|
| |
| |
| |
Statistiek van den in- en uitvoer van Amsterdam in het jaar 1774,
Medegedeeld door Mr. N.W. Posthumus.
Onze kennis van de handelsbalans der Republiek is nog steeds gebrekkig. Hoewel de totaalcijfers van den handelsomzet althans tot 1725 bekend zijn, is dit geenszins voldoende. Voor zoover hierbij de onderscheiding tusschen in- en uitvoer is verwaarloosd, lijken zij mij zelfs van problematisch belang. Maar ook waar deze hoogst noodzakelijke splitsing is doorgevoerd, mag de waarde van de publicatie van dergelijke totaalsommen niet al te hoog worden aangeslagen, zoolang men niet weet, welke belastingtechnische kwesties de oorzaken van de soms sterk wisselende jaarcijfers zijn; het staat vast, dat in de Republiek herhaaldelijk wijzigingen zijn aangebracht in de rechten, waarmede de goederen bij den im- of export belast waren. Zoolang de mogelijkheid open blijft, dat een hooger of lager totaalcijfer zijn verklaring kan vinden in een verandering van het heffingsrecht, hebben wij voor de appreciatie van dit cijfer geen zekeren grond onder de voeten. Daarbij komt, dat dergelijke opgaven geen uitsluitsel geven
| |
| |
over de hoeveelheid der verschillende in- en uitgevoerde goederen. Is het hooger ontvangstcijfer het resultaat van hoogere ontvangsten over de geheele lijst of misschien ontstaan trots een vermindering van een of meer der belaste artikelen? Ik geloof, dat indien wij het geluk hadden meerdere lijsten met gespecificeerde opgaven betreffende de quantiteiten der in- en uitgaande waren te bezitten, wij een vergelijkingsmateriaal zouden hebben, dat ons van grooten dienst zou kunnen zijn voor de kennis der ontwikkeling van de verschillende handelstakken in het bijzonder en van den zeventienden en achttiendeneeuwschen handel der Republiek in het algemeen.
Tot heden zijn dergelijke lijsten zoo goed als niet bekend. In het negentiende deel dezer Bijdr. en Med. heeft Prof. Brugmans de eerste en eenige lijst betreffende den in- en uitvoerhandel van Amsterdam in het jaar 1667/68 gepubliceerd, die waardevolle gegevens aangaande de onderdeelen van den Amsterdamschen handel bevat. Het herhaalde gebruik, dat van deze statistiek reeds in de literatuur is gemaakt, bevestigt dit. Het lijdt echter geen twijfel of haar beteekenis zou nog worden vergroot, indien een tweede soortgelijke lijst uit vroegeren of lateren tijd betreffende het Amsterdamsche handelsverkeer bekend ware.
Door de welwillendheid van den directeur der Koninklijke Bibliotheek te Kopenhagen is het mij mogelijk gemaakt een dergelijke lijst uit het jaar 1774 op de Universiteits-Bibliotheek te Amsterdam over te nemen. Geheel onbekend is zij niet. In zijn Scandinavische Archivalia vermeldt Prof. Kernkamp op bl. 200 een ‘Lijst der ingekomen en verzonden goederen volgens de aangevinge, daarvan gedaan ten comptoire der con- | |
| |
voyen en licenten binnen Amsteldam 1744. Impressum cum additamentis manuscriptis’. (Ny Kgl. S., 8, 178b). Bij inzage bleek 1744 een drukfout te zijn voor 1774. Het titelblad van het 8o-boekje, dat, in kartonnen band gebonden, 24 bladzijden groot is, draagt het hierboven gegeven opschrift; daarop volgen de tabellen. De eerste kolom op elke bladzijde bevat in druk den naam van het artikel, de tweede en derde kolom de hoeveelheden of de waarde der in- en uitgevoerde goederen, per half jaar met inkt ingevuld. Voor de meerdere overzichtelijkheid zijn de halfjaarcijfers in deze publicatie tot jaarcijfers gegroepeerd. Het feit, dat de eerste kolom gedrukt is, wijst er op, dat het de bedoeling is geweest hiervan een kleinere of grootere oplaag te doen vervaardigen om hierin elk jaar de cijfers der handelsbalans te kunnen inschrijven. Men zal dus in de hieronder afgedrukte statistiek niet notities mogen zien van een particulier afkomstig, maar officieuse cijfers, bestemd voor een college, dat er prijs op stelde de jaarlijksche wisselingen in den Amsterdamschen handel bij te houden en te overzien.
Dat onze lijst niet een gelijken omvang heeft als die van 1668 ligt hieraan, dat in onze statistiek alle artikelen, waarin noch in- noch uitvoer heeft plaats gehad, op een enkele uitzondering na zijn weggelaten en eveneens de onderverdeelingen der posten, in tegenstelling met de lijst van 1668, waar deze zeer talrijk zijn; met een algemeene aanduiding der goederen is volstaan.
Deze cijfers van het jaar 1774 stellen ons dus in staat een vergelijking te treffen met de handelsbeweging van Amsterdam van ruim honderd jaren vroeger. Sterke afwijkingen in vele cijfers vallen
| |
| |
hierbij op; bij de beoordeeling hiervan moet echter rekening worden gehouden met de mogelijkheid, dat in 1774 de handel de gevolgen van de beurscrisis van het voorafgaande jaar nog niet geheel had overwonnen en de cijfers hierdoor eenigszins gedrukt kunnen zijn. Het is hier de plaats niet in détails deze veranderingen in de onderdeelen der Amsterdamsche handelsbalans na te gaan en zoo mogelijk te verklaren; er moge hier volstaan worden met er op te wijzen hoe b.v. de omzetcijfers betreffende garens en zuidvruchten zijn afgenomen, die betreffende de graansoorten daarentegen in het algemeen een toename aanwijzen, hetgeen o.a. ook in zeer sterke mate bij de verfstoffen het geval is.
N.W.P.
| |
Lijst der ingekomen en verzonden goederen volgens de aangevinge daarvan gedaan ten Comptoire der Convoyen en Licenten binnen Amsteldam, in den jaare 1774. Gebragt op eene alphabetische orde, zijnde de goederen, die bij de waarde betaalen, bij de waarde, en die, welke bij het gewigt betalen, bij het gewigt gesteld.
Invoer. Uitvoer.
| |
A.
| Aluin |
182.600 ℔ |
217.325 ℔ |
| Anijszaad |
64.715 ℔ |
39.330 ℔ |
| Ankers |
2.900 ℔ |
54.877 ℔ |
| Amandelen |
877.368 ℔ |
724.624 ℔ |
| Azijn (van wijn) |
231 11/24 oxhoofd |
173½ oxhoofd |
| Azijn (van bier) |
- |
1.440½ oxhoofd |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Azijn (van fruit) |
- |
f 1.041 |
| Anchiovis |
f 1.737 |
f 2.316 |
| Aardewerk |
f 31.087 |
f 49.791 |
| As (potas) |
f 109.041 |
f 40.247 |
| As (weedas) |
f 130.700 |
f 27.862 |
| As (vullis as) |
- |
f 23.295 |
| Arak |
- |
f 2.540 |
| |
B.
| Bakelaar |
79.850 ℔ |
29.216 ℔ |
| Borax |
- |
6.059 ℔ |
| Borstels |
98.651 ℔ |
56.506 ℔ |
| Boter (vreemde) |
159.125 ℔ |
116.590 ℔ |
| Boter (inlandsche) |
- |
259 1/16 ton |
| Buskruit |
- |
687.744 ℔ |
| Brandewijn |
1.325 11/24 vat |
475 1/24 vat |
| Blik |
1.565 11/18 vat |
473½ vat |
| Boekwijt |
71 26/27 last |
48 last |
| Boonen en erwten |
695 8/9 last |
1.084¾ last |
| Blauzel |
f 25.264 |
f 71.157 |
| Balijn |
- |
f 247.202 |
| Bier |
88⅝ ton |
f 42.635 |
| Bronwater |
f 4.909 |
f 32.907 |
| Boeken etc. |
f 12.177 |
f 141.726 |
| Barnsteen |
f 1.449 |
- |
| |
C.
| Coperrood |
158.100 ℔ |
184.622 ℔ |
| Couchenille |
72.805 ℔ |
41.352 ℔ |
| Crap |
10.682 ℔ |
2.328.010 ℔ |
| Canarizaad |
- |
24.500 ℔ |
| Comijn |
13.990 ℔ |
51.480 ℔ |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Coper |
648.310 ℔ |
719.699 ℔ |
| Coperdraad |
10.300 ℔ |
216.420 ℔ |
| Coffy |
4.047.131 ℔ |
7.305.565 ℔ |
| Catoen |
770.141 ℔ |
1.136.224 ℔ |
| Catoenegaarens |
f |
23.410 f 84.440 |
| Cabelgaaren |
- |
f 9 955 |
| Cacao |
74.035 ℔ |
1.420.450 ℔ |
| Calmey |
- |
189.800 ℔ |
| Corenten |
121.565 ℔ |
274.331 ℔ |
| Cappers |
45½ quarteelen |
94½ quarteelen |
| Camerix doek |
- |
1.735 pièces |
| Calk en cement |
- |
206⅜ smaltonnen |
| Caardebollen |
159 m. |
1.082 dozijn |
| Coolen (smeecoolen) |
12.296 hoed |
42 hoed |
| Coolen (Schotsche coolen) |
12.550 waag |
13 waag |
| Coolen (houtscoolen) |
7.950 ton |
503 ton |
| Coolzaad |
3.559 19/216 last |
7 43/120 last |
| Corduanen |
36 dozijn |
- |
| Cat. lijwaat |
f 331.105 |
f 999.640 |
| Chinas-appelen en lim. etc. |
f 114.900 |
f 11.239 |
| |
D.
| Dederzaad |
70 22/27 last |
20 3851/4000 last |
| Drogerij |
f 145.135 |
f 447.565 |
| Drop |
f 18.144 |
- |
| |
| |
| |
| |
F.
| Fermillioen |
- |
33.637 ℔ |
| Fijgen |
215.800 ℔ |
272.041 ℔ |
| |
G.
| Garens(diversruw) |
f 108.688 |
f 75.353 |
| Garen (wit nay) |
- |
32.233 ℔ |
| Garen (Turx) |
113.876 ℔ |
64.996 ℔ |
| Galnooten |
195.210 ℔ |
40.763 ℔ |
| Gember |
27.010 ℔ |
82.648 ℔ |
| Geschut |
126.700 ℔ |
93.200 ℔ |
| Guin. grijn |
- |
- |
| Gort |
- |
2.037.747 ℔ |
| Gom (Senegal) |
1.550 ℔ |
168.498 ℔ |
| Gom (Arab.) |
f 30.914 |
f 7.491 |
| Gierst |
13.450 ℔ |
- |
| Garst |
7.278 25/27 last |
1.951 last |
| Gebr. wijn |
- |
4.480 11/20 aam |
| Geweer |
f 3.860 |
f 32.298 |
| Glas |
f 95.638 |
f 80.994 |
| Goud en zilver |
- |
f 15.948 |
| Groene zeep |
- |
285⅜ ton |
| Genever bessen |
f 4.410 |
- |
| |
H.
| Harpuis |
193.417 ℔ |
188.573 ℔ |
| Hammen en spek |
1.795 ℔ |
214.226 ℔ |
| Hagel |
- |
339.387 ℔ |
| Hennip |
19.574 5/12 schippond |
455⅖ schippond |
| Honig (Marc.) |
7.270 ℔ |
420 ℔ |
| Honig (andere) |
1.386 oxhoofd |
50 oxhoofd |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Hop |
- |
130.523 ℔ |
| Hofzaad |
4.090 ℔ |
3.715 ℔ |
| Haver |
661 8/9 last |
573⅔ last |
| Haring |
- |
2.848 59/72 last |
| Hennipzaad |
2.455 8/27 last |
- |
| Haar |
f 8.011 |
f 17.026 |
| Hoeden |
f 922 |
- |
| Hout |
f 1.933.624 |
f 174.963 |
| Huiden |
f 111.283 |
f 309.145 |
| |
I.
| Indigo |
343.800 ℔ |
137.586 ℔ |
| IJzere potten enz. |
78.680 ℔ |
316.647 ℔ |
| IJzere staven |
6.505.901 ℔ |
4.190.053 ℔ |
| IJzere mombanden |
- |
1.034.226 ℔ |
| IJzerdraad |
140 ℔ |
544.845 ℔ |
| IJzer (oud) |
28.100 ℔ |
1.536.700 ℔ |
| IJzerwerk |
f 75 |
f 173.185 |
| Jugten |
79.112 paar |
112.123 paar |
| |
K.
| Kaarzen (smeer) |
10.810 ℔ |
27.299 ℔ |
| Kaarsen (was) |
2.475 ℔ |
8.949 ℔ |
| Kaas (inlandsche) |
- |
3.515.393 ℔ |
| Kaas (vreemde) |
7.475 ℔ |
17.664 ℔ |
| Kogels |
- |
3.475 ℔ |
| Kurkema |
- |
f 1.864 |
| Klijnigheden |
f 19.643 |
f 144.768 |
| Kramerij |
f 66.269 |
f 129.624 |
| |
L.
| Loot |
1.720.810 ℔ |
305.059 ℔ |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Lootwit |
640 ℔ |
1.558.772 ℔ |
| Lijm |
59.540 ℔ |
227.157 ℔ |
| Lijmleer |
f 235 |
- |
| Lijnzaad (slag) |
8.226 10/27 last |
12½ last |
| Lijnzaad (zay) |
18.228 ton |
7.391 ton |
| Leer (bereid) |
f 2.626 |
f 90.135 |
| Leer (bokkevelle) |
1.477⅕ dozijn |
147 dozijn |
| Leer (calfs) |
10.412 stuks |
23.040 stuks |
| Lams- en schaapevellen |
1.446 dozijn |
467⅔ dozijn |
| Limoenzap |
156 quarteelen |
226 quarteelen |
| Lakens |
- |
f 1.205.140 |
| Linten |
- |
f 179.091 |
| Lakmoes |
- |
f 37.745 |
| Lompen |
f 3.315 |
- |
| Linnens |
f 387.708 |
f 1.560.826 |
| |
M.
| Menie |
151.480 ℔ |
110.725 ℔ |
| Mosterdzaad |
- |
470½ mud |
| Mout |
159 8/9 last |
- |
| Masten |
- |
f 14.980 |
| Matten |
f 41.678 |
f 14.374 |
| |
N.
| Nooten en fruit |
f 11.035 |
f 4.182 |
| |
O.
| Orleaan |
2.620 ℔ |
11.208 ℔ |
| Olifantstanden |
- |
29.990 ℔ |
| Orsellie |
49.310 ℔ |
1.675 ℔ |
| Olijven |
50 quarteelen |
111⅔ quarteelen |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Olijfoly |
4.643 119/120 pijp |
1.469 19/36 pijp |
| Oly van zaad |
69 aam |
14.406⅓ aam |
| Oly van, en terpentijn |
f 45.392 |
f 8.405 |
| Oranjeschillen |
f 15.814 |
f 6.524 |
| |
P.
| Peper |
- |
3.058.379 ℔ |
| Potloot |
22.800 ℔ |
55.143 ℔ |
| Pluis (van zijde) |
f |
9.105 f 825 |
| Pruimen |
797.857 ℔ |
139.502 ℔ |
| Paarden |
2 stuks |
8 stuks |
| Papier (wit) |
38.515 riem |
98.274 riem |
| Papier (blauw) |
- |
4.467 riem |
| Pek |
335⅙ last |
16 5/12 last |
| Pennen en spoelen |
f 8.839 |
f 22.031 |
| Pelterij |
f 36.451 |
f 101.996 |
| Pastel |
f 1.822 |
- |
| Piement |
f 3.672 |
f 17.424 |
| Pijpen |
- |
f 32.333 |
| Porcelijn |
f 6.410 |
f 18.677 |
| Plantzoen |
- |
f 15.589 |
| Provizie |
f 22.870 |
f 52.220 |
| |
Q.
| Quik (na Frankrijk) |
- |
- |
| Quik (na elders) |
- |
15.061 ℔ |
| |
R.
| Rijst |
58.650 ℔ |
576.510 ℔ |
| Rozijn |
1.143.415 ℔ |
658.357 ℔ |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Rogge |
17.837 8/27 last |
878 5/12 last |
| Rundvee |
1.241 stuks |
- |
| |
S.
| Saffraan |
3.412 ℔ |
3.216 ℔ |
| Salpeter |
286.680 ℔ |
99.158 ℔ |
| Seep |
197.925 ℔ |
65.580 ℔ |
| Siroop |
- |
1.903.641 ℔ |
| Souda |
765.850 ℔ |
132.683 ℔ |
| Sumak |
260.220 ℔ |
166.000 ℔ |
| Sucade |
12.900 ℔ |
110 ℔ |
| Swavel |
257.420 ℔ |
494.378 ℔ |
| Suyker (hier ger.) |
- |
15.0.86.548 ℔ |
| Suyker (ruwe) |
23.224.277 ℔ |
1.326.722 ℔ |
| Syde (ruw) |
6.130 ℔ |
8.684 ℔ |
| Syde (gewerkt) |
- |
15.969 ℔ |
| Syde stoffe |
f 2.160 |
f 144.294 |
| Spaans groen |
10.895 ℔ |
7.188 ℔ |
| Spek |
630 ℔ |
zie Hammen |
| Spijkers |
- |
1.537.494 ℔ |
| Specerijen |
- |
677.016 ℔ |
| Stijfzel |
- |
59.619 ℔ |
| Stokvis |
2.617.615 ℔ |
242.023 ℔ |
| Staal |
85.370 ℔ |
606.415 ℔ |
| Saadoly |
69 aam |
14.506⅓ aam |
| Saadkoeken |
34.810 ℔ |
52.050 ℔ |
| Sout |
1.451¼ honderd |
64 11/15 honderd |
| Saffloer |
f 14.856 |
f 16.380 |
| Salm |
f 3.584 |
f 7.319 |
| Sijldoek |
f 10.463 |
f 106.887 |
| Sijlwerk |
- |
f 500 |
| Spiauter |
f 36.480 |
f 96.284 |
| Steen |
f 43.139 |
f 53.710 |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Sterkwater |
- |
f 2.394 |
| Swartzel |
f 3.506 |
f 385 |
| Schapen |
8 stuks |
- |
| Soethout |
f 3.600 |
- |
| Soutevis |
30 ton |
275⅜ ton |
| |
T.
| Talk |
1.421.772 ℔ |
174.425 ℔ |
| Thee |
715.779 ℔ |
328.933 ℔ |
| Tin |
139.930 ℔ |
181.291 ℔ |
| Touwerk |
25.000 ℔ |
919.535 ℔ |
| Tarw |
12.708 2/9 last |
5.757 5/6 last |
| Teer |
37.732 ton |
2.438 ton |
| Traan |
673½ quarteel |
23.176½ smaltonnen |
| Tabak |
f 290.659 |
f 1.267.054 |
| Tors |
f 67.122 |
f 3.635 |
| Teftik |
f 7.650 |
f 14.639 |
| |
V.
| Veeren |
59.727 ℔ |
20.956 ℔ |
| Vlees |
- |
- |
| Vlas (ruw) |
223.885 ℔ |
50.110 ℔ |
| Vlas (gehekeld) |
- f |
192.334 |
| Verwerij |
f 16.772 |
f 69.839 |
| Verfhout |
f 46.545 |
f 206.068 |
| Vitriool |
- |
f 4.744 |
| Vis (versche) |
- |
Onder de zalm |
| Vogels etc. |
- |
f 590 |
| |
| |
| |
|
Invoer. |
Uitvoer. |
| Wijnsteen |
77.850 ℔ |
50.702 ℔ |
| Wijn (Fransche) |
12.274⅛ vat |
995 1/12 vat |
| Wijn (Spaansche en Ital.) |
2.660 73/120 pijpen |
661 19/24 pijpen |
| Wijn (Rinsche) |
- |
2.484¼ aam |
| Wijn (vreemde) |
f 2.126 |
f 12.805 |
| Wol |
15.670 balen |
1.749 balen |
| Wolle manufacturen |
f 506.955 |
f 573.671 |
| Wouw |
f 2.005 |
- |
|
|
Gedeeltelijk auteursrechtelijk beschermd