Het Bilderdijk-Museum. Jaargang 28

Recente literatuur

Met zijn stukje ‘Een treurige figuur en een valse profeet. H.A. Gomperts en de Bilderdijk-herdenking van 1956’ (Nieuw letterkundig magazijn xxix-i (mei 2011) 30-32) geeft Rick Honings een uitbreiding van de paragraaf ‘Persaandacht’ in het artikel ‘Wim Caron en de Bilderdijk-herdenking van 1956’ (Een eeuw rare kostgangers. Vereniging ‘Het Bilderdijk-Museum’ 1908-2008 (Amstelveen 2008) 149-185).

Was Bilderdijk inderdaad de auteur van ‘Aanmerkingen en waarschuwingen omtrent de leesbibliotheken’ (Vaderlandsche letteroefeningen 1825, 385-400)? In een artikel over Leidse leesgezelschappen en -bibliotheken, getiteld ‘Het topje van de leesberg’ in Berry Dongelmans & Paul Hoftijzer (red.), Het groeiboek. Aspecten van de geschiedenis van het Nederlandse boek (Leiden 2011), stelt Rick Honings eerst dat het stuk aan Bilderdijk ‘wordt toegeschreven’, maar neemt hij direct erna dat auteurschap voor bewezen aan: ‘Bilderdijk meende...’ Die toeschrijving werd anders al door Tollens ontkend: ‘Deskundigen echter zullen zich, bij eene vlugtige inzage, overtuigd houden, dat het niet uit zijne pen gevloeid is.’ (‘Nog weder iets over Bilderdijk en zijne werken’, Vaderlandsche letteroefeningen 1850 ii, 633-659; 654). Aan beide kanten ontbreken argumenten.

Rick Honings en Peter van Zonneveld stellen in ‘Het klapwieken van de gefnuikte arend. Een biografie van Willem Bilderdijk’ (Biografie Bulletin 20-3 (najaar 2010) 44-51) een nieuwe levensbeschrijving in het vooruitzicht, na de ‘twee biografieën van betekenis’, waarmee zij bedoelen die van Da Costa (1859) en Kollewijn (1891). Een derde biografie, die van W. van der Zwaag (1991), wordt niet genoemd.

Inmiddels heeft zich in alle stilte en hoogst bescheiden een vierde biograaf gemeld. Bij uitgeverij Tilia Levis (Berlicum) verschenen van Gerard Leliefeld 556 pagina's Over het leven van een zonderling genie: Mr. Willem Bilderdijk (1756-1787). Het volgend deel van deze gedegen studie zal tot 1810 gaan. Info: www.uitgeverijtilialevis.nl

Gerry van der List bespreekt in Elsevier van 29 januari 2011 (rubriek Spiritueel) als volgt een nieuw boek over ‘Een omstreden genie’:

Met Hogere sferen [door Joris van Eijnatten] leek Bilderdijk intellectueel ten grave gedragen. Maar daar denken zijn geestelijk erfgenamen toch anders over. Bert Engelfriet, een op Bilderdijk gepromoveerde theoloog en voorganger in de Protestantse Kerk in Nederland, probeert in zijn nieuwe boek De missie van een genie (Amsterdam, Buyten & Schipperhein) bijvoorbeeld aannemelijk te maken dat zijn held niet de ‘grote ongenietbare’ was, zoals de historicus Johan Huizinga hem omschreef, maar een sociaal type met tal van vriendschapelijke relaties.

[p. 38]

Bovendien is het denken van Bilderdijk op sommige punten nog hoogst actueel, beweert Engelfriet. De Nederlandse conservatieven prijzen nu steeds Edmund Burke. Maar waarom laten ze zich niet inspireren door Bilderdijk? Die keerde zich ook tegen revolutionaire vernieuwingszin en het onbesuisde streven naar absolute vrijheid.’

Zie overigens Gerard Leliefeld's bespreking in dit nummer.

Caspar Wechgelaer meldt in Boekenpost 108/14 dat een hond voor Bilderdijks versregels kennelijk ‘zijn poot niet meer optilt’, maar dat de dichter toch in de ‘annalen’ blijft voorkomen. ‘Er is zelfs nog een Bilderdijk Museum in ons land. Weliswaar niet meer dan een kamertje in het vu-gebouw aan de Amsterdamse Boelelaan, maar toch...’

Bij elk exemplaar van zijn tijdschrift voegde Wechgelaer een losse pagina uit Bilderdijks Dichtwerken, aangeschaft voor vier tientjes. ‘Zo slecht is het dus gesteld met deze mastodont.’ De eerste eigenaar, ene Mr. R. Gevers die de aanschaf deed bij Boekhandel Van de Erven Doorman aan de Lange Poten te 's-Gravenhage, heeft de delen ongeconsumeerd in de kast gezet’: de pagina's waren nog niet losgesneden.

Cees van Hoore schrijft in Haarlems Dagblad van 17 november 2010 een sympathiek stukje over George Moormann, die ‘groot spektakel’ maakt van de tweejaarlijkse Bilderdijk-lezing in de Haarlemse St. Bavo.

In datzelfde nummer iets over de ‘vondst’ in het Noord-Hollands Archief van een in feite niet onbekend Bilderdijkhandschrift van het gedicht ‘By eene uitnoodiging tot het feest van Laurens Koster’ (1824): Navonkeling i (1826) 195-199; Dichtwerken xi 379-381. Er bestaat trouwens nog een andere autograaf van het gedicht: Koninklijke Akademie lxxxv-51.

In 2006 verraste uitgeverij De Zingende Zaag te Haarlem met een uiterst ludiek gevuld Bilderdijk-kistje: zie BM 24 (2007) 23. Ter gelegenheid van de derde Haarlemse Bilderdijk-lezing in 2010 verscheen in opdracht van de Stichting Bilderdijk Haarlem het zeldzaam originele boekje Bij Haarlems bul-gebulk. Lees vooral ook het colofon en Moormanns flaptekst, en bekijk de inhoud van het envelopje aan het slot.

Het boekje bevat de teksten der lezingen in de Grote of St. Bavokerk te Haarlem op 18 december 2008 en 18 december 2010, resp. van Marita Mathijsen (‘Romantischer dan romantisch. Bilderdijk herzien’; p. 5-12) en Peter van Zonneveld (‘Tumult en tragiek. De tijd van Bilderdijk’; p. 17-24).

Voorts constateert Cees van Steijnen in ‘Van Bilderdijk tot Teisterbant’ (p. 25-26): ‘De herinnering aan Bilderdijk blijft levend, niet in het minst [een taalfout, zo is te hopen. Red.] door het nog niet genoemde Bilderdijk-Museum in Amsterdam, in Leiden doet men ook zijn best, Haarlem heeft thans zeker meer dan een steentje bijgedragen, een prachtige gedenksteen.’ Dit laatste ook letterijk te nemen.

Over de eerste gedenksteen van 1885 handelt het informatieve stuk van A.G. van der Steur, ‘De gedenksteen voor Bilderdijk’ (p. 27-29). De huidige steen, in de tweede helft van 2010 aangebracht, is gereconstrueerd door de beeldhouwer Tobias Snoep van Snoep & Vermeer Natuursteenwerken uit Amsterdam. Dit is mede mogelijk gemaakt door aannemingsbedrijf Holleman & Zoon uit Santpoort en door de gemeente Haarlem.

Maarten Brock, ten slotte, doet verslag van ‘Bilderdijk in het Noord-Hollands Archief’ (p. 31-32).

Het boekje bevat ook gedichten van Willem Bilderdijk, Adriaan Jaeggi, George Moormann en Peter van Zonneveld.

Foto: Hans van Hattum-Tanis, 2010.