Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap. Deel 68

[p. 3]

In memoriam Mr A. le Cosquino de Bussy

Niet zonder aarzeling heb ik de opdracht aanvaard om te herdenken, wat Arthur de Bussy voor het Historisch Genootschap betekend heeft. Past een ophalen van zijn verdiensten wel bij zijn nederige bescheidenheid, die wars van alle ophef was? De begrafenis in alle stilte leek meer in overeenstemming met de Christelijke deemoed van deze Doper. Informatie bij zijn naaste betrekkingen bracht zekerheid, dat een herdenking niet als strijdig met zijn geest gevoeld werd en dat het op prijs gesteld zou worden, indien ik, die er roem op draag, tot zijn beste vrienden behoord te hebben, mij ermee wilde belasten. Daarmee verdween de schroom voor wat een ereplicht werd.

De werkzaamheid van De Bussy ten bate van ons Genootschap heeft minder opvallende sporen nagelaten dan zijn lidmaatschap van ruim veertig jaren, waarvan vijfendertig ook zitting in het Bestuur meebrachten, zou doen veronderstellen. Op 1 Januari 1912 komt De Bussy's naam voor het eerst in de ledenlijst voor. In 1917 werd hij eerste bibliothecaris, een functie die hij in 1927 neerlegde, toen hij Utrecht verliet om archivaris van Amsterdam te worden. In het laatste jaar van zijn verblijf te Utrecht leverde hij de enige publicatie, waarmee hij de genootschappelijke werken verrijkt heeft, toen hij samen met zijn Rotterdamse ambtgenoot E. Wiersum in deel 48 der Bijdragen en Mededelingen Visitatie-verslagen van de Johanniter-kloosters in Nederland uitgaf. Zijn bedrijvigheid als wetenschappelijk publicist liet hij vooral ten goede komen aan de Vereniging voor de Oudvaderlandse Rechtsbronnen, waarvan hij in zijn Utrechtse jaren penningmeester en secretaris was. Onder de overkoepelende leiding van S. Muller Fz., van beide zusterverenigingen voorzitter, kon zo'n cumulatie gemakkelijk tot stand komen en zij bleef bestaan, ook toen de heersersfiguur van Muller, door De Bussy levenslang als zijn grote leermeester vereerd, weggevallen was. De Bussy's optreden in het Bestuur droeg van stonde af het stempel van zijn persoonlijkheid: bescheiden, oorspronkelijk en ad rem. Het verslag over het dienstjaar 1927 beschrijft zijn tienjarige werkzaamheid in het Utrechtse Bestuur aldus: ‘Niet dikwijls voerde hij in onze vergaderingen het woord, maar als hij het deed, had hij steeds iets te zeggen, dat het overwegen

[p. 4]

waard was of door geestige inkleding de aandacht trok’. Het behoeft dan ook niet te verbazen, dat binnen het jaar na zijn afscheid een middel gezocht en gevonden werd om De Bussy blijvend in het Bestuur terug te brengen, door hem onder de buitenleden een plaats aan te bieden, die hij tot zijn dood vervuld heeft. Zelfs toen zijn gezondheid begon te wankelen, heeft hij, zo al ooit, dan toch uiterst zelden ontbroken op de vergaderingen, waarin de buitenleden worden verwacht. Hoe vaak hebben daar zijn medebestuurderen mogen genieten van vonken van zijn scherpe en originele geest! Het mag nu wel verklapt worden, dat de amusante menu's in antieke vorm, die de diners opvrolijkten, door het Bestuur aangeboden in 1926 bij Bannier's zilveren jubileum, in 1935 bij het aftreden van Kernkamp, uit zijn welversneden pen gevloeid zijn.

Zijn sprankelende geest, erfenis van zijn Franse voorouders, was weleens voor wie hem niet dieper kenden, een beletsel om De Bussy te zien zoals hij werkelijk was. De Bussy was voor sommigen nu eenmaal de geestigheden-zegger, die men kon verdenken, dat voor een bonmot niets hem heilig was; zoals zijn geciseleerde stijl, gevoegd bij zijn tekenend handschrift, kon schijnen naar de lamp te rieken. Daarmee miskende men hem stellig. Aan hem was niets onecht, zelfs niet als hij een artistiek effect bejoeg. Leidsnoer van zijn leven was zijn diepgeworteld geloof. Het Evangelie-woord van geest en waarheid had zijn lijfspreuk kunnen zijn. Maar niet ieder herkende gemakkelijk in hem de gelovige. Hij droeg zijn Christendom niet ten toon, het bleek uit zijn leven. Het bracht zijn scherpe geest tot mildheid van oordeel, vervulde zijn oprechtheid met mededogen, verzachtte zijn afkeuring tot ironie, wanneer hij anderen dingen zag doen, waarvoor zijn braafheid - in de meest verheven zin op te vatten! - hemzelf behoedde. Dat maakte hem ook zo'n hoogst aangename medewerker in ons Bestuur. Meer nog dan zijn onderhoudende conversatie, want dieper, werkte daar ongemerkt zijn levensopvatting, waarvan de oprechtheid zich in de dagelijkse omgang transponeerde tot een door-en-door fatsoenlijke gedragslijn. Hij was uiterst behoedzaam in zijn oordeel over zijn medemensen. Toen hij eens in een studie de hoofdfiguur van zijn verhaal van iets lelijks had beticht en door anderen overtuigd werd, dat hij zijn bron onjuist geïnterpreteerd had, was hij daar dagenlang verdrietig over, niet omdat hij op een historische fout betrapt was, maar omdat hij een kind Gods - na vijfhonderd jaar! - onrecht gedaan had.

[p. 5]

‘Ons opgewekt en trouw medelid’ noemt het boven geciteerde jaarverslag hem. Het tekent in die paar woorden de doopsgezinde, het tekent onze vriend ten voeten uit. Laten wij, nu hij van ons heengegaan is, ons spiegelen aan de berusting, waartoe op zijn ellendig ziekbed zijn opgewektheid zich moduleerde, en zijn beeld trouw in ons bewaren.

D.Th.E.