Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 39

[p. 408]

Een onbekende commissie aan prins Willem I uit het jaar 1553,
Medegedeeld door Dr. L.W.A.M. Lasonder.

Zooals bekend, zijn in het archief van de Staten-Generaal uit de eerste jaren buiten de resolutiën slechts weinige origineele aan dat lichaam gerichte brieven en minuten van daarvan uitgegane stukken bewaard gebleven. De oudste der Liassen ‘Loopende’ bevatten bij een groot aantal stukken, uitgegaan van of ingekomen bij de in het begin van 1578 opgetreden regeering van Matthias en den Raad van State naast hem en de daarop gevolgde regeeringen slechts zeer enkele brieven van en aan de Staten-Generaal, zie daaromtrent het eerst L.P. Gachard, Actes des Etats-Généraux I, Préface p. VII, vervolgens Th. van Riemsdijk, De Griffie van Hare Hoog Mogenden, blz. 121, en laatstelijk N. Japikse, Resolutien der Staten-Generaal van 1576 tot 1609 I, Inl. blz. XXVII, noot 3. Minder bekend is het dat de oudste Lias ‘Loopende’ ook een groot aantal stukken bevat van vóór 26 September 1576, op welken datum na den coup d'état van 4 September 1576 de eerste vergadering van de nieuwe Staten-Generaal plaats had. Deze stukken moeten afkomstig zijn uit de archieven van den ouden Raad van State, den Geheimen Raad enz. en gaan terug tot het jaar 1550. Bij het bewerken van het archief der Staten-Generaal nu viel onlangs toevalligerwijze mijn aandacht op de origineele Commissie aan Prins Willem I van 8 Juli 1553, die hierachter is afgedrukt. De Commissie is niet

[p. 409]

gedrukt bij L.P. Gachard, Correspondance de Guillaume le Taciturne I, waar als Appendices achtereenvolgens alle bekende Commissies voor den Prins van 1551-1559 in extenso zijn opgenomen. Evenmin maakt Groen van Prinsterer in zijn Archives melding van de zaak, terwijl de jongste uitvoerige levensbeschrijver van Prins Willem I Felix Rachfahl in zijn Wilhelm von Oranien und der Niederländische Aufstand, Erste Band S. 174 alleen vermeldt, dat de Prins in den zomer van 1553 naar het leger in Artois ging.

Het scheen daarom niet ongewenscht de Commissie, waarbij aan den toen nog slechts 20-jarigen ‘Messieure Guillaume de Nassau etc.’ reeds zulk een belangrijke opdracht wordt gegeven, hier voor het eerst uit te geven. Het is niet onmogelijk dat ten Algemeenen Rijksarchieve te Brussel in het archief van den Geheimen Raad nog wel een afschrift van het stuk is te vinden. In de tegenwoordige tijdsomstandigheden is de kans echter niet groot, dat van daaruit de zaak in Noord-Nederland nader bekend wordt.

L.L.

Commissie als legeroverste gegeven door Maria van Hongarije, landvoogdes der Nederlanden aan Prins Willem I, 1553 Juli 8.

De par l'empereur.

A notre très chier et féal cousin, conseillier et chambellan Messieure Guillaume de Nassou, prince d'Orenges, conte de Nassou etc., salut;

Sçavoir vous faisons, que pour la meilleure conduicte et ordre des gens de cheval, que maynnent les ritmaistres Goessen van Raesfelt¹⁾ et Goedert van Bocholtz qu' avons fait marcher vers notre pays d'Artois pour les employer

1) Zie omtrent dezen Overijselschen edelman Nieuw Nederlandsch Biographisch Woordenboek, II, kol. 1158 (ter Kuile).

[p. 410]

où il conviendra pour notre service, vous avons retenu et commis, retenons et commettons par ces présentes pour avec ceulx de votre bende les conduire comme leur chief, en vous donnant pouoir et mandement espécial d'avoir soingueulx regard sur leur coinduicte, deffendre et interdire ausdits ritmaistres et leurs lieutenans de ne donner congié à aulcuns sans votre sceu, et au surplus les mener et employer en notre service soubs l'ordonnance et superintendence du chief et capitaine-général de notre armée au traittement de III^c Philippi de XXV putars pièce par mois à commencer avoir cours aujourdhuy date de cestes, et durant tant et jusques à ce que par nous aultrement en soit ordonné. Et à ceste fin avons mandé ausdits ritmaistres de vous obéyr et recognoistre pour leur chief sur paine que ceulx qui feront le contraire seront par vous chastiés exemplairement. Car etc. Donné etc.

Président du Privé Conseil, de tous vous ordonnons faire sçeller lettres de commission selon la mynute cy dessus.

Faict à Bruxelles le VIII^me jour de Juillet 1553.

(get.) Marie.

Origineel, zich bevindende in het archief der Staten-Generaal Lias ‘Loopende’ over de jaren 1550-1577.