De Blauwvoet. Jaargang 1

Overzicht van Tijdschriften
rond ‘De Boomgaard's’
Huldenummer aan Karel van de Woestijne

Het lang verwachte ‘Huldenummer aan Karel van de Woestijne’ ons door het tijdschrift ‘De Boomgaard’ beloofd is eindelijk verschenen. Al wie in de kunst van den uitzonderlijken artist die Van de Woestijne is belang stelt, zal deze aflevering met aandacht inzien. Hier staat zoo wat alles in wat over Van de Woestijne kon gezegd - en in die bladzijden vinden we heel veel nieuwe gedachten, ofschoon reeds zoo machtig veel over den dichter van ‘De Gulden Schaduw’ werd geschreven De aflevering opent met een opstel van Emmanuel de Bom, die het vooral heeft over het eigenaardig, uitzonderings-karakter dat Van de Woestijne's werk ontleent aan het feit eener Vlaamsche cultuur die in 't algemeen weinig verfijnd, minder diepzinnig en enger is:

We citeeren dit portret van den Vlaming:

‘De Vlaming is doorgaans niet al te spitsvondig, niet al te veelvoudig en ondoorgrondelijk van aard. De cultuur heeft tot nog toe niet vele facetten geslepen aan den edelsteen, die zijn onbollige, 't simpele lievende geest is. Hoe trouw kijkt hij u aan met zijn ronde vleesch-oogen, de doorsneê-Vlaming, die zoo ‘gezond-zinnelijk’ is, zoo goedlachsch ook en zoo los en luchtig en dartel van aard: pas op, want gij zijt zijn boezemvriend reeds, en hij kent u nog pas.... Waarlijk, de Vlamingen, wij allen, zijn nog al eens naïeve, goedmoedige, gezellige, ook wel eens ietwat-snullige wezens. Denk maar in geen land ter wereld worden zoovele maatschappijën opgericht; en geen kunst - tenzij de oud Hollandsche in haar.... Vlaamsch-joviaal tijdperk (Hals, van der Helst...) - heeft zooveel stof gevonden in de blije verzameling van d'een mensch met d'andere bij pot en pint, bij kan en kruik: ja, wij zijn nog in 't land van ‘leben und leben lassen’ waar in Goethe's Egmont van gesproken wordt...

In de laatste jaren zijn er sporen na te wijzen van een meer ingewikkeld, dieper wortelend, fijner vertakt en tevens algemeener ingrijpend geestesleven in Vlaanderen. Naast exemplaren van ‘onvervalschte inboorlingen’ die op het nationale dogma neergehurkt zitten, ‘lijk op eén weer’ die zich in alles en voor alles afvragen ‘Ben ik wel echt Vlaamsch’? en, staande voor een schilderij of een gedicht: ‘is deze kunst wel voor ons volk’? naast dezen zijn er eenigen, die, zonder dat daartoe bewuste toeleg of opzet bij hen aanwezig was, zich om dat tamelijk vooze, uiterlijke, eenzijdige en opdringeriuge nationalism minder hebben bekreund en, in stilte, hun eigen menschelijkheid min of meer onbewaakt lieten uitgroeien, met de kalme berusting van hen die weten, dat ook de meest tegenstrijdige invloeden door 't leven kunnen verwerkt worden tot sterker en rijper eenheid...’

Achter het opstel van Em. de Bom komt de uitgebreide studie die de heeren André de Ridder en Gust van Roosbroeck aan Van de Woestijne's werk hebben gewijd. Niemand late na dit belangrijk stuk te lezen. Dit is de thesis des schrijvers: ‘Van de Woestijue is die overbeschaafde die weer geleerd heeft primitief te voelen’ en deze wordt overtuigend bewezen, met een helderheid van psychologische ontleding die we aan vele onzer critici wenschen.

‘In margine van Karel van de Woestijne's werk’ heet Fernand Toussait de reeks losse aanteekeningen die hij verzameld heeft. Er zijn er zeer belangrijke bij en 't artikel bevat ook een

[p. 44]

paar pikante openbaringen over Van de Woestijne's eerste optreden in litteratuur.

Vergeten we niet het innige gedicht van Paul Kenis. We houden veel min van het dorre, vage ofschoon schijn - diepzinnige sonnet van Jan Greshoff.

Waar bleven echter Karel Van de Woestyne's bijdragen die de Boomgaard ons beloofde? Belofte maakt schuld en we meenen dat een tijdschrift tegenover zijne lezers is gebonden even goed als een andere onderneming tegenover hare kliënten. Er moet eene letterkundige eerlijkheid bestaan zoonls er eene commercieele bestaat.

We hebben hierover onmiddellijk aan de redactie van De Boomgaard geschreven. We ontvingen van den heer André de Ridder, redacteur-secretaris volgend briefken.

Antwerpen, 3 Januari 1911.

Geachte Heeren,

In antwoord op uw schrijven houd ik er aan U te laten weten dat de redactie van De Boomgaard geenszins schuld heeft in het niet-verschijnen van de aangekondigde bijdrage van Karel Van de Woestyne. We hadden van Mr V.d. Woestyne de vaste belofte dat hij ons copij geven zou, we wisten zelfs welke copij voor ‘De Boomgaard’ was bestemd: een paar gedichten en het onuitgegeven epiloog van Afwijkingen; op zeker oogenblik hebben we van M.V.d.W een brief gekregen ons meldend dat zijne bijdrage gereed lag. We hebben dan onmiddellijk M.V.d.W. verzocht deze af te sturen, maar hebben geen gevolg op onzen brief ontvangen. Later hebben we vruchteloos verscheidene malen nog aangedrongen. Eindelijk meenend dat we het reeds veel te lang achtergebleven nummer niet langer mochten vertragen, hebben we besloten het zonder Mr Van de Woestynes werk uit te geven. We betreuren even zeer als U deze leemte in ons nummer maar hoe konden we Mr V.d.W. dwingen zijn gegeven woord te houden? 't Gaat er in literatuur toe als in de liefde: de genegenheid komt dikwijls maar van eenen kant.

Met beleefde groeten

Uw dw.

André de Ridder.

Welnu wij vinden die manier van handelen deloyaal. Het eens gegeven woord bindt zoowel Mr. Karel Van den Woestyne als een ander mensch, die op eerlijkheid en goede trouw aanspraak wil maken, 't Is met omdat een schrijver tot een zekere beruchtheid is geraakt dat het hem toegelaten is de menschen voor den aap te houden en zelfs den goeden wil van zijne oprechste bewonderaars te begebken. ‘L'état c'est moi’ past niet eens in den mond van Louis XV, maar ‘La littèrature, c'est moi’ zeker niet in dien van Mr. Van De Woestyne. Nu: 't is waar, Mr. Van De W. staat bekend voor zijne stiptheid en zijne zorg. Dit belet niet dat we zijne houding tegenover ‘De Boomgaard’ - welke hem een zeer prachtig huldenummer heeft opgedragen - niet chic kunnen vinden.

Vooral op het bedrogen publiek moet een dergelijke houding een slechten indruk maken: als de belangstelling zoo klein is zelfs bij de leden der letterkundige bend (hoe dikwijls zien we in 'n Vlaamsch tijdschrift eene bijdrage van Streuvels, Teirlinck, Vermeylen, Van de Woestyne enz.?) waarom moet die dan groot zijn bij de lezers?

En dat onze tijdschriften niet gelukken, wat wonder, als ge ziet hoe luttel aanmoediging ze verkrijgen van hen die de eersten zouden moeten zijn om ze te steunen, door het rechtstreeksch belang dat ze erbij hebben, door de liefde die ze verplicht zijn er tegenover te toonen?

Die het doel wil, moet ook de middelen willen. Dat juist begrijpen onze schrijvers moeilijk. Ze willen wel het doel: verspreiding der literatuur, grootwording der kunst, vorming van één groot lezerschap, stichting van belangrijke tijdschriften, enz. - maar ze zijn niet meer te vinden, maar medewerking wordt gevraagd, wat steun en wat hulp....

Een bevreemdende toestand....

Horace.