Biografie Bulletin. Jaargang 20

[p. 73]

Portret van een rustige revolutionair
Ab Menist en de socialistische bewegingen in het interbellum
Dik van der Meulen

Anders dan je op grond van boekbesprekingen in kranten en televisieprogramma's zou denken verschijnen er meer levensbeschrijvingen dan van prominente Nederlanders alleen. Ab Menist, revolutionair-socialistisch vakbondsleider, politicus en verzetsstrijder is een mooi voorbeeld van een biografie die ten onrechte te weinig aandacht heeft gekregen.

Niet alle biografieën die in Nederland en België verschijnen, halen de pers. Terwijl kranten, tijdschriften en radio- en televisieprogramma's massaal berichten over levensbeschrijvingen van bekende schrijvers, populaire ministers, schuinsmarcherende prinsen en andere publieke figuren, bestaat er een gestage biografische onderstroom die bijna iedereen schijnt te ontgaan. Deze journalistieke fantasieloosheid heeft tot gevolg dat allerlei aardige biografieën hooguit worden gelezen door de familie en vrienden van de hoofdpersoon en van de biograaf.

Zo kreeg ook een recent verschenen boek over Ab Menist (1896-1942) in de landelijke media tot nu toe maar weinig aandacht. Menist, voorman van de revolutionair-socialistische beweging tijdens het interbellum, is altijd in de schaduw blijven staan van marxisten als Jef Last, David Wijnkoop, Jacques de Kadt en vooral Henk Sneevliet, met wie hij goed bevriend was. Misschien kwam dit mede door het rustige karakter van Menist, die anders dan veel geestverwanten minder werd gedreven door persoonlijke rivaliteit. Wat niet wil zeggen dat hij meegaand was: als het erop aankwam, aarzelde hij niet te breken met de partij of beweging waarvan hij op dat moment lid was.

Met Ab Menist, revolutionair-socialistisch vakbondsleider, politicus en verzetsstrijder heeft Dick de Winter een betrokken portret geschreven van een man die (mede)oprichter was van de Revolutionair Socialistische Partij (rsp), waarin de communisten zich verzamelden die niets moesten hebben van de stalinistische koers van de Communistische Partij Holland. In 1935 fuseerde

[p. 74]

de rsp met de eveneens antistalinistische Onafhankelijke Socialistische Partij tot Revolutionair Socialistische Arbeiderspartij (rsap), waarvan Menist eveneens bestuurslid werd. Omdat hij bovendien actief was in de revolutionaire vakbeweging en in de crisisjaren secretaris werd van de invloedrijke Algemene Werklozenbond, is Menist een bijzonder geschikt uitgangspunt voor een studie naar de revolutionaire stromingen in Nederland - en dat is wat dit boek dan ook is geworden.

Ab Menist (midden) als jonge man, colporterend met Jonge Strijd

Uiteindelijk zijn niet Stalin en de stalinisten Menist noodlottig geworden, maar de nationaalsocialisten. Na de meidagen van 1940 doken de leiders van de rsap onder. Ze herdoopten hun partij in het Marx-Lenin-Luxemburg-Front, een beweging die de Duitsers vanzelfsprekend niet tolereerden. In februari 1942 werden Menist, Sneevliet en de andere voormannen van het mll-Front gearresteerd. Op 13 april van dat jaar werden ze gefusilleerd.

De Winters boek over Ab Menist is een belangwekkende bijdrage aan de geschiedschrijving van de Nederlandse arbeidersbeweging en laat tegelijk zien hoe belangrijk het is dat biografen zich niet beperken tot prominente hoofdpersonen.

Dick de Winter, Ab Menist, revolutionair-socialistisch vakbondsleider, politicus en verzetsstrijder (Delft, Eburon 2010)