[Biografie Bulletin, zomer 2009]
Woord vooraf
Toen Marian Schwegman, biograaf van Maria Montessori en directeur van het Nederlands Instituut voor Oorlogsdocumentatie, vorig jaar de eerste Marinus van der Lubbe-lezing gaf, hield zij een pleidooi voor nieuwe aandacht voor de helden uit de Tweede Wereldoorlog. Zo'n pleidooi klinkt archaïsch in deze tijd, waarin begrippen als ‘held’ op zijn minst als vrouwonvriendelijk zijn ontmaskerd. Denk aan de definities die mannen als Thomas Carlyle van het begrip geschiedenis gaven. In On Heroes, Hero Worship and the Heroic in History omschreef Carlyle de held als een lichtend voorbeeld van mannelijkheid en heroïsche noblesse. Volgens die definitie mogen alleen heel bijzondere mannen een held worden genoemd. Het is daarom geen wonder dat sommigen van ons af willen van het begrip ‘held’ en de bijbehorende verering. Bovendien: kun je als sterveling ooit voldoen aan Carlyle's idee van een held?
Gelukkig kun je deconstrueren én weer opbouwen op basis van nieuwe premissen. Helden, zo laten Eva Gerrits, Joosje Lakmaker en Cornelie van Uuden zien, kunnen heel gewone mensen zijn, ja zelfs, of juist, mensen die door hun afkomst of achtergrond het onderspit hebben moeten delven voor despoten en hun handlangers. Al deze mensen verdienen biografieën, niet minder dan verzetshelden als Pim Boellaard, wiens levensbeschrijving door Bettine Siertsema in dit nummer wordt besproken. Dat geldt ook voor de Franse president Nicolas Sarkozy, tenminste in de ogen van Martijn van Dijk, die een betoog houdt voor het in stand houden van helden, simpelweg omdat ze ons de mogelijkheid geven zo af en toe aan de alledaagsheid te ontsnappen.
De discussie over wie wel een held mag zijn en wie niet leidt echter ook tot de volgende vraag: wanneer wordt een held een antiheld? Dat geldt, bijvoorbeeld, voor de leden van de Rote Armee Fraktion. Urike Meinhof is voor de één een crimineel, maar voor de ander een held. In hoeverre, vraagt Christian von Zimmermann zich af, draagt een biografie, die ingaat op de psychologie van Meinhof, bij tot begrip, en daardoor vergiffenis, van haar daden? Benien van Berkel vertelt in de rubriek ‘Wie en wat’ hoe haar onderzoek naar leven en werk van Tobie Goedewaagen haar met hetzelfde soort vragen confronteert, en Paul van der Steen gaat in op een biografie van Osama Bin Laden.
Wat de uitgave van dit nummer aangaat het volgende: Biografie Bulletin wordt met ingang van 1 juni uitgegeven door Ten Brink Uitgevers in Meppel, die ook de abonnementenadministratie overneemt. Daarom verzoeken wij u vriendelijk de bij dit nummer gevoegde kaart in te vullen en die - vrij van portokosten - op te sturen. Voortaan kunt u met vragen over abonnementen en losse nummers terecht bij: Ten Brink Uitgevers, bulletin@tenbrinkuitgevers.nl, tel. 0522-246162.
De redactie
Auteursrechtelijk beschermd