Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 58

[p. LXXIII]

Bijlage F.
Verslag van de algemeene vergadering der leden van het Historisch Genootschap, gehouden op woensdag 15 April 1936 in het Gebouw der A.M.V.J. te Amsterdam.

Aanwezig volgens de presentielijst de gewone leden van het Genootschap:

M.A. van Andel.

J.G. Avis.

W.A.F. Bannier.

J.W. Berkelbach van der Sprenkel.

J.J. Beyerman.

M.J. Boerendonk.

J.J. Westendorp Boerma.

M. ten Bouwhuys.

S. van Brakel.

C.D.J. Brandt.

Mevr. J. Brandt - van der Veen.

J. Brouwer.

H. Bruch.

J.F. Buisman.

A. le Cosquino de Bussy.

H. van der Bijll.

R. Bijlsma.

J.W.C. van Campen.

H.T. Colenbrander.

G.C.E. Crone.

Chr. S. Dessing.

P.J. Dobbelaar.

J.D. Dozy.

J.P. Duvekot.

W. Dijckmeester.

G.A. Evers.

W.S. Gelinck.

P. Geyl.

[p. LXXIV]

A. Goslinga.

I.H. Gosses.

G.J. van Grol.

H.G. van Grol.

C.J. Guibal.

S. Hart.

K. Heeringa.

B. Heymans.

G.J. Honig.

F.W.T. Hunger.

D. Jansen.

T.S. Jansma.

B.M. de Jonge van Ellemeet.

Mej. M.W. Jurriaanse.

J. Karsemeyer.

J.H. Kernkamp.

F. Ketner.

F.S. Knipscheer.

N. Kolff.

B.D.E. Kraft.

Mej. G.H. Kurtz.

J.E. van der Laan.

W. Lampen.

L. Lasonder.

H.A. Leenmans.

J. Lindeboom.

T.J.G. Locher.

Mej. A.J. Maris.

J. ter Meulen.

P.A. Meilink.

Mevr. G. Muller-Coops.

J.F. Niermeyer.

B. Raptschinsky.

Mej. H.J. Reesink.

R. van Royen.

A.J.C. Rüter.

D. Rutgers.

J.H. Sebus.

S. Seeligmann.

G.C. Six van Wimmenum.

D.H. Smit.

H. Spoelstra.

F.W. Stapel.

H. Terpstra.

Mej. M. Simon Thomas.

W. Valk.

C. Vervoorn.

A. Visser.

L.C. Vrijman.

J.C.M. Warnsinck.

W.C. Wendelaar.

C. Wessels.

C.J.J. Westermann.

J.C. Westermann.

P.J. van Winter.

A. Wisse.

P. de Zeeuw JGr.

De Voorzitter, Dr. W.A.F. Bannier, opent te ruim half elf uur de vergadering en roept den aanwezigen het welkom toe. Nadat hij in enkele woorden de veranderingen, die er in het afgeloopen jaar in het Utrechtsche bestuur hebben plaats gehad, heeft gememoreerd en speciaal aan den afgetreden Voorzitter, Prof. Dr. G.W. Kernkamp, ook op deze plaats den dank der leden heeft gebracht voor de uitnemende wijze, waarop deze jaren lang leiding aan het Genootschap heeft gegeven, verleent hij het woord aan den heer J.C.M. Warnsinck tot het houden van diens voordracht over:

[p. LXXV]

De vloottocht van Abraham Crijnssen, Dec. 1666-Aug. 1667,

waarvan hieronder een overzicht volgt.

De lotgevallen van het eskader van zeven scheepjes - drie kleine fregatten, een jacht, een hoekerboot, een snauw en een fluit - dat onder bevel van den Zeeuwschen commandeur Abraham Crijnssen den 30sten December 1666 uit het Veersche Gat in zee liep, en den 25sten Augustus 1667 met een tiental prijzen weder in Vlissingen binnen viel, zijn nimmer in hun geheel beschreven. Wèl is eenige aandacht gewijd aan de verovering van Suriname in Februari 1667, doch den zeeslag bij Nevis op den 20sten Mei - waar Crijnssen de eer onzer wapenen hoog hield en zijn Franschen bondgenooten het schaamrood op de kaken joeg -, en zijn stoutmoedigen aanval op een groot aantal Engelsche schepen op de James-rivier in Virginië op den 15den Juni, vinden wij ternauwernood in onze geschiedboeken vermeld. Beide gebeurtenissen zijn blijkbaar overschaduwd door de zooveel meer tot de verbeelding sprekende groote zeeslagen op de Noordzee en den tocht naar Chatham.

De plannen tot den tocht zijn ontworpen door Pieter de Huybert, den raadpensionaris van Zeeland. Diens (nog niet uitgegeven) correspondentie met zijn ambtgenoot van Holland, Johan de Witt, over de mogelijkheid van een gemeenschappelijk optreden, heeft geduurd van November 1665 tot Mei 1666, doch heeft niet tot eenig resultaat geleid. Ondanks De Huyberts harde verwijt aan De Witt ‘dat in den tijt van den oorloge met den Usurpateur Cromwel meerder vigeur wierde getoont’, is het niet tot samenwerking tusschen de beide provincies gekomen, en is ten slotte op het einde van het jaar 1666 een zuiver Zeeuwsche expeditie naar de Wilde Kust van Guyana, de Kleine Antillen, Virginië en New Foundland vertrokken.

Spreker noemde de instructie, die de Staten van Zeeland Crijnssen medegaven, een der merkwaardigste documenten uit onze zee- en koloniale geschiedenis. Zóó veel werd daarin van Crijnssen en zijn mannen verwacht en zóó gering waren de middelen die men hem hiertoe verstrekte, dat men zich afvraagt, of de Edelgrootmogende Heeren van Zeelad wel ernstig gemeend hebben wat zij schreven; uit een later verzonden aanvullende instructie blijkt echter dat

[p. LXXVI]

dit wel degelijk het geval is geweest, en dat zij van oordeel waren, dat zelfs misschien nog meer kon worden verricht.

Achtereenvolgens behandelde spreker nu de belangrijkste feiten van dezen tocht. Allereerst de verovering van het fort Willoughby aan de rivier van Paramaribo, dat voortaan onder den naam van Fort Zeelandia de kolonie Suriname zou moeten beschermen; daarna de bestuursmaatregelen door Crijnssen voor ons nieuwe bezit vastgesteld. Met een enkel woord maakte hij melding van de vestiging van ons gezag in de westelijker gelegen nederzettingen op de Wilde Kust (Berbice, Essequebo en Pomeroon, thans Britsch Guyana), en de inbezitneming van het vruchtbare eiland Tabago of Nieuw Walcheren. Uitvoeriger besprak hij de samenwerking met een Fransche vloot van veertien oorlogsschepen; aan de hand van de door den Franschen admiraal opgemaakte zeil- en gevechtsinstructies toonde hij aan, dat de zeemacht van Lodewijk XIV, voor wat de theoretische kennis van den zeeoorlog betrof, op een veel hooger peil stond dan de Navale Macht van de Staten Generaal of de Royal Navy; doch uit het verloop van den weldra volgenden zeeslag tegen een Engelsch eskader van achttien schepen onder de kust van het eiland Nevis, bleek duidelijk dat het den Franschen zeeofficieren nog niet gegeven was, deze theoretische kennis in de practijk toe te passen.

Verontwaardigd over de wijze waarop zijn bondgenooten hem in den steek hadden gelaten, vervolgde Crijnssen verder zijn tocht alleen, en zeilde naar Virginië, om daar 's vijands handel en scheepvaart een doodelijken slag toe te brengen. Voornamelijk aan de hand van berichten van Engelsche ooggetuigen schetste spreker nu het door Crijnssen uitgevoerde waagstuk, met vier kleine scheepjes de Jamesrivier binnen te loopen, en een vloot van over de twintig bewapende koopvaarders aan te vallen, die daar onder de bescherming van een groot Engelsch oorlogsschip van 46 stukken ten anker lag. ‘Dit exploit, verricht met een macht, soo gering dat de Engelsche daer over ten hoochsten waeren verwondert en geindingneert’, had plaats in dezelfde week, waarin De Ruyter en Van Ghent onze vlag toonden op de Theems en de Medway; terwijl dezen de Royal James, de Royal Oak en de Loyal London verbrandden en de Royal Charles in triomf mede voerden, liet

[p. LXXVII]

Crijnssen het koningsfregat Elisabeth en een tiental koopvaarders in vlammen op gaan, en zeilde, na gedurende zes dagen, ongestoord door de vele hooger op de rivier liggende bewapende en zwaar bemande vaartuigen, zijn schepen en prijzen voor de thuisreis te hebben uitgerust, weder de rivier af.

Met enkele woorden over de behouden aankomst in het Vaderland, den verkoop van 5000 vaten puike Virginiatabak, en de merkwaardige correspondentie hierover van de Staten Generaal met de Admiraliteit van Zeeland, besloot de spreker zijn rede.

Aan de discussie, die op deze voordracht volgde, namen de heeren Van Winter, Terpstra, Heeringa en Goslinga deel, wier vragen of opmerkingen door den spreker uitvoerig werden beantwoord. De Voorzitter bracht daarna onder toejuiching der aanwezigen den heer Warnsinck hulde en dank voor zijn interessante lezing.

In aansluiting hieraan werd thans een bezoek gebracht aan de afdeeling Zeewezen van het Rijksmuseum, waar de aanwezigen zeer genoten van de deskundige voorlichting van den heer Warnsinck.

Nadat de aanwezigen hadden aangezeten aan een gemeenschappelijk noenmaal, vertrokken zij te ongeveer kwart over tweeën naar het Nederlandsch Historisch Scheepvaart Museum, waar zij door den Directeur, den heer W. Voorbeytel Cannenburg werden ontvangen en rondgeleid. Na afloop dezer rondleiding werd ter plaatse de thee gebruikt. De Voorzitter vertolkte aan den heer Voorbeytel Cannenburg den dank der leden van het Genootschap voor zijn belangwekkende uiteenzettingen en zijn vriendelijke ontvangst.

Te 6 uur vereenigden zich een veertigtal leden en gasten aan een gemeenschappelijken maaltijd in het Restaurant Centraal der A.M.J.V.