en scone noch bleven int graf.

 

Nu laet ons Gode dancken hieraf,

 

Datti ons dese miracle groot

1620

Heeft willen bewisen.

Peter

 

Ende hemels broetaant.

 

Es hier oec in, mijn broeders, besiet,

 

Op dat ons en soude twivelen niet.

 

Dies moet hi ewigen lof gewinnen!

Andries

 

Ghi brueders, comt, siet alle hier binnen,

1625

Dat nyemen en twivele in sinen waen¹⁶²⁵

 

Des wercs, dat God hier heeft gedaen

 

Bi siere mogentheit, ende wat eren¹⁶²⁷

 

Hi sijnder moeder bewijst.

Bertelmeeus

 

Heere alder heren!

 

Hoe riect dit graf! Alsulken virtuut¹⁶²⁹

1630

En gaf ter werelt nie specie no cruut,¹⁶³⁰

 

Noch sulken guer als hier uut slaet.

Mathijs

 

O moeder, nu sijt ons advocaetaant. ¹⁶³²

 

Voer uwen sone, die u in desenaant.

 

Soe hogen gracie hier heeft bewesen;

1613 sceele: deksel.

+ bl. 35^a

1614 neen, in 't geheel niets.

1625 waen: mening.

1627 door Zijn macht.

1629 virtuut: krachtige geur.

1630 geen enkel welriekend kruid.

1632 advocaet: voorspreekster.

[p. 210]

1635

Dies moet u ewigen lof toe vloyen.

 

⁺Laet u te biddene niet vernoyen¹⁶³⁶

 

Vor alle sondaren, tsi cleyn of groet,

 

Die u aanroepen in harer noet.

Jan

 

Lof, lieflike bruut des vaders gemint!¹⁶³⁹

1640

Lof, moeder, die hebt gebaert dit kint,

 

Maegt blivende, des Heilichs Geests vriendinne!aant. ¹⁶⁴¹

 

Lof, suete fonteyne, daeruut dat rint,¹⁶⁴²

 

Soe ons de heilege Scriftuere ontbint,¹⁶⁴³

 

Dese iij rivieren groet van gewinne!¹⁶⁴⁴

1645

Lof hebt, die hemel ende erde hadt inne,

 

Alsoet den Here gelieven wouwe!

 

Lof, tabernacle, daer God sijn minne

 

In goet met gracien, tonsen bekinne.¹⁶⁴⁸

 

Wi loven u alle, jonge ende ouwe,

1650

Lof, lieflike, suete, suver kersouwe!

Andries

 

Lof, suete, eerwerdege balsemiere,¹⁶⁵¹

 

Reyn van bestiere,¹⁶⁵²

 

Werdich al loofs in ewiger tijt;¹⁶⁵³

 

Wel riekende specie, reyn goedertiere,

1655

Diet al verchiere¹⁶⁵⁵

 

Bi uwen sone gebenedijt!¹⁶⁵⁶

 

Lof, druve, die vol van gracien sijt!

Peter

 

Lof, cederen rijs, dat bloyende blijt¹⁶⁵⁸

 

Int hoge jolijt,

1660

Boven alle bomen gestade.¹⁶⁶⁰

 

Lof uus, leitsterre der werelt wijt,¹⁶⁶¹

 

Sonder respijt¹⁶⁶²

 

Leert ons treden de hemelsce trade.¹⁶⁶³

+ bl. 35^b

1636 laat niet af te bidden.

1639 gemint: hoort bij bruut.

1641 zie Aant.

1642 waaruit vloeit.

1643 ontbint: verklaart.

1644 rivieren van kostbare waarde.

1648 tonsen bekinne: naar wij geloven.

1651 balsemiere: balsemboom.

1652 smetteloos van levenswijze.

1653 al loofs: alle lof.

1655 die alles opluistert door uw gezegende Zoon.

1656 die alles opluistert door uw gezegende Zoon.

1658 cedertak die bloeiende blijft.

1660 gestade: duurzaam.

1661 lof om u.

1662 voortdurend.

1663 trade: weg.

[p. 211]

 

⁺Lof, die inder natueren grade¹⁶⁶⁴

1665

Die Gods genade

 

Verdiendet tonser alder vramen!

 

Want mids uwer oetmoedegher dade¹⁶⁶⁷

 

Gesciet de scade¹⁶⁶⁸

 

Den viant, dat wi te boven quamen

1670

Van onser quetseliker blamen!¹⁶⁷⁰

Jan

 

Nu laet ons tsamen, alsoet betaemt,

 

Den Here dancken siere melder gracie,

 

De welke ons allen dus heeft versaemt,

 

Elc onversien, in corter spacie.¹⁶⁷⁴

1675

Wi moeten dit dal der tribulacie

 

Noch wandelen na des Heren gebien.

 

Dus niemen en heb geen mormeracie,¹⁶⁷⁷

 

Den wille Gods die moet gescien,

 

Sijn gracie sal ons wel versien.¹⁶⁷⁹

Peter

1680

Orlof, lieve brueders, wi moeten sceyen,¹⁶⁸⁰

 

Niet langere en mogen wi tsamen bliven.

Pauwels

 

Wi moeten gaen Gods wege bereyen.

 

Orlof, lieve brueders, wi moeten sceyen.

Jan

 

Elc bidde den Here met weerdicheyen,¹⁶⁸⁴

1685

Dat ons sijn gracie wille verstiven.¹⁶⁸⁵

Peter

 

Orlof, lief brueders, wi moeten sceyen,

 

Niet langer en mogen wi tsamen bliven.

Andries

 

God doe becliven¹⁶⁸⁸

+ bl. 36^a

1664 in de orde der natuur, in uw aardse leven.

1667 want door uw nederigheid.

1668 gesciet: geschiedde.

1670 de schade van onze zonde.

1674 onversien: onverwacht.

1677 mormeracie: onrust.

1679 versien: beschermen.

1680 hier begint een rondeel.

1684 met weerdicheyen: met eerbied, ontzag.

1685 verstiven: versterken.

1688 becliven: gedijen.

[p. 212]

 

⁺Sijn hoge gracie in onsen werke,

1690

Datter sijn heilege gelove bi sterke

 

Tot alder menscen salicheden.

 

Adieu! dits wech, blijft alle in vreden!

 

Amen.¹

+ bl. 36^b

1 Hierna ruimte voor 14 regels open.