De Blauwvoet. Jaargang 1

Over ‘Wind van Opstanding’
door Leo Steppenbach.

Leo Steppenbach (Camiel Baillien), de schrijver van ‘Wind van Opstanding’ is voor vele lezers lang geen onbekende meer. Van hem werden opgenomen, in de ‘Vlaamsche Gids’, zijn novelle ‘Bo[b]ijnen van Miserie’ en 't fragment ‘Huwelijksavond’; verschijnen maandelijks novellen en gedichten in ‘De Zaaier’ en werden, door de ‘Flandria's Novellen Bibliotheek’, verscheidene novellen uitgegeven:‘Twee Uitersten en het Verleden dat spreekt’ en ‘Ook al Lijnvisscher’.

Geboren Tongenaar, schrijvend van zijne prilste jeugd, is hij een hoofdfiguur geworden in onze Limburgsche Vlaamsche letterkunde, die tot nu toe scheen te slapen.

Toen ‘Wind van Opstanding’ verscheen, was het een heele opschudding, gansch Limburg door.

Immers, Steppenbach leidt ons in het Limburg der toekomst, het Limburg van een kwart eeuws later, het Limburg met fabrieken en koolmijnen, het herwordene Limburg, wordend verlicht en nijverig, zich losrukkend van den band der klerikale, kleingeestige slavernij. De geest van vrijheid, ontvoogding van het Vlaamsche volk, zweeft als een schaduwbeeld over gansch het boek en tusschen de bladen drijft als een slanke zwaan op een effen vijver, die Vlaamsche overtuiging, die liefde voor de moedertaal. Dat alles is in een sierlijken vorm, in een klankrijke taal, frisch als de morgen, vol verheven realisme en waarheidsdrang.

Zoo is er een man opgestaan in Limburg: Zeno. ‘Een Kerel was hij, staande straf voor de verbaasde mannen, tot wie hij sprak onder den groeienden boom. Hij ging door de dorre Kempen als een groote, wandelende, verpersoonlijkte vrijheid’, en zaaide met kwistige hand het gistende zaad. ‘Hij vloog uit tegen de kasteelheeren, de rijke vrekken, de vette pastoors, die 't volk willen in de stroomende politiek mêetrekken, om henzelven te verdedigen, al-door. Hij dweepte met land en taal, met de helden van 't vroege, schoone Vlaanderland. En het moeë, uitgebuite Limburg hield de oogen strak op hem, met een vonk van hoop, van nieuw leven in het mat gelaat van treurnis, domheid en lijden.’

‘Zeno doorreisde het land al een tweede Nazarener, en waar hij kwam, lachte men. Hij had gelijk, ze wisten het. Hij zaaide in 't wilde met een hand van reus; maar daar was zaad, dat op goeden leemgrond viel, kiemend bloeide....’

‘Een oude vent, met gebogen rug en appel-gerimpeld bronsgezicht viel Zeno te voet, hij bad om hulp en raad. Zeno gaf hem te eten en te drinken, terwijl de kasteelheer hen voorbijtrok, den kop opzij, schuinweg, met een tergenden, minachtenden glimlach.’ Een ander ‘had zich verheven tegen den druk van den dorpsherder, geworsteld tegen zijne match en was gevallen, den kop-in, gek-gekwetst door den stamp van den opperheer der gemeente. Maar, heerschte nog pastoor over zijne landen als despoot, ginder gaapte de koolput, de weg leidend naar den ondergrond, waarborgend de vrijheid van denken en van voelen.’ Zoo sprak hij lang en roerend. Hij eindigde: ‘Kerlingaland, gegroet! Het Werk, de Nijverheid aan Limburg, Limburg voor de werkers en de vrijheid!’

‘Zeno werd vastgegrepen, opgenomen en in triomf rondgedragen bij den zang van honderd opgewonden kelen. Het was de zegetocht van een vorst, de menigte met het hart van liefde bloot voor Zeno.’

‘Zoo ging hij, na zijn werkuren, van dorp tot dorp. Maar in de kerken waren de missies begonnen, paters met kroon-geschoren koppen vloekten en vermaledijdden, bij 't brutale af, tegen Zeno en de bucht die met hem heulde. Toen raakte 't heele dorp in oproer. Dan kwam Zeno zelf ‘en sprak lang tot het volk’. Het was de eerste kruistocht, die zegepralend de laatste zou zijn. Die eene trompet had alle echos wakkergeschud. De overtuigde grijzaard, tot machtig demagoog gewassen. De stormram, beukend tegen de burchten. En die beukende slagen, wijd-kringelend in de lucht, dreunden door gansch Limburg.

En de strijd woedde, woedde, lang en driftig. Geloof uitgebuit als kieswapen, geld en goud tegen dat ééne-kleine: het volk! Maar nu was dat ééne-kleine reus geworden, zingend het strijdlied van Zeno:

‘God geve, dat Zeno, mijn kind,
Kome aan het nieuwe bewind.’

Alsdan begon de stormloop, de beslissende stormloop van de ouden. De dorpsherder voerde hen aan, met zwaaiende armen. De vrouwen prevelden stil met bleeke gezichten: ‘Van Zeno, verlos ons, Heer! En van den predikstoel was het een oneindige regen van doodzonden, over heel de gouw.’

[p. 7]

‘Stilaan raakte de eindelooze zondagsdoodzonden-opsomming op haar einde. En, als 't neuzelde: ‘Van Zeno, verlos ons, Heer!’ Dan glimlachten de putters, halfluid-brommend: ‘Leve Zeno, red hem, Heer!’ Maar het was niet alles: ‘Alle middelen werden aangewend, de overleveringstrouwe middelen der tegenpartij van bezwaddering, van eerroof, veldtocht van leugens en grove kwetsende beleedigingen. 't Kiespapier grijnsde nog van spotprenten’, laag en laf. En Zeno die het geld niet had om zich in bladen te verdedigen, deed zulks mondeling.

De vooravond der verkiezing reisde Zeno naar het Zuiden, waar hij met open armen ontvangen werd. Hij sprak in den helderen avond tot het volk, dat aan zijne lippen hing, maar een vijand was er tusschen de menigte en plots vloog een steen door de lucht: ‘Klets! Zeno getroffen, wankelde, viel van den stoel in 't licht van de lamp, als dood.’ Waar was de moordenaar? Wie had gesmeten, wie? Ieder zwijgt. Zeno spreekt nog afgebroken tot het weenende volk: - ‘Ik zal sterven.... maar de gedachte.... sterft niet met mij, sterft nooit...’

Zoo met schokken sprak hij en... stierf. ‘Hij was dood, maar niet de gedachte’ en de mijners treurden om hem. Wraak! hadden ze geroepen en de volgende dag bracht hun de wraak. Zeno, hoewel dood, zegevierde. Zijne gedachte woei als een weldoende wind over Limburg, van het Noorden met mijnen en fabrieken, naar het Zuiden heen.

Ziedaar, weergegeven met de eigen woorden van den schrijver, de inhoud van het boek

Dit werk schildert het Limburg der toekomst, het ontwakende Limburg. Wakkergeschud uit zijnen slaap van onbewuste slavernij, gaat de herwording uit van het Noorden. De ‘wind van opstanding’ blaast van de eens dorre Kempen, waar armoede heerschte, en waar nu, dank de mijnen, hoogovens en fabrieken, welstand is gekomen, hij blaast naar het vruchtbare Haspengouw heen, en Limburg, rijk door nijverheid in 't Noorden, rijk door den landbouw in het Zuiden, schudt zich los van den bond der verdrukking van wege kasteelheeren en vette pastoors. Het kleeft zich vast aan de vrije Vlaamsche gedachte, als weleer de vrije Vlaamsche Keerlen van Kerlingaland.

Dat het werk van Steppenbach zou worden aangevallen en afgebroken door andersdenkenden, weet de schrijver (zie voorrede), zooals gebeurde met alle werken in zijnen aard: ‘Arm Vlaanderen’ van Teillinck-Stijns, ‘Het Recht van den Sterkste’ van Cyr. Buysse, ‘De Schoolmeester’ van Alf. Sevens e.a. Immers het boek staat vol van harde waarheden en daarom werd het aangevallen.

_* * _*

Waar Steppenbach wijst op Limburgs toekomst, toont hij het Noorden aan. Noord-Limburg, trouw gebleven aan eigen taal en zeden is arm, maar het bevat een rijkdom in zijn bodem, vol van het zwarte goud, dat binnen luttele jaren de armste streek van ons land in een nijverig en welstellend oord zal herschapen. En met den welstand komt de beschaving en treden onze vrijzinnige gedachten op den voorgrond. Maar het Vlaamsche Limburg moet Vlaamsch blijven. Het technisch onderricht in de talrijke nijverheidsscholen, die men zal stichten, moet Vlaamsch zijn. Vlaamsche ‘ingenieurs’ moeten aan 't hoofd staan der ondernemingen, menschen, die de taal van het volk kennen en spreken om alzoo het volk te kunnen ontwikkelen.

Dan zal Limburg opstaan en de vrijzinnige gedachte, de gedachte van vrijheid en gelijkheid aankleven en neerkijken op hen, die het nu nog verdrukken, als op iets walgelijks, iets laags.

BERT van TIENEN.