Bijdragen en Mededelingen betreffende de Geschiedenis der Nederlanden. Deel 86

[p. 151]

[Necrologieën]

In memoriam Prof. Mr. F.F.X. Cerutti 1915-1970

Op 19 november 1970 stierf tengevolge van een noodlottig ongeval bij Arnhem Prof. Mr. F.F.X. Cerutti, in leven hoogleraar in de Nederlandse rechtsgeschiedenis, het agrarisch recht en het sociaal-economisch recht aan de Katholieke Universiteit. Hij werd op 17 november 1915 geboren in Breda en studeerde van 1934 tot 1939 rechten te Nijmegen. Belangstelling voor de geschiedenis van zijn geboortestad en grote begaafdheid toonde hij reeds als tweedejaars met een op eigen archiefonderzoek berustende scriptie over de wording van Breda en het Bredase stadsrecht (1936). In hetzelfde jaar publiceerde hij nog een kleine studie in Taxandria.

Cerutti dacht aan een carrière in het archiefwezen en ging als stagiaire werken bij het Rijksarchief te Den Bosch. Nog in 1939 publiceerde hij in het gedenkboek Niervaart een grondige studie over de geschiedenis van het Niervaartse land, met Breda een van de oudste bezittingen van de Nassau's in de Nederlanden. Voor het Bredase stadsarchief had hij toen al fundamenteel werk gedaan door de reconstructie van de collectie van de zeventiende-eeuwse Bredase stadsgriffier Adr. Havermans, verreweg het belangrijkste fonds voor de kennis van de Bredase geschiedenis en rechtsgeschiedenis, dat in de loop der eeuwen over verschillende archieven verspreid en in wanorde geraakt was. Hiermee was de grondslag gelegd zowel voor een herschrijving der Bredase geschiedenis als voor de uitgaaf der Bredase rechtsbronnen, waar het plan toen al voor gemaakt was.

Hoewel Cerutti in 1940 een maatschappelijke carrière koos in de landbouwwereld, die hem spoedig in een zeer belangrijke en tijdrovende functie bracht, liet hij de geschiedenis niet los. Wat hij in een druk bezet leven als ‘liefhebberij’ tot stand bracht, getuigt van ongelooflijke werkkracht. Na een paar lokaalhistorische artikelen, die men als voorstudies voor het grote werk beschouwen kan, schreef Cerutti in het in 1952 verschenen eerste deel van de Geschiedenis van Breda de drie belangrijkste hoofdstukken over de wording van de stad en haar institutionele geschiedenis in de middeleeuwen, een klassiek stuk geschiedschrijving. In 1956 volgde het eerste deel van de Rechtsbronnen van stad en heerlijkheid van Breda (O.V.R. 3e reeks XVII), een publikatie van bijzonder hoge kwaliteit. Het tweede deel is gelukkig nagenoeg drukklaar, het derde zal hopenlijk ook nog kunnen worden voltooid. Hoezeer Cerutti het Bredase archief door en door kende, blijkt ook uit de rede ‘Stadsarchief en stadsgeschiedenis’, Jaarboek ‘De Oranjeboom’ (1962) eveneens verschenen in: Honderd jaar stadsarchief Breda.

Hield Cerutti zich tot dan vooral met institutionele rechtsgeschiedenis bezig, sedert het midden der zestiger jaren, vooral nadat hem de leeropdracht Nederlandse rechtsgeschiedenis was toevertrouwd, bewerkte hij met dezelfde intensiteit de materiële privaatrechtsgeschiedenis. Archiefonderzoek naar de voorgeschiedenis der codificatie resulteerde in twee meesterlijke studies, een over ‘Het ontwerp-Farjon inzake huur en pacht (1800)’ in de bundel Pacht en grondgebruik (1964) en een over ‘Het ontwerp-van der Linden (1807)’ in de Opstellen over recht en rechtsgeschiedenis die in 1965 aan Prof. Hermesdorf werden aan-

[p. 152]

geboden. Van het verdere werk is voorshands alleen de voordracht gedrukt over ‘De schepenbank in de Brabantse stad en de overdracht en bezwaring van onroerende goederen’ (Varia Historica Brabantica, III, 1969). Naast het algemeen college behandelde Cerutti elk jaar een of twee bijzondere onderwerpen, stuk voor stuk centrale vraagstukken van onze privaatrechtsgeschiedenis. Publikatie in boekvorm van deze tot nu toe alleen op stencil verspreide en door kenners unaniem geroemde studies zal Ceruttis betekenis pas goed doen uitkomen.

Ceruttis bestuurlijke gaven werden ook op historisch gebied uitvoerig benut. Hij was voorzitter van de commissie voor het Brabants Oorkondenboek, lid van de Archiefraad, bestuurslid van de Vereeniging tot uitgaaf der bronnen van het oud-vaderlandsche recht en van het Nederlands Centrum voor Rechtshistorische Documentatie.

Als mens was Cerutti ondanks een schijn van gestrengheid behulpzaam en bescheiden; als historicus was hij geen filosoof of visionair. Hij deed werk dat zijn oorspronkelijkheid dankt aan de superieure kennis en volstrekte toewijding van de auteur. Het zal heel wat generaties en visioenen overleven.

g.c.j.j. van den bergh