Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap. Deel 68

[p. 75]

Bijdragen en Mededelingen

[p. 77]

Afrekening van de Engelse koopman Reginald de Conductu betreffende de onkosten gemaakt voor vervoer en berging van Engelse wol naar en in Dordrecht (1335-1338)
Medegedeeld door Dr N.J.M. Kerling

Toen Eduard III zijn vader Eduard II in 1327 opvolgde, was de positie van zijn rijk allesbehalve gunstig. Gedurende de laatste regeringsjaren van Eduard II was de leiding in handen geweest van gunstelingen, die zich algemeen gehaat gemaakt hadden¹⁾. De verdrijving van deze vorst door zijn echtgenote Koningin Isabella en haar vriend Roger Mortimer maakte weliswaar een einde aan deze ongelukkige periode, maar een feitelijke verbetering van de toestand was niet merkbaar, totdat Eduard III zelf de regering in handen nam.

Ofschoon hij officieel tot koning was uitgeroepen in 1327, moest Eduard, aangezien hij slechts veertien jaren oud was, de regering over laten aan zijn moeder Koningin Isabella en aan Mortimer, die een weinig krachtige politiek voerden tegenover de twee oude vijanden van Engeland: Schotland en Frankrijk. Gebruik makende van de binnenlandse moeilijkheden in Engeland kort voor en na de afzetting van Eduard II, begonnen de Schotten in 1327 opnieuw krijgstochten te organiseren in Noord-Engeland, maar al spoedig knoopten Isabella en Mortimer onderhandelingen aan, die eindigden in het verdrag van Northampton (1328), een voor Engeland zeer vernederende vrede. Niet veel beter was het verdrag van Parijs, een jaar tevoren gesloten met Frankrijk, waarbij de Engelsen moesten erkennen, dat een groot deel van Gascogne voor hen was verloren gegaan²⁾.

Het was daarom geen wonder, dat er verzet kwam tegen de regering van Isabella en Mortimer. De ontevredenen schaarden zich rondom de jonge koning, die zelf maar al te verlangend was,

1) T.F. Tout, The place of the reign of Edward II in English history, 1936, blz. 138 e.v.

2) T.F. Tout, The history of England, from the accession of Henry III to the death of Edward III (1216-1377), 1920, blz. 304, 305, 324.

[p. 78]

de voogdij van zijn moeder te beëindigen. In 1330 kwam het tot een uitbarsting. Mortimer werd gevangen genomen en ter dood veroordeeld, Isabella van het hof verbannen, en de nu zeventienjarige Eduard III kon zijn persoonlijk bewind aanvangen³⁾.

Eduard's eerste verlangen was om tot een betere regeling met Schotland te komen, doch hij realiseerde zich reeds spoedig, dat zijn aandacht in hoofdzaak gericht moest zijn op Frankrijk, vanwaar de Schotten geregeld steun ontvingen voor hun verzet tegen Engeland.

De Franse hulp, verleend aan de Schotten, was echter niet de enige reden waarom de verhouding tussen Engeland en Frankrijk steeds slechter werd na 1330. De strijd om de Engelse bezittingen in Frankrijk, de tegenstrijdige belangen van beide landen in Vlaanderen, - het Franse leen, dat afhankelijk was van de Engelse wol voor zijn lakenindustrie, - en de aanspraken, die Eduard meende te kunnen maken op de Franse troon, brachten de gemoederen zodanig in beweging, dat de oorlog weldra onvermijdelijk was⁴⁾.

Een van de belangrijkste problemen voor de Engelse koning was, hoe zich de nodige gelden te verschaffen, die oorlog voeren mogelijk maakten. Het is volkomen begrijpelijk, dat Eduard, die de belastingen, welke het Parlement hem had toegestaan, onvoldoende achtte⁵⁾, leningen probeerde te sluiten waar daartoe de gelegenheid was⁶⁾. Te dien einde wendde hij zich ook tot de belangrijke kooplieden van zijn tijd. Leningen van buitenlandse kooplieden aan de Engelse Kroon waren geenszins ongewoon, maar in de regeringsperiode van Eduard III waren enkele Engelse kooplieden reeds zo kapitaalkrachtig, dat ook zij een rol begonnen te spelen in de financiële politiek van de koning. Het waren vooral de kooplieden, die handel dreven in Engelse wol - het voornaamste exportproduct van Engeland in deze periode -, die in toenemende mate over voor die tijd belangrijke handelskapitalen beschikten. Het kan ons daarom niet verwonderen, dat Eduard III in zijn financiële nood ook de hulp inriep van de Engelse wolkooplieden.

3) T.F. Tout, The history of England, blz. 308.

4) T.F. Tout, The history of England, blz. 324 e.v.

5) D. Hughes, A study of social and constitutional tendencies in the early years of Edward III, 1915, blz. 12.

6) E.B. Fryde, Materials for the study of Edward's credit operations, 1327-1348, in: Bulletin of the Institute of Historical Research, jrg. 1949, 1950.

[p. 79]

Na langdurige onderhandelingen tussen de koning en zijn Raad enerzijds en de bovengenoemde kooplieden anderzijds, werd tenslotte in Mei 1337 de volgende overeenkomst gesloten. De Engelse kooplieden beloofden de koning een lening te verstrekken van £ 200.000, die zij terug betaald zouden krijgen uit de opbrengst der customs geheven in de Engelse havens. De koning van zijn kant legde in de zomer van 1337 beslag op al de in het land aanwezige wol, een hoeveelheid die geschat werd op 30.000 zakken. De kooplieden kregen opdracht deze wol op te kopen tegen voor ieder graafschap vastgestelde prijzen en zodra dit gebeurd was, zou een vloot naar het vasteland zeilen en de wol brengen naar een bepaalde marktplaats. Dat zou dan de enige plaats zijn, waar buitenlanders Engelse wol konden kopen, en daar deze wol voor velen een onontbeerlijk product was, zou de prijs per zak buitengewoon hoog gesteld kunnen worden. De winst, die ongetwijfeld aanzienlijk zou zijn, zou gelijkelijk verdeeld worden tussen de koning en de kooplieden⁷⁾.

In theorie leek dit een aannemelijke overeenkomst, doch de praktijk leverde onoverkomelijke moeilijkheden op. Als vertegenwoordigers der kooplieden traden op Willem de la Pole en Reginald de Conductu⁸⁾. Zij trachtten de 30.000 zakken wol op te kopen in de verschillende graafschappen in Engeland, doch zij ondervonden grote tegenwerking van de eigenaars, die niet inzagen, waarom zij hun wol moesten verkopen tegen een betrekkelijk lage, vastgestelde prijs, terwijl de kooplieden een grote winst te wachten stond⁹⁾.

Een tweede moeilijkheid was om een geschikte marktplaats te vinden. De Vlaamse steden waren uitgesloten, daar de Vlaamse graaf trouw bleef aan zijn Franse leenheer. Eduard had als tegenzet alle woluitvoer naar Vlaanderen verboden in de hoop dat de daardoor veroorzaakte werkeloosheid in de Vlaamse industrie, de graaf zou dwingen een einde te maken aan de Franse invloed in zijn gewest. Doch in de zomer en herfst van 1337 had dit

7) D. Hughes, A study of social and constitutional tendencies, blz. 29, 30. G. Unwin (ed.), Finance and trade under Edward III, 1918, blz. 144, 190.

8) D. Hughes, A study of social and constitutional tendencies, blz. 29.

9) Een lijst van de hoeveelheid wol, die werd geleverd door elk graafschap en van de hoeveelheid, die verwacht werd, is bewaard in de Public Record Office te Londen (E 358/10 file 1, 2, 3 en E 358/11). Het verschil tussen beide hoeveelheden is in de meeste gevallen aanzienlijk, b.v. van Yorkshire werden verlangd 6000 zakken, geleverd werden 365 zakken.

[p. 80]

streven van de Engelse koning nog geen zichtbaar succes geboekt. Anders stond het met Holland, Zeeland en Brabant. Willem III, graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen en schoonvader van Eduard III, was niet ongeneigd de Engelse gezanten een gewillig oor te lenen, en ofschoon zijn zoon, die hem in 1337 opvolgde, minder geïnteresseerd was in politieke kwesties dan zijn vader, was er voorlopig toch weinig kans, dat de Franse koning invloed van enige betekenis in deze gebieden zou krijgen¹⁰⁾. Met Brabant had Eduard in Juli 1337 een verdrag gesloten, en sindsdien waren de markten in dit hertogdom, zo gunstig gelegen voor de internationale handel in de Middeleeuwen, voor de Engelse kooplieden toegankelijk¹¹⁾. Het is daarom zeer waarschijnlijk, dat Brabants marktplaats Antwerpen de aanvankelijke bestemming der wol was en niet een van de havensteden in Holland of Zeeland, daar deze in het begin der 14de eeuw nog geen grote rol speelden in de handel met Engeland¹²⁾.

De vloot met slechts een gedeelte der 30.000 zakken aan boord, was echter lange tijd opgehouden, eensdeels door de tegenwerking, die Willem de la Pole en Reginald de Conductu ondervonden bij het opkopen der wol, anderzijds door de activiteit der Franse vloot in het Kanaal¹³⁾. Toen de wolvloot eindelijk uitzeilde (Nov. 1337), werd de tocht naar Antwerpen waarschijnlijk te gevaarlijk geacht door de nabijheid der Franse vloot. Een gedeelte van de Engelse schepen bereikte Cadzand, doch zeilde vandaar veiligheidshalve naar het noorden, een ander gedeelte volgde gedurende de hele overtocht een noordelijker koers. De wol werd tenslotte gelost in Dordrecht, terwijl een klein gedeelte naar Middelburg werd gebracht¹⁴⁾, de twee belangrijkste handelssteden in het bevriende gebied van de graaf van Holland, Zeeland en Henegouwen. In totaal werd een hoeveelheid van 11.497¼ zakken 2 nagel¹⁵⁾ 1 pond wol gelost¹⁶⁾. Men was dus nog ver van de beloofde 30.000 zakken.

10) T.F. Tout, The history of England, blz. 331, 332.

11) J. de Sturler, Les relations politiques et les échanges commerciaux entre le Duché de Brabant et l'Angleterre au Moyen Age, 1936, blz. 332. J. de Sturler, Le passage des marchandises en transit par la Duché de Brabant aux xiii et xiv siècles, in: Extrait des Annales du xxx congrès de la Fédération archéologique et historique de Belgique, Bruxelles, 1936.

12) J. de Sturler, Les relations politiques, blz. 391.

13) G. Unwin (ed.), Finance and trade under Edward III, blz. 146.

14) J. de Sturler, Les relations politiques, blz. 392.

15) In de 14de eeuw een nagel was een hoeveelheid van 7 pond, zie: L.F. Salzman English trade in the Middle Ages, 1931, blz. 61.

16) Dit bedrag wordt vermeld in de afrekening van Willem de la Pole en Reginald de Conductu, bewaard in de Public Record Office te London (E 358/10 file 28).

[p. 81]

Doch zelfs deze betrekkelijk geringe hoeveelheid werd niet onmiddellijk verkocht. Het is niet geheel duidelijk, wat de reden daarvan was. De Engelse kooplieden zelf voerden aan, dat de wol in zeer slechte staat was - een gevolg van de tegenwerking in Engeland, waar o.a. stenen en rommel in de zakken gedaan waren -, dat zij in een hun volkomen vreemd gebied waren, waar zij geen connecties hadden¹⁷⁾, en dat er geen kopers kwamen, nu Vlaanderen gesloten was voor de Engelse wol¹⁸⁾. Ofschoon al deze verontschuldigingen op zichzelf waarschijnlijk juist waren, werd er geen verklaring gegeven, waarom b.v. de Duitse kooplieden geen wol kochten. De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat de Engelsen hoopten door te wachten de prijs zo op te drijven, dat zij een ongekend hoge winst zouden krijgen.

Hoe het ook zij, Eduard's geduld raakte langzamerhand uitgeput. De toestand in Vlaanderen scheen bovendien tengevolge van het optreden van Jacob van Artevelde ten gunste van Engeland te veranderen en hierdoor bemoedigd besloot Eduard op 6 Mei 1338 de betrekkingen met Frankrijk te verbreken. Geld moest er echter zijn, maar de helft van de winst, die gemaakt zou worden van de verkoop der wol, liet nog steeds op zich wachten. Ten einde raad gaf de koning, op 8 Mei 1338, bevel aan Willem de la Pole en Reginald de Conductu om in zijn naam beslag te leggen op al de wol in Dordrecht en in Middelburg¹⁹⁾. De kooplieden ontvingen als vergoeding voor de ruim 11.000 in beslag genomen zakken, een bedrag van £ 20.983 9s of nog geen £ 2 per zak, en voor een waarde van £ 65.000 aan schuldbrieven, die echter op zeer lange termijn, en soms in het geheel niet, werden afbetaald²⁰⁾.

Wanneer men in aanmerking neemt, dat de gemiddelde inkoopsprijs per zak ongeveer £ 5 was, dan kan men zich voorstellen, dat de handeling van de koning een alles behalve gunstig

17) De Engelse wolkooplieden en de gezanten van de koning hielden een bijeenkomst te Geertruidenberg in Dec. 1337. De kooplieden voerden aan ‘qils sunt en estrunge paiis ou ils ne poyent nene savent faire...... commerce’ en zij verzochten ‘de leur faire plus grante curteseye que as autres’. (Public Record Office, London, Chancery Miscellanea, C 47 bundle 32 No. 18 dorso).

18) D. Hughes, A study of social and constitutional tendencies, blz. 32.

19) S.B. Terry, The financing of the Hundred Years' war 1337-1360, 1914, blz. 20.

20) G. Unwin (ed.), Finance and trade under Edward III, blz. 195, 196.

[p. 82]

onthaal vond. Eduard had echter geen andere keuze en de kooplieden van hun zijde hadden stellig de in Mei 1337 met de koning gesloten overeenkomst geschonden.

Daar de contrôle der gehele transactie van in- en verkoop der wol thans bij de koning berustte, werden de afrekeningen van Willem de la Pole en Reginald de Conductu gecontroleerd in de Exchequer. De hier gepubliceerde rekeningen werden gemaakt door Reginald de Conductu en zijn bewaard in het archief van de Exchequer in de Public Record Office te Londen. Zij geven een zeer gedetailleerd overzicht van de onkosten, die gemaakt werden bij de inkoop, de berging, zowel als voor het transport der wol. We worden uitvoerig ingelicht over de vele knoeierijen met dit product in Engeland en de extra onkosten, veroorzaakt door de dreigende oorlog tussen Engeland en Frankrijk, b.v. voor het huren van soldaten. Tevens krijgen we een indruk van de prijzen der pakhuizen, van het salaris betaald aan jongens, die tot taak hadden de wol, die blijkbaar nat was geworden gedurende de reis, te drogen, en van de behandeling, die de wol moest ondergaan om bederf door vochtigheid te voorkomen. Vooral het laatste gedeelte der rekening is daarom van ongemeen belang voor Nederlandse historici.

Het is moeilijk om te beslissen of het hier gebruikte handschrift een afschrift is of een origineel, daar handtekening zowel als zegel ontbreken. De mogelijkheid is niet uitgesloten, dat de rekening werd vervaardigd in de Exchequer, doch aan de hand van aantekeningen van Reginald de Conductu.

Ten behoeve van de lezer werd enige interpunctie aangebracht in de hier volgende uitgave en tevens werd voor elke post van deze rekening een nieuwe regel gebruikt, ook daar waar dit niet in het handschrift het geval is.

Overzicht van de onkosten gemaakt door Reginald de Conductu voor het vervoer van wol naar Dordrecht en voor de berging van dat product in die stad. (1335-1338).

Expense facte circa lanas Reginaldi de Conductu in Anglia emptas annis 9 et 10²¹⁾ et postea ad opus domini Regis apud Dordreyght anno 11²²⁾ missas et liberatas, videlicet:

21) Het negende regeringsjaar van Eduard III: 25 Jan. 1335-24 Jan. 1336. Het tiende regeringsjaar: 25 Jan. 1336-24 Jan. 1337.

22) Het elfde regeringsjaar van Eduard III: 25 Jan. 1337-24 Jan. 1338.

[p. 83]

pro canabo empto ad 32^23) sarpillarios pro 32 saccis lanarum in comitatibus Herefordie et Salopescire^24)	4 li.
Item pro paccaccione dictarum lanarum ubi empte fuerunt		10s	8d
Item pro domibus^a) ibidem locatis in quibus dicte lane collecte fuerunt		20s
Item in salariis diversorum hominum qui dictas lanas colligerunt ex convencione per saccum 3s	4 li.	16s
Item in diversis expensis ut in certibus equis et aliis mercenariis circa colleccionem dictarum lanarum		64s
Item in cariagio dictarum lanarum usque Londoniam cum wakagio^25) et beveragio^26)	16 li.
Item pro quadam domo apud Londoniam locata pro dictis lanis operandis et repactandis		33s	4d
Item pro dictis lanis de novo volvendis operandis		64s
Item pro novo canabo empto ad sarpillarios fractos emendandos		16s	6d
Item in perdicione dictorum 32 saccorum super reperacionem et mundacionem earundem ut in pulverare^27) et clakkare^28) de predictis 32 saccis enementibus, videlicet de 22 saccis de Herefordia 22 clavi^29) precii		66s
et pro 10 saccis de Salopescira 10 clavi precii		24s	2d
Item pro paccacione dictorum 32 saccorum in 27 sarpillariis		13s	6d
Item pro hospitatione dictarum lanarum per 60 septimas		67s	6d
Item pro portagio dictarum lanarum usque ad naves		4s	6d

23) Getallen zijn in het hs. aangegeven met Romeinse cijfers.

24) Shropshire.

a) In hs.: domubus.

25) Dit woord is onbekend. Het is mogelijk, dat het verband houdt met het Engelse woord ‘wake’, dat nachtwake betekent. Hier is vermoedelijk bedoeld: voor het bewaken van de wol gedurende de nacht.

26) Drinkgeld, zie: Medieval Latin Word-List from British and Irish sources, by J.H. Baxter and Ch. Johnson, 1947, blz. 46.

27) Fijn maken, vgl. pulvis: stof.

28) Het verwijderen van vuil, zie: Medieval Latin Word-List, blz. 81.

29) Nagel, zie: inleiding.

[p. 84]

Item pro tronagio^30) et kayagio^31)		2s	3d
Item pro stowagio^32) et levagio^33) in navibus nectandis et exeundis		4s	6d
Item pro frettagio earundem usque Dordreyght	5 li.	8s
Item pro lodmanagio^34) usque Orewell^35) et illuc usque Lescluse^36), Middelboruh et Dordreyght		18s
Item pro hominibus ad arma ad dictas lanas conducendas	4 li.		12d
Item pro batellagio^37) a nave usque terram apud Dordreyght		4s	6d
Item pro dictis lanis super terram ponendis et in domibus^a) hospitandis		6s	9d
Item pro novo canabo empto ad 15 sarpillarios putridos et fractos de novo faciendos et ad alios sarpillarios claccandos^b)		37s	6d
Item in carbonibus et terricidiis^38)^c) ad lanas siccandas		8s
Item pro reperacione operacione dictorum 15 sarpillariorum		67s	6d
Item pro quadam domo locata ad dictas lanas hospitandas usque Regi liberate fuerunt	4 li.	16s
Item pro stramine sub lanis ponendo		8s
Item pro cariagio usque domum ponderis		2s	3d
Item solute et collecte per manus 30 mercatorum per assensum omnium mercatorum pro eorum negociis ibidem sequendis et expediendis, prout mos est inter mercatores ubi stapula lanarum moratur, per saccum 13d		29s	3d
Item pro expensis Willelmi de Heppeworthe^39)

30) Een betaling voor het wegen der goederen, zie: N.S.B. Gras, The early English customs system, 1918, blz. 763.

31) Kade-geld, zie: Medieval Latin Word-List, blz. 57.

32) Het laden, zie: Medieval Latin Word-List blz. 402.

33) Speciaal uitvoerrecht geheven in Londen, zie: N.S.B. Gras, The early English customs system, blz. 516 e.v.

34) Het loodsen, zie Medieval Latin Word-List, blz. 250.

35) Orwell in Suffolk.

36) Sluis in het tegenwoordige Zeeuws-Vlaanderen.

37) Boot-huur, zie: Medieval Latin Word-List, blz. 43.

a) In hs.: domubus.

b) In hs.: cliccandos.

38) Turf, zie: Medieval Latin Word-List, blz. 427.

c) In hs.: turicidiis.

39) Over deze figuur is niets naders bekend.

[p. 85]

pro omnibus sibi mercenariis pro 10 mensibus, videlicet a primo die mensis Augusti anno 11 usque primum diem mensis Maii anno 12^40), circa dictas lanas custodiendas existentis et laborantis	4 li.		12d
Expense facte circa 50 saccos lanarum emptos in comitatibus Gloueceastrie et Wirecestrescire^41).
Item in canabo empto pro dictis lanis paccandis	6 li.	5s
Item pro paccacione earundem		16s	8d
Item pro diversis domibus^a) in dictis comitatibus locatis, in quibus dicte lane collecte fuerunt		40s
Item in salariis collectorum earundem lanarum per saccum 3s	7 li.	10s
Item in diversis expensis circa colleccionem earundem	5 li.
Item pro cariagio earundem usque Londoniam per saccum 7s 6d	18 li.	15s
Item pro quadam domo apud Londoniam locata, in qua dicte lane operate fuerunt		33s	4d
Item pro dictis lanis de novo volvendis reperandis et operandis	5 li.
Item in perdicione 50 clavorum in predictis lanis amissorum pro pulverare et clakkare de predictis 50 saccis enementibus, precii cuilibet clavo 2s 5d	6 li.		10d
Item pro paccacione dictorum 50 saccorum in 34 sarpillariis positorum		17s
Item pro novo canabo pro sarpillariis fractis emendandis		10s
Item pro hospitatione dictorum 34 sarpillariorum lanarum per 60 septimas, per septimam pro ob.	4 li.	5s
Item pro portagio ad naves		5s	8d
Item pro tronagio^b) et kayagio		2s	10d
Item pro stowagio et levagio in navibus		5s	8d

40) 1 Aug. 1337 tot 1 Mei 1338.

41) Worcestershire, zie: The Record Interpreter, a collection of abbreviations, Latin words and names used in English historical manuscripts and records, compiled by Ch.T. Martin, 1910, blz. 421.

a) In hs.: domubus.

b) In hs.: tonagio.

[p. 86]

Item pro frettagio usque Dordreyght per sarpillarium 4s	6 li.	16s
Item pro lodmanagio ut supra per saccum 8d		19s	10d
Item pro hominibus ad arma ad lanam conducendam per saccum 4s		102s
Item pro batellagio usque terram apud Dordreyght		5s	6d
Item pro dictis lanis super terram ponendis et hospitandis		8s	6d
Item pro novo canabo empto ad 20 sarpillarios de novo faciendos, quia veteres putridos erant et ad alios sarpillarios fractos claccandos^a) et emendandos		60s
Item in carbonibus et terricidiis^b) ad dictas lanas siccandas		10s
Item in stipendio diversorum garcionum ad dictas lanas custodiendas vertendas et siccandas		6s	8d
Item pro dictis 20 saccis de novo volvendis operandis et paccandis per sarpillarium 4s 6d	4 li.	10s
Item pro quadam domo locata ad dictas lanas hospitandas donec Regi liberate fuerunt per sarpillarium 3s	5 li.	2s
Item pro stramine sub dictis lanis ponendo		8s	6d
Item pro cariagio ad domus ponderis		2s	10d
Item per sarpillarium 13d collecte per manus 30 mercatorum per assensum omnium mercatorum pro eorum negociis ibidem sequendis, prout mos est inter mercatores, ubi stapula lanarum moratur		36s	10d
Item in expensis Willelmi de Heppeworthe ultra dictas lanas per 10 menses in partibus Anglie et Francie existentis per sarpillarium 3s.		102s
Expense facte circa 6 saccos emptos in comitatu Hertfordie.
Item in expensis circa colleccionem earundem		12s
Item pro canabo empto ad 6 sarpillarios		15s
Item pro paccacione		2s
Item pro dictis lanis de novo reperandis et volvendis		15s
Item pro cariagio usque Londoniam		15s

a) In hs.: cliccandos.

b) In hs.: turicidiis.

[p. 87]

Item in stipendio emptorum	18s
Item in perdicione pro mundacione et clakk'^42) dictorum 6 saccorum 6 clavorum precii clavi 23d unde summa	11s	6d
Item pro paccacione dictorum 6 saccorum in 5 sarpillariis paccatorum	2s	6d
Item pro hospitatione dictorum 5 sarpillariorum per 60 septimas	12s	6d
Item pro cariagio usque ad naves		10d
Item pro tronagio^a) et kayagio		5d
Item pro stowagio et levagio		10d
Item pro frettagio	20s
Item pro lodmanagio	3s	4d
Item pro homibus ad arma ad dictas 〈lanas〉 conducendas per sarpillarium 3s	15s
Item pro discarcacione et hospitatione apud Dordreght	2s	1d
Item pro locacione domorum	15s
Item pro saccacione^43) stramine et cariacione ad domum ponderis		15d
Item collecte per assensum mercatorum ut supra, videlicet 13d per sarpillarium	5s	5d
Item in expensis Willelmi de Heppeworthe per tempus ut supra, videlicet per sarpillarium 3s	15s

London, Public Record Office: Exchequer Various Accounts E 101, bundel 457, No. 7.

42) Het zelfstandig naamwoord van clakkare, dat hier waarschijnlijk bedoeld is, is onbekend.

a) In hs.: tonagio.

43) Een zelfstandig naamwoord gevormd van saccare: wol pakken in een zak, zie: Medieval Latin Word-List, blz. 368. De vorm van dit zelfstandig naamwoord is onbekend.