Biografie Bulletin. Jaargang 3

[p. 78]

Signalementen

Een geest die iets te zeggen had. De briefwisseling Dr. P.H. Ritter Jr. - Frans Coenen (1916-1936). Bezorgd en van aantekeningen voorzien door Jan J. van Herpen. Dimensie (Leiden, 1992). 92 pp.

In het door Jan J. van Herpen geordende en ontsloten archief-Ritter in de Utrechtse Universiteitsbibliotheek bevinden zich vele brieven die de legendarische radio-literator dr. P.H. Ritter jr. in de eerste helft van deze eeuw met letterkundigen wisselde. Deels zijn ook Ritters eigen brieven, in carbondoorslagen, aanwezig.

Uit deze literaire schatkist deed Jan van Herpen al enkele malen een gemotiveerde greep: in de afgelopen jaren verschenen door hem geredigeerde briefwisselingen van Ritter met J.J. Slauerhoff, Willem en Jeanne Kloos, Herman de Man, Dirk Coster, Lodewijk van Deyssel en Jan Greshoff. In deze uitgaven zijn de complete correspondenties af gedrukt, voorzien van nauwkeurige annotaties.

Aan de reeks werd onlangs de briefwisseling Ritter-Coenen toegevoegd. Dit deel, waarin helaas een register ontbreekt, is niet alleen van belang voor kennis van Coenens leven, maar geeft ook informatie over Coenens protégées Eva Raedt-de Canter en Clare Lennart. Net als de andere delen biedt ook deze brievenuitgave mooie biografische bouwstenen. (G.V.)

De onderkant van het tapijt. Harry Mulisch en zijn oeuvre 1952-1992. Schrijversprentenboek 33. De Bezige Bij, Amsterdam / Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, 's-Gravenhage, 1992. 104 pp.

In september/oktober '92 was het veertig jaar geleden dat Harry Mulisch in de Nederlandse literatuur debuteerde met Archibald Strohalm. Het Letterkundig Museum vierde dit jubileum met een grote overzichtstentoonstelling, die zich richtte op veertig jaar schrijverschap en Mulisch' openbare leven. Bij deze tentoonstelling werd een begeleidend Schrijversprentenboek gepubliceerd. De onderkant van het tapijt begint waar Mulisch' autobiografische Mijn getijdenboek uit 1975 eindigt: bij de geboorte van Mulisch als schrijver.

Het schrijversprentenboek bevat prachtig, deels onbekend, fotomateriaal en is gevarieerd samengesteld. We zien Mulisch in gezelschap van collega's, op reis, in zijn werkkamer. Afbeeldingen van werkmateriaal, kladjes, schema's, geven een kijkje in Mulisch' keuken. Boekomslagen van vertalingen van De aanslag in het Roemeens, Kroatisch, Pools, Amerikaans en in welke taal al niet tonen overtuigend Mulisch' internationale bekendheid. Een uitgebreid register is de kroon op deze mooie uitgave. (G.V.)

Jaarboek Letterkundig Museum I. Nederlands Letterkundig Museum en Documentatiecentrum, (Den Haag, 1992). 246 pp.

Na zeventien jaar is het viermaandelijkse huisorgaan van het Letterkundig Museum met de frivole naam Juffrouw Ida opgeheven. De juffrouw veranderde van status en bezoekt de ‘Vrienden van het Letterkundig Museum’ nu drie keer per jaar als De Weduwe Ida. Dit nieuwe blad heeft de functie van nieuwsbrief en geeft louter informatie over de activi-

[p. 79]

teiten van het museum. Daarnaast werd in december een nieuwe, jaarlijks te verschijnen uitgave gepresenteerd: het Jaarboek Letterkundig Museum.

De saaie kaft van dit boek, die riekt naar statistieken of belastingtechnische tips, doet het ergste vrezen voor de inhoud, maar deze is gelukkig afwisselend en levendig. Naast een ‘verplicht’ jaaroverzicht en een lijvig uitgevallen overzicht van Nederlandse literaire prijzen in de periode 1986-1991 biedt dit eerste jaarboek artikelen van diverse pluimage. Ook biografisch geïnteresseerden komen aan hun trekken.

Aardige informatie over Jan Greshoff geeft S.A.J. van Faassen in zijn bijdrage over Greshoffs contact met Anton Kippenberg, directeur van de Insel-Verlag te Leipzig. Theo Bijvoet laat enkele figuren rond De Gemeenschap de revue passeren, waarbij de broers Theo en Piet van Rossum centraal staan.

Meer curieus dan belangwekkend is een voor het eerst gepubliceerde rede van Bordewijk over Couperus, uit 1948. René Spork vond deze in het Haags Gemeentearchief. De lezing, die ontbreekt in Bordewijks Verzameld Werk, geeft in wezen meer informatie over Bordewijk en diens opvattingen dan over Couperus, maar is verder alleszins het lezen waard.

Stance Eenhuis leverde een bijdrage die in biografisch opzicht het interessantst is. Onder de titel ‘Politiek fout, literair ondermaats?’ beschrijft zij de kentering in waardering voor het thans vrijwel vergeten schrijversechtpaar Carel en Margo Scharten-Antink. In de tweede helft van de jaren twintig maakten zij een behoorlijke val van de Olympus. Hun boeken werden overwegend negatief beoordeeld en ook de verkoopcijfers daalden fors. De Schartens woonden vanaf 1925 in Florence en flirtten met het Italiaanse fascisme. Dit aspect wordt door Eenhuis uitvoerig behandeld. De oorzaken van de omslag in waardering hun werk die zij noemt - de algehele economische crisis en de ‘generatie-aflossing’ - zijn discutabel, maar doen geen afbreuk aan haar zeer informatieve stuk. Stance Eenhuis bewijst weer eens dat ook figuren die in de marge van onze literatuurgeschiedenis terecht gekomen zijn boeiende biografiestof kunnen opleveren. (G.V.)