Het Bilderdijk-Museum. Jaargang 20

[p. 31]

‘Moet dit een album zijn?’
Bilderdijk en het album amicorum. Zijn bijdragen voor Gerrit Joan Meijer en Izaak Bilderdijk. De alba van Agatha Wilhelmina en Sibilla Dorothea Bilderdijk^1.

In mijn stukje van enige jaren geleden over Gerrit Joan Meijers album amicorum,^2. noemde ik Bilderdijks bijdrage tot nog toe onbekend. Beter had ik geschreven: in deze vorm nagenoeg onbekend. Reeds in 1856 immers had Tollens uit zijn verzameling van Bilderdijks onuitgegeven gedichten deze tekst voor publicatie beschikbaar gesteld,^3. en in 1885 was dezelfde tekst door Meijers schoonzoon R. Koopmans van Boekeren aan een medewerker van De leeswijzer meegedeeld.^4. De eerste strofe van de albumtekst konden we trouwens ook aantreffen in het gedicht ‘Op het albumblaadtjen van een geleerde’ (door Bilderdijk gepubliceerd in 1819^5.), waarvan de tweede strofe echter enige wezenlijke afwijkingen ten opzichte van de tekst in Meijers album (1812) bevat. Op de voorzijde van het albumblaadje is Bilderdijk er zeker van, dat het zijn naam zal verheffen. Maar verso volgt een bezwaar tegen de nieuwe mode van alba met losse blaadjes. De tweede strofe luidt in de versie van 1812:

Dan zacht! zoo'n blaadtjen? Neen, mijn Vrind,

Dat mocht verwaaien met den wind:

Daar is ter wareld toch niet lichter

Dan de onderschrijving van een' dichter.

ô Reik my, naar den ouden trant,

Een' vast in leêr gevatten' band;

Of, voeg met één der zwaarder namen

(Indien zy zich den bloed niet schamen)

Den mijnen op één blaadtjen samen,

En dan, verzeker 't voor den brand.

De in 1819 gedrukte versie (met jaartal 1812) telt vier regels meer, en is geheel uit rijmparen opgebouwd:

Dan hoe! - Dit blaadtjen, beste vrind,
Verwaait met d'allerminsten wind:
Daar is ter wareld toch niets lichters
Dan 't schrijven van de hand eens Dichters.
Neen, reik my, naar den ouden trant
Een vast in leêr gevatten band,
En door een koker met zijn deksel
Niet slechts voor stof en handbevleksel,
Maar ook voor wind en weder vrij:
Of - acht ge dit te goed voor my,
Voeg dan met een der zwaarder namen
Den mijnen op één blaadtjen samen:
Want anders blijf ik, arme worm,
in d'eersten, besten, najaarsstorm.

De afkeer van losse albumblaadjes is een terugkerend gegeven in de bijdragen die we van Bilderdijk kennen. Enerzijds hangt die samen met de oppervlakkige beuzelarij die het houden van een album in zijn ogen is. In 1781 had hij als afsluiting van bijdragen in zijn eigen album geschreven: ‘Genoeg gevleid, ja, al te veel!/ Den dwaas vermaak' dit laf gestreel;/ In God en waarheid is mijn lust:/ Bij dezen vindt de boezemrust.’^6. Een halve eeuw later en vijftig albumbijdragen verder (bijlage 1) is er in zijn visie niets veranderd: ‘Wat vordert gy mijn hand in dees uw vriendenbladeren?/ Hangt mijn gedachtnis aan dit strookjen wit papier?/ Of is één penneschrap by duizend op te gaderen/ Dees beuzelzieken tijd zoo'n overgroot pleizier?’^7. Dat de albumbezitter van de nieuwe tijd vaak al tevreden is met een heilwens of tenslotte met de enkele naam van de beroemdheid - ‘Geen blaadtjen, geef me een boek! een boek van duizend bladen.’ [...] ‘“Neen, (zegt ge), uw' naam alleen!”’^8. - ervaart de langademige dichter als kwetsend.

Maar er is meer: het losse-blaadjesalbum is in Bilderdijks ogen als het ware een symbool van het oppervlakkige, dat vriendschap en trouw is gaan kenmerken. Zonder het album te beschadigen, kan de eigenaar losse blaadjes van politiek of anderzins inopportuun geworden ex-‘vrienden’ verwijderen. Bilderdijks afkeer hiervan verwoordde hij in twee bijdragen, beide getiteld ‘Op een albumblaadjen’, gedateerd 1827 en gericht aan een onbekende, mogelijk fictieve ontvanger:

Als 't Jacobijnendom in Neêrland meester was

En trouw aan God en eed met vloek en hoon belaadde,

Lag eer, gezond verstand, en vriendentrouw in de asch,

En geen Oranje-naam in de Albums vond genade.

Ach, arme Bondels, fraai geschildpad en verguld,

Verscheurd moest ge en verbrand, geen deernis kon hier baten!

By Vrijheidszonen kon geen slavennaam geduld;

Gezuiverd moest het boek van alzulke onverlaten.

Toen bleek, dat vriendschap juist geen burchtslot was van steen,

Maar losgespannen tent, die m'inpakt naar genoegen;

En beter was 't, naar tijd en tijdsgelegenheên

Zijn vrienden by elkaâr of van elkaâr te voegen.

Zie daar Voorzichtigheid! men weet niet wat gebeurt;

Het losse blaadtjen wordt gants kostloos uitgeschoten;

En, zonder dat men 't boek beschadigt of verscheurt

Wordt vriend voor vriend erkend en wederom verstooten.

Wel nu dan! wilt ge ook my vereeren in dien rang,

Zie hier mijn naam gespeld. Maar - kort is 't menschlijk leven,

En mooglijk blijft die plaats my nog niet half zoo lang.

't Is zekerder, in 't Boek des Levensaangeschreven!^9.

Moet dit een Album zijn? - Een bloot Sybillenblad

Dat, schoon het zeker geen orakelspreuk bevat,

Toch op den wind vervliegt, verband heeft noch betrekking!

Een vriendenrol was heel wat anders in mijn tijd;

En, onveranderbaar, die 't inhield, toegewijd,

Beschaamde 't wuften wind en laffe trouwbevlekking.

Maar 't zij zoo! By een stoet van vrienden, ras gemaakt,

Raakt mooglijk menig een, die 't beter waar verzaakt,

En Vriendschap dient zoo wel als Staatsvorm en Geweten
Nu brandend voorgestaan en dan weêr weggesmeten.

Ja deugd en waarheid-zelv' verandert naar 't belang;

En onverwrikbre trouw ware al te harde dwang.

Het gistren immers moet verwisslen met het heden;

Een thands ons dierbre naam en lieve vriendenhand

Moet morgen afgekeurd en met den voet vertreden,

En zonder schade of breuk aan d'overfraaien Band!

Ook heeft die 't blaadtjen vult zich menigte van namen
Waarby hy pronken zal in geenen deel te schamen,

Al waren ze enkel pest voor Kerk en Vaderland.^10.

1. Met dank aan Philip Breuker, Robert-Jan te Rijdt en Burkhard Schwering.

2. M. van Hattum, ‘“ô Reik my, naar den ouden trant,/ Een' vast in leêr gevatten” band.’ Bilderdijks bijdrage in het album amicorum van Gerrit Joan Meijer, Het Bilderdijk-Museum 17 (2000), 10-13.

3. Dichterlijk Album. Poëzij van Nederlandsche dichters dezer eeuw. Bijeenverzameld uit het nationaal pantheon door W.J. Hofdijk II (Haarlem 1856), 142-143.

4. ‘Bilderdijk herdacht’ (Haarlem 7.7.1885), gepubliceerd door Veni-Vidi in: De leeswijzer. Nieuws- en advertentieblad ter bevordering van kunst en letteren jg. 2 nr. 5 (15.7.1885), 66-67. De Nederlandse tekst en het Latijnse motto bevatten enige fouten.

5. Nieuwe Dichtschakeering II (Rotterdam 1819), 111-112; DW XI, 121; net-hs. Koninklijke Akademie nr. 118, na 112.

6. ‘Quatrain tot afsluiting van Bilderdijks Album Amicorum’, Alg. Konst- en Letterbode april 1851, nr. 15; DW XII, 434.

7. In 1828 aan J. Pluim de Jaager; Naklank 180; DW XI, 508.

8. In 1808 aan Jer. de Vries; Najaarsbladen II, 78; DW XI, 41.

9. Naklank 181-182; DW XIV, 263.

10. Schemerschijn 137; DW XIV, 326.

[p. 32]

Afb. 1.

Ook Bilderdijks jongere broer Izaak (1773-1851) legde - in 1803 - zo'n losbladig album aan,^11. maar Bilderdijks gedicht ‘Aan mijn' broeder, in zijne vriendenrol’ (1804) komt er niet in voor. Die tekst is trouwens weinig vriendschappelijk, eerder belerend en geheel in overeenstemming met de vele kritiek op zijn broer die we uit de brieven kennen:

Wat wenscht gy, op dit blad ten afscheid meê te dragen?

Een afdruk van mijn hart? een teeken van mijn hand?

Ach! 't een verdiende ik niet dat gy my af zoudt vragen:

Het ander is voor u een nutloos onderpand.

Waar afkomst, eer, en plicht, waar hart en inborst spreken,

Daar verg' men aan de pen geen borgtocht voor 't gemoed!

By andren voer' zy 't woord, waar eer en deugd ontbreken;

Geen schrift verbindt ons hart, maar 't Ouderlijke bloed.^12.

Wel bevat dit album een andere bijdrage door Bilderdijk: een tekening van een vliet met ophaalbrug en huisjes (afb. 1). Er onder staat: ‘C. Pronk ad vivum delin[eavit]. W. Bilderdyk fecit post J. Spaen.’ Nu voegde Cornelis Pronk (1691-1759) inderdaad steeds aan zijn tekeningen toe: ‘ad viv. del.’,^13. en bracht Jan Spaan (ca. 1742-1828) verreweg de meeste van Pronks tekeningen in gravure ten behoeve van het meerdelig prachtwerk Het Verheerlykt Nederland of Kabinet van Hedendaagsche Gezigten, maar van Bilderdijks voorbeeld waren zíj niet de auteurs. De dichter moet zijn albumbijdrage hebben getekend naar een gravure waarvan het onderschrift was afgeknipt, want anders had hij gezien dat zijn voorbeeld van andere kunstenaars was. Bilderdijk immers gaf zijn visie op ‘De Eembrug, Siende op Amersfoort’ (afb. 2), gesigneerd ‘I.d.B. del.’ en ‘H.S. f[ecit].’dus van Jan de Beijer (1703-1785) en Hendrik Spilman (1721-1784).^14. Indertijd had Bilderdijk een exemplaar bezeten, maar het was in 1797 geveild.^15.

De bijdragen in Izaaks album zijn in twee perioden te groeperen. De eerste loopt van 1803 tot 1807, eindigend in de aanloop naar de sluiting van zijn huwelijk, te Lingen 27 mei 1807, met Dorothea Christina Wilhelmina Remmert (Lingen 1783 - Amsterdam 1817), dochter van Johan Caspar Remmert en Dorothea Elisabeth Denerlich. De connectie met Duitsland kan zijn gelegd via zuster en zwager Wentholt-Bilderdijk. Na 1807 werd het album naar het schijnt enige jaren opgeborgen, tot

Afb. 2.

er met name tussen 1833 en 1839 weer gebruik van werd gemaakt. Inmiddels was Izaak op 27 oktober 1819 te Amsterdam hertrouwd met Adriana Louisa Gey (Venlo 1781 - Utrecht 1854), dochter van Adriaan Gey en L.F.J. von Pittius. Het album is als volgt samengesteld:

1.	Daniel Binnius Campen, Nederlands
2.	Louis Wichers, Nederlands
3.	twee ongesigneerde aquarellen (scheepjes)
4.	W. Bilderdijk (broer), tekening in sepia (afb. 1)
5.	C.W. Bilderdijk-Schweickhardt (schoonzuster), niet bewaard gebleven tekening
6.	C.W. Texier, née Schweickhardt (nicht), tekening (mandje met vruchten)
7.	Jaq^s Rietveld Texier J[uris].U[trius].D^r (neef), Amsterdam 16 juli 1803, Frans
8.	Daniel Jacob Chabanel, Amsterdam 17 november 1803, Frans
9.	I.D. Wentholt geb: Bilderdijk (zuster), Dortmund 3 augustus 1804, Duits
10.	Edouard de Charon de S^t Germain, 17 januari 1805, Duits
11.	Q. de Flines, 20 januari 1805, Frans
12.	H. de Vries Hag[ae]: Bat[avae]: I[uris]c[onsul]tus, Amsterdam 13 juni 1805, tekening (muziekboek en -instrumenten, bloemen), Frans
13.	J.M. Wentholt (zwager), Lunen 26 augustus 1806, Duits
14.	Ch: Remmert aus Lingen (a.s. schoonzuster), Wesel 2 september 1806, Duits
15.	A.J. van der Burg J.U.Doctor, Emmerich 4 september 1806, Duits (tekst van Herder)
16.	Carl Remmert (a.s. zwager), Lingen 25 mei 1807, Duits
17.	Wilhelmine Remmert (a.s. schoonzuster), Lingen 26 mei 1807, Duits
18.	R.H. Toussaint Juris Doctor, Lingen 26 mei 1807, Nederlands
19.	F.W. Grootveldt, 5 juni 1812, Frans
20.	J.M. van Beyma, Amsterdam 20 augustus 1820, Nederlands (‘Met dit weinige moogt gij geduurig onze spoedig gemaakte vriendschap herrinneren, waer mede ik mij bij U Neef Bilderdijk aanbeveele.’; motto: ‘It is meij ziszen naet to dwaen’)^16.

11. Part. coll., 185 × 115 mm, goudbestempeld rood-lederen omslag, waarop aan voorzijde: ‘I: Bilderdijk’, aan achterzijde: ‘Semper idem/ 1803’.

12. Nieuwe Mengelingen II, 297; DW X, 418.

13. Pronk met pen en penseel. Cornelis Pronk (1691-1759) tekent Noord-Holland (tent. cat. Amsterdam 1997).

14. Verheerlykt Nederland VIII (Amsterdam 1773), nr. 132. De tekening is afgebeeld in H. Romers, Achttiende-eeuwse gezichten van steden, dorpen en huizen naar het leven getekend door J. de Beijer II (Provincie Utrecht) (Alphen/Rijn 1994), nr. 396.

15. Veilingcat.-1797, 74/1274. Blijkens 24/530 van die catalogus is hij ook de bezitter geweest van ‘Agt stuks fraaije Gezichten der Stede Vlaardingen, na C. Pronk, door J. Philips’.

16. Julius Mathijs van Beyma (1781-1847). In een dankbrief voor een lening van f 100 (Amsterdam 24.2.1823; Tresoar/RAF, Leeuwarden, tg. 319, nr. 314) refereerde Izaak nog aan de bijdrage: ‘Waarlyk dit is in deze dagen boven verwachting - meer dan broederlyk! en de aloude Vriesche zinspreuk uwer geëerde familie, op het blaadje in myn album geplaatst, niet gelogenstraft, maar met er daad bevestigd.’ De betekenis van de zinspreuk is zoveel als: praatjes vullen geen gaatjes, letterlijk: het is met zeggen niet te doen.

[p. 33]

Afb. 3.

21.	Jan-J.F. Wap, Breda 1 oktober 1833, Nederlands (‘In het Album van den Heer J. Bilderdijk, des grooten Dichters waardigen Broeder’: ‘Die ooit mijn kleinen naam zijne aandacht waardig keurt,/ Geef Bilderdijk den lof, wiens geest den mijnen boeide,/ Wiens vriendschap my de ziel in kennislust ontgloeide,/ En om wiens droef gemis nooit hart als 't mijne treurt.’)
22.	W:C:A:M: Rietveld Texier (kind van nrs. 6-7), Amsterdam 18 december 1834, Frans
23.	L. Schipper (zie ook album A.W. Bilderdijk nr. 7), Amsterdam 2 maart 1837, Nederlands
24.	A.M.F.C. Bilderdyk (dochter), Utrecht 13 augustus 1837, borduurwerk
25.	C. Geij (schoonzuster), 1838, borduurwerk
26.	C.L.A. Geij (nicht van echtgenote), 1838, borduurwerk
27.	Prediger Belmans [?] (zie ook album A.W. Bilderdijk nr. 8), Amsterdam 20 augustus 1839, Duits
28.	S.D.E. Bilderdijk (dochter), 5 oktober 1839, tekening (bloemen)
29.	C.W.M.C.C. Wyborgh (‘amie’), Nijmegen 30 augustus 1848, Wiener Kunstbillett, Frans

Bijdrage 28 in Izaaks album was vervaardigd door zijn dochter Sibilla Dorothea Elisabeth Bilderdijk (19 mei 1809^17. - 1856), die, mogelijk in de aanloop naar haar 26ste verjaardag (zie bijdragen 6, 13 en 14), ook een album (BM G 46) had aangelegd.^18. De inhoud ervan is als volgt:

1.	Jan. Rom Kraijenhoff, tekening (huisje aan water)
2.	W.C.A.M. Rietveld Texier (zie ook vorig album nr. 22), Frans
3.	Visser, tekening (portret: afb. 3)^19.
4.	Anna Maria Immerzeel, Amsterdam 15 mei 1835, Frans
5.	Cornelia Immerzeel, Amsterdam 15 mei 1835, Nederlands
6.	I. Bilderdijk (vader), 19 mei 1835, Nederlands
7.	S.H.M. Kraijenhoff née Rom, L. Boenel [?], 15 februari 1836, Frans
8.	C.A.J.R.T.G. Kraijenhoff (dochter van nr. 7), 1836, tekening (bloemen)
9.	A.R. Willem Bilderdijk^20. (halfbroer), 1837, tekening (stadsgezicht: afb. 4, naar Schelfhout in de Muzenalmanak 1837: afb. 5), Frans
10.	[A.R.W.] Bilderdyk (halfbroer), 1841, tekening (paar in schouwburgloge: afb. 6)
11.	E.J. Mecima (oud-burgemeester, notaris te Vianen), juli 1842, Nederlands
12.	R. Kraijenhoff, 8 april 1843, tekening (strand)
13.	I. da Costa, 19 mei 1844, Nederlands (‘Leef, trouwe Elise! leef voor elke plicht, voor God!/ En Hy, wiens Vaderhand den loop stiert van ons lot,/ Sluit', by gezondheids schat en stille vreugd op aarde,/ De parel in Uw hart van eenig ware waarde!’)
14.	L.W. Bilderdijk (neef), 19 mei 1849, Nederlands (bijlage 2)

Ook het tweede kind uit Izaaks tweede huwelijk, Agatha Wilhelmina (5 november 1823 - 1903)^21. legde een album (BM G 45) aan,^22. waarschijnlijk niet ter gelegenheid van een verjaardag (zie nrs. 5-6 en 14), maar op 15 mei 1835, toen twee zusjes Immerzeel het album van haar oudere zuster bedachten (zie vorig album nrs. 4-5) en een derde zusje iets voor háár schreef (zie dit album nr. 4).^23. Het is als volgt gevuld:

1.	C.L.A. Gey (nicht van moeder), borduurwerk
2.	C.W. Schweickhardt veuve^24. Rietveld Texier (nicht van vader), Frans
3.	Constance (‘amie’), tekening (bloemen)
4.	Sophie Charlotte Immerzeel, Amsterdam 15 mei 1835, Frans
5.	A.L. Bilderdijk-Geij (moeder), 5 november 1835, Nederlands
6.	I. Bilderdijk (vader), Amsterdam 5 november 1836, Nederlands
7.	L. Schipper (zie ook album Izaak Bilderdijk nr. 23), Amsterdam 2 maart 1837, Nederlands (bijgevoegd: identieke tekst op blaadje van 65 × 125 mm)
8.	Prediger Belmans [?] (zie ook album Izaak Bilderdijk nr. 27), Amsterdam 20 augustus 1839, Duits
9.	P.Js Huët, Amsterdam 26 juli 1841, Frans
10.	L.L.B. Vaillant, Roermond 24 maart 1844, Frans
11.	M.G.J. Vaillant née De Rechteren van Hemert (‘amie’), Roermond 24 maart 1844, Frans
12.	L.W. Bilderdijk (neef), Venlo 15 december 1844, Nederlands (bijlage 3)
13.	J[ohan Vriemoet] Drabbe, Hees bij Nijmegen 6 juni 1847, Nederlands (tekst van Relstab)
14.	S.D.E. Bilderdijk (halfzuster), 5 november 1847, borduurwerk, Nederlands
15.	C.D. Nieuwenhuizen (‘amie’), Nijmegen 12 oktober 1848, Frans
16.	A.A.E.H. Ampt, Nijmegen 16 april 1851, Frans

Bij dit album BM G 45 behoort nóg een document (bijlage 4), dat ooit, mogelijk wegens gelijk formaat, in album BM G 46 werd gearchiveerd. Het is een wilsbeschikking, opgesteld door Gilles de Meijer (1790-1867),

17. Volgens GA Amsterdam, DTB 296/587 (Hersteld Luthers). Het Gedenkboek-1906, 37, noemt als geboortejaar abusievelijk 1811.

18. Hs. BM G 46; 93 × 138 mm, in doosje.

19. Misschien Harmanus Visser (1772-1843): P.A. Scheen, Lexicon der Nederlandse beeldende kunstenaars 1750-1950 II (Den Haag 1981), 517.

20. Zie voor zijn schilderwerk: Ton Geerts, Het Bilderdijk-Museum. Catalogus van kunstvoorwerpen (Leiden 1994), nr. 166.

21. Haar portret en schilderwerk: Geerts, a.w., nrs. 73 en 167-177.

22. Hs. BM G 45, 106 × 170 mm, in doosje.

23. De twee jongere zusjes waren geboren in 1817 en 1819, maar Sophie Charlotte al in 1806 (B.P.M. Dongelmans, Johannes Immerzeel Junior (1776-1841). Het bedrijf van een uitgeverboekhandelaar in de eerste helft van de negentiende eeuw (Amstelveen 1992), 33 en 26). In alle gevallen is er een aanzienlijk leeftijdsverschil tussen de houdsters van en de bijdraagsters tot de alba: S.D.E. Bilderdijk was zo'n tien jaar ouder, A.W. Bilderdijk zo'n zeventien jaar jonger dan de respectieve meisjes Immerzeel.

24. Sedert 5.2.1823: GA Amsterdam akte 1/175v.

[p. 34]

Afb. 4.

met wie Agatha Wilhelmina in 1854 was gehuwd. Erin genoemd zijn W.J. de Meijer, een zoon uit een eerder huwelijk, en hun beider kinderen Adriaan Lodewijk Rudolph^25. (zich noemende Bilderdijk de Meijer) en Agatha Wilhelmina Maria de Meijer.^26.

M. van Hattum

25. Zijn portret in Geerts, a.w., nr. 74.

26. Geerts, a.w., nr. 75.

Bijlagen

1. Bilderdijks bij leven gepubliceerde albumbijdragen, geselecteerd op het woord ‘vriendenrol’, ‘album’ of ‘stamboek’ in de titel^27. (ongedateerde gedichten geplaatst naar jaartal van de bundel; na bundeltitel volgt verwijzing naar de Dichtwerken)

1777	L. van Santen; Nalez. I, 2; X, 213
	F. Dobbrauski; Nalez. I, 3; X, 214
1779	een schilder; Mijn verl. 99-100; X, 218
	J. de Stopelaar; Nalez. I, 8-9; X, 221
1781	R. van Spaan; Nalez. I, 10-11; X, 240
1782	J.H. de Lannoy; Nalez. I, 11-12; X, 256
	J.W. Bussingh; Nalez. I, 12; X, 257
	J.W. Bussingh; Nalez. I, 13; X, 257
	J. de Kruijff; Nalez. I, 14; X, 258
	J.H. van der Palm; Nalez. I, 15-16; X, 259
1783	J. Scharp (10 aug.); Nalez. I, 23; X, 277
1784	onbekend; Mengel. III, 132-133; X, 279
1786	onbekend; Nalez. I, 31; X, 303
1804	een Hollandse dame; Mengel. III, 130-131; X, 412
	I. Bilderdijk; Nw mengel. II, 297; X, 418
1806	K.F.F. Pestel; Poëzij IV, 167; X, 456
1807	Th. van Kooten; Affod. II, 112-113; XI, 23-24
	Jer. de Vries; Mengel. IV, 101-104; X, 469-470
1808	Jer. de Bosch; Najaarsbl. II, 76; XI, 40
	M. Tydeman; Najaarsbl. II, 77; XI, 41
	Jer. de Vries; Najaarsbl. II, 78; XI, 41
	H.W. Tydeman; Najaarsbl. II, 79; XI, 42

Afb. 5.

1810	onbekend; Wit en rood I, 200; XI, 94
1812	Wilmet; Wit en rood I, 201; XI, 124-125
	een jong meisje; Nw uitspr. 191; XI, 132
	[G.-J. Meijer]; Nw dichtsch. II, 111-112; XI, 121
1813	Rh. Feith; Affod. II, 106; XI, 139
	A. de Vries; Nalez. II, 48; XI, 140
1816	onbekend; Nw uitspr. 190; XI, 168
1818	H. Tollens; Nw dichtsch. II, 162; XI, 193
	onbekend; Nalez. II, 103; XI, 199
	Kemper; Nalez. II, 104; XI, 200
	Blume; Krekelz. II, 178; XI, 202
1819	Abr. Faure J.z.; Krekelz. II, 177; XI, 213
	J.F. Bodel Nyenhuis; Krekelz. II, 179; XI, 214
1820	Chr. de Haan; Sprokkel. 159; XI, 238
1821	onbekend; Krekelz. II, 167; XI, 268
	G. Outhuys; Krekelz. II, 183-184; XI, 272
1822	De Weth; Nalez. II, 129; XI, 277
	F.C.C. Tydeman; Krekelz. II, 180; XI, 319
	P. Moens; Krekelz. III, 83-84; XI, 313
1823	W.A. Schimmelpenninck van der Oije; Rotsg. II, 128; XI, 356-357
1824	R.Fr. Groeninx van Zoelen; Rotsg. II, 96; XI, 364
1825	A. Andersen Feldborg; Oprak. 185; XI, 424
1826	R. van Olden; Nw verm. 159; XI, 450
	Aletta...; Avondsch. 52; XI, 468
	een zeeman; Avondsch. 63; XI, 470
1827	onbekend; Naklank 181-182; XIV, 263
	onbekend; Avondsch. 34; XIV, 274
	onbekend; Schemerschijn 137; XIV, 326
1828	[J. Pluim de Jaager]; Naklank 180; XI, 508
	J.J.F. Wap; Nasprokk. 88; XI, 502
	onbekend; Avondsch. 103; XII, 362
	J. van Walré; Nw verm. 175; niet in DW
	een dichter; Nw verm. 189; XI, 499

27. Gedichten als b.v. het blad voor Joost Halbertsma (4.11.1826; De Lapekoer 1834: Ph.H. Breuker, ‘De vriendschap tussen Bilderdijk en Halbertsma’, Het Bilderdijk-Museum 11 (1994), 1-14: 10) vallen dus buiten deze, ongetwijfeld voor uitbreiding vatbare, lijst.

[p. 35]

Afb. 6.

	onbekend; Nw verm. 195; XI, 501
	onbekend (3 okt.); Keur Ned. Lett. 57; XI, 504
1829	A.W. Engelen (14 juli); Naspr. 130; XI, 514
	onbekend; Ned. muzen-alm. 1838, 40; XI, 515
1830	H.P. Scholte (10 nov.); Nalez. II, 163; XI, 520

2. Bijdrage door Lodewijk Willem Bilderdijk voor Sibilla Dorothea Elisabeth Bilderdijk, 19 mei 1849 (hs. BM G 46, nr. 14)

Beperkt by de aarde,

Heeft 't leven geen waarde;

't Ontvangt dit door 't uitzicht op 's Hemels genot,

Dat Hy ons verwierf

Die eens voor ons stierf,

En thands voor ons leeft, en beschikt van ons lot.

Doch 't hemelsche leven

Zal eenmaal ons geven

Onstoorbre vreugd aan het einde onzer baan;

Het zal ons verlenen,

Na 't juichen en weenen,

Vergoeding der blydschap zoo ras ons ontgaan.

In 't hemelsche Eden

Dat wy dan betreden,

Gedenkt men der wissling niet meer van den tyd;

Dan, om Hem te danken

Met jublende klanken,

Die ons ondersteund', en er van heeft bevrijd.

Ja, Hy blyft de Herder,

Die zeker U verder

Zal leiden door 't leven, by vreugd of by smart;

Uw treden zal schragen,

En steeds, by de plagen,

Zyn gunst heeft getoond aan 't Hem zoekende hart.

Doch, worden myn beden

Verhoord op dit heden,

Zoo worden U rampen en smarten gespaard;

Zoo ziet Gy Uw paden

Met heil overladen, -

Uw leven - een voorsmaak des hemels op aard!

3. Bijdrage door Lodewijk Willem Bilderdijk voor Agatha Wilhelmina Bilderdijk, 15 december 1844 (hs. BM G 45, nr. 12)

Als, in dit verblyf van tranen,

't Soms de wysheid Gods gehengt

U een effen pad te banen,

Dat het eind U nader brengt,

Zy dan, lieve Vreemdelinge!

U Gods woord ten pelgrimstaf.

Denk, schoon voorspoed U omringe,

Dat Gy zyt op reis naar 't graf.

En, mogt 't pad soms doornig worden,

Ook, de reistocht duurt niet lang;

Opgevoed voor hoger orden,

Word dit stof van lofgezang,

En belagt Gy de ydelheden

Met de tegenspoed der aard,

Die Uw harte hier beneden

Soms geboeid hield en bezwaard.

Doch... wat Toekomst U moog beiden,

Alles staat in 't naauwst verband,

En strekt om ons op te leiden

Voor het hemelsch vaderland.

Niet, om onzen voet te keeren

By 't bewandelen der baan,

Maar, om steeds op nieuw, te leeren,

In den g'loofsstryd pal te staan;

Jesus heel ons hart te geven.

O, dat zoo bedrieglyk hart,

Waar de uitgangen ten leven

Uit ontspruiten! Hoeveel smart

Kost het ons dat hart te hoeden

Boven wat te hoeden is,

Om de hoop te kunnen voeden

Op des hemels erfenis!

Maar, is ééns den stryd gestreden

En de loopbaan wèl volbracht,

En des levens smart geleden

In Gods heilgenadekracht,

Is 't Geloof dan slechts behoûwen,

O, voor 's Heilands gloriethroon,

Wien we ons veilig toevertrouwen,

Wacht ons het genadeloon.

Laat die hoop de ziel dan sterken,

En, wat lot U zy bereid,

Alles zal HIJ meê doen werken

Tot Uws zielen zaligheid.

4. Wilsbeschikking door Gilles de Meijer (hs. BM G 46)

Aan mijn' innig beminden jongsten Zoon Adriaan, Lodewijk, Rudolph de Meijer, op zijnen achtsten Geboortedag den 23 Januarij 1863. heb ik ondergeteekende - bij hartelijken wensch en bede voor zijn lang en gelukkig leven - de hierbijgevoegde Zilveren Eerepenning met het inschrift van mijn voor- en toenaam en de vermelding van het Jaartal 1805, waarin ik dien bij het Kunstgenootschap Hierdoor tot Hooger te Rotterdam tegen 15 oudere mededingers in de 4de Klasse voor eene teekening naar het pleisterhoofd Adonis behaalde - tot een blijvend aandenken geschonken, als eene belooning voor zijn betoonde vlijt en gemaakte vorderingen in de eerste Schoolwetenschap-

[p. 36]

pen en ter zijner aanmoediging om zich met gelijken ijver en lust verder op de beoefening van alle mogelijke Kunsten en Wetenschappen toeteleggen, ten einde zich ook daardoor, bij een allezins braaf gedrag, tot een nuttig en bruikbaar Lid der menschelijke Maatschappij te vormen; zijnde tevens mijn verlangen dat deze Gedenkpennning in het bezit zal blijven zijner geliefde Moeder - mijne Echtgenoote Agatha Wilhelmina Bilderdijk - tot aan zijne meerderjarigheid, en bij onverhoopt vroeger overlijden van HaarEdele of hij zelve en zijne jongere zuster Agatha Wilhelmina Maria de Meijer, dit gedenkstuk in mijne Familie zal verblijven en alsdan zal behooren aan mijn' oudsten Zoon Doctor W.J. de Meijer of bij vóóroverlijden of ontstentenis van dezen in dat geval aan eenen zijner in ouderdom opvolgende Broeders

van zijnen hem hartelijk liefhebbende vader

G. de Meijer