Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 39

[p. 173]

Suriname vóór de verovering door Abraham Crynssen,
Medegedeeld door Fred. Oudschans Dentz.

Zooals reeds in de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap, deel XIX (1898)¹⁾, door den heer George Edmundson is medegedeeld in zijn inleiding op ‘Verhaal van de inneming van Paramaribo 1665²⁾ door generaal William Byam’, berust in het Britsch Museum een verzameling handschriften, bekend als Sloane MSS. 3662, alle van de hand van majoor John Scott en omstreeks 1667 geschreven.

In één daarvan³⁾ beschrijft Scott het land Guyana en de verschillende kolonisaties, ten slotte de verovering van Suriname, de 14^de daarin behandelde kolonie, door Abraham Crynssen, de herovering door de Engelschen en ten slotte de teruggave dezer kolonie aan de Staten van Zeeland op 30 April 1668. In 1887 liet de Honourable N. Darnell Davis van Georgetown (Britsch Guyana) hiervan een afschrift maken, welk stuk werd gedrukt ter gelegenheid van de Venezuela-British Boundary Case.

Aangezien dit stuk in Nederland nog niet gedrukt was en dus minder bekend, meende ik dat het in de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap eene goede aanvulling zou zijn van de in 1898 opgenomen Bijdrage van Rev. Edmundson, dat hoofdzakelijk de inneming van Paramaribo behandelt, terwijl

1) Blz. 231.

2) Bedoeld is 1667.

3) Geheeten ‘Description of Guiana’.

[p. 174]

het thans volgende handschrift daarvan weer enkele aanvullingen geeft, welke, met door mij in het Rijksarchief aangetroffen belangwekkende stukken, de bijzonderheden onzer kennis der verovering van Paramaribo (en Suriname), waarvan in 1917 het 250-jarig jubileum werd herdacht, vollediger maken.

Het gedrukte afschrift van Scott's ‘Description of Guiana’ werd mij in Suriname geschonken door den Britschen vice-consul, Rev. W.L. Kissack, M.A.

Over Scott zelf nog enkele bijzonderheden, welke worden gevonden in Timehri¹⁾, het tijdschrift van ‘The Royal Agricultural and Commercial Society of British Guiana’.

‘Major John Scott was a Soldier-planter. He was appointed on the 29th of August 1668, to be the King's-Geographer. Of his chequered career much information will be found in the Bodleian Library, at Oxford, in Rawlinson MSS. A 175, A 178 and A 241. He seems to have been a thorn in the flesh of that curiosity of Humankind Samuel Pepys, of Diary fame.

Whatever Scott's personal character may have been, he possessed an accurate knowledge of the English settlements in the West-Indies, and the whole of the Sloane MSS. 3662 is a valuable contribution to the early history of Barbados, Trinidad, Tobago, Grenada, and Guiana’.

Ofschoon door de professoren Burr en Jameson getracht werd, ten behoeve van de United-States commission Scott's geloofwaardigheid in twijfel te trekken²⁾ bij de Venezuela-British Guiana Boundary arbitration, welke in Parijs plaats had naar aanleiding van het op 2 Febr. 1897 te Washington geteekende verdrag tusschen de Vereenigde Staten van Venezuela en de Regeering van Groot-Brittannië en Ierland, is het aan Rev. G. Edmundson gelukt om op heldere en gedocumenteerde wijze

1) ‘Early English Colonies in Trinidad’: Timehri, vol. XI, New Series, June 1897, part. I, p. 11.

2) U.S.C. Report I 62-4, 172-8; II 133-8. Venez. case III 358, 362-1. Counter case I 36-8; II 62-5.

[p. 175]

de juistheid aan te toonen van Scott's mededeelingen¹⁾.

Scott, die, zooals hij in de voorrede van zijn stuk zelf zegt, altijd een beminnaar van aardrijkskunde en geschiedenis is geweest en van zijn jeugd af het voornemen had gekoesterd een uitvoerige beschrijving van geheel Amerika samen te stellen, was op niet minder dan 126 eilanden in den Atlantischen Oceaan geweest en had een groot deel van Guyana doorreisd.

Zijn methode om inlichtingen over zijn onderwerp te verkrijgen was:

‘I made it my business to purchase or borrow all the history and Journalls that I could heare, whether Lattin, Itallian, Spanish or Portugais, French, Dutch or in our Language, wherein I may say I have by reason of generall generous conversation had luck extraordinary, and herein what paines I have taken, what cost I have been att is so Notorious, that over and above the knowledge of a great number of Gentlemen which I have been obliged too for a communicatien of printed books, Manuscripts, Pattents, Commissions, and papers relating to those parts, the many booksellers of England and Holland will doe me Right to testifie my continuall inquisition’.

De algemeene juistheid van Scott's ‘description’ kan nog worden gestaafd door ze te vergelijken met een ander handschrift uit het eind der 17^de eeuw (Sloane MSS. Brit. Mus., 2441) geheeten: ‘An account of His Maj.ties island of Barbados’.

In zijn studie: ‘The Dutch in Western Guiana’ zegt Edmundson nog: ‘It is clear then in the narrative given by Scott of the early history of the Dutch colonies in Western Guiana that we are dealing with the narrative of a contemporary, familiar with the localities about which he was writing, conversant with all the literature upon the subject, including documents and journals in manuscript, and having exceptional opportunities for personal commune with men intimately acquainted for a long

1) George Edmundson, The Dutch in Western Guiana, in English Historical Review 1901, vol. XVI, p. 640-675.

[p. 176]

period with the country and its history. It is further important to note that the work, which was never published and of which only a fragment was committed to paper, was a long cherished design, the preparation for which was scientifically thorough and carried on for years, and that it is impossible to attribute to the writer any motives of political partisanship, or any other aim than that put forth by himself “of giving new accounts from observations of my owne (or such living testimonies as I could credit) touching those places which have not been sufficiently sett forth by any man before me.”’

F.O.D.

Description of Guiana.

This countrey is bounded between the two great rivers (not onely of America) but of the known world, for Danube, Rhine, Ganges, Kyam¹⁾¹⁾, Nilus, Gambo²⁾, Rio Plato it selfe doth not boast of such lenth, such vast islands within its armes, nor any of the other, for lenth and breadth; both rivers are crossed with ye Eaquanoctiall Line, and its confines endures the sunns darts, being twice a yeare a perpendicular in his motion from south to north.

The river Amazones bounds this Province on ye southeast, whose north Cape hath onely 38 minutes of north latitude and 335 degrees of longitude, counting from St. Michael's, one of the Azoras islands. Oranoque bounds it on the north-west, whose Sotherne Cape hath eight degrees and 40 minutes of latitude, and 322 degrees of longitude. Between these two rivers Guiana fronts 230 leagues on the Atlantic Ocean: both these rivers agree and meet in the latutide of four degrees south from the Equator, as the author hath beene Informed by the concurrent storys of the natives at those parts, and by the two greatest travailors that ever were

1) Zie de Aanteekeningen hierachter blz. 188 vlgg.

1) Jang tse Kiang.

2) Gambia.

[p. 177]

in Guiana of Christians. The one was one Matteson, borne at Gaunt³⁾, that had managed a trade 22 yeares for the Spaniard from ye Citty of St. Thome in Oranoque, with the Shahones⁴²⁾, Sepoyes³³⁾, and Occowyes⁴¹⁾, whose habitacions are 200 leagues south-west from St. Thome, neare the mountaines of the sunne, where they have great riches. The other was one Hendricson⁴⁾, a Switz by nation, that had served some Dutch merchants in those partes 27 yeares in quality of a factor with the upland Indians of Guiana. Both these persons happened to be prisoners to the author in his voyage to Guiana, 1665. These men both agreed that two branches of the rivers only mett, and that afterwards Oranoque stretched it selfe westward above 800 miles, and would by noe meanes agree with ye discription given by Count Pagan⁵⁾ in his History af the Amazones in that particular.

It is beyond all controversy that Guiana hath been time out of mind ye station of ye Carrebs⁶⁾, and all the Indians on the island owe their oridginall from thence, and differ in language onely, as ye inhabitants of the Islands of Jersey, Garnsey⁷⁾, &c., doo from the inhabitants of France, and the opinion of their comeing from Florida is very fond and ridiculous to all persons that know the nature of the winds and currants in those parts.

But in pursuance of the discription of this countrey, know that it abounds with many spacious rivers, rivalets, and creeks, which I have endeavoured with great care to describe in ye chart, with their latitude and longitude in the two boundaries-Cape North, the Northerne Cape of the great Amazone and Cape Brema, the Southern Cape of Oronoque, by which all ye rest may be measured. For instance, between both the mentioned Capes 28 leagues raiseth or depresseth a degree of latitude without any considerable error. The course being nearest north-west and south-east, together with ye habitacions of the distinct natives of that spacious province, which, I hope, may be of singular use as well as for delight.

The rivers and lakes of Guiana are stored with thirty

3) Gent.

42) Zie Aanteekening 32.

33) Sou ayes of Sapayos. Zie Hartsinck, dl. I, blz. 7 en 143.

41) Accawaus (bovenlandsche Indianen).

4) Genoemd ‘Yonnker Hendryck’ in Lieutt. Genl. Byam's Journall of Guiana 1665-1667, an exact narrative of the State of Guiana as it stood anno 1665; particularly of the English Collony in Surynam, beginning of the warr and of its actions dureing the warr, the taking by a fleet from Zealand. Vgl. George Edmundson, Verhaal van de inneming van Paramaribo door Generaal William Byam: Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap, dl. XIX blz. 234.
Deze Hendricson kan geweest zijn Jan Hendriksz. Benckelaer, die in 1628 als assistent naar Essequibo was gegaan (U.S.C. Report, II 56-66) en afkomstig was uit Bencker in Zwitserland.

5) In 1665 werd door graaf Pagan eene beweging op touw gezet voor eene Fransche verovering en vestiging aan de Amazonerivier, welk plan aan kardinaal Mazarin werd onderworpen. Wanneer men vijf koloniën zou vestigen aan die rivier van hare monding af, dan zou de geheele handel - zoo werd beweerd - van Guyana en Amazone ten voordeele van Frankrijk verzekerd zijn.

6) Caraïben.

7) Guernsey.

[p. 178]

distinct species of fish that are very good for food; their woods with ye buffloe⁸⁾, elke⁹⁾, and severall sorts of deere; their savanoes, especially near the head of the river Parma, are stored with wild cattle; and in all places great plenty of cassava, of which they make their bread, poetatoes, yams, and other rootes. Heer is, indeed, everything necessary for life. But forasmuch as I designe to sattisfie the world in a particular piece touching the distinct species of beasts for foode and of prey, foule¹⁰⁾, fish, trees, plants, and all insects, therefore I think it not proper to enlarge upon them in this place. But it's certaine nature hath been in most partes of Guiana very prodigall of her bounty.

I shall proseed to mencion heere, first, the commodities; secondly, the deseases it is most incident to, and in what parts; thirdly, the best judgment I could make of what number there ar of natives, how many of each other nacion, and where they inhabite, havienge¹¹⁾, besides my owne observacions, taken measures from the aforemencioned Mr. Hendrickson and Matteson and journalls I fortuned to meet with; fourthly, what nations of Europe have from time to time settled there, and what fortune they have had.

The commodities of Guiana are gold, silver, annotta¹²⁾ (a dye), rich gumms, balsoms, honey, wax, specklewood¹³⁾, fustick¹⁴⁾, many phisickall druggs, sugar, cotton, and rice.

It hath been observed that from the river Amazones to Sinamare the people are strangely affected with ye gout and dropse, and not free from other diseases. From Sinamare westward to Curranteen¹⁵⁾ greatly infected with pestilentiall feavers and agues, and a certaine sweating disease to follow, attended with numbness in the joynts. When it is most raging it is a most strang, violent feavour, burning within, and yett the whole blood coole without, and the feet and hands very could and dry; but it hath not the same opperation on all, nor ar the natives much trubled with these distempers, but the Europeans.

From Curranteen to the west side of Dissekeef¹⁶⁾ the

8) Buffel.

9) Hert.

10) Pluimvee.

11) Having.

12) Anotta is Bixa Orelana L. Ook genoemd koesoewe, roucou of orlean Wordt gebruikt voor boter- en kaaskleursel en het geelverwen van spijzen, zoomede door schilders voor het kleuren van katoen en linnen.

13) Letterhout.

14) Geelhout (Zanthoxylon Caribeum).

15) Corantijn.

16) Essequibo.

[p. 179]

natives, as well as others, are strangely troubled with the Indian-pox, which hath till of late yeares broke out into great plotches¹⁷⁾ and scabs, which they use to dry up with the milkey quallity of a tree, produced from the young twigs and leaves. In few dayes the scabs will be dryed up, and there would remaine onely an akeing in the joynts, which they cured themselves of by batheing their joynts with an oyle produced of bereyes¹⁸⁾ from the same tree. But those that live neare the English, Dutch, or French, and drink wines or strong waters, finde quite different simptoms, the disease payning much inwardly, and the antient remedies will not effect the cure, which often inwraps them in great difficulties.

From Dissekeeb to Awarabish¹⁹⁾, a river on the west side of Oranoque, I observed the inhabitants to be full of children, and subject (but as in all other healthful countries) to noe raging distemper, except it be in rainy weather, and then they are subject to sore eyes. Women that keep much within are not troubled with the distemper, nor men that use much exercise. The river water of Guiana is not soe healthful as wells and springs that ar kept from branches and leaves of trees that have a poysonus quality, with which ye rivers, especially those that came from the high lands and run farr, are greatly troubled with.

The most numerous nacion of Indians in Guiana are ye Careebs, and these are inhabited in Aricare²⁰⁾ about 6,000 Careeb families. In Wiapoca²¹⁾, Macorea²²⁾, and Abrewaco²³⁾, 11,000 Careebe families.

In the River Marrawina²⁴⁾, about 800 Careeb families, and up the same river, and towards the head of Sinnamar²⁵⁾ lives about 1,400 Paricoates²⁶⁾, the great masters of poyson in America. They pretend to poyson fountaines, are a people very formall, marry ever with their owne nation, have little commerce but for their poyson, which they sell to other nacions. The Careebs have some judgment in ye art of poisoning their arrowes, and are great masters in the cure, but short of these people.

In Suranam²⁷⁾, Commowina²⁸⁾, Suramaco²⁹⁾, Copenham³⁰⁾, and Currianteen³¹⁾ are about 5,000 Careeb

17) Blotches.

18) Berries.

19) Awarabisch, zijrivier van de Orinoco.

20) Arricarri. In L. Keymis's Table of all Rivers and larger creeks from the Amazon on the South-east to the Orinoco on the North-west of Guiana, wordt onder nos. 3 en 4 met dezen naam een Indiaansche natie aangeduid.

21) Oyapock.

22) Eiland Mecouria tusschen de rivieren Wia en Cayenne.

23) Approuaque.

24) Marrowijne.

25) Sinamary.

26) Paracuttos. Zie no. 22 in Keymis's Table of rivers etc.

27) Suriname.

28) Commewijne.

29) Saramacca.

30) Coppename.

31) Corantijn.

[p. 180]

families, and there lives in Suramaco and the upper parts of Suranam about 1,400 Turroomacs³²⁾ and up Curianteen about 1,200 Sapoyes³³⁾.

From the west side of Curianteen to Wina there lives about 8,000 families of Arawagoes³⁴⁾, the best humoured Indians of America, being both very just and generous minded people, and in little villages by the sea side lives about 400 families of Warooes³⁵⁾ in Maroca³⁶⁾ and Wina, and in the islands of Oranoque River, and neare the mouth of that river, lives about 5,000 families of Warooes, the only shipwrights of those partes, for all the great periagoos³⁷⁾ are made by them. They make their vessells, their cordage, sayles, hammocks, bread, and drinke all of one tree. They likewise make great periagoos of another wood called white wood. They differ from all other Indians in life and manors (have nothing for delight, whilst all other Indians are great lovers of fine gardens, drinking, danceing, and divers other pleasures), are a people bloody and trecherous, and not to be conversed with, and therefor I advise all people that sayle into those partes to discource with the Waroos nation with their armes in their hands.

From Wina to the utmost part of Awarabish³⁸⁾, on the West syde of Oranoque and the rivers Oronoque, Poraema³⁹⁾, and Amacora⁴⁰⁾, are about 20,000 Careebs families. The Occowyes⁴¹⁾, Shawhouns⁴²⁾, and Semicorals⁴³⁾ are great powerful nacions, that live in the uplands of Guiana, either under the Line or in South lattitude, and there hath none soe converced with them as to make a judgment of them as to their numbers.

But its most certaine they are setled in a most fertile countrey and cover a vast tract of land, beginning at ye mountaines of the Sun on the West and North, and extending them selfes to Rio-negroe, 500 miles South and East, a famous river that emties itselfe into the great Amazone. They have a constant warr with some nations on the islands in the Amazones, and are often gauld⁴⁴⁾ by the willey⁴⁵⁾ Carcets, who often, when they are ingaged abroad, visett their townes to their noe small prejudice. And thus much of the natives.

32) Deze naam kon ondanks alle moeite niet worden geverifieerd.

33) Sou ayes of Sapayos. Zie Hartsinck, dl. I, blz. 7 en 143.

34) Arrowakken.

35) Warraus.

36) Moruca.

37) Indiaansche scheepjes of kano's.

38) Zie Aanteekening 19.

39) Baryma.

40) Amacura, zijrivier van de Orinoco.

41) Accawaus (bovenlandsche Indianen).

42) Zie Aanteekening 32.

43) Zie Aanteekening 32.

44) Galled, verbitterd.

45) Wily, sluw.

[p. 181]

The first Christian that ever attempted to sett footeing on Guiana to the southward of Oranoque, was Pedro de Acosta, a Spaniard, with two small carvils⁴⁶⁾, 300 men, anno 1530, setled in Parema⁴⁷⁾, was drave thence by the Indians the same yeare, many slaine, and their goods and chattles become a booty to the Careebs.

The second Colonie was setled at Cayan⁴⁸⁾ by Gasper de Sotelle, being one hundred and 26 families, from Spaine, anno 1568, but were expelled by the Careebs and Paracoates, anno 1573.

The third setlement was by three ships from France at Wiapoca, anno 1607, and being 400 men, began to plant tobacco, and to thinke themselves secure, and too franckly to converse with the natives: they were all cut off anno 1609, except a few marriners.

The fourth Colonie was of 160 families from France, landed at Cayan, and fortified themselves anno 1613. The Parecoates begun to offer them friendship: they were in few months many destroyed and the rest forct to quitt the place and retire to France.

The fift Colonie⁴⁹⁾ consisted of two hundred and eighty Zealanders with two small ships, landed theire men at Cayan, anno 1615, but could not bring the natives to a trade, were often gauled by the Indians and were at lenth forced to quit their poste: returned to Zealand the same yeare.

The sixth Colonie was undertaken by one Captain Gromweagle⁵⁰⁾, a Dutchman, that had served the Spaniard in Oranoque, but understading a companie of merchants of Zealand had before undertaken a voyage to Guiana, and attempted a settlement there, he deserted the Spanish service, and tendred himself to his owne countrey, which was accepted, and he dispatched from Zealand, anno 1616, with two ships and a galliote, and was the first man that tooke firme footeing on Guiana by the good likeing of the natives, whose humours the gent' perfectly understood. He erect a fort⁵¹⁾, on a smal island 30 leagues up the River Disseekeeb, which looked into two great braches of that famous river. All his time the Colonie flourished; he managed a great trade with the

46) Karveelen, kleine snelzeilende schepen in Spanje en Portugal in gebruik.

47) Parima.

48) Cayenne.

49) Dat de 5^de kolonie de eerste Hollandsche was, is niet geheel juist, want in 1613 bestond er reeds een Amsterdamsche factorij aan de Surinamerivier, waar de Hollanders een geregeld handelsverkeer onderhielden, zooals is gebleken uit de akte, gepubliceerd door Mr. Dr. S. van Brakel in de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap, 35^ste deel, 1914.

50) Aert Adriaensen Groenewegen, commandeur van Essequibo, stierf 19 Aug. 1664 (Notulen Kamer van Zeeland 9 Maart 1671).

51) Fort Kijkoveral.

[p. 182]

Spaniards by the Indians with great secrecy, he was a great freind of all new Colonies of Christians, of what nacion soever, and Barbadoes oweth its first assistance both for foode and trade to this man's speciall kindness, anno 1627, at what time they were in a miserable condition, he dyed anno 1664 and in the 83^rd yeare of his age; a welthy man, having been Governor of that Colonie 48 yeares. In this Colonie the authour had the good fortune to meet with some injenious observaciones of the former Governor of what had been transacted in Guiana in his time, to whome the world is obliged for many particulars of this story.

The seaventh was a small factory at Berbishees⁵²⁾ about ye yeare 1624, is now a strong garrison and belongeth to two merchants of Flushing, Myn Heer Van Ree and Myn Heer Van Pear⁵³⁾; a place that abounds with excellent horses and chattle, and is a good factory for annotta dye and druggs.

Sir Walter Raleigh's⁵⁴⁾ first voyage, 1598(5), and his last unfortunate voyage, 1618, and the business of Mr. Harcourt⁵⁵⁾ at Wiapoca, and writt being with their owne penne I shall say nothing of them, onely that if Sir Walter Raleigh had lived he would have left matter for a gratefull story. He left soe good and so great a name behind him with the native Indians in those parts that the English have often been obliged to remember with honour.

The eight Colonie was a ship and a barque from France, which landed their people at Meriwina, anno 1625. The next vessell that came could heare noe news of their Collonie, and were, without all dout, distroyed by the natives.

The ninth Collonie was three ships from Rochell, anno 1626, with 534 men, some women and children; they settled at Suramaco, lived three years in peace, but sicknesse falling amongst them and the Indians being troublesome those few that were left, deserted the Collonie and went to St. Christophers.

The tenth Collonie was two ships and a small vessell from France, anno 1639, with 370 men setted at Sura-

52) Berbice.

53) Van Pere of Peere, patroon van Berbice.

54) Sir Walter Raleigh, geboren in Devonshire omstreeks 1552, gehuwd met Elizabeth Throckmorton, werd in Oxford opgevoed, diende vijf jaren in Frankrijk in het leger van Henri de Navarre, ontsnapte aan het bloedbad van den Bartholomeusnacht en kwam in Engeland terug in 1575. In 1577 hielp hij de Hollanders in hun worsteling tegen Spanje en keerde in 1578 in Enge'and terug. Hij nam deel aan talrijke tochten en werd in den Tower te Londen opgesloten, waaruit hij in 1595 ontslagen werd. Hij werd lid van het Parlement en schreef in 1596: ‘The Discoverie of the Large, Rich and Bewtiful Empire of Guiana, with a relation of the great city of Manao, which the Spaniards call El Dorado’, waar gevonden zou worden de hoofdstad Manao del Dorado, ‘De vergulde man’, de gouden stad aan het meer van Parima gelegen, waar de onnoemelijke schatten der Peruaansche Inca's verborgen zouden liggen.
Raleigh's werk werd in talrijke Europeesche talen en in het Latijn vertaald. In 1595 rustte hij drie schepen uit om een reis naar Guyana te ondernemen, waarbij een der kapiteins Lawrence Keymis was. Van hoogverraad beschuldigd, werd hij in 1603 schuldig bevonden en veroordeeld gehangen te worden. De koning voerde dit vonnis niet uit en deed hem in den Tower te Londen opsluiten, waar hij tot 1616 bleef, toen hij tegen een som van £ 1500 de vrijheid herkreeg. In 1611 deed hij van den Tower uit het volgende voorstel aan de Regeering:
‘An Agreement betweene Sr. Wa. Raleigh and the Lords for the journey of Guiana, to be performed by Captaine Keemish in Anno 1611’.
Den 26^sten Augustus 1616 schonk na veel aarzeling koning James I hem bijzondere voorrechten voor eene reis naar Guyana. Deze reis mislukte; in 1618 teruggekeerd, werd hij weder gevangen genomen en op 29 October onthoofd. Kapitein Keymis had tevoren, na eene woordenwisseling met Raleigh in Trinidad, zelfmoord gepleegd.
Noch zijn verdediging, noch de tusschenkomst der koningin had kunnen baten. Na zijn dood, welke een groote ontevredenheid in Engeland wekte, publiceerde koning James eene verdediging, een daad in de geschiedenis wel zeldzaam. Vermoedelijk was zij geschreven door lord Verulam (Bacon) en door den koning zelf herzien. De tekst luidde ‘A Declaration of the Demeanour and Carriage of Sir Walter Raleigh, Knight, as well in his voyage, as in, and sithence his return, and of the true motives and inducements which occasioned His Majesty to proceed in doing justice upon him, as hath been done’.
In 1738 was als commandeur en directeur-generaal van Essequibo in die kolonie aangekomen Laurens Storm van 's Gravesande, die een Duitsch geneesheer in dienst der W.-I. Compagnie, Nicholas Horstman, met een expeditie naar het binnenland zond om een weg te vinden naar de Amazonerivier, om met de inboorlingen onderweg handel te drijven en, indien mogelijk, Raleigh's beroemde en geheimzinnige stad van Eldorado te ontdekken. Horstman vond, terwijl hij de waterscheiding tusschen de Essequibo en de Amazone overtrok, den werkelijken oorsprong van het Gouden Meer, evenals Von Schomburgk dezen honderd jaren later ontdekte. Het was slechts een klein meer, Amucu, welks water van tijd tot tijd over de oevers stroomde en aldus een groot moeras vormde. Toen Horstman de Rio Negro bereikte, ontmoette hij La Condamine en overhandigde dien reiziger een kaart van het gebied, hetwelk hij had doorreisd. La Condamine gaf ze aan D'Anville, een beroemde kaartenteekenaar van de 18^de eeuw, door wien zij tot de basis word gemaakt van een over het algemeen juiste teekening van dat deel van het land en als eerste groote kaart van Zuid-Amerika in 1748 uitgegeven. Die kaart, door Von Humboldt dikwijls aangehaald in zijn ‘Voyage aux Régions équinoxiales’, was meer dan eene eeuw verloren, totdat ze in 1900 werd teruggevonden in de Bibliothèque Nationale te Parijs. Toen bleek ze van groote waarde bij de grensregeling met Brazilië en Britsch Guyana, daar ze de Hollandsche invloedssfeer van dien tijd weergaf.
Door de onderzoekingen van Sir Robert Herman von Schomburgk is het groote meer van Parima van de kaarten verdwenen of ingekrompen tot het kleine meer van Amucu. Schomburgk's wetenschappelijke reis in 1835 ondernomen, met steun van het Aardrijkskundig Genootschap te Londen, duurde 4 jaren.
Voor de Hakluyt-Society gaf Schomburgk uit: ‘The Discovery of the Empire of Guiana bij Sir Walter Raleigh Knight’.

55) Robert Harcourt van Stanton Harcourt, in het graafschap Oxfordshire, rustte in 1609 een expeditie uit met drie schepen, welke 29 Maart van Dartmouth vertrokken en 17 Mei in Oyapock aankwamen.

[p. 183]

maco, and the yeare after came to them from France many famillies. They lived peaceably untill the year 1642, at which time they had great supplies of men, ammunicion, and provision from France, grew careless, spred themselves to Suranam and Curanteen, had differance with ye Indians, and were all cut off in one day.

The elleaventh Collonie was one Mr. Marshall, with 300 families of English imployed by the Earle of Warwick, &c., who settled Suranam, Suramaco, and Curanteen, anno 1643, lived peaceably untill the yeare 1645, at which time they espoused the quarrell of the French and were cut off by the natives.

The twelfth Collonie was of Dutch, setled by the Zealanders in the rivers Borowma⁵⁶⁾, Wacopow, and Moroca haveing been drawn off from Tobago, anno 1650⁵⁷⁾, and ye yeare⁵⁸⁾ following a great Collonie of Dutch and Jewes, draw of from Brazile, by the Portugaize settled there, and, being experienced planters, that soone grew a flourishing Collonie.

The thirtheenth Collonie was of French, at Suramaco and at Chyan, were the greatest part cut of by the Careebs and Saepoys, anno 1649.

The fourteenth Collonie was at Suranam anno 1650, about 300 people of the English nacion from ye Island of Barbados under the Collonie of one Lieut.-Collonel Anthony Rowse, a gentleman of great gallantrie and prudence, and of long experience in ye West Indies; his making a firme peace with the Indians soone after his landing, and, reviveing the name of Sir Walter Raleigh, gave the English firme footeing in those parts, and it soone became a hopeful Collonie.

These people had the accommodacion of a ship from Francis Lord Willoughby⁵⁹⁾, of Parham (then at the Barbados), and the loane of a parcell of Indian trade; the Lord Willoughby settled a plantacon amongst them at Suranam, another at Comowina, upon which he disburst at least 26,000 pownds.

Anno 1654, Lieutenant-Collonel Rowse haveing established this Collonie, left it in a flourishing condicion and in perfect peace with the Indians, and one Major

56) Pomeroon.

57) Volgens Samuel Oppenheim te New-York moet worden aangenomen, dat de Joodsche vestiging in Pomeroon in 1656 moet hebben plaats gehad, niet in 1650, en wel naar aanleiding van een tevoren onbekend privilege van de Joden, door den heer Lucien Wolf te Londen in het Britsch Museum gevonden in de Egerton MSS. no. 2395, fol. 46, hetwelk eene vertaling is van een Hollandsch privilege. Zie: ‘An early Jewish Colony in Western Guiana’ (1658-1666). Publication of the American Jewish Historical Society no. 16 (1907), p. 95-186 en de Transactions of the Jewish Historical Society of England, 1895, III p. 82-84.

58) Hiermede zal dan bedoeld zijn: de volgende jaren, nl. de kolonisaties van 1657, 1658 en 1659, resp. van Zeeuwen, Hollanders en Joden van Brazilië.

59) Francis Willoughby, vijfde baron Willoughby of Parham (1613?-1666), kan beschouwd worden als de eigenlijke stichter van de volkplanting Suriname, was gouverneur van Barbados en de overige Engelsche bezittingen in West-Indië, welke post hij met toestemming van koning Karel I van den prins van Wales (later koning Karel II), toen deze in Holland vertoefde, had gekregen. Verdacht van deel te hebben in een komplot tegen den koning, vluchtte Willoughby, die in 1642 lid van het Parlement was geworden, naar Holland, waar hij openlijk 's konings partij opnam. Op 26 Febr. 1647 ontving hij een ‘Patent’ van den graaf van Carlisle, waarbij hij luitenant-generaal van de Caraïbische eilanden werd gedurende 21 jaren, te rekenen van 28 September 1646 (St.-Michaelsday).
In 1650 had hij eene expeditie onder bevel van den sergeantmayor Anthony Rowse naar Suriname gezonden om een geschikte plaats voor de vestiging van eene kolonie te zoeken. ‘It is commended by all that went’, schreef hij aan zijne vrouw, ‘for the sweetest place that ever was seen; delicate rivers, brave land, fine timber. They were out almost five months, and amongst forty persons, not one of them had so much as their head ache. They commend the air to be so pure, and the water so good, as they had never such stomachs in their lives, eating five times a day plenty of fish and fowl, partridges and pheasants innumerable: brave savannahs, where you may in coach or on horseback, ride thirty or forty miles’.
In 1652 werd hij van zijne waardigheid ontzet en van het eiland verbannen. Hij vertrok 27 Maart 1652 naar Suriname, waar hij een korten tijd verbleef.
Wegens deelneming aan complotten tegen het Parlement werd hij in Juni 1655 en opnieuw in Maart 1656 gevangen gezet in den Tower; in Nov. 1656 werd hem de vrijheid aangeboden op voorwaarde, dat hij tegen een waarborg van £ 10.000 binnen 6 maanden naar Suriname zou vertrekken; men stelde hem in vrijheid, maar hij vertrok niet, doch zond een familielid John Johnson, die onderweg overleed. Diens weduwe en kinderen, waaronder de aangenomen dochter Afra, later bekend als de dichteres en tooneelschrijfster Mrs. Behn, woonden op een van Willoughby's plantages St.-Johns Hill.
Na den terugkeer van Karel II in Engeland op 29 Mei 1660 volgde opnieuw zijne benoeming tot gouverneur van Barbados en de overige Engelsche bezittingen in West-Indië.
Met Lawrence Hyde, tweeden zoon van lord Clarendon, werd hij bij charter van 2 Juni 1662 begiftigd met de landstreek: ‘called Serrinam also Surrinam lying in breadth East and West one English Mile next beyond the Westerly Banks of the River of Copenam and Easterly one Mile from or beyond the River Marawyne conteyninge from East to West Forty Leagues or thereabouts and extendinge from the maine Ocean or Sea called the North Sea southward up into the Land to the Heads or Springs of the said River and from thence by direct Lynes unto the mayne Ocean called the South Sea and the said Waters, Rivers and Streams commonly called the Rivers of Seramica, Surrinam, Copenam, Marawyn,’ enz. ‘and shall be called by the Name of Willoughby Land’.
In Mei 1665 vertrok hij - na den moordaanslag van Allen - uit de kolonie en in Juli 1666 verliet hij, op bevel van den koning, Barbados met een vloot om de Franschen van de W.-I. eilanden te verdrijven. De vloot werd door een orkaan overvallen op 23 Juli. Willoughby leed schipbreuk en verdronk. De verovering van Suriname door Abraham Crynssen beleefde hij dus niet.
Bij testament, gedateerd 17 Juli 1666, liet hij aan zijne twee dochters zijne plantages na in Antigua, twee derden van zijn aandeel in de bezittingen in de provincie Willoughbyland, twee derden van zijne plantage Parham Hill aan de Suriname rivier, en al zijn particulier bezit in Willoughbyland. Zijn neef Henry Willoughby erfde het overige derde deel van zijne landerijen in Suriname. Zijne executeurs ontvingen 20.000 pond suiker elk om daarvoor een ring te koopen, en zijn trouwe dienaar Henry Haughton kreeg een jaarlijksche lijfrente van £ 100 en vergoeding der kosten om zijne plantages in Antigua en Suriname te beheeren. Vgl. Encyclopaedie van Ned. West-Indië 1914/1917, blz. 749-750.

[p. 184]

William Byam⁶⁰⁾ was chosen Governor, a judicious gentleman, and in ye condicion it stood dayly increaseing untill the yeare 1660, at which time His Majestie being happily restored to his just rights, Francis Lord Willoughby (amongst other pretencies in the West Indies) layde claime to Suranam by vertue of a compact with ye first settlers, and in consideracion of his great disbursements in those parts. And although there was some difference in that point between the inhabitants and his lordship, it passed⁶¹⁾ in favour of his lordship, and Lawrence Hide, Esq., second sonn to the Earle of Clarendon, as lord proprietors of that province, under the appellacion of Willoughby land. But Major Byam was continued Deputy Governor to the proprietors, and was commissionated Lieut.-Generall of Guiana.

Anno 1665, the Lord Willoughby sayled from Barbados to Suranam, and upon his lordship's arrival a contagious sickness began at the town called Tararica⁶²⁾, and spread itselfe all over the Collonie swept away many people, and, dureing his stay at Suranam he had like to have been murthered by one Mr. Allen⁶³⁾, who was of opinion his lordship coveted his estates. Mr. Allen was charged with blasphemy before his lordship arrived in those parts, but cleared of the fact, yett (in his lordship's sence) held strange opinions as that there could be no subjects held lord proprietors, because it both clipt the wings of monarchy, and infringed the liberty of the subject; Mr. Allen cutt of two of the Lord Willoughby's fingers and wounded him the head, expecting at the same stroake to have slaine him, and afterward poysoned himselfe. Severall people this yeare left Suranam, strange jealousies haveing possest them, which brake out into great discontents, which his lordship indeavoured to satisfie them in by a kinde messuage sent to the Collonie by one Capt. John. Parker, which proved effectuall.

The same yeare in the month of October, ye author haveing been commissionated Commander in Chiefe of a small fleet, and a regiment of soldiers for the attaque of the Island Tobago, and severall other settlements in

60) William Byam, zoon van Eduard Byam en Elisabeth Eaglesfield, was in het gevolg van Francis, lord Willoughby of Parham, toen deze als gouverneur-generaal de W.-I. eilanden namens den in Nederland tegenover Cromwell als koning uitgeroepen Karel II, in 1650 naar Barbados vertrok en kort daarna een eigen kolonie stichtte onder den naam van Willoughbyland, waar de kolonisten in 1653 een soort royalistisch gemeenebest vestigden en voor den tijd van drie jaren majoor Byam als president kozen. Toen in 1657 Byam's termijn om was, wilden de kolonisten een anderen president kiezen, doch Byam slaagde er in de overhand te verkrijgen en behield zijne positie tegen den zin van vele kolonisten. Hij beweerde eene koninklijke aanstelling te bezitten, welke hij echter nimmer toonde. Met behulp van een groot gedeelte van de koningsgezinde partij, die hem steunde, veranderde hij zijn titel in dien van gouverneur en maakte van het gekozen parlement een kolonialen raad.
Deze raad bestond volgens Mrs. Behn (Aphra Johnson) uit zulke beruchte schurken als de gevangenis van Newgate nog nimmer had losgelaten. Een samenraapsel van verschillende nationaliteit en van revolutionairen aard, dat zich in Suriname in den loop dier eeuw had gevestigd, maakte Byam het bestuur zeer moeilijk. Hij trad als een despoot op. Tal van pamfletten werden in dien tijd te Londen uitgegeven. Toch scheen het bestuur van Byam de eerste kolonisten te bevredigen. Er was vrijheid van handel en geweten en volgens Warren was het bestuur monarchaal, een navolging van het Engelsche; de wetten van Engeland waren die der kolonisten.
De zetel van het bestuur werd in 1665 overgebracht naar het houten Willoughby-fort (het tegenwoordige fort Zeelandia) en, daar niet voldoende versterkt, moest Byam zich op 27 Februari 1667 aan den Zeeuwschen commandeur Abraham Crynssen overgeven, waarbij hij eervollen aftocht verkreeg.
Het verhaal van de inneming van Paramaribo, door Byam geschreven en bewaard in Sloane MSS. 3662, is in de Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap, 1898, deel XIX opgenomen.
Na de herovering van Suriname door den Engelschen admiraal John Harman op 3 Oct. 1667 verzocht Byam om door een krijgsraad zijne overgave van 27 Febr. 1667 te doen onderzoeken. Deze verklaarde: ‘that they found he had in all particulars demeaned himself as became a loyal and faithful subject, as a valourous, prudent commander and an honourable person’.
Later wordt Byam als gouverneur van Antigua vermeld. Vgl. Encyclopaedie van Ned. West-Indië 1914/1917, blz. 184-185.

61) Letters patent for the Colony of Surinam granted to Lord Willoughby and Lawrence Hyde, the second son of Lord Clarendon by Charles the Second, dated Westminster, the second day of June 1663. Rodway & Watt, p. 153-161; Hartsinck, blz. 522-558.

62) Thorarica, waarschijnlijk een naam van Arowakschen oorsprong, lag aan den linkeroever van de Surinamerivier, ter hoogte van de tegenwoordige plantage ‘Waterland’, aan de vroegere Bannisterkreek. In 1630 werd daar door den Engelschen kapitein Marshall, wiens naam nog leeft in de Marshallskreek, een blokhuis gebouwd, waarbij uit Holland en Italië gekomen Joden zich vestigden, zoodat weldra een dorpje ontstond. Willoughby verdeelde Suriname in parochiën. Thorarica lag in de parochie St.-Bridget, Santo Bridges of Saint-Bridges en was de hoofdplaats der volkplanting. Er waren, behalve een gouvernementsgebouw, Parhamhouse genoemd, een Anglicaansche kerk St.-Bridget, een bedehuis der Puriteinen, een Joodsche synagoge en een honderdtal huizen. Overblijfselen dezer synagoge en der Joodsche begraafplaats waren daar nog te vinden in de 18^de eeuw. De Neger-Engelsche naam van plantage ‘Waterland’, (‘Stonigron’, steenachtige grond) duidt ongetwijfeld daarop. De plaats verviel en werd verlaten, zelfs de Hervormde gemeente werd reeds in 1700 met die van Paramaribo vereenigd na een 2-jarig bestaan (Fred. Oudschans Dentz, De Hervormde gemeente: Protestantenblad voor de Kolonie Suriname, 25 Sept., 2, 9, en 16 Oct. 1915).
Een der divisiën, waarin de kolonie Suriname onder Nederlandsch gezag was verdeeld, heette Thorarica. In 1863 had de verdeeling in districten plaats en verdween de naam Thorarica.

63) Het volgende verhaal van Allen's poging om Lord Willoughby in 1665 te vermoorden, werd in het Britsch Museum afgeschreven door Hon. N. Darnell Davis uit Byam's ‘Exact Relation of the most Execrable attempt of John Allen committed in the person of H. Exc. Francis Lord Willoughby of Parham, Captain Generall of the continent of Guiana and of all the Caribby Islands and our Lord Proprietor 1665 London, Richard Lowndes.’ Het luidt aldus:
‘The usual hour for evening prayer being come, all went to Divine Service in an upper room, where myself, council, and several gentlemen of the Colony, besides domestic servants, attended his Excellency. And as, his Chaplain was reading the first lesson being the 3rd of II Samuel and the 27th verse, “And Joab smote Abner under the fifth rib, etc.” Allen enters the room with a ghastly and direful countenance, at first unknown to any present and going towards His Excellency with his left hand extended, as if he intended some civil address, and his right hand aloof behind his right thigh with his short cutlass in it, and as soon as within reach smote His Excellency's head with all his fury, and seconded his blow, before I who was one of his nearest, could interpose; immediately other gentlemen rushed on him. At the instant in which I seized him, Allen stabs himself with his short cutlass in his right side and down he fell. All were surprized with amazement and horror, and had I not with a passionate earnestness most strictly commanded them to forbear, that he might be reserved for the hand of justice, several would have slain him, and he, hearing them cry out: Kill the dog! replyed: “I came here to dye, to kill my lord and than myself”. After I had secured him with a guard, I waited on His Excellency, whom I found through God's mercy better, than I expected, wounded in the forehead with a slanting blow, but his worst hurt was in his hand, with holding up after he had received the first blow, had his forefinger and middle finger cut off, and had lost a third had not a large ring, which he wore thereon defended it. I returning to Allen, commanded him to be secured. In his pockets were found some powder and balls, and several papers. His wound had a large orifice and about his bare body a new card-board band, for what use I know not; and charge being given to a Chirurgeon to dress him, and take care of him, I with my Council perused his papers, among which we found the letter which he had written to His Excellency, which I have here inserted that the world may see what an infamous bloody villain this was. But this as in the posteript he writes, was sent but not delivered. (Volgt een niet afgedrukte brief).
This night he lay in torment with the anguish of his wound, which caused a violent fever. He repented for nothing but that he had not killed His Excellency, and cursed the coat that he wore (which was one of his negroes', that he might be less known), that denied his sword from entering deep enough in his body. His Excellency's Chaplain giving him spiritual advice, he bid him talk to the rabble, and not to him. He gloried in the action he had committed, but grieved it was unsuccessful; and being by an intimate acquaintance interrogated of his complices, he answered: “He scorned any man should share with him in so noble an action!” Being demanded whether he desired anything to despatch himself, he answered: “He could do that at any time”, and at about 12 at night the Marshal being gone out of the room, he drew forth a pistol (which was supposed to be tied to his thigh) charged up to the muzzle, clapped it to his breast; struck fire, but it would not go off. He then called to a sentinel to spare him a stick of fire to light his pipe, which received, he clapped the burning coal to the pan, but all would not discharge the pistol, which being then discovered, was taken from him.
Being deprived of his instrument to murder himself, he in vain solicited the Marshal privately for another, still continuing obstinately unrelenting and grieved at nothing but that he had not murdered His Excellency and butchered himself.
On the 6th day he was sent down to the gaol with a strong guard and seemed cheerful when he was put in the boat, but had not gone above two leagues when, feeling death approaching but undiscoverably to the Marshal and Guard, he discoursed a little, and was immediately seized with internal tortures, and in a short time became senseless and expired. His carkase was delivered to the common gaol where I commanded several Chirurgeons to dissect him and narrowly observe whether he had taken any poison in his maw. They found a pinch of Laudanum undigested, some digested, and some that had passed into his intestines. This was probably given to him by one Sergeant, the Chirurgeon that dressed him, enticed thereunto by a diamond ring and some small presents, who now in durance, too late bewails his folly.
The Jury of Inquests found Allen Felo de se, and because such an unheard attempt merited an unusual punishment, his naked carkase was ordered to be dragged from the Gaol by the common hangman, and negroes to the Pillory at the Town of Toorarica, where a Barbacue was erected, - where he was dry barbicued or dry roasted after the Indian manner, his body quartered and his head stuck on a pole at Parham, his quarters being put up at the most eminent places of the Colony’.
De heer Darnell Davis zond een afschrift aan de heeren James Rodway en Thomas Watt te Georgetown (Britsch Guyana), die dit afdrukten in hun boek Chronological history of the discovery and settlement of Guiana (1493-1668), Georgetown 1888, p. 168-171. Zie ook Fred. Oudschans Dentz, de Anglicaansche kerk in Suriname, Nederlandsch Archief voor Kerkgeschiedenis, 1916 XIII, afl. 2, nieuwe serie, blz. 198-202.
De Kerk van Santo Bridget werd begiftigd met de goederen van Allen.

[p. 185]

ye hands of the Netherlanders, on Guiana, as Moroco, Wacopow, Bowroome, and Dissekeeb, and having touched at Tobago, in less than six months had the good fortune to be in possession of those countries, and left them garrisoned for His Majestie of Great Britaine, and sayled thence for Barbados, where, meeting with ye news of ye eruption of war between the two Crownes of England and France, endeavoured to persuade Francis Lord Willoughby to reduce those severall small garrisons into one stronghold, and offered that was the way to make good our post in those parts, haveing to doe with two potent enemies, but his lordship that was His Majesties Captain-Generall in those parts, was of another opinion, and before he imbarqued on the unfortunate voyage for the reducing of St. Christophers, in which designe, he perished by a hurricano, the wayes he had prescribed for supplyes, to the forementioned garrisons proved ineffectuall, and they were lost the yeare following to the Dutch after they had indured great misery, in a long siege by the French.

In the month of March, 1665, Lieutenant-General Byam, in pursuance of an order from Francis Lord Willoughby, commissionated one Capt. Peeter Wrath (a Kentish gentleman), with a party of men and vesselles, to attaque the Dutch Collonie of Aprowaco, which was prosecuted with successe. In August following, Capt. William Cowell, from Suranam, took the French Collonie of Sinamare, sacked the place, and brought them away prisoners. This yeare the English could boast of the possession of all that part of Guiana abutting on the Atlantick Ocean, from Cayan on the south-east to Oronque on the north-west (except a smal colony on the river Berbishees), which is noe lesse than 600 English miles.

In February, 1666⁶⁴⁾, one Capt. Abraham Crynsens⁶⁵⁾ arrived at Surinam, with a fleet of seaven sayle from Zealand, where the Colonie, for want of suplies, and beeing discontended, and haveing been greatly afflicted with sharp sickness, and dispaireing of any reliefe, surrendered⁶⁶⁾ themselves to the High and Puissant

64) 26 Februari 1667.

65) F.E. Baron Mulert: De Verovering van Suriname voor 250 jaren herdacht (27 Februari 1667): Onze Eeuw, 1917 17^de jaargang, afl. 3, blz. 401-410.

66) ‘Een groote gesegende overwinninge: gesegende, om dat daer in so veel opsichten van God sonderlingen segen is te bespeuren geweest; als vooreerst: om dat synde het daer in de regen maenden, een tyt opwelck het daer soo sterck gewoon is te regenen, dat het Landt door den overvloet des waeters by na onbruyckbaer is; soo heeft in tegendeel den tyt, dat de onse aldaer hebben verkeert, soo schoon en drooch weder geweest, dat sommige onder de Engelse dit merckende, Godt lasterlick seyden: Dat Godt niet meer engels, maer geheel zeeuws was geworden. Bij dit eerste komt een tweede geluck, namentlyck dat Milord Willougby, Generael van dat Landt de Inwoonderen door een straffe regieringe nu langen tyt seer hadde gequeelt¹⁾: sulcx dat sy nu lang syner straffe sat synde, maer verlangd hadden daer van ontslagen te syn, door wat redenen wy haer te gemaeckelicker onder onse Regieringe konden krygen. En voor de derden segen, is het ook te reeckenen, dat gemelte Willougby met syn persoon over oenigen tyt uyt de Reviere was getrocken, 't welck oorsaecke was, dat desselfs bescherminge wat meer is genegligeert geworden als wel mogelyck in syne tegenwoordigheyt niet soude hebben geschiet; want het Casteel met seer weynich amonitie en victualie voorsien, wiert bevonden. Voor den laetste en sonderlingen segen, is oock te reeckenen dat seeker secours van 600 man, die na het Casteel quamen, eenige uuren te kort gekomen zyn, 't welck in dien sy by tyts waren gekomen, ons buyten twyffel de overwinninghe swaerder soude hebben doen vallen, en duerder doen staen, als op de prys van een man, gelyck die nu heeft gedaen. Het is oock een groote overwinninge, gelyck ick die noem, om de groote voordelen, die daer aen voor de Provincie van Zeelandt vast syn; want behalven de confisqueerde goederen, die ick op vier hondert duysent gulden heb hooren estimeren, soo is daer en boven verovert de schoonste Revier, die aen de gantsche Kust is; Ja meer weerdigh als alle de Revieren 't samen; voorsien met een schoone en welgeleghen Citadel, een groot getal schoone Plantagien; waer soo schoone Suyckeren werden ghemaeckt, als oyt Brasyl gegeven heeft; ende soo het onder Godts zeghen kan behouden werden, is seer bequaem om een ander Brasyl van te maecken’. (Abrahamus à Westhuysen, Waerachtich verhael Van de Heerlijke overwinning van Pirmeriba, Ende de Reviere Seraname, gelegen aen 't vaste lant van America, door de Zeeusche Oorlogschepen, en 't gene zy daer verrigt hebben: Nevens 't weder veroveren van Ysequepe, Boumerona en Tabago. En wat haer verder op hare Reys ontmoet is onder het Commando van den Commandeur Crynsen. 's-Gravenhage 1667, blz. 4-5.)

1) gekweld.

[p. 186]

States of Zealand^67)68)69) upon the articles heertofore insarted in Wm. Byam's narrative of the State of Guiana.

Anno 1667. In the month of Aprill, Capt. Crynsens sayled from Suranam, for the takeing in of the Island Tobago leaving Capt. Ram⁷⁰⁾ commander of his land force and Governor for the Lords of Zealand in Surinam.

In August next Henry Willoughby, Esq. Commanderin-Chiefe, accompanied with Sir John Harman, their land force one regiment of foot, their fleet consisted of nine sayle, departed from Barbados for the attaque of ye island Cayan, under the command of Monsieur de Leisle⁷¹⁾, Governor there for the French King. In September following they arrived there; and the place soon became a subject of their mercy. They sacked the place, carried away some of ye people prisoners, but left the greater part seised of the island, but little to defend themselves with against the natives, as the French have complayned since.

From thence, in October, they sayled to Suranam, a river and countrey seaventy leagues north west from Cayan, layd close seige to the fort by sea and land, and after a sharpe encounter (both sides sustaining losse) Capt. Ram⁷²⁾, Governor for the States of Holland, was forced to surrender to the sayd Henry Willoughby, Esq., who in few dayes left the Colonie, carrying Capt. Ram and his soldiers prisoners to Barbados, and leaving the fort and Colonie under the command of one Collonell Barry.

In January Henry Willoughby returned from Barbados to Suranam and there distroyed some plantations, and removed a great part of the Collonie to the Island St. Iago, or Antigo, putt Collonell Barry by his Government, and Commissionated in his stead one Segt. Major James Banister, an inhabitant of the place.

Between the first retakeing of this Collonie from ye State of Zealand and this month of January, the Lords of Zealand had dispatched to Suranam divers ships to ascertain their interest, but were denyed possession, at which the State Agents made many protestacions, and sent home to Zealand many complaints, where occasioned

67) De expeditie van Crynssen had gekost 21203.18.9 pd. Vlaamsch, zooals blijkt uit den volgenden ‘Pertinenten staet’ (R.A. Verspreide West-Indische stukken N^o. 168), waarvan op 8 Februari 1669 nog onbetaald was 6330.0.5 pond Vlaamsch, blijkens de Memorie opgenomen in aanteekening n^o. 69.

68) Pertinenten staet van betalinge ten comptoire generael gedaen tott d'expeditie naer Suriname tsedert p^a January 1667 totten 8 February 1669 in cluys, alles op ordonnantien van de Ed Mo. heeren gecommiteerde Raden van Zeelant en eerst

aen montcosten van matroosen en soldaten op schepen van oorlog gedestineert naer Suriname	£. 3298. -. 2
aen besoldingen en maentgelden als boven	5821. 4. -
aen blockwercken en equipage	255. 8 -
aen incoop van schepen	425. -. -
aen huyre van 't schip Aerdenburg en anders	1100. -. -
aen incoop van vivres en victualie met diversche schepen gesonden	6785.10.10
aen ammonitie van oorlog en vergoeding van geweer gebleven op Suriname	444 5. 2
aen diversche behoeften en materialen gereetschappen enz. gesonden met verscheyden schepen	1618.17. 6
aen diversche gequeste matroosen en soldaten medicamenten enz	297.13.11
aen oncosten in 't magasyn op Suriname	10.11. 8
aen veelderhande voortvallende saeken en oncosten	1147. 7. 6
	_____
tsamen in alles totte voors. expeditie betaelt	£. 21203.18. 9

Waertegens by de provintie is geprofiteert de vercoopingen van een partye suyckeren door den Camerbode Johannis Padeus alhier tot Middelburg gedaen in den jaere 1668 van welke in diversche posten is ontvangen £. 5892.4.8 Vls.

69) Memorie van eenige ordonn^en gedepecheert voor d'expeditie naer Suriname die jegenswoordig op 8 February 1669 noch onbetaelt syn, en waervan dagelyx de betalinge ten comptoire generael werdt geyscht en eerst

aen schipper Jan Andriessen Commandr van 't schip Aerdenb. over montcosten	£. 120. 9. 0
aen Salomon Meertens over leverantie van victualie voor 't Schip de Vogel Phanix	24. 6. 0
aen Capn Willem Hendrix over montcosten	559.16. 6
aen Commandr Abraham Crynssen over prepareeren van twee kisten met medicamenten, sustagen etc	178. 0. 6
aen Jan Jacob de Praet over leverantie van zeylen en andere voor Snauw Tydtverdryf.	60.14. 1
aen Bastiaan Elinck als Boeckhouder van 't schip de rysende Son over reste van huyren	2204. 3. 4
aen Daniel Verdiest Commandr van hoeker Ooster Souburgh op rekeningen tot opgaffen van montcosten	100. 0. 0
aen Commisss De Moor over 2 maenden gagie voor Capn Evert Evertsen en syn scheepsvolck	54. 6. 0
aen dselven £ 2600 vls. tot betalingen van Bootsvolck van Commandr Abraham Crynssen, waerop betaelt £ 600 vls. rest	2000. 0. 0
aen Guillaume de Backer by procuratie van d. predicant Basilier	33. 6 8
aen Capn Ceuvelaer over montcosten	894.18. 4
	_____
't samen	£. 6330. 0. 5

Hiertegens is geprofiteert de somma van £ 500 vls. van recognitie ofte het lastgelt van schepen vaerende naer Suriname.
(R.A. Verspreide W.I. stukken N^o. 168).
In het ‘Register van de Instructies, resolutien, acten en munimenten, raeckende de Expeditie naer de provintie en Colonie Serenamie, ghelegen aen de vaste cust van Quajana, mitsgaders naer andere colonien, Eylanden en quartieren van Amerika, loopende van 4 Dec. 1666-23 Juli 1668’, ten Rijksarchieve in Zeeland te Middelburg aanwezig in een handschrift van 900 bladzijden, staat vermeld op blz. 435: ‘onkosten f 154.333: 6 st: 10 pen. gedaen en geleden om te bekoomen de restitutie en inruyminge van het casteel en provintie van Suriname’. Dit zouden dan de kosten der herovering zijn, zoodat de verovering in 1667 en de herovering in 1668 te zamen ongeveer f 280000 zouden hebben bedragen, dus meer dan de overdrachtskosten van de kolonie aan de Societeit van Suriname op 21 Mei 1683, welke transactie zou geschieden, volgens een Octrooi der Staten-Generaal van 1682, door overdracht van Suriname aan de W.I. Compagnie, tegen vergoeding van do kosten van de expeditie van Crynssen.

70) Maarice de Rama of de Raem

71) Chevalier de Lécy. Inplaats van na een kort gevecht de kolonie te blijven verdedigen en in het fort St-Louis te blijven, scheepte hij zich in met 200 soldaten en met zooveel artikelen van waarde, als hij slechts mede kon nemen; hij vluchtte naar Suriname, waar hij de bewoners waarschuwde om zich te redden door zich naar de Indianen te begeven.
Na het vertrek van De Lécy kozen de weinige soldaten een sergeant als commandant, die echter even laf bleek te zijn, daar hij laat in den avond met tal van soldaten vluchtte. Een Zwitsersch sergeant, Férant, trachtte de overgebleven soldaten nog te overreden het fort te verdedigen, doch de paniek was te groot, zoodat men zich 15 September 1667 moest overgeven, waarbij het garnizoen krijgsgevangen werd gemaakt.

72) Maurice de Ram (de Rama, de Raem) gaf Suriname niet zoo gemakkelijk over, als de Franschen Cayenne, toen admiraal Harman 3 Oct. 1667 voor het fort Zeelandia kwam.
Met de 200 weggeloopen Fransche soldaten en de waarschuwing van De Lécy waren de Hollanders bereid te vechten en de kolonie te verdedigen en ze gaven den vijand veel moeilijkheden. Op 7 October 1667 vielen de Engelschen het fort aan, waarin 225 manschappen en 24 kanonnen waren en na een hevig gevecht, waarbij van den Hollandschen kant 54 man sneuvelden en gewond werden, moesten de Hollanders het fort overgeven. Van den Engelschen kant sneuvelden ook velen, waaronder twee kapiteins.
Lord Henry Willoughby zeide van deze verdediging: ‘Hans exceeded Mons. much in his defence and it was an honourable parting blow’, in tegenstelling met de laffe houding der Franschen bij den aanval op Cayenne.

[p. 187]

the Lords Ambassadors of the Nether lands, then in England, to make their addresses to his majestie for reperacion, which after due proofe of the fact his majestie concented to⁷³⁾, and likewise dispatched a second order⁷⁴⁾, for the delivery of the sayd Province, to which order William Lord Willoughby yielded obedience, and Captain Abraham Crynssens, in the right of his masters, the Lords of Zealand, was putt in full possession of all the Province, called Willoughby Land, ye 30th Aprill, 1668⁷⁵⁾⁷⁶⁾.

Copie naar Sloane MSS., 3662, fol. 31b. British Museum, Londen.

73) Zie de notulen van de vergaderingen te Londen en de 14 punten van overeenkomst (Verspreide W.I. stukken, R.A. no. 767.) Deze luiden als volgt:
‘Points desquels on est provisonellement tombé d' accord dans les deux dernières conférences tenues la première avec my Lord le Comte d' Anglescy, et Mons^r le Secrétaire Morice; à la seconde avec led^t My Lord Anglesey.

Dans la première conférence.

1. Qu'il n'a pas esté licite a My Lord William Willoughby de se mesler plus avec la Colonie de Serename, depuis qu'il a sçeu la conclusion de la paix, e a lu les articles d'icelle et la copie imprimée de la Patente Royale, et principalement depuis que lad^te paix a esté publiée a Barbados.
2. Que Henry Willoughby et tous les autres estant a Serename, ayans vue l'original de la lettre patente de Sa Maj^té estoient obligéz d'obéïr a ses ordres.
3. Que n'ayant pas fait-cela, ils ont encourrus, selon le texte de lad^te Patente, l'indignation Royale.
4. Que tous les biens, que les deux Willoughbys possédoient dans lad^te Colonie, estoient les biens d'autruiy, a sçavoir de Mess^rs les Etats de Zélande.
5. Et par conséquent, que tout ce que Mons^r Willoughby en a emporté doit estre rendu; Et s'il a emporté autant que la liste exhibée contient a sçavoir 168 esclaves, 8 chaudrons, 126 Besteaux et 21000 livres de sucre qu'il aura incontinent a rendre tout cela,
Et si par adventure il pourroit estre qu'il n'en auroit pas emporté autant, que lad^te liste contient, qu'il soit tenu de rendre autant, qu'il en a emporté, et qu'il doit estre asseuré de la dernière indignation du Roy, si en cela il procéderoit de mauvaise foy.
6. Que tout ce que led^te Willoughby ou quelques autres ont fait bruller, ou ruiner, de quelque nature que ce soit, ou ce qu'ils ont pris sur ceux qui y out voulu demeurer, doit estre réparé et rendu par eux, et toute satisfaction en donnée, comme aussi de tous autres dommages et intereste soufferts.
7. Que restituant la Colonie, le fort doit estre réstitué aussi a celuy qui monstera les ordres du Roy.
8. Que toute la réparation doit estre faitte en l'Isle de Barbados, sans renvoyer les poursuivants a d'autres plantations angloises.
9. Que restituant lesd^tes biens emportéz, on aura a bailler aussy autant de vivres, fourage, foin, et autres choses pour la nourriture des Esclaves et Besteaux, qu'ils auront besoin sur leur voyage entre Barbados et Suriname.
10. Que les frais dud^te transport, doivent estre aussy rembourséz incontinent par Willoughby.
11. Qu'on expédiera deux lettres de Sa Maj^té addressantes à My Lord Willoughby susdit sur ce qui est dit cy dessus, et une troiesiesme au Gouverneur du Fort de Surename.

Dans la seconde conférence.

12. Que si Mons^r Willoughby a emporté de Serename 120000 livres de sucre apportenans à l'Esglise de lad^te Colonie, comme il est exprimé dans lad^te Liste, que tout cela doit aussy estre rendu, et que satisfaction en doit estre donné.
13. Que les cinq par cent qu'on a levé sur toutes les marchandises entrantes et surtantes depuis l'exhibition de la Patente doivent estre aussy rembourséz.
14. Que le Roy déclare qu'il sera permis à tous ceux qui ont changé leur domicile à la persuasion ou menaces de Willoughby, de retourner à Serename sans pouvoirs estre empesché en cela, par qui que ce soit, et que led^t transport se fasse aux fraix dud^t Willoughby.
Sa Maj^té est donc priée très instamment par les soubsignés Ambassad^rs Extraord^es de vouloir faire ampliéz et dresséz le projest de la lettre, selon le contenu des 1, 2, 3 et 4^es articles, par forme de déclaration et advertissement a inséréz en lad^te lettre, et le reste des articles par forme d'un commandem^t précis.
Sans que par cecy fut donné aucun préjudice à tout ce que Messeign^rs les Etats de Zélande en cette affaire de Serename pourroient encore prétendre d'adventage cy après, sur le fondement d'une bonne justice.

Fait à Londres, le 27 de juin 1668’.

74) Brief van den koning aan Willoughby, luidende:
‘Being informed by the Ambassadors Extraordinary from the States General that in the matter of Surinam, himself and his son Lieut-Gen. Willoughby, have done many things not only contrary to the late Treaty of Breda, but in disobedience to his Majesty's Letters Patent for the execution thereof; the King cannot but express his just resentment of the same, and does therefore declare that Lord Willoughby ought not to have had anything to do with the colony of Surinam since he had knowledge of the conclusion of the Peace and received the same, and printed copies of his Majesty's Letters Patent, and particularly since said Peace was published at Barbados. The King will also tell him that his said son and all with him at Surinam were obliged to obey his Majesty's orders, which not having been done, they have justly incurred his Majesty's displeasure. And lastly, the King judges that all goods which Lord Willoughby and his son possessed in Surinam when the same was taken, were by the Articles made at the capture confiscate to the States of Zeeland, and though since retaken ought to be restored by virtue of the said Treaty of Breda. And therefore his Majesty strictly commands him to restore all the said goods which his son carried from thence, and if he took away so much as is contained in a bill presented to his Majesty, to wit, 168 slaves, 8 coppers, 126 cattle and 21.000 lbs. of sugar, that he forthwith make restitution of the same; but if he did not carry away so much, to restore what he hath taken away under pain of his Majesty's highest displeasure. Also, whatever his son or any other have caused to be burnt or ruined, or have taken from those willing to remain at Surinam, is to be restored, or full satisfaction made for the same, as also for damages suffered. He is further commanded to restore the fort to whomsoever shall exhibit his Majesty's warrant to that purpose, and strictly enjoined to make all said preparation at Barbados, to furnish victuals and forage for sustenance of the slaves and cattle on their voyage from Barbados to Surinam, as also the freights of their transportation. Also to restore the 120.000 lbs. of sugar, if he took so much, belonging to the church of the said colony, and to reimburse the five per cent, he has levied upon merchandise since his Majesty's said Letter Patent were exhibited. And lastly, it is the King's pleasure that he publish in all his Majesty's Plantations that all who have been removed from Surinam by force or menaces of his said son or his officers, be free to return without any molestation, and that Lord Willoughby bear the charge of their transportation thither. To all these commands the King expects and requires his punctual obedience and exact observance, as he tenders his Majesty's highest indignation’. James Rodway & Thomas Watt, Annals of Guiana, Georgetown, p. 219-221.

75) Dit blijkt uit het volgende plakkaat van 3 Mei 1668, hetwelk beschouwd kan worden als de diplomatieke inbezitneming van Suriname door de Staten van Zeeland, die, ondanks de tegenkanting van de Staten-Generaal, ook naar buiten als souverein is geproclameerd.
Justus de Huybert, ex-gezant voor Nederland te Parijs - er waren er 2, ook te Londen, één voor Holland en één voor Zeeland - was in 1668 secretaris der Staten van Zeeland. (Verspreide W.I. stukken R.A. no. 168.)
In dit plakkaat wordt kolonisatie van het nieuwe gewest aangemoedigd op ongeveer dezelfde voorwaarden als die, blijkende uit het plakkaat van 6 Juli 1668, aangehaald door F. Oudschans Dentz in het artikel: De Kolonisatie van Guyana, Koloniaal Tijdschrift, 6de jaargang, no. 3, blz. 312.

76) DE PAR LES CONSEILLERS DE ZÉLANDE.
Les Conseillers des Illustres et Puissants Seigneurs les Estats de Zélande, à tous ceux, qui ces présentes lettres verront, Salut: Comme ainsy soit que la Province et Colonie de Suriname fut réduite sous l'obéissance de cet Estat, Nous ayons esté tousjours portés pour la favoriser en toute manière: Et qu'à présent par une cession solemnelle du Roy de la Grande Bretagne, en vertu du Traicté de paix elle soit revenu soub la Souveraine Puissance, propriété, et possession de cet Estat; Nous avons résolu en ce temps plus favorable d'exécuter Notre bonne intention, et ainsi d'accorder et concéder a tous les Habitans & Planteurs de Suriname de quelle Nation qui ce soit, Comme Nous accordons et concédons par ces présentes une immunité et exemption générale par deux ans entiers de suite de tout Impost de quelle nature qui ce soit, à commencer aussi tost que ces présentes seront publiées & affigées dans lad^te Province et Colonie de Suriname, à fin que lesd^ts Habitans par ce moyen soyent toulagéz des maux et dommages soufferts par la guerre passée. Et comme par la bonne situation, vertu, et fertilité de ce païs estant aussi exempt des Oracans (qui font tant de ravages ailleurs) beaucoup de gens, soit dans l'Europe, soit dans les Isles et Païs de l'Amérique, ont envie pour s'y transporter, et faire des cultures et plantages, et que Nous désirons de les favoriser et mesme aider en ce dessein, Nous avons résolu, aprèz une mûre et sérieuse déliberation, d'accorder, comme Nous accordons par ces présentes à tous ceux de quelle Nation ou Condition qui ce soit, qui se veulent transporter dans ladicte Province de Suriname, pour y habiter avec leurs Esclaves, Bestiaux, et autres nécessitéz pour la culture, non seulement un libre accès, mais y estans arrivéz, de les pourvoir des bons quartiers et endroits pour la culture du sucre et des autres fruiets de ce païs, avec une immunité et exemption générale de tout Impost durant cinq ans de suite à commancer le jour, que chaque famille ou personne sera arivée dans ladicte Province; Et afin que chacun puisse prendre la dessus des certaines mesures et que tout cecy sorte son plein et entier effect, Nous ordonnons et commandons que Nostre Gouverneur de Suriname, et tous autres Commandeurs, Officiers, et Soldats, tant par mer, que par terre, estans en Nostre service, de laisser aux dicts Habitans et Planteurs de Suriname, qui y sont à present, et qui y vriendront à l'avenir, plainement et paisiblement user et joüir des exemptions et immunitéz cy dessus spécifiées, Et mesme Nous défendons bien expressément tous ceux, qui y seront employéz en aucune charge de Justice, Police, ou Milice, dans ladite Province, d'y recevoir aucun émolument, et moins encore d'y exiger aucune Taxe dedits Habitans & Planteurs, sans Nostre consentement exprès. Et à fin que tout le monde en puisse avoir cognoissance de ces grâces et faveurs, Nous ordonnons que celle-cy sera publiée et affigée dans la Province de Suriname, et envoyée en tous autres lieux, ou l'occasion se présentra.
Faict et arresté à Middelbourg en la Cour de Zélande le troisjesme de May 1668.

Par Ordonnance dudict Conseil.
JUSTUS de HUYBERT.

A Middelbourg, Chez Jean Misson, Imprimeur Ordinaire de Messeigneurs les Estats de Zélande. 1668.

[p. 210]

Register.

De cijfers verwijzen naar de bladzijden; die met een sterretje voorzien, naar de aanteekeningen.

A.

Accawaus, 41*.

Acosta, Pedro de, 181.

Afra (Aphra), 59*, 60*.

Allen, 184, 59*, 63*.

Amacura, 40*.

Amazone, 176, 178, 180, 54*.

Amucu, 54*.

Andriessen, Jan, 69*.

Anglesey, Lord, 73*.

Anotta, 12*.

Antigua, 186, 59*, 60*.

Anville, d', 54*.

Aprowaco, 185.

Approuaque, 23*.

Arricarri, 20*.

Arrowakken, 34*.

Atlantische Oceaan, 175, 176, 185.

Awarabisch, 19*, 38*.

Azoras islands, 176.

B.

Bacon, Lord, 54*.

Bannister, James, 186.

Bannister Kreek, 62*.

Barbados, 174, 175, 182, 183, 184, 185, 186, 59*, 73*, 74*.

Barry, Colonel, 186.

Baryma, 39*.

Basilier, 69*.

Behn, Mrs, 59*, 60*.

Benckelaer, Jan Hendriksz, 4*.

Berbice, 52*.

Berbishees, 185.

Boumerona, 66*.

Bowroome, 185.

Brakel, Mr. Dr. S. van, 49*.

Brazilië, 183, 54*.

Brasyl, 66*.

Breda, 74*.

Brema, Cape, 177.

Bridget (S^t.-, Santo, Saint-), 62*, 63*.

British Guiana, 174, 54*.

Burr, 174.

Byam, William, 173, 184, 185, 186, 60*.

Byam, Eduard, 60*.

[p. 211]

C.

Caraïben, 179, 180, 181, 183, 6*.

Caraïbische eilanden, 59*.

Carlisle, Graaf van, 59*.

Cayan, 181, 185, 186.

Cayenne, 22*, 48*, 72*.

Ceuvelaer, 69*.

Charles II, 61*.

Christophers, St.-, 182, 185.

Chyan, 183.

Clarendon, Earl of, 184, 59*, 61*.

Commewijne, 183, 28*.

Condamine, la, 54*.

Coppename, 30*.

Corantijn, 15*, 31*.

Cowell, William, 185.

Crijnssen, Abraham, 173, 185, 186, 187, 59*, 60*, 66*, 69*.

Curranteen, 178, 183.

D.

Danube, 176.

Dartmouth, 55*.

Davis, Darnell, N., 173, 63*.

Devonshire, 54*.

Diseekeeb, 179, 181, 185.

Dorado, El, 54*.

E.

Eaglesfield, Elisabeth, 60*.

Edmundson, George, 173, 174, 175.

Elinck, Bastiaan, 69*.

England, 185, 187, 54*.

Essequibo, 16*, 54*.

Evertsen, Evert, 69*.

F.

Ferant, 71*.

Florida, 177.

Flushing, 182.

France, 182, 185.

G.

Gambia, 2*.

Ganges, 176.

Gent, 3*.

Georgetown, 173, 63*.

Grande Bretagne, 76*.

Grenada, 174.

Groenewegen, Aert Adriaensen, 50*.

Groot-Brittannië en Ierland, 175.

Guernsey, 7*.

Guiana, 174, 175, 177, 178, 180, 181, 182, 185,

Guyana, 173, 75*.

H.

Harcourt, Robert, 55*.

Harman, Sir John, 186, 60*, 72*.

Hartsinck, 33*, 61*.

Haughton, Henry, 59*.

Hendricson, 178, 4*.

Hendrix, Willem, 69*.

Hendryck, 4*.

Hyde, Lawrence, 184, 59*, 61*.

Holland, 75*.

Horstman, Nicholas, 54*.

Humboldt, Von, 54*.

Huybert, Justus de, 75*, 76*.

I.

Ierland, 175.

[p. 212]

J.

Jago, St.-, 186.

James I, 54*.

Jameson, 174.

Jang tse Kiang, 1*.

Jersey, 177.

Johnson, Afra(Aphra), 60*.

Johnson, John, 59*.

K.

Karel I, 59*.

Karel II, 59*.

Keymis, Lawrence, 20*, 26*, 54*.

Kissack, W.L., 174.

Kijkoveral, 51*.

L.

Lécy, Chevalier de, 71*, 72*.

Londen, 75*.

Louis, St.- (Fort), 71*.

M.

Manao del Dorado, 54*.

Marshall, 183, 62*.

Marshallskreek, 62*.

Matteson, 177, 178.

Marrowijne, 24*.

Mazarin, 5*.

Mecouria, 22*.

Meertens, Salomon, 69*.

Meriwina, 182.

Michael's, St.-, 176.

Middelbourg, 76*.

Misson, Jean, 76*.

Moor, De, 69*.

Moruca, 183, 185, 36*.

Morice, 73*.

Mulert, F.E. Baron, 65*.

N.

Navarre, Henri de, 54*.

Nederland, 75*.

Negro, Rio, 180, 54*.

Netherlands, 187.

Nilus, 176.

North, Cape, 177.

O.

Oppenheim, Samuel, 57*.

Orinoco, 19*, 20*.

Oranoque, 176, 177, 179, 180, 181, 185.

Oudschans Dentz, 62*, 63*, 75*.

Oxford, 174, 54*.

Oxfordshire, 55*.

Oyapock, 55*.

P.

Padeus, Johannis, 68*.

Pagan, Graaf, 5*.

Paracuttos, 181, 26*.

Paramaribo, 173.

Parima, 47*, 54*.

Parham, Willoughby of, 59*, 63*.

Parker, Capt. John, 184.

Parijs, 174, 75*.

Pere, Van, 53*.

Pepys, Samuel, 174.

Pirmeriba, 66*.

Plato, Rio, 176.

Pomeroon, 56*, 57*.

Praet, Jan Jacob de, 69*.

Q.

Quajana, 69*.

[p. 213]

R.

Raleigh, Sir Walter, 183, 54*.

Ram (Rama, Raem), Maurice de, 70*, 72*.

Ree, Van, 182.

Rhine, 176.

Rochell, 182.

Rodway, James, 63*, 74*.

Rowse, Anthony, 183, 59*.

S.

Sapayos, 183, 33*.

Saramacca, 180, 29*.

Schomburgk, Sir Robert Herman von, 54*.

Scott, John, 173, 174, 175.

Serenamie, 69*, 73*.

Sinamary, 178, 185, 25*.

Sotelle, Gasper de, 181.

Spaine, 181.

Storm van 's Gravesande, Laurens, 54*.

Suramaco, 182, 183.

Suriname, 173, 180, 183, 184, 185, 186, 27*, 59*, 66*, 73*, 74*, 76*.

T.

Tabago, 174, 183, 184, 186, 66*.

Thome, St.-, 177.

Thorarica, 62*, 63*.

Trinidad, 174.

Throckmorton, Elizabeth, 54*.

Turroomacs, 32*.

V.

Venezuela, 173, 174.

Verdiest, Daniel, 69*.

Vereenigde Staten van Venezuela, 175.

Verulam, Lord, 54*.

W.

Wacopow, 183, 185.

Warraus, 35*.

Warren, 60*.

Warwick, Earl of, 183.

Washington, 175.

Waterland, 62*.

Watt, Thomas, 63*, 74*.

Western Guiana, 175, 57*.

Westhuysen, Abrahamus à, 66*.

West-Indies, 174, 183, 184.

Westminster, 61*.

Wia, 22*.

Wiapoca, 181, 182.

Willoughby, Francis Lord, 184, 185, 59*, 60*, 61*, 63*, 66*, 74*.

Willoughby, Henry, 186, 59*, 72*, 73*.

Willoughby, William Lord, 187, 73*, 74*.

Willoughbyland, 187, 59*, 60*.

Wina, 180.

Wolf, Lucien, 57*.

Wrath, Capt. Peeter, 185.

Y.

Ysequepe, 66*.

Z.

Zealand, 181, 185, 186.

Zeeland(t), 74*, 75*.

Zeelandia, Fort, 60*.

Zélande, 76*.

1) gekweld.