Biografie Bulletin. Jaargang 21

[p. 3]

Ten geleide

We hadden een ambitieus plan. Omdat het thema van de boekenweek van dit jaar ‘Geschreven portretten’ is, wilden we flink uitpakken. Ten eerste wilden we nagaan of het waar is dat er de laatste jaren meer levensverhalen zijn verschenen dan pakweg tien jaar geleden, zoals veel mensen denken. Ten tweede wilden we laten zien dat het genre levensverhalen zo breed is als je maar wilt: niet alleen biografieën en autobiografieën, ook fotoboeken, brievencollecties, dagboeken, blogs en alle andere egodocumenten vertellen over levens. Ook wilden we aandacht besteden aan de vele verschillende opinies over het genre. Waar de een het standpunt huldigt dat een levensbeschrijving een objectieve weergave hoort te zijn van het leven van iemand die iets bijzonders heeft gedaan in het openbare leven, en daarom een biografie verdient, stellen anderen dat een biografie met ‘verdienen’ niets te maken heeft, en dat we niet genoeg levensverhalen van vroeger én nu kunnen verzamelen. Weer anderen buigen zich het hoofd over de vraag hoe je als ‘post-humanist’ in levensverhalen meer aandacht kunt besteden aan de wereld zoals die bestaat voordat we erop reflecteren en onze verbondenheid als lichaam-subjecten met de dingen om ons heen, en met dieren tot uitdrukking kunnen brengen.

Er zijn mensen die de therapeutische waarde van het optekenen van levensverhalen onderstrepen, of de politieke en sociale noodzaak benadrukken van het opschrijven van ervaringen van onderdrukking, trauma of discriminatie. Ook op de vraag of een biografie onderwerp van een proefschrift kan zijn - nu heel gebruikelijk, maar twintig jaar geleden nog onderwerp van discussie - wilden we ingaan. De enorm grote diversiteit van opvattingen over nut en noodzaak van auto/biografieën zouden we illustreren aan de hand van lijsten van de auto/biografieën die de laatste twintig jaar in het Nederlands zijn gepubliceerd. We zeiden het al: het was een ambitieus plan. Té ambitieus, zo bleek. Onze aanpak leek simpel. We zouden in PiCarta het trefwoord ‘biografie’ intikken en vervolgens de gegevens in lijsten opnemen. Algehele verwarring en ontregeling waren het gevolg. Want wat bleek? Wie op ‘biografie’ zoekt, vindt weliswaar enorme hoeveelheden titels van artikelen, dvd's, tapes en boeken, maar ook heel veel niet. Zo misten we tot onze grote verbazing de Annie M.G. Schmidt-biografieën van Joke Linders en Annejet van der Zijl, de Wilhelmina-biografie van Cees Fasseur en de Cals-biografie van Paul van der Steen; de Jacoba van Beieren-biografie van Antheun Jansse, Dik van der Meulens boek over leven en werk van Multatuli, en de levensbeschrijving van Sergei Diaghilev door Sjeng Scheijen, om maar een paar te noemen. We besloten te zoeken op ‘biografieën’, maar dat maakte de zaak er niet gemakkelijker op. Ten eerste kregen we daardoor zoveel resultaten dat we een heel bulletin met louter lijsten hadden kunnen vullen, en ten tweede misten we in die lijsten titels die we weer wel hadden gevonden

[p. 4]

bij het zoeken op ‘biografie’. Conclusies over het soort en het aantal biografieën dat er de laatste twintig jaar in Nederland is verschenen, konden we daarom alleen met grote voorzichtigheid trekken. Niet alleen zijn biografieën van vrouwen in de minderheid - geen verassend nieuws - maar ook vonden we weinig levensverhalen van schilders, architecten en autochtone inwoners van de voormalige Nederlandse koloniën. Wat we wel aantroffen waren biografieën van steden en gebouwen, een biografie van het leven en een van de Heilige Geest, een biografie van een ideaal en een van een illusie, en levensbeschrijvingen van slachtoffers en daders. Het idee dat er de laatste decennia meer biografieën zijn verschenen, kan, zo kunnen we vaststellen, te maken hebben met het gegeven dat boeken die tot zo'n twintig of dertig jaar geleden niet als biografie zouden zijn geclassificeerd, tegenwoordig wel onder die categorie worden ondergebracht, of door de uitgever zo worden genoemd. De al dan niet vermeende toename aan biografieën zou dus ook een gevolg kunnen zijn van veranderingen in classificatiesystemen. Bovendien besteden journalisten en wetenschappers de laatste decennia meer aandacht aan het genre dan zo'n dertig jaar geleden, toen veel mensen het afdeden als een vorm van voyeurisme, hagiografie of eurocentrisme.

Toch vonden we het interessant genoeg in dit extra dikke nummer de titelgegevens af te drukken van in de Nederlandse taal (oorspronkelijk en vertaald) gepubliceerde levensverhalen zoals we die in PiCarta onder het trefwoord ‘biografie’ aantroffen. Tussen de titelgegevens door hebben we artikelen geplaatst die reflecteren op biografieën die in de lijsten voorkomen. Daarnaast hebben we ons best gedaan zoveel mogelijk verschillende soorten levensverhalen te belichten: een derde versie van de biografie van een en dezelfde persoon, biografieën van politici, van een componist, een kunstverzamelaarster, een gastarbeider, een schrijfster, een Javaanse dichter en politicus, een stad en een kinderboekenauteur; een visuele biografie, een dvd en een verzameling brieven. Daarnaast vindt u in dit nummer twee artikelen over het lesgeven van auto/biografieën en de laatste aflevering van de column over de biografische praktijk. Bovendien hebben we een deel van dit nummer gewijd aan de levensverhalen die in de maak zijn of dit jaar zullen verschijnen. Ook in dit geval gaat het slechts om een impressie.

Wat we ten slotte wel met zekerheid kunnen zeggen is dat er in de komende jaren heel wat geschreven, gesproken, gefilmde en gefotografeerde levensverhalen zullen verschijnen. Het wordt, wat de levensverhalen betreft, een schitterende tijd.

Met dit nummer nemen Jeroen Koch, Dik van der Meulen en Monica Soeting afscheid van de redactie van Biografie Bulletin om meer tijd te kunnen besteden aan andere biografische projecten. De nieuwe redactie zal bestaan uit Jaap Bos (hoofdredactie), Eva Gerrits, Alpita de Jong, Dennis Kersten, Eva Rovers en Erik Swart.

De redactie