Bijdragen en Mededelingen van het Historisch Genootschap. Deel 67

[p. 1]

Onuitgegeven oorkonden betreffende de Noordnederlandse geschiedenis (1109-1249)
Medegedeeld door A.C.F. Koch

De hier uitgegeven of vermelde een en dertig oorkonden zijn slechts bedoeld als een supplement uit Vlaamse en Noord-Franse archieven bij sedert de eerste wereldoorlog in Nederland verschenen oorkondenboeken. Andere gewesten dan Holland en Zeeland (vóór 1168) en het Sticht Utrecht (vóór 1249) komen hier dus niet in aanmerking.

De nummers I en IV kunnen worden beschouwd als een aanvulling op het eerste deel van het Oorkondenboek van het Sticht Utrecht van S. Muller Fz. en A.C. Bouman¹⁾, terwijl nummer II behoort bij de eerste aflevering van het nieuwe Oorkondenboek van Holland en Zeeland tot het einde van het Hollandsche Huis, bezorgd door H. Obreen²⁾. Nummer III vindt men reeds in die twee verzamelingen uitgegeven, evenwel niet naar het origineel, waaruit hier vooral de geographische namen zijn gelicht.

De titel, aan deze naoogst meegegeven, dekt de lading niet volkomen. Behalve de zo juist genoemde oorkonde (no. III), werden nog vier andere oorkonden (nos. I, II, IV en XXVI) reeds eerder in het licht gegeven. Deze laatste bleven echter, evenals de nummers XI, XV, XVIII en XXXI, waarvan sedert 1930 regesten bestonden, in het Noorden onbekend. Bij no. XX, waarvan de datering nieuw is, vindt men hier alleen een regest. De overige een en twintig oorkonden, alle passend binnen het kader van het tweede deel van het Oorkondenboek van het Sticht Utrecht, door K. Heeringa bezorgd³⁾, waren, ten tijde van deze uitgave, nog door geen enkele publicatie bekend.

Weglatingen door de uitgever uit de tekst worden door streepjes aangegeven.

1) Utrecht, 1920.

2) 's Gravenhage, 1937.

3) 's Gravenhage, 1940.

[p. 2]

Tijdens het opsporen van de originelen, afschriften en vertalingen van de hierna afgedrukte oorkonden vond ik bij de beheerders van de archieven steeds de grootste bereidwilligheid. Mijn dank gaat uit naar de E.E.H.H. Kanunnik J. De Keyzer, archivaris van het archief van de kathedraal en van het archief van het bisdom te Gent, J. Heyrman, rector van het klooster der Paters Jezuïeten te Drongen, J. Vervenne, pastoor van Sinte Walburga te Veurne en J. Walters, die mij toegang verschafte tot de archieven van de Toevlucht van Maria te Gent. Ook hebben de heren Dr J. Denys, conservator bij het Rijksarchief te Gent en Dr H. Nowé, conservator bij het Stadsarchief aldaar, alsmede de heren G. Besnier, conservator bij het archief van het departement Pas-de-Calais te Arras, en Piétresson de Saint-Aubin, conservator bij het departementaal archief te Rijsel, recht op mijn speciale erkentelijkheid.

A.C.F.K.

[p. 3]

I. 1109, Oct. 28, Lateraan. - Paus Paschalis II bevestigt de abdij van O.L.V. te La Capelle in haar bezittingen, waaronder het domein Willa in het bisdom Utrecht.

A. Origineel: niet voorhanden.
Uitgegeven: a) A. Desplanque, Recherches sur l'abbaye de La Capelle en Calaisis, in Annales du Comité flamand de France, deel 9, 1867, blz. 367-369 (naar A); b) J. Ramackers, Papsturkunden in Frankreich, Neue Folge, 3. Band, Artois, in de Abhandlungen der Gesellschaft der Wissenschaften zu Göttingen, Philologisch-Historische Klasse, Dritte Folge, no. 23, Göttingen, 1940, blz. 47-49, no. 11 (naar a).

Paschalis episcopus, servus servorum Dei, dilecto filio Ravangero, abbati de Capella sanctae Mariae¹⁾, ejusque successoribus regulariter^a) substituendis in perpetuum. ---

--- in episcopatu Trajectensi villam, quae Willa²⁾ dicitur, cum toto districtu et pischariis ejus; unde ne aliqua aecclesiae tuae fieri possit injuria, episcopis Trajectensibus hujus sanctae sedis auctoritate precipimus, ut vobis in auxilium semper sint et patrocinium. ---

--- Datum^b) Laterani per^c) manum Johannis sanctae Romanae aecclesiae diaconi cardinalis et bibliothecarii, V Kal. Novembris, indictione III, incarnationis Dominice anno M^oC^oX^o3), pontificatus autem domini Paschalis secundi papae anno X^o.

1) La Capelle, Frankrijk, dep. Pas-de-Calais, arr. en cant. Calais, gem. les Attaques.

a) regimini a. Ik behoud zoveel mogelijk de spelling van a, vooral om de zeldzaamheid van deze uitgave, die de enige is naar het origineel, ook omdat de spelling niet fundamenteel afwijkt van de ongetwijfeld betere reconstructie van b.

2) Vermoedelijk Wel onder Ammerzoden (prov. Gelderland).

b) Dat. b.

c) sub a.

3) Voor de datering zie J. Ramackers, op. cit., blz. 47.

II. 1123, Veurne. - Diederik VI, graaf van Holland, onder de getuigen in een oorkonde, waarbij Karel de Goede, graaf van Vlaanderen, het kapittel van Veurne begiftigt.

A. Origineel: niet voorhanden.
B.-C. Afschriften: B. (midden 16e e.) door Ph. Deparent,

[p. 4]

kanunnik en scholaster van het kapittel te Veurne (niet voorhanden); C. (2e helft 17e e.) Veurne, Archief Sint-Walburgiskerk, Liber privilegiorum, fundationum, jurium et appoinctamentorum ecclesiae collegiatae Sanctae Walburgis in oppido Furnensi, fol. 3-4, door J.B. Merlebecq, kanunnik te Veurne (naar B).
Uitgegeven: a) C. C{arton} en F. V{an de Putte}, La collégiale de Sainte-Walburge à Furnes, in de Annales de la Société d'Emulation de Bruges, 2e reeks, dl. XII, 1862-63, blz. 99-101 (naar C); b) F. Vercauteren, Actes des comtes de Flandre (1071-1128), in de Koninklijke Commissie voor Geschiedenis, Verzameling van de akten van de Belgische vorsten, Brussel, 1938, blz. 260-262, no. 114 (naar a).
Regest: A. Wauters, Table chronologique des chartes et diplômes concernant l'histoire de la Belgique, dl. II, Brussel, 1868, blz. 122.

In nomine sanctae et individuae Trinitatis, quia de bonis exempla sumenda ab omnibus recte sapientibus predicatur, propterea ego Carolus, licet indignus, divina clementia Flandrensium comes ---

--- nomina quoque tam clericorum quam et primatum¹⁾ terrae nostrae in testimonium et confirmationem eius subscribi. ---

Ex laïcis: Theodoricus comes de Houdtland^a)2), Florencius

1) Ook hieruit zou men kunnen afleiden dat de graaf van Holland reeds op dit tijdstip Zeeland in leen hield van de graaf van Vlaanderen (hierover: I.H. Gosses, De rechterlijke organisatie van Zeeland in de Middeleeuwen, Groningen en Den Haag, 1917, blz. 14-15 en C. Verlinden, Robert Ier le Frison, comte de Flandre, in de Werken uitgegeven door de Faculteit der Wijsbegeerte en Letteren van de Universiteit te Gent, 72e afl., Antwerpen, Parijs en 's Gravenhage, 1935, blz. 106).

a) Hondtland C.

2) Wanneer men, misschien mede in verband met H. Obreen, Oorkondenboek, blz. 56, no. 111, de mededeling der Annales Egmundenses sub anno 1121 (O. Oppermann, Fontes Egmundenses, in de Werken uitgegeven door het Historisch Genootschap, 3e s., no. 61, Utrecht, 1933: Petronilla --- tres habens filios pusillos) althans voor de oudste zoon Dirk (VI) cum grano salis opvat, kan dit verblijf van de graaf van Holland in Vlaanderen wellicht in verband staan met de leenhulde die de jonge Dirk na de dood van zijn vader aan Karel de Goede moest doen voor het leen Zeeland.
De identificaties door C. Carton en F. Van de Putte (op. cit., blz. 101, n. 1) en naar deze F. Vercauteren (op cit., blz. 342 en 373) zijn misleidend.

[p. 5]

castellanus Furnensis¹⁾, Leccro judex²⁾, Herebatus ex Wulfrighem³⁾, Idesbardus ex Graff⁴⁾, Walterus ex Loa⁵⁾, Riquardus filius Scloquis^a), Eranbaldus frater eius, Hugo Balsting alius frater eius, Philippus Gerbodonis, Lambertus filius Bereimoldi^b), Volcramus Punget, Arlabaldus ex Wulpen⁶⁾, Henricus frater eius, Alnoch filius Alnogh, Liddo ex Odenkerca⁷⁾, Erpin stabularius, Eggrifidus Foggis^c).

Acta sunt hec in ecclesia Furnensi, publice, anno ab incarnatione Domini M^oC^oXXIII^o, indictione X^ad), regnante rege Francorum Ludovico, presidente^e) comite Flandrensium Carolo, presulante^e) venerabili Morinorum episcopo Joanne.

1) Burggraaf van Veurne, vermeld tussen 1105 en 1123 (F. Vercauteren, Etude sur les châtelains comtaux de Flandre du XIe au début du XIIIe siècle, in de Etudes dédiées à la mémoire de Henri Pirenne par ses anciens élèves, Brussel, 1937, blz. 445).

2) Schepen van Veurneambacht.

3) Wulveringem in Veurneambacht.

4) Idesbaldus van der Gracht; vermoedelijk te identificeren met Idesbald de derde abt van Ter Duinen (1155-1167; cfr. J. De Cuyper, Idesbald van der Gracht, in ‘Heiligen van onzen stam’, Brugge en Brussel, 1946, blz. 63-73).

5) Loo in Veurneambacht.

a) Lees Folquini (zie F. Vercauteren, op. cit., blz. 225, no. 98).

b) Waarschijnlijk Berenuoldi.

6) Wulpen in Veurneambacht. F. Vercauteren identificeert ten onrechte met Wulpen in Zeeuws-Vlaanderen. (Actes, blz. 378).

7) Adinkerke in Veurneambacht in plaats van Vieille-Eglise (ib., blz. 374).

c) of Foravot (F. Vercauteren, ibidem).

d) Lees I^a.

e) eerste e gecedilleerd.

e) eerste e gecedilleerd.

III. 1159, Juni 28, Anagni. - Paus Adriaan IV bevestigt de Utrechtse kerk in haar voorrechten en neemt haar onder bescherming van de H. Stoel.

A. Origineel: Rijsel, Archives départementales du Nord, serie B (Rekenkamer), 1451, no. 77. Perkament (hoog 725 mm, plooi

[p. 6]

23 mm, breed 550 mm) met aan zijde de loden bul. De dorsale notities werpen geen licht op de geschiedenis van dit charter. B.-D. Afschriften: B. (16e e.) Ibidem, B. 1585 (4me Cartulaire de Hainaut), fol. 112 vo., no. 155; C. (1561) Brussel, Algemeen Rijksarchief, verzameling verschillende handschriften, no. 12 (Cartulaire de Hollande), fol. 217 vo.; D. (begin 18e e.). 's Gravenhage, Algemeen Rijksarchief, Hollandse Leenkamer, register ‘Copies tirées d'un régistre qui regardent les chartes des comtes de Hollande et de Zélande et la seigneurie de Frise’, blz. 237.
Uitgegeven: a) F. van Mieris, Groot charterboek der graven van Holland, Zeeland en heeren van Vriesland, dl. I, Leiden, 1753, blz. 107 (naar afschriften); b) G.F. thoe Schwartzenberg, Groot placcaet- en charterboek van Vriesland, dl. I, Leeuwarden, 1768, blz. 77-78 (naar a); c) L.Ph.C. van den Bergh, Oorkondenboek van Holland en Zeeland, dl. I, Amsterdam, 1866, blz. 88-89, no. 139 (naar a, B en D); d) Oorkondenboek van Groningen en Drenthe, dl. I, Groningen, 1896, blz. 24, no. 33 (fragment); e) S. Muller Fz. en A.C. Bouman, Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301, dl. I, Utrecht, 1920, blz. 382-383, no. 426 (naar D); f) H. Obreen, Oorkondenboek van Holland en Zeeland, 1e afl., 1937, blz. 85-86, no. 171 (fragment naar B, C en D).
Regesten: J. de Saint-Genois, Monumens anciens essentiellement utiles à la France, dl. I, 2e afd., Rijsel, z.d., blz. CCCCLXXIV; Ph. Jaffé en W. Wattenbach, Regesta pontificum romanorum, dl. II, Leipzig, 1888, blz. 144, no. 10577; G. Brom, Bullarium Trajectense, dl. I, 's Gravenhage, 1891, blz. 10-11, no. 28; C. Dehaisnes en J. Finot, Inventaire sommaire des archives départementales antérieures à 1790. Nord, série B, dl. I, 2e afd., Rijsel, 1906, blz. 392, no. 1451; G. Brom, Regesten van oorkonden betreffende het Sticht Utrecht, dl. I, Utrecht, 1908, blz. 85, no. 426; G.J. ter Kuile, Bijdragen tot een oorkondenboek van Overijsel, in Verslagen en Mededeelingen van de Vereeniging tot Beoefening van Overijsselsch Regt en Geschiedenis, 2e reeks, 34e stuk, Deventer, 1942, blz. 2-3, no. 84.
Facsimile van een fragment van C: G.J. ter Kuile, Inleiding tot een oorkondenboek van Overijssel, Leiden, 1935, blz. 153-154.

Adrianus episcopus, servus servorum Dei, venerabili fratri Godefrido Traiectensi episcopo, eiusque successoribus canonice substituendis in perpetuum.

[p. 7]

--- In quibus hec propriis duximus exprimenda vocabulis, comitatum Frisie, castrum Cuforde¹⁾ et terram de Drentem, novam decimam in Hollandia, curtem Valkenburge²⁾, grutem in Traiecto et [Ma]rescalkerwerth³⁾ et Coppelwethe⁴⁾, castrum Benthem⁵⁾, bruel de Volnho⁶⁾, Biddelmerbr[o]ke⁷⁾, ecclesias beati Martini sitas in Horlandia^a) que ad tuum ius pertinere noscuntur. ---

Datum Anagn[ie]^b) per manum Rolandi sancte Romane ecclesie presbyteri cardinalis et cancellarii, IIII Kl. Jul., indictione VII, incarnacionis Dominice anno M^o.C^o.L^o.VIIII^o, pontificatus vero domni Adriani pape IIII, anno quinto.

1) Koevorden.

2) Valkenburg bij Leiden.

3) Maarschalkerwaard te Houten (prov. Utrecht)?

4) Onbekend.

5) Bentheim.

6) Vollenhove; bruel is een beemd (E. Verwijs en J. Verdam, Middelnederlandsch woordenboek, I, 's-Gravenhage, 1885, col. 1463). Dit klopt overigens volkomen met de bodemgesteldheid van de streek van Vollenhove in de 12e eeuw, zoals deze ons door I.H. Gosses werd beschreven in zijn Organisatie van bestuur en rechtspraak in de Landschap Drente, Groningen en Batavia, 1941, blz. 29-33.

7) Bijlmerbroek te Weesperkarspel in het Amstelland.

a) sic.

b) Er staat Anagn.

IV. 1181. - Gerard, graaf van Boulogne en van Gelre, verleent voorrechten aan de burgers van Calais.

A. Schijnbaar origineel: Arras, Archives departementales du Pas-de-Calais, série A, no. 4⁷. Perkament (hoog 230 mm, plooi 11 mm, breed 378 mm) met uithangend grafelijk zegel in witte was. (G. Demay, Inventaire des sceaux de l'Artois et de la Picardie, Parijs 1877, no. 26; niet in het Corpus Sigillorum Neerlandicorum). In dorso: (15e e.) li luy donee par le conte de Boloigne a sa ville de Calais. III; (18e e.) no. 10.
Afschriften, vertalingen, regesten en uitgaven vindt men uitvoerig opgesomd bij de laatste uitgever: G. Espinas, Recueil de documents relatifs à l'histoire du droit municipal en France des origines à la Révolution. Artois, Parijs, 1938, blz. 310-311, no. 373.

[p. 8]

Het schrift is zichtbaar nagetekend.

In nomine sancte et individue Trinitatis, amen. Sciant tam presentes quam futuri tam clerici quam laici quod ego Gerardus, comes Bolonie et Gelrie, sicut comes Matheus concesserat, burgensibus meis concessi de Kaleeis super terram meam ibidem manentibus has libertates et consuetudines, videlicet quod ---

Has itaque libertates et consuetudines eisdem concessi, sigillo meo confirmavi et iuramento meo roboravi.

Testes huius facti fuerunt: G[odefridus] prepositus sancti Petri in Traiecto¹⁾, Rogerus de Meren^a), Gerardus Mummo, Ludouuus de Strale, Henricus de Doudenuuerhe^b), Gelo de Kaleis, Walterus scabinus, Henricus Oser, Hugo Blogh.

1) Eerst was ik de mening toegedaan (in La date de la plus ancienne ‘keure’ des châtellenies de Furnes, de Bergues et de Bourbourg, in Bulletin de la Société Académique des Antiquaires de la Morinie, dl. 17, Saint-Omer, 1948, blz. 221, n. 4) dat de datering, door Espinas voorgesteld, nauwer kon worden aangehaald door de aanwezigheid in deze oorkonde van Godfried, proost van Sint-Pieter te Utrecht, die de uitgave van dit charter alhier verklaart. Men moet zich nochtans afvragen, waarop de bewering van de uitgevers van het eerste deel van het Oorkondenboek van het Sticht Utrecht, blz. 452, dat namelijk Godfried juist in het jaar 1181 zou zijn gestorven, steunt. Het necrologium van Sint-Pieter geeft als overlijdensdatum van de proost alleen de 11e Juni, zonder jaartal.
Maar het is evenzeer de vraag, of de datering door Espinas voorgesteld (nl. 1181 Aug. 30-1182 Aug. 26) gegrond is. Door zijn huwelijk met Ida van Boulogne was Gerard van Gelre in 1181 graaf geworden van Boulogne. Willem van Andres in zijn kroniek (uitg. J. Heller, MG SS XXIV 715 c. 83) plaatst het huwelijk van Gerard en diens dood kort daarop, tussen gebeurtenissen die op 1 Sept. 1181 en 26 Maart 1182 zouden hebben plaatsgegrepen. Maar daarom zijn dat nog niet de termini van de berichten betreffende Gerard van Gelre! De Annales Egmundenses (uitg. O. Oppermann, Werken H.G., no. 61 [61a], Utrecht, 1933, blz. 184 [82]) delen ons mede, dat Gerard in 1181 huwde en stierf. Daarom krijgt deze oorkonde het jaar 1181.

a) Merem.

b) Er staat Do(n)denuuerhe. Klaarblijkelijk heeft de falsaris, vermoedelijk uit Calais, voor de u een n gelezen en een overeenkomstig afkortingsteken gebruikt.

[p. 9]

V. 1199, Utrecht. - Diederik, bisschop van Utrecht, verleent aan de Sint-Pietersabdij te Gent de toestemming om op de door de graaf van Vlaanderen, Philips van de Elzas geschonken moergrond tussen Kalf en Wlfscot een kapel te bouwen.

A. Origineel: Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds Sint-Pietersabdij, doos 4, no. 36. Perkament (hoog 169 mm, plooi 16 mm, breed 294 mm); zowel zegel als perkamenten staart door enkele snede verdwenen. In dorso:(?) FF.VV. De overige notities dateren uit de 18e eeuw.
B.-C. Afschriften: B. (18e e.) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds Sint-Pietersabdij, Primus Liber privilegiorum monasterii Blandiniensis sive sancti Petri iuxta Gandavum, blz. 241; C. (18e e.). Brussel, Algemeen Rijksarchief, Chambre des Comptes, chartes diverses, carton Flandre, sub dato. In plaats van de letters ae leze men een gecedilleerde e.

In nomine Patris et Filii et Spiritus sancti, amen. Ego Theodericus, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus tam futuris quam presentibus sancte matris ecclesie filiis in perpetuum. Cum locis divino cultui mancipatis aliquid intuitu pietatis et misericordiae impend....^a) id fieri ad aeternae beatitudinis premia capescenda^b) non dubitamus. Et cum pastoralis officii cura nos ammonet ut pro statu ac melioratione ecclesiae, viriliter studeamus ut ipsa per nos crescat semperque in melius augmentetur, acceptis precibus Hugonis abbatis et venerabilium fratrum in cenobio beati Petri apostolorum principis in loco Blandiniensi monachilem vitam agentibus, et pro salute nostra nostrorumque predecessorum, eis liberam concessimus facultatem construendi capellam salvo iure parochialis ecclesiae sub cujus terminis capella fuerit constructa inter Calf¹⁾ et Wlfscot²⁾ super morum, quem Philippus

a) Onleesbaar geworden.

b) Tweede c op een half uitgekrabde s.

1) Kalf onder Wachtebeke.

2) In verband met A. van Lokeren, Chartes en documents de l'abbaye de Saint-Pierre de Gand, dl. l, Gent, 1868, blz. 207, no. 380 en blz. 208, no. 384, heeft men hier naar alle waarschijnlijkheid te doen met de latere kerk van Moerbeke. Eerst in de tweede helft van de 13e eeuw zullen de bisdomsgrenzen in deze moerassige streek nader worden vastgelegd en zal Moerbeke aan de bisschop van Doornik worden toegewezen. De hier bedoelde parochiekerk is in dat geval de kerk van Wachtebeke of, indien deze nog niet bestond, de kerk van Assenede. De parochie Assenede strekte zich immers in de 13e eeuw uit over Zelzate (Gent, Rijksarchief, fonds der Sint-Baafsabdij, inv. A. Van Lokeren, charter 1273 Juni 24) en grensde aan Mendonk (Brugge, Groot Seminarie, fonds der abdij Wevelgem, charter no. 10, 1247 Aug. 1).

[p. 10]

venerabilis comes Flandriae ob remedium animae sue contulit prefato cenobio in perpetuam elemosinam ad usus fratrum Deo et sancto Petro ibidem servientium¹⁾. Et ne monasterium beati Petri per revolutiones temporum aliquam concessionis nostrae sustineat molestiam, presentem paginam hujus concessionis testem fidelem sigilli nostri [impres]^a) sione signavimus sub anathemate prohibentes ne quis elemosinam nostram perturbare vel inquietare presumat.

Testes siquidem qui huic concessioni interfuerunt, presenti scripto annotare curavimus. Signum Reinboldi decani sanctae Mariae. Signum Allini canonici²⁾. Signum Theoderici canonici. S[ignum] Willelmi de Brugis.

Actum Traiecti, anno incarnationis Dominicae MCLXXXXVIIII, consecrationis nostrae anno primo.

1) De schenkingsoorkonde door Philips van de Elzas van 300 bunder moergrond tussen Kalf en Uulfscot (Gent, Rijksarchief, archief van de Sint-Pietersabdij, charters, fonds A. Van Lokeren, no. 325ter) kon ik niet terugvinden.

a) Onduidelijk.

2) Kanunnik van Sint Marie te Utrecht, kapelaan van graaf Dirk VII van Holland.

VI. 1220, Mei 14, Utrecht. - Otto II, bisschop van Utrecht, bevestigt de afstand van de tienden te Boekhoute aan de abdij van Nieuwenbosch door Simon Harop.

A. Origineel: Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, A 11. Perkament (hoog 169 mm, plooi 17 mm, breed 226 mm), met uithangend zegel van de bisschop in bruine was (Corpus Sigillorum Neerlandicorum, no 15). In dorso: (14e e.) Episcopus Traiectensis de decima de Bochaute;

[p. 11]

- (15e e.) b.s. Simon Arop. - b. II; - (15e of 16e e.) vj, (16e e.?) xij; (18e e.) nuro 2.
B.-H. Afschriften: B. (16e e.) Ibidem, A 11' (op papier); C. (16e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 1, Copien van diverschen brieven angaende den tienden binnen Bouchaute, fol. 2 ro.; D.(?) Registrum actorum coram venerabilibus viris D.D. decanis ecclesiarum Beati Donatiani et Sancti Salvatoris opidi Brugensis judicibus a Santa Sede appostolia delegatis; E. (?) copie van D. door Johannes Canis, clericus Tornacensis diocesis (D. en E. niet voorhanden); F. (17e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 380, door Masseau, notaris van de Raad van Vlaanderen (op papier; naar E.); G. (17e e.) Ibidem, door N. Francart (op papier); H. (18e e.) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, A 11’ op papier).
I. Vertaling: (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac. 2, fol. XVI, no. 11, door Nicolaus Hallinc (Vlaams).

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenit, in vero salutari salutem. Noverit omnium discretio tam presentium quam futurorum quod omnes decime, site in Quatuor Officiis Flandrie, ad dominium beati Martini et ad nostrum et ecclesie Traiectensis ius pertinent, nec eas quisquam, nisi auctoritate nostra, legitime et iuste poterit possidere, nec aliquis eas vendere vel aliquo pretextu absque nostro consensu quoquammodo poterit alienare. Nos siquidem, pietate ducti quam circa ecclesiam beate Marie in Busco et personas ibidem Deo famulantes gerimus, decimas in Bouholte¹⁾ quas Simon Harop, Gandensis laicus, habebat, de liberali nostra voluntate et consensu memorate ecclesie et personis ipsius libere concedimus et presentium auctoritate eis confirmamus imperpetuum possidendas secundum quod in privilegio Sigeri nobilis viri, castellani Gandensis, super premissis decimis confecto, plenius continetur expressum, sub pena excommunicationis districtius inhibentes ne quis de cetero aliqua malicia seu temeritate huic scripto nostro et privilegio a prefato castellano edito presumat obviare. Ad huius ergo robur nostre concessionis et confirmationis hanc paginam nostro sigillo fecimus insigniri,

1) Boekhoute, België, prov. Oost-Vlaanderen, arr. Eekloo, cant. Assenede.

[p. 12]

volentes equoque premissas ecclesiam et personas ad ipsam spectantes plena et quieta ipsarum decimarum gaudere possessione, ne quis super hiis decimis perturbet eas aut molestet, auctoritatis nostre patrocinio penitus prohibemus.

Datum apud Traiectum in generali sinodo nostra, anno Dominice incarnationis millesimo ducentesimo XX^o, II Ydus Maij.

VII. 1220, December. - Otto (II), bisschop van Utrecht, bevestigt de afstand van een tiend te Assenede en te Moerkerke¹⁾ aan de abdij Nieuwenbosch²⁾ door Robert, abt van Vaucelles³⁾, die de tiend had gekregen van Bernard van Roubaix.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (17e e.) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds Nieuwenbosch, A 19. Omstreeks 1880 (zie J.B. Lavaut, Inventaire des archives de l'abbaye du Nouveau-Bois, handschrift op hetzelfde archief) nog aanwezig. Sedertdien verdwenen. Verschillende pogingen om enkele belangrijke cartularia van dezelfde abdij, met een eventueel ander afschrift van deze oorkonde, op te sporen bleven vruchteloos.
Onuitgegeven.

1) Eertijds parochie in het ambacht van Assenede. Verdronken in 1440.

2) Abdij gesticht te Lokeren en gelegen tegen de Westgrens van het Land van Waas (Oudenbosch), later naar Gent overgebracht (Nieuwenbosch).

3) Vaucelles, Frankrijk, dép. du Nord, arr. Cambrai, cant. Marcoing, gemeente Crèvecoeur-sur-l'Escaut.

VIII. 1222, Utrecht. - Otto (II), bisschop van Utrecht, schenkt zijn goedkeuring aan de schenking aan de abdij Baudeloo van een tiend te Moerkerke en Assenede door Bernard van Roubaix en diens vrouw.

A. Origineel: niet aanwezig.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 2, Cartularium B, door Matthias van den Eede, fol. 207 vo.-208 ro. (Uit de cartularia van Baudeloo wordt hier de e in plaats van ae eenvoudig als e weergegeven, omdat het wel

[p. 13]

zeer duidelijk is, dat ook de humanist Matthias van den Eede zijn voorbeelden op deze wijze wenste te verbeteren).

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, universis Christi fidelibus, ad quos hoc scriptum pervenerit, salutem in Domino. Cum pium sit ut ecclesie Dei promotioni pro modo nostre possibilitatis intendamus pariter et honori, notum esse desideramus omni discretioni quod nos decimam in Quatuor Officiis infra parrochiam de Morkerka et de Hasseneda iacentem, quam Bernardus miles de Rosbais et uxor eius per manum domine sue illustris foemine J[ohanne] Flandrie et Hainonie comitisse¹⁾ monasterio de Bodelo²⁾ in elemosinam contulerunt, eidem ecclesie concedimus in perpetuum possidendam, et auctoritate pontificali atque presentis scripti patrocinio confirmamus.

Actum apud Traiectum, anno incarnationis Dominice, millesimo ducentesimo vicesimo secundo.

1) De desbetreffende oorkonden van Johanna, gravin van Vlaanderen en Henegouwen, en van Bernard van Roubaix, vindt men in hetzelfde cartularium B, fol. 206 vo.-207 vo., 1218 April en Mei.

2) Baudeloo, België, prov. Oost-Vlaanderen, arr. en kant. Sint-Niklaas, gem. Sinaai.

IX. 1223, December, Antwerpen. - Otto (II), bisschop van Utrecht, bevestigt de afstand aan de abdij Nieuwenbosch van een tiend te Assenede en te Moerkerke door de klerk Daniël, zoon van Bernard van Roubaix.

A. Origineel: Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 50, doos 1, sub anno. Perkament (hoog 264 mm, plooi 29 mm, breed 264 mm). Het zegel, volgens B. ‘sigillum impressum in cera viridi pendente ex filis sericeis flavei et rubei coloris’, is verdwenen. In dorso: (13e e.) confirmatio episcopi Traiectensis de decimis de Hasnede et de Morkerke; (15e e.) XI. no. III; (18e e.) nu^ro 37.
B. Afschrift: (17e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 380 (papier, door N. Francart, naar A).
C. Vertaling: (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac. 2, fol. XIX, sub litt. II b VII, XI (Vlaams).
Facsimile: Gent, Archief van de Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, doos A.

[p. 14]

Het formulier is hetzelfde als dat van no. VI.

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, in vero salutari salutem. Noverit omnium discretio tam presentium quam futurorum quod omnes decime site in Quatuor Officiis Flandrie ad dominium beati Martini et ad nostrum et ecclesie Traiectensis ius pertinent, nec eas quisquam nisi auctoritate nostra legitime et iuste poterit possidere nec aliquis eas vendere vel aliquo pretextu absque nostro consensu quoquammodo poterit alienare. Nos siquidem, pietate ducti quam circa ecclesiam beate Marie in Bosco¹⁾ et personas ibidem Deo famulantes gerimus, decimam in Hasnede et Morkerke, quam Daniel clericus, filius Bernardi de Robais monachi de Valcellis²⁾ quondam militis, habebat de liberali nostra voluntate et consensu, memorate ecclesie et personis ipsius libere concedimus et presentium auctoritate eis confirmamus in perpetuum possidendam, secundum quod in privilegio Johanne comitisse Flandrie et Hainonie super premissa decima confecto plenius continetur expressum, sub pena excommunicationis districtius inhibentes ne quis de cetero aliqua malitia seu temeritate huic scripto nostro et privilegio a prefata comitissa edito presumat obviare. Ad huius ergo robur nostre concessionis et confirmationis hanc paginam nostro sigillo fecimus insigniri, volentes equoque premissam ecclesiam et personas ad ipsam spectantes plena et quieta ipsius decime gaudere possessione, ne quis super hac decima perturbet eas aut molestet auctoritatis nostre patrocinio penitus prohibemus.

Datum apud Antwarpiam, anno Dominice incarnationis M^oCC^o vicesimo III^o, mense Decembri.

1) Nieuwenbosch, zie no. VII.

2) Vaucelles, zie no. VII.

X. 1230, October, Vollenhove. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, staat toe, dat de abdij Nieuwenbosch een tiend te Boekhoute koopt van Hugo, zoon van ridder Hendrik, die het in leen hield van de burggraaf van Gent.

A. Origineel: Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, B 35. Perkament (hoog 158 mm, plooi 30 mm, breed 187 mm) met aan zijden streng het geheel gaaf bewaarde

[p. 15]

zegel van de bisschop in groene was (Corpus, no. 16). In dorso: (13e e.) Confirmatio de decima quae fuit Hugonis ab episcopo Traiectense; (15e e.) XV, hs; (?) C F; (18e e.) nuro 3.
B. Afschrift: (16e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 1, ‘Copiën van diverschen brieven angaende den tienden binnen Bouchaute’, fol. 2 ro.
C. Vertaling: (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac 2, fol. XX vo. sub litt. ii b xi xv, door N. Hallinc (Vlaams).

Wilbrandus, Dei gratia Trajectensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne concedimus ut decimam quandam jacentem in parrochia de Bochoute, quam Hugo, filius Henrici militis, et antecessores sui a castellano Gandensi in feodum tenere solebant, monasterium monialium de loco beate Marie in Bosco prope Gandavum sibi comparet et de manu redimat laicali, decetero ab eodem monasterio jure hereditario in perpetuum pacifice possidendam. Ut hec autem nostra concessio in posterum firma et stabilis perseveret prefatis monialibus eandem decimam presentis scripti patrocinio confirmamus.

Actum apud Volho, anno Domini M^oCC^o tricesimo, mense Octobri.

XI. 1230, October, Vollenhove. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, staat toe, dat de abdij van de Haven der H. Maagd bij Gent een tiend te Wevelswale koopt van Willem, zoon van Pieter, die het in leen hield van de burggraaf van Gent.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, B 41. Perkament (hoog 149 mm, plooi 23 mm, breed 183 mm) met aan zijden staart het zegel van de bisschop in groene was (Corpus, no. 16). In dorso: (13e e.) Confirmatio episcopi Trajectensis super decimis de Wevelswale; (14e e.) xxxix s.
B. Afschrift: (14e e.) Ibidem, Roodenboeck, I, no. xxxix. s.
C. Vertaling: (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 77 vo. -78, door P. Fierens (Vlaams).
Regest: J. Walters, Geschiedenis der zusters der Bijloke te Gent, III, Gent, 1930, blz. 270-271, no. 52.

[p. 16]

Wilbrandus, Dei gratia Trajectensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne concedimus ut decimam quandam jacentem apud Weuelswale¹⁾, quam Willelmus filius Petri et antecessores sui a castellano Gandensi in feodum tenere solebant²⁾, monasterium monialium de Portu beate Marie quod extra Gandavum situm est³⁾, sibi comparet et de manu redimat laicali, decetero ab eodem monasterio jure hereditario in perpetuum pacifice possidendam. Ut hec autem nostra concessio in perpetuum stabilis perseverit, eandem decimam prefatis monialibus presentis scripti patrocinio confirmamus.

Actum apud Volho, anno Domini M^oCC^o tricesimo, mense Octobri.

1) Wevelswale, parochie, eertijds in Boekhouterambacht gelegen, op het eiland Boterzande.

2) De desbetreffende oorkonde van Hugo, burggraaf van Gent, van 1230, vindt men bij J. Walters, op cit., III, blz. 267-268, no. 45.

3) Haven der H. Maagd of Bijloke, klooster bij Gent.

XII. 1230. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, staat toe aan de abdij van Loos een deel van een tiend te Assenede(?) in ontvangst te nemen uit de handen van de klerk Daniël van Roubaix, die het in leen hield van Bernard van Wambrechies.

A. Origineel: Rijsel, Archives départementales du Nord, série H, fonds abdij Loos, 17/261. Perkament (hoog 136 mm, plooi 23 mm, breed 176 mm). Het uithangend zegel door dubbele snede is verdwenen. In dorso: (13e e.) Wilbrandus Traiectensis episcopus de confirmatione partis decime in Hasnoia site que fuit Daniaelis de Rosbais; (13e e., andere hand) hetzelfde (var.: Danielis de Roubais); (14e e.) rot. vi. li. B. Afschrift: (18e e.) Rijsel, Archives départementales du Nord, série H, fonds abdij Loos, 2e cartularium, fol. 82 vo.
Het formulier van deze oorkonde is hetzelfde als dat van de nummers VI en IX.

Wilbrandus, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus Christi fidelibus ad quos presens scriptum pervenerit, in vero salutari

[p. 17]

salutem. Noverit omnium discretio tam presentium quam futurorum quod omnes decime site in Quatuor Officiis Flandrie, ad dominium beati Martini et ad nostrum et ecclesie Traiectensis ius pertinent nec eas quisquam, nisi auctoritate nostra legitime et iuste poterit umquam possidere nec aliquis eas vendere vel aliquo pretextu sine nostro consensu ullo modo poterit alienare. Nos siquidem pietate ducti, quam circa ecclesiam beate Marie de Laude¹⁾ et personas ibidem Deo famulantes gerimus, quamdam partem decime in Hasnoia²⁾ site quam Daniel, clericus de Rousbais, habebat, de liberali nostra voluntate et consensu memorate ecclesie et personis ipsius habere imperpetuum concedimus et presentium auctoritate eis confirmamus in posterum possidendam secundum quod in privilegio Bernardi de Wanebrechies militis, fratris dicti Danielis clerici, de quo eandem partem decime tenebat in feodum idem Daniel clericus super premissa parte decime confecto³⁾, plenius continetur expressum sub pena excommunicationis districtius inhibentes, ne quis de cetero aliqua malicia seu temeritate huic nostro scripto et privilegio a prefato Bernardo de Waneberchies milite edito, presumat aliquatenus obviare. Ad huius ergo robur concessionis nostre et confirmationis hanc paginam nostro sigillo fecimus insigniri, volentes quoque dictam ecclesiam de Laude et personas ad ipsam spectantes plena et quieta et pacifica superius dicte partis decime imperpetuum gaudere possessione, ne quis super iam dicta parte decime dictam ecclesiam de Laude er personas ad ipsam spectantes perturbet aut molestet, auctoritatis nostre patrocinio penitus prohibemus.

Datum anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo.

1) Loos, Frankrijk, dép. du Nord, arr. Lille, cant. Haubourdin.

2) Na vergelijking met de voorgaande charters moet men haast tot de conclusie komen, dat het hier gaat om Assenede.

3) Deze oorkonde wordt bewaard in hetzelfde fonds, no. 260.

XIII. 1231, September. - Diederik, domproost, aartsdiaken en officiaal van Utrecht, vidimeert een oorkonde (van 1222 Juni), waarbij Zeger, burggraaf van Gent, het tiend gelegen ter Hage, hem door Bernard van Roubaix afgestaan, in leen geeft aan zijn kapelaan Hugo, zoon van Martha.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds

[p. 18]

abdij Ter Hage, I 3. Perkament (hoog 69 mm, plooi 14 mm, breed 166 mm) met door enkele snede het uithangend zegel van de domproost in bruine was (Corpus no. 63, echter zonder tegenzegel). In dorso: (13e e.) Confirmatio decime XXX bonariorum domini Hugonis Can.; (16e e.) Van XXX bunderen tienden ligghende in Haghe ende byder Haghen..; (andere hand) XI d.; (nog andere hand) ∞. d.; clxix. F.

Th[eodericus], maior prepositus in Trajecto, archidyaconus et officialis domini Trajectensis episcopi¹⁾, presentem paginam visuris salutem in Domino. Per inspectionem litterarum nobilis viri S[igeri] castellani Gandensis intelleximus in hunc modum:

Ego Sigerus castellanus Gandensis universis Christi fidelibus presentem paginam inspecturis notum facio quod Bernardus, miles de Rosbays, totam decimam quam habebat in loco qui dicitur Hage et juxta Hage²⁾ de triginta boneriis wastine culte, quam de me tenebat in feodum, in presentia mea et hominum meorum legitime werpivit et quidquid juris in ea babuit in manu mea libere et absolute resignavit, facta autem resignationem huiusmodi judicantibus hominibus meis quod dictam decimam libere possem conferre cujusque vellem in perpetuum libere possidendam predilecto capellano meo Hugoni filio Marthe de

1) Tot nu toe dateerde de eerste authentieke vermelding van een Utrechtse officiaal van 1244 Febr. 10, toen proost Reimar van Sint Pieter, bisschoppelijk officiaal, een oorkonde van het kapittel van Sint Marie bezegelde (zie hierover vooral F. Ketner, Het officialaat in het bisdom Utrecht, in Tijdschrift voor Geschiedenis, dl. 60, 1947, blz. 67). In 1231, evenals in 1244, staat men dus voor het paradoxale feit dat een proost-aartsdiaken, of, als ik het zo noemen mag, een geestelijke dignitaris met een feodale inslag - bij elke wisseling van aartsdiaken of bisschop te Utrecht ontving deze laatste immers het ‘homagium’ van de aartsdiaken - tegelijkertijd het moderne ambt van officiaal waarneemt. Daar proost Diederik in deze oorkonde de titel van officiaal alleen volledigheidshalve naast zijn andere titels schijnt te voeren, kan het ontstaan van het officialaat in het bisdom Utrecht nog wel hoger opklimmen.

2) Ter Hage, in de parochie Beoostenblide, tegenwoordig in de gemeente Zuiddorpe bij Aksel (prov. Zeeland), waar in 1236 een abdij gesticht werd.

[p. 19]

Gandavo¹⁾ decimam eandem ab jure feodali et omni dominio quod in ea habebat penitus absolutam per hominum meorum judicium legitime contuli libere et quiete tenendam et cuicumque loco vel persone vellet absque omni contradictionis obstaculo libere conferendam²⁾

et nos hanc donationem piam laudamus et sigilli nostri munimine confirmamus, et ne quis contra hanc confirmationem nostram ire presumpserit, sub pena excommunicationis stricte inhibemus.

Actum anno Domini M^oCC^oXXXI^o mense Septembri.

1) Kanunnik van Sinte Veerle te Gent (F. Blockmans, Het Gentsche stadspatriciaat tot omsreeks 1302, in Werken uitgegeven door de Faculteit van de Wijsbegeerte en Letteren van de Universiteit te Gent, afl. 85, Antwerpen en 's-Gravenhage, 1938, blz. 402).

2) De aankondiging van de bekrachtigingstekens en de datering uit de oorkonde van burggraaf Zeger ontbreken in dit vidimus. Men vindt ze in het nog bewaarde origineel (zelfde fonds, I 2).

XIV. 1232, November. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, stemt toe, dat de abdij van Nieuwenbosch een tiend te Assenede koopt van Bernard van Wambrechies, die het in leen hield van de graaf van Vlaanderen.

A. Origineel: Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, B 51. Perkament (hoog 122 mm, plooi 23 mm, breed 154 mm) met aan zijden streng fragment van het bisschoppelijk zegel in groene was (Corpus, no. 16). In dorso: (13e e.) Confirmatio decime de Hasnede ab episcopo Traiectense; (15e e.) XXII.
B. Afschrift: (eind 13e e.) Gent, Archief Bisdom, fonds abdij Nieuwenbosch (rol perkament zonder nader inventarisnummer).
C. Vertaling: (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac 2, fol. XXI vo., sub litt. ii b xv xxii, door N. Hallinc (Vlaams).
Zelfde formulier als voor de nummers XI en XV.

Wilbrandus, Dei gratia Trajectensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne concedimus ut decimam quan-

[p. 20]

dam jacentem in parrochia de Hasnede, quam Bernardus de Weneberchies miles a domino comite Flandrie in feodum tenere solebat, monasterium monialium de loco beate Marie in Bosco prope Gandavum sibi comparet et de manu redimat laicali de cetero ab eodem monasterio jure hereditario in perpetuum pacifice possidendam. Ut hec autem nostra concessio in posterum firma et stabilis perseveret, prefatis monialibus eandem decimam presentis scripti patrocinio confirmamus.

Datum anno Domini M^oCC^o tricesimo secundo, mense Novembri.

XV. 1232, November, Zwolle. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, stemt toe, dat de abdij van de Haven der H. Maagd een nader omschreven tiend koopt van Bernard van Wambrechies, die het in leen hield van de burggraaf van Gent.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, C 19. Perkament (hoog 74 mm, plooi 8 mm, breed 192 mm) met aan zijden streng stukjes van het zegel van de bisschop in groene was (Corpus, no. 16). In dorso: (13e e.) XXXVII; (14e e.) Confirmato (sic) decime ab episcopo Traiectensi in officio de Hass(enede).
B. Afschrift: (14e e.) Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, Rooden boeck, I. no. XLIX T.
C. Vertaling: (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 90, door P. Fierens (Vlaams).
Regest: J. Walters, op cit., III, blz. 279-280, no. 64.

Wilbrandus, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne et libere concedimus ut decimam quandam iacentem per viam de Hacuorth usque ad Suenuelde¹⁾ et inde ad crucem, que separet morum^a) ecclesie de Portu beate Virginis et ecclesie de Reclinatorio beate Virginis²⁾, et ex alia

1) Beide onbekend.

a) u geradeerd, o bovengeschreven.

2) Marquette, abdij van Cisterciënserinnen, Frankrijk, dép. du Nord, arr. Lille cant. Lille (Ouest).

[p. 21]

parte usque ad locum unde colligitur decima de Reclinatorio beate Virginis, scilicet^a) de nova terra, quam Bernardus miles de Wenebertcis a castellano Gandensi in feodum tenere solebat¹⁾, monasterium monialium de Portu beate Virginis, Cisterciensis ordinis, iuxta Gandavum sibi comparet et de manu redimat laicali, de cetero ab eodem monasterio jure hereditario pacifice possidendam. Ut autem hec nostra concessio in posterum firma et stabilis perseveret, prefatis monialibus eandem decimam presentis scripti patrocinio confirmamus.

Datum Suoll[is], anno Domini millesimo ducentesimo XXX secundo, mense Novenbri.

a) Er staat: silicet.

1) De desbetreffende oorkonde van de burggraaf van Gent vindt men bij A. Miraeus en J.F. Foppens, Opera diplomatica, dl. III, blz. 92 (ad 1232).

XVI. 1233, April. - Wilbrand, bisschop van Utrecht, geeft verlof aan Bernard van Wambrechies om afstand te doen van een novale tiend in het ambacht van Assenede, dat hij in leen hield van de burggraaf van Gent.

A. Origineel: Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, B 58. Perkament (hoog 84 mm, plooi 16 mm, breed 167 mm). Het zegel dat door D. beschreven wordt als ‘minusculę formę in cera viridi ex duplici cauda pergameni pendente’, is verdwenen. Of deze beschrijving geheel juist is, moet men zich afvragen, daar er nu een zijden(!) streng aan de oorkonde hangt. In dorso: (13e e.) Confimatio episcopi Traiectensis super decimis novalium in officio de Hasnede; (14e e.) XXIIII.
B.-E. Afschriften: B. (13e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 50, charters, doos 1 (perkament); C. (eind 13e e.) Gent, Archief Bisdom, fonds abdij Nieuwenbosch (rol perkament zonder nader inventarisnummer); D. (1627) afschrift naar A. door J.J. du Brabant en J. Stalins (niet voorhanden); E. (17e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 380, door J. Van Steenberghen (naar D, op papier).
F.-G. Vertalingen: F. (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathe-

[p. 22]

draal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac 2, fol. XXII, sub litt. ii b xvii. xxiiii, door N. Hallinc (Vlaams); G. (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 137, door P. Fierens (Vlaams).

Wilbrandus, Dei gratia Trajectensis episcopus, omnibus presentem paginam inspecturis salutem in Domino. Universitati vestre notum esse volumus quod nos benigne et libere concedimus Bernardo de Wenebrechies militi ut decimam quandam, quam tenet a domino castellano Gandensi in feodum, scilicet de novis terris jacentibus in officio de Hasnede, ecclesiis quibus voluerit vendere valeat licite vel donare. Et quibuscumque ecclesiis dictam decimam dederit vel vendiderit eisdem ecclesiis ipsam in perpetuum confirmamus. In cujus rei testimonium presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari.

Actum anno Domini M^oCC^o tricesimo tercio, mense Aprili.

XVII. 1233, Mei. - Hendrik, domdeken van Utrecht en persoon van de Vier Ambachten, geeft verlof aan Bernard van Wambrechies om afstand te doen van het novale tiend in het ambacht van Assenede, dat hij in leen hield van de burggraaf van Gent.

A. Origineel: Rijsel, Archives départementales du Nord, série H, fonds abdij Loos, no. 45/662. Perkament (hoog 51 mm, plooi 7 mm, breed 148 mm). Het zegel in groene was aan zijden streng is verdwenen. In dorso: (gelijktijdig) rot. V. XXVII; (17e e.) De decima de Assenede; (18e e.) Assenede, 1233 en mai, 104.
Zelfde formulier als no. XVI.

H[enricus], Dei gratia decanus sancti Martini in Traiecto et persona Quatuor Officiorum, universis presentia inspecturis salutem in Domino. Universitati vestre notum esse volumus quod nos benigne et libere concedimus Bernardo de Wenbertsis militi ut decimam quandam, quam tenet a castellano Gandensi in feodum, scilicet de novis terris iacentibus^a) in officio de Hassnede et in nostro personatu, ecclesiis quibuscumque voluerit vendere valeat licite vel donare. Et quibuscumque ecclesiis dictam

a) De e in gaatje weggevallen.

[p. 23]

decimam dederit vel vendiderit, eisdem ecclesiis ut persona in perpetuum licentiamus. In huius rei testimonium presentem paginam sigilli nostri munimine fecimus roborari.

Actum anno Domini M^oCC^oXXX^o tercio, mense Maijo.

XVIII. 1234. - Otto, elect van Utrecht, staat toe, dat de abdij van de Haven der H. Maagd een tiend te Bassevelde uit handen van Gijzelbrecht van Zottegem, die het in leen hield van de burggraaf van Gent, koopt, en het samen met een kleine tiend te Sutmade, door dezelfde Gijzelbrecht geschonken, in ongestoord bezit houdt.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, C 42. Perkament (hoog 108 mm, plooi 21 mm, breed 147 mm), met uithangend zegel (zonder tegenzegel) in bruine was (Corpus, no. 18). In dorso: (14e e.) † Confirmatio decime de Basseuelde et cuiusdam parve decime de Zutmade ab electo Traiectensi; (14e e.) XXXV. V.
B.-C. Afschriften: (14e e.) Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, Rooden boeck, I en II, no. XXXV. V.
D. Vertaling: (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 73, door P. Fierens (Vlaams).
Regest: J. Walters, op. cit., III, blz. 286, no. 73.
Misschien werd no. X als voorbeeld gebruikt.

Otto, Dei gratia Trajectensis electus, omnibus presentes litteras inspecturis in Domino salutem. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne concedimus ut decimam quandam jacentem in parrochia de Basseuelde¹⁾, quam Gilbertus de Sottenghem miles et antecessores sui a castellano Gandensi in feodum tenere solebant²⁾, monasterium monialium de Portu beate Marie Gandensis sibi comparet et de manu redimat laicali et quandam parvam decimam de Sutmade³⁾ habeat, quam dictus ..G[ilbertus] in elemosinam contulit, de cetero ab eodem monasterio in perpetuum

1) Bassevelde, gem. in België, prov. Oost-Vlaanderen, arr. Eekloo, cant. Kaprijke.

2) De waarschijnlijk desbetreffende oorkonde van de burggraaf van Gent dd. 1230 Mei bij Miraeus-Foppens, Opera diplomatica, III, blz. 92.

3) Onbekend.

[p. 24]

libere ac pacifice possidendas et easdem decimas predicto monasterio presentis scripti patrocinio confirmamus.

Actum anno Domini M^oCC^o tricesimo quarto.

XIX. 1235, April. - Otto, elect van Utrecht, verleent aan de abdij van Vaucelles vrijheid van tol en waaggeld in zijn gebied alsmede bescherming door de kerkelijke rechters in zijn bisdom.

Origineel: Rijsel, Archives départementales du Nord, 28 H 16, no. 169. Perkament (hoog 58 mm, breed 124 mm), met fragment van aanhangend zegel in bruine was (Corpus, no. 18). In dorso: (13e e.) O. Traiectensis electi de wienagio; (15e e.). CCXCVI.; (16e e.). 1235.; (18e e.) BBB, 34. no.1.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, universis Christi fidelibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Noverit universitas vestra quod nos ecclesie et fratribus de Valcellis¹⁾, Cisterciensis ordinis, Cameracensis diocesis, concessimus in elemosinam ut per totam terram potestatis nostre tam in terra quam etiam in aqua eant et redeant, ducant et reducant res suas, emant et vendant ad opus suum tam in nundinis quam extra nundinas absque omni exactione telonei et ponderationis, inhibentes etiam universis hominibus et servientibus nostris ne ab eis consuetudines huiusmodi exigere vel extorquere presumant. Precipimus etiam universis decanis et presbyteris nostre diocesis ut quicumque predictos fratres molestaverit vel gravaverit vel nuncios eorum, res eiusdem ecclesie deferentes, ad satisfaciendum eis per censuram ecclesiasticam eum compelleret sine alterius exspectatione mandati. In cuius rei testimonium et munimen, cartam presentem nostri roboravimus appensione sigilli.

Actum anno Domini M^oCC^o tricesimo quinto, mense Aprili.

1) Vaucelles, zie no. VII.

XX. 1235, Juni 13, Middelburg. - Dietbold, abt van Middelburg, en Boudewijn, abt van le Cateau, oorkonden, dat Otto, elect van Utrecht, aan de abdij van Drongen

[p. 25]

verlof heeft gegeven om de kapel te Hulsterloo te laten inwijden.

A. Origineel: niet voorhanden.
B.-D. Afschriften: B. (ca. 1300) Drongen, Archief klooster der Paters Jezuïeten, fonds abdij Drongen, Register Fundationum, t. I, fol. 28 ro.; C. (begin 15e e.) ibidem, Register Fundationum, t. II, fol. 69 vo.-fol. 70 ro.; D (18e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Drongen, no. 135, Descriptio de origine conventus postea abbatiae Trunchiniensis, fol. 9 vo. (foutieve datering).
Uitgegeven: a) J.J. De Smet, Chronicon Trunchiniense, in Commission royale d'histoire, Corpus Chronicorum Flandriae, dl. I, Brussel, 1837, blz. 716, no. XXV (naar D); b) L.Ph.C. van den Bergh, Oorkondenboek van Holland en Zeeland, dl. I, blz. 197, no. 359 (naar a); c) K. Heeringa, Oorkondenboek van het Sticht Utrecht tot 1301, dl. II, Den Haag, 1940, blz. 308, no. 902 (naar a).
Vermeldingen: A. Wauters, Table chronologique, dl. IV, Brussel, 1874, blz. 224; G. Brom, Regesten, dl. I, blz. 170, no. 896. Fotographisch negatief: Filmotheek van de Faculteit van Wijsbegeerte en Letteren van de Rijksuniversiteit te Gent, zonder nummer (naar B).
De juiste datum wordt door B en C expliciet aan de hand gedaan.

XXI. 1237. - Otto, elect van Utrecht, hecht zijn goedkeuring aan het in pand geven aan de abdij Baudeloo van een tiend, met een jaarlijkse opbrengst van zeven mud haver, door Diederik Bellekin, die het in leen hield van zijn neef Willem Bloc.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift. (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 1, Cartularium A, fol. 262.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, universis presentes literas inspecturis, salutem in Domino sempiternam. Justis petentium desideriis dignum est favorabilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente com-

[p. 26]

plere. Cum itaque dilectus noster Th[eodericus] dictus Bellekin¹⁾ decimam quandam iacentem in Steenlant, valentem annuatim septem modios avene ad mensuram Gandensem quam de Willelmo dicto Bloc²⁾, filio fratris sui, nomine feodi tenes viris religiosis domino Th[eoderico] abbati et conventui de Bodelo, Cisterciensis ordinis, titulo pignoris obligaverit, nos volentes ipsam impignorationem debitam obtinere firmitatem eidem impignorationi nostrum benigne prebentes assensum eandem approbamus et suo testimonio presentium confirmamus et sigilli nostri appensione munimus.

Datum anno Domini millesimo ducentesimo XXXVII^o.

1) Deze komt voor in Mei 1255 als leenman van de in no. XXVII nog genoemde Hugo van Steenland (C.P. Serrure, Cartulaire de l'abbaye de S. Bavon à Gand, Gent, [1835,] blz. 279, no. 297). Zie ook no. XXVIII.

2) Zie no. XXVIII.

XXII. 1238, Maart. - Wulfram, persoon van de Vier Ambachten, verleent toestemming aan Olivier van Aksel om een tiend te Otene voor de duur van vijf jaren aan de abdij van Sint Baafs te Gent te verpanden.

A. Origineel: niet voorhanden³⁾.
B. Afschrift: (1771) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds Sint Baafsabdij, doos 8, no. 71, door L. De Sadeleere, notaris van de Raad van Vlaanderen.

Universis praesentes litteras inspecturis Wulfranus, persona Quatuor Officiorum, etiam in Domino salutem. Universitati vestrae significamus quod Oliverus de Axele decimam suam in personatu de Nothene⁴⁾ jacentem, videlicet unam collectam de Nothene et tertiam partem de Diepene⁵⁾ quas a viro nobili

3) Volgens B droeg het origfineel een uithangend zegel in witte was en stond in dorso te lezen: ‘Litterae Wulfrani, personae Quatuor Officiorum, de impignoratione decimae jacentis in suo personatu de Nothene facta ecclesiae sancti Bavonis ad quinque annos per Oliverium de Axele.’

4) Otene, gehucht in de gemeente Zaamslag (Zeeland).

5) Diepenee, eertijds polder tussen de wijk Otene en de polder Oud-Otene.

[p. 27]

Theodorico de Anthena¹⁾ in feodum tenet, ecclesiae sancti Bavonis Gandensis pro centum libris flandriensibus ad quinque annos continuos pignori obligavit de nostro beneplacito et consensu, ita quod nos dictae ecclesiae super praemissa decima nullam omnino calumpniam inferemus vel gravamen, sed eam dicta decima quamdiu de consensu praefati Oliveri habuit gaudere permittens, renunchiantes...... omni exceptioni tam juris canonici quam civilis. In cujus rei memoriam praesentem paginam sigilli nostri munimine duximus roborandam.

Actum anno Domini M^oCC^oXXX^o septimo, mense Martio.

1) Wellicht Diederik van Altena; dan te spellen als Authena.

XXIII. 1238, September. - Otto, elect van Utrecht, bekrachtigt de gift door Zeger van Gent, ridder, van een deel van zijn tienden te Oud-Otene ten behoeve van een kapellanij in de abdij van Baudeloo.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 2, Cartularium B, fol. 184 vo., door Matthias van den Eede.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, universis Christi fidelibus, ad quos presens scriptum pervenerit, in Domino salutem. Universitati vestre significamus quod vir nobilis Sigerus de Gandavo, miles²⁾, consentiente uxore sua Oda, contulit in perpetuam elemosinam monasterio beate Marie de Bodelo, Cysterciensis ordinis, unam collectionem et dimidiam in decimis suis iacentibus in Veteri Othene³⁾ ad opus unius capellanie in predicto monasterio perpetuo deserviende⁴⁾. Nos ergo prefatam donationem inconcussam permanere cupientes, eandem presentis scripti et sigilli nostri roboravimus munimento.

Datum anno Domini millesimo CC^oXXXVIII, mense Septembri.

2) Broeder van Hugo, burggraaf van Gent.

3) Zie hoger, no. XXII.

4) De desbetreffende oorkonde van Zeger van Gent en van Oda is uitgegeven door A. Duchesne, Histoire généalogique des maisons de Guines, d'Ardre, de Gand et de Coucy, Preuves, Parijs, 1631, blz. 500 (1238 Febr.).

[p. 28]

XXIV. 1238. - Otto, elect van Utrecht, bekrachtigt de oorkonde van de persoon der Vier Ambachten van Maart 1238 (no. XXII) voor de abdij van Sint-Baafs te Gent.

Origineel: Gent, Rijksarchief, fonds Sint-Baafsabdij, supplement op de inventaris van A. Van Lokeren, 1238. Perkament (hoog 42 mm, breed 113 mm), met, door dubbele snede, het uithangend zegel in witte was (Corpus, no. 18), geen tegenzegel. In dorso: (13e e.) de confirmatione decime iacentis in Zaemslaecht; (18e e.) de anno 1238.
Afschrift: (1771) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds Sint-Baafsabdij, doos 8, no. 74, door L. De Sadeleere, notaris van de Raad van Vlaanderen.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, venerabili viro abbati sancti Bavonis in Gandavo salutem in Domino. Significamus vestre discretioni quod nos scriptum et consensum domini W[ulfranni], decani et thesaurarii sancti Salvatoris in Traiecto, de decima Oliveri de Axle iacente in Sameclath¹⁾, laudamus et ratificamus, et presenti scripti patrocinio confirmamus. In huius rei memoriam presentes litteras sigilli nostri fecimus appensione signari.

Datum anno Domini M^oCC^oXXXVIII^o.

1) Zaamslag, gemeente prov. Zeeland. Er staat een t, waar men een c zou verwachten.

XXV. 1238. - Otto, elect van Utrecht, verleent aan de abdij van Baudeloo de toestemming om tienden te verwerven in de Vier Ambachten.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 2, Cartularium B, fol. 218 vo.-219 ro., door Matthias van den Eede.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, universis presentem paginam inspecturis in Domino salutem. Iustis petentium desideriis dignum est facilem adhibere consensum. Cum igitur dilecti nostri abbas et conventus beate Marie de Bodelo, Cysterciensis ordinis,

[p. 29]

devotis ad nos precibus directis, humiliter postularent quatenus eis potestatem acquirendi decimas in Quatuor Officiis concedere dignaremur, nos, petitioni eorum satisfacere volentes, predictis abbati et conventui benigne et divino intuitu concedimus quicquid in decimus in Quatuor Officiis impignorationis seu emptionis titulo, vel etiam per elemosinam sibi collatum iam acquisierunt vel in posterum fuerint acquisituri. Ut igitur hec nostra concessio inconcussa permaneat, presens scriptum sigilli nostri roboravimus munimento.

Datum anno Domini millesimo ducentesimo tricesimo octavo.

XXVI. 1238. - Otto, elect van Utrecht, verleent aan de abdij Nieuwenbosch en aan de Haven van Maria de toestemming om in de Vier Ambachten tienden van leken te verwerven.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, D. 13. Perkament (hoog 113 mm, plooi 21 mm, breed 159 mm) met, door dubbele snede, het gaaf bewaarde uithangende zegel in groene was (Corpus, no. 18; geen tegenzegel). In dorso: (14e e.) de libertate acquirendi decimas ab electo Traiectensi Ottone. XXXII.
B.-F. Afschriften: B. (1242 Mrt.) Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, E. 6, in een vidimus van de voormalige bisschop van Lausanne; C. (13e e.) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Nieuwenbosch, no. 50, doos 1 (perkamenten rol); D. (eind 13e e.) Gent, Archief Bisdom, fonds abdij Nieuwenbosch, zonder nummer (perkamenten rol); E. en F. (14e e.) Gent, Archief Toevlucht van Maria, Roodenboeck I en II, no. XXXII.
G. Vertaling: (1435) Gent, Archief Sint-Baafskathedraal, fonds abdij Nieuwenbosch, Cartularium ac. 2, fol. XXIII, door Nicolaus Hallinc (Vlaams).
Uitgegeven: J. Walters, op. cit., dl. III, blz. 296-297, no. 92.

Otto, Dei gratia Traiectensis electus, omnibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino. Universitati vestre notum facimus quod nos benigne concedimus ut moniales de loco beate Marie in Bosco et moniales de Portu beate Marie Gandensis, Cysterciensis ordinis, in Quatuor Officiis Gandensibus in perpetuum libere possint percipere decimas a manu laicali, sive emptione

[p. 30]

sive pignore sive elemosina ab eisdem monialibus fuerint acquisite. Et quascumque decimas dicte moniales in dictis Quatuor Officiis acquisierint vel in elemosinam receperint, eis presentis scripti patrocinio in perpetuum confirmamus.

Datum anno Domini M^oCC^o tricesimo octavo.

XXVII. (1233-1244). - Otto, elect van Utrecht, hecht zijn goedkeuring aan het in pand geven door Hugo van Steenland van een tiend, met een jaarlijkse opbrengst van zeven mud haver, aan de abdij Baudeloo.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 1, Cartularium A, fol. 91 ro.
Otto was elect van Utrecht tussen 1233 en 1244. Zelfde formulier als voor no. XXI.

Otto, Dei gratia Treiectensis electus, universis presentes literas inspecturis salutem in Domino sempiternam. Iustis petentium desideriis dignum est favorabilem prebere consensum et vota, que a rationis tramite non discordant, effectu prosequente complere. Cum itaque dilectus noster dominus Hugo de Stenlandt¹⁾ decimam quandam, valentem annuatim septem modia avene ad mensuram Gandensem, viris religiosis domino abbati et conventui de Bodelo, Cisterciensis ordinis, titulo pignoris obligaverit, nos, volentes ipsam inpignorationem debitam obtinere firmitatem, eidem impignorationi nostrum benigne prebentes assensum, eandem approbamus et sub testimonio presentium confirmamus et sigilli nostri appensione munimus.

Datum anno Domini M^oCC^o ....^a)

1) Hugo van Steenland, schout van Assenede.

a) Met behulp van een krabbel heeft de copiist waarschijnlijk willen aanduiden, dat het cijfer onleesbaar was geworden.

XXVIII. 1247, Mei 23, Ommen. - Otto, bisschop van Utrecht, verleent aan de abdij van Baudeloo de toestemming om de opbrengst van een tiend hun door Die-

[p. 31]

derik Bellekin in pand gegeven, behoudens het recht van de Utrechtse kerk, te gebruiken¹⁾.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 1, Cartularium A, fol. 262 vo.-263 ro., door Matthias van den Eede.

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus presentia visuris eternam in Domino salutem. Universitati vestre notum facimus quod nos, intuitu pietatis et nomine elemosine, secundum tenorem literarum domini pape, abbati et conventui de Bodelo, Cisterciensis ordinis, concessarum et ad nos directarum, eisdem concessimus quatenus fructus decime Th[eoderici] dicti Bellekin, valentem annuatim septem modios avene ad mensuram Gandensem, quam eisdem Th[eodericus] dictus Bellekin impignoravit de consensu Willelmi dicti Bloc²⁾, nepotis sui, a quo dictam decimam tenebat in feodo, dicti abbas et conventus perceperunt et percipient in futurum, possint in usus suos convertere et habere et absque conscientie scrupulo plenius retinere, retento nobis et ecclesie Traiectensis in dicta decima iure proprietatis, sub poena excommunicationis interdicentes ne quis huic concessioni in aliquo temere aut sine causa rationabili se opponat.

Datum Ummen anno Domini M^oCC^o et XLVII^o, decimo kl. Junii.

1) Zie ook no. XXI.

2) Willem Bloc van Eine was in dit jaar 1247 baljuw van Oudenaarde en hoogstwaarschijnlijk tevens baljuw van Kortrijk (H. Nowé, Les baillis comtaux de Flandre, des origines à la fin du XIVe siècle, in de Académie royale de Belgique, Classe des Lettres, Mémoires in-8^o, deel XXV, 1929, blz. 398).

XXIX. 1247, Juni 26. - Otto, bisschop van Utrecht, verleent aan de abdij Nieuwenbosch en aan de Bijloke de toestemming om in hun schuren in de Vier Ambachten godsdienstoefeningen te houden.

A. Origineel: niet voorhanden.
B.-C. Afschriften: (14e e.) Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, Roodenboeck I en II, no. CXXXVIII.

[p. 32]

D. Vertaling: (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 179 vo.-180 ro., door P. Fierens (Vlaams).

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, de Buscho et de Biloke¹⁾ monialibus salutem et suam gratiam. Cum vestra temporalis penuria ad promotionem vestram nos invitet, nos, vestris acquiescentes petetionibus, de gratia vobis concedimus ut in grangiis vestris in Quatuor Officiis constitutis, salvo iure per omnia parrochialium ecclesiarum, vobis liceat divina officia celebrare.

Datum anno Domini M^oCC^oXL^o septimo, feria quarta post Nativitatem beati Iohannis Baptistae.

1) Bijloke, vroeger de Haven van Maria genaamd (zie no. XI).

XXX. 1247, September 22. - Wolfram, deken van Oudmunster en persoon van de Vier Ambachten, bekrachtigt de oorkonde (van 1238; no. XXV), waarbij de bisschop van Utrecht aan de abdij van Baudeloo de toestemming verleende om tienden te verwerven in de Vier Ambachten, zich evenwel in het vervolg het beschikkingsrecht voorbehoudende op de vrijgekomen tienden.

A. Origineel: niet voorhanden.
B. Afschrift: (1544) Gent, Rijksarchief, fonds abdij Baudeloo, no. 2, Cartularium B, fol. 219, door Matthias van den Eede.

W[lframmus], Dei gratia sancti Salvatoris in Traiecto decanus et persona Quatuor Officiorum Flandrie, omnibus presentia visuris tam posteris quam presentibus salutem in Domino sempiternam. Cum venerabilis ac dominus noster Otto, Traiectensis episcopus, reverendis viris et religiosis abbati et conventui sancte Marie de Bodelo, ordinis Cysterciensis, motus pietate divina, gratiam suam et favorem inclinaverit literatorie conscribendo et sigillando, ut ipsis liceat in Quatuor Officiis et alias infra terminos diocesis Traiectensis decimas conquirere in modum donationis in elemosinam, impignorationis sive emptionis, et easdem sive acquisitas sive acquirendas in ipsius episcopi gratia et dispensatione licite possidere²⁾, nos, qui sumus persona dictorum officiorum et in

2) Zie no. XXV.

[p. 33]

eisdem officiis et novas et antiquas decimas habemus et occasione dicti personatus, qui annexus est thesaurarie eiusdem ecclesie, quam nunc in presentiarum habemus et de iis praefate ecclesie luminaria ministramus, huic concessioni domini et episcopi nostri gratum et benignum assensum adhibemus, antedicto abbati et conventui in Bodelo favorem nostrum in hac parte favorabiliter inclinantes, ita tamen quod decimas iam nobis vacantes vel vacaturas sive eas quas nunc in pensione sine censu pactionarii nostri sive ............^a) possident, sive feodales nostri easdem in nostra gr ................^a) et conventus sibi nullatenus attrahant vel usurpent .........^a) vel titulo pignoris seu in elemosinam recipiendo in nostri ................^a) nostre per iudicium et contemptum maxime nobis irrequisitis vel successoribus ........^a) et nostra sive successorum nostrorum licentia speciali.

Datum anno Domini, millesimo II^c quadragesimo septimo, in die beati Mauritii.

a) lacunes door B gelaten, waar A klaarblijkelijk beschadigd was.

a) lacunes door B gelaten, waar A klaarblijkelijk beschadigd was.

a) lacunes door B gelaten, waar A klaarblijkelijk beschadigd was.

a) lacunes door B gelaten, waar A klaarblijkelijk beschadigd was.

a) lacunes door B gelaten, waar A klaarblijkelijk beschadigd was.

XXXI. 1249, Maart. - Otto, bisschop van Utrecht, verleent aan de abdij Nieuwenbosch en aan de Haven van Maria de toestemming om in de Vier Ambachten tienden van leken te verwerven.

A. Origineel: Gent, Archief Toevlucht van Maria, fonds Bijloke, F. 12. Perkament (hoog 105 mm, plooi 21 mm, breed 147 mm) met, door dubbele snede, zijden streng met gaaf bewaard zegel. (Corpus no. 20) met tegenzegel (ib., no. 21). In dorso: (14e e.) Otto, de libertate acquirendi decimas ab episcopo Traiectense. XXXII.; (rode inkt) T.
B.-C. Afschriften: (begin 14e e.) Gent, ibidem, Roodenboeck I en II, no. XXXII. T.
D. Vertaling: (1637) Gent, Stadsarchief, fonds Bijloke, no. 225, fol. 70 vo.-71 ro., door P. Fierens (Vlaams).
Regest: J. Walters, op. cit., dl. III, blz. 333, no. 142 (ad 1248).

Otto, Dei gratia Traiectensis episcopus, omnibus presentes litteras inspecturis salutem in Domino.

Volgt de herhaling van de oorkonde van elect Otto van 1238 voor dezelfden (no. XXVI).

Datum anno Domini M^oCC^oXL^o octavo, mense Marcio.