[Biografie Bulletin, najaar 2006]
Woord vooraf
Het thema van dit Biografie Bulletin is wegbereiders en voortrekkers. Een passend onderwerp in een tijd waarin zulke figuren zeldzamer lijken dan ooit - en daarmee belanden we meteen bij het openingsessay van Piet de Rooy. Hij verklaart de schaarste door de maatschappelijke democratisering en individualisering, die het voortrekkerschap meer en meer tot een historisch verschijnsel lijken te bestempelen.
Uit De Rooys beschouwing kan een subtiel onderscheid worden afgeleid tussen wegbereiders en voortrekkers. Bij sommige personen die in dit nummer worden besproken, komt dit verschil duidelijk tot uiting: zou men Thorbecke, over wie zijn biograaf Jan Drentje een verhelderend artikel heeft geschreven, vooral een wegbereider kunnen noemen; zijn tegenhanger Domela Nieuwenhuis was veeleer een voortrekker maar wel een van on-Nederlands formaat, zoals Jan Willem Stutje laat zien. Bij anderen vallen de begrippen samen. Joke Smit, wier rol voor de vrouwenemancipatie door Mireille Berman tegen het licht wordt gehouden, is zowel wegbereider als voortrekker geweest, zoals E.J. Potgieter dat voor de literatuur was. In haar bijdrage over de oprichter van De Gids wijst Marita Mathijsen op de gemeenplaatsen die over hem de ronde doen en op de noodzaak van een nieuwe Potgieter-biografie. Uit de artikelen over Hans Janmaat en Pim Fortuyn blijkt dat de motieven noch het formaat van politici bepalend zijn voor hun voortrekkerschap. Ook om iemand als Janmaat kan men in dit verband niet heen, zoals Carla Hoetink laat zien. Zij heeft de hand weten te leggen op zijn onuitgegeven herinneringen. Dat geldt in nog sterkere mate voor Fortuyn, al vraagt Rob van Essen zich wel af wat de vermoorde aspirant-politicus nu precies heeft beoogd. Over de noodzaak van biografieën van twee heel andere politici schrijven Gerard Mostert en Margit van der Steen. Hun bijdragen gaan over respectievelijk Marga Klompé en Hilda Verwey-Jonker.
Het spreekt vanzelf dat in dit Biografie Bulletin maar een beperkt aantal wegbereiders en voortrekkers aan de orde kan worden gesteld. Bovendien zal men zich van een enkeling mogelijk afvragen welke weg hij of zij nu eigenlijk heeft bereid. Mondriaan bijvoorbeeld was een vernieuwer, ongetwijfeld, maar heeft de eenzelvige schilder ooit iets of iemand voortgetrokken? Misschien is een biografie - in zijn bijdrage over Mondriaan door Antoon Erftemeijer bepleit -
Auteursrechtelijk beschermd