Het Bilderdijk-Museum. Jaargang 24

Signalement

Marca Bultink (eindred.), Blauwe ader van de Bollenstreek. 350 jaar Haarlemmertrekvaart-Leidsevaart 1657-2007. Geschiedenis betekenis en toekomst (Leiden 2007); 160 pp., geïll., € 19,50.

Op 1 september 1823 schreef Bilderdijk uit Leiden aan Da Costa in Amsterdam:

Afgescheiden zelfs van de onzekerheid onzer gezondheid enz. is het ondoenlijk U het uur onzer aankomst voor af te melden. - Onze meening is (dewyl wy onmooglijk van de ene in de andere schuit met de verhaasting die thands by het lage water der vaarten noodig is, en de ontrusting van geest die zij meêbrengt over kunnen gaan, zonder roekloosheid ten aanzien myner vrouw in hare verzwakking) met eene der schuiten voor den middag van hier te gaan, en in Haarlem rustende, daar ons verder vertrek te regelen naar de roef die wy afhuren kunnen. (BM H 5)

Dit is een der vele brieffragmenten waaruit blijkt hoe belangrijk in Bilderdijks tijd en in zijn eigen leven de trekschuit was, in zijn geval hèt vervoermiddel van Leiden via Haarlem naar Amsterdam (bij Halfweg moest men in een andere schuit). De tocht tot Haarlem duurde vier uur. Even lang duurde de alternatieve, meer voor vrachtverkeer bestemde route over de Haarlemmermeer met een kaagschip. Daarover schreef Bilderdijk aan Da Costa op 15 april 1824 het volgende:

Indien het Kaagschip dat over 't meer voer, niet afgeschaft ware, kon ik alleen nog wel eens een goeden wind waarnemen, en in 3 of 4 uren overtochts by u zijn, en des anderendaags weder t'huis zijn, maar sedert het aanstellen van onbekwame lieden op dat oude veer en de gedurige ongelukken, daardoor veroorzaakt, dit deden vervallen, als gevaarlijk vreezen en afschaffen, en de paarden, dier voeder verme-

[p. 23]

nigvuldigd moetende worden, rog- en tarwbouw in den grond boorden en door de duurte van 't brood, de Gemeenten tot de aardappelen veroordeelden, algemeen werden, is voor my de afstand der plaatsen aan de overzijde dier plasch en de moeilijkheid des overtochts geweldig vergroot. (BM F 13-9; Brieven IV 163-164)

Wie altijd al wilde weten hoe dat trekvaart- en -schuitwezen werkte, heeft nu een rijk en goed geïllustreerd boek, dat de aanleg en verdere geschiedenis van de trekvaart tussen Leiden en Haarlem behandelt, voorts iets vertelt over het passagiersgeld, de frequentie der schuiten en de beide ‘klassen’. Opgenomen verhalen van tijdgenoten brengen de materie tot leven. Niet vergeten zijn de natuur- en milieu-aspecten en de ecologische en toeristische facetten.

Eindredacteur Marca Bultink droeg zelf drie hoofstukken bij: over wonen en werken langs en over de toekomst van de trekvaart. Dat zij in ‘Wonen langs de trekvaart. Buurtschappen, buitenplaatsen en stadswijken’ op p. 72 stil staat bij de buitens van Johan Valckenaer en bij Bilderdijks verblijf aldaar, is te verwachten voor wie haar gedegen scriptie (1988) kent en haar artikelen (1987 en 1993) in de vierde en tiende jaargang van ons tijdschrift heeft gelezen.

Met het oog op de annotatie van Bilderdijks brieven van na 1806, komt het boek precies op tijd.

Marinus van Hattum