|
| |
| |
| |
Relaes van 't gepasseerde in 't eylandt Alsen, den 14. 15. 16. 17. ende 18en Dec. 1658.
Medegedeeld door den Heer Mr. J. Soutendam.
Onder de familiepapieren van Dr. A.W.T. Juynboll, afstammeling van een geslacht, dat zich omtrent de Republiek der V.N. in de zeedienst zeer verdienstelijk maakte, bevindt zich een HS., dat betrekking heeft op een feit van den Deensch-Zweedschen oorlog in 1658. In de Saken van Staet en Oorlogh van Lieuwe van Aitzema, Dl. IV, bl. 265, wordt daarvan in 't kort melding gemaakt als volgt: ‘Het Eylandt Alzen is bij de Brandeburghsche oock geluckelijck verovert. Fredericx Odde alleen opiniastreerde, sijn Keur-Vorstelijcke Doorluchtigheyt dede hier veel instantie, en door middel van transport-schepen sijne troupen op Funen te brengen.’ Het ‘relaes’, dat Dr. J. mij vergunde meê te deelen, brengt, ofschoon niet volledig, eenige bijzonderheden aan den dag, die mij niet geheel van belang ontbloot voorkomen en wel verdienen in een geschiedkundig tijdschrift opgenomen te worden. Bij de Jonge, in zijne Geschied. v.h. Nederl. Zeewezen, wordt van die landing niet gesproken. In Den dansknorske Sömagts His- | |
| |
torie van H.G. Garde, Dl. I, bl. 234, komt dienaangaande het volgende voor: ‘Daar de Vice-Admirael Peder Bredal voor Landskroon kon gemist worden, werd hij op 't laatst van November 1658 met de fregatten Graa Ulv, St. Hans en de Hollandsche schepen 't Wapen van Enkhuizen, de Hollandsche Prins en Monnikendam naar de Kust van Sleeswijk en Jutland gezonden en daar ter beschikking gesteld van den Keurvorst van Brandenburg bij het overbrengen der Keizerlijke en Brandenburgsche hulptroepen, die tot den aanval op Funen bestemd waren.’
Sijne Churfe Dht. meenden den 11en in 't Eylandt te gaen, maer wierden door stercken windt drie dagen beleth, sulcx dat den 14en s'morgens tusschen 8 ende 9 uyren het voetvolk eerst wierde overgescheept met chaloupen, die in 't leger mede gevoert waeren, ende ten deele mede met vlotten van boomen, sijnde geen cleyn vaartuygh van Coppenhaege gecomen. Het Deensch ende Hollants Bootsvolck genomen van de vier Oorlochschepen, die den Vice Adml Breda commandeerde, deden hierin seer goeden dienst, waerover sij oock vereert sijn yder met ses rijcxds, ende de officieren met een meerder. Graeff Strozzi, commanderende 't Keyserlijcke voetvolck, scheepten 't eerste over, ende den majoor generael Golter volchde met dat van sijne Churv. Dht. ende de ruyterie volchde ende den marckgraeff van Baden, die haer paerden affgesaedelt lieten door swemmen. Den poolschen generael heer Charniski passeerde mede met 400 paerden ende waeren onder d'eerste die overquaemen. Sulcx alle dese trouppen met groote couragie ende goede ordre post vatteden. De Sweetsche regementen op 't Eylandt leggende, onder den generael major Asschenberch, wilden haer t'elckens chargeren, maer vonden geen advantagie, hoewel sich seer bedienden van haere opgeworpene batteryen, die alle te hooch schietende, niets en conden beletten, ende wierde met
| |
| |
4 a 5 man beschaedicht. Ter contrarie speelde de batteryen van sijne Churfe Dht. over 't waeter soo sterck dat den vyandt te minder in 't velt staen conden, doende twee ofte drie wtvallen wt de stadt Sonderborch, sonder advantagie, ende daerop sich verdeelende voor d'eene helft, die gingh nae het casteel ende stadt Noorderbergh, gelegen aen den anderen hoeck van 't Eylandt.
Sijne Churfe Dht. quam mede in persoon over ende commandeerde de 300 musquettiers in de stadt Sonderborch in te vallen ende sich meester te maecken van een kerckhoff, die een muyr om sich hadde. Volgende noch 1000 soo musquettiers als dragonders, ende 300 bleven staen ter plaetse daer 't volck overgecomen was. D'eerste soo sterck in de stadt indringende vonden geen sonderlinge resistentie, overmits de generael major Aschenberg sijnde gerepousseert, sich naer t'casteel retireerde, om sich daeruyt te defenderen, ende avanceerde doen het resterende gros, ende besetteden alle posten achter haer met stercke wachten. Den 15en 's morgens ten 3 uyren ginck sijne Churv. Dht. de plaetse ende het casteel in persoon recognosceeren, dat soo stille toeginck ende met sulcken yver, dat binnen een uyr tijdts alle de straeten gaende nae het casteel waeren gebariquadeert. Ende ten 9 uyren wiert het casteel door een trompetter gesommeert, waerop den generael major Aschenberch versocht op parole den Prins van Anhalt te spreecken; die soo wijt quaemen in handelinge, dat denselven eyste tijdt van 30 uyren, de welcke hem van sijn Churv. Dht. wierden geweygert, ende te gelijck alles gereet gemaeckt tot attaque, ende gedelibereert op wat maniere men het casteel soude aentasten, ende wierden twee mortieren bijgebracht ende veel canon. Dit soo geschiedende sagh men van verre aencomen 12 a 13 Sweedtse schepen, waer onder waeren 10 oorloch schepen, brengende, soo gelooft werdt, meer voetvolck tot secours. Waerop den vyandt opiniatrerende,
| |
| |
wierden de mortiers ende het canon geplant, ende setten sich dese schepen voor aen de Haeven op een canonschoot bij 't casteel, spelende aen de andere sijde het canon ende de mortiers op 't casteel. Als wanneer de Sweedtsen met veele chaloupen aen 't casteel aenquaemen, ende beraetslaechden over haere retraitte, die sij oock soo promptelijck te werck leyden, dat alsmen des s'morgens meende bresche te schieten, ende soo den generaelen storm aen te brenghen, schoot den Sweetschen Admirael twee schooten met canon, ende lichtte ancker, hebbende bij de seer donckere nacht met veel cleyn vaertuych, dat sij bij haer hadden, meest alle de manschap ingescheept, achterlaetende haere carossen, wagens ende bagagie, met over de duysent paerden ende noch eenige soldaten, die door 't haestich vertreck niet conden gesalveert worden, hebbende den generael major ende sijn volck seer weynich eer in dese rencontre ingeleydt, ende noch minder bij de inwoonders van 't Eylandt, claegende de hertoginne van Holsteyn Sonderborch, dat sij haer t'eenemael gedepoulleert hadden. Oock is extrs veel provisie van vouragie ende coorn. garst ende haver hier gevonden om een groot magasijn, soo 't schijnt, te maecken, ende over de 20 stucken canon, alle van metael, ende daeronder ses, die den laetsten affgestorven hertoch van Pomeren hadden toebehoort.
Sijne Churfe Dht. sijn doen terstondt gemarcheert naer de andere Sweedtse trouppes, die sich geretireert hadden nae de stadt en het casteel Noorderberch, leggende aen de andere sijde vant Eylandt, edoch wat meer landwaerts; sulcx diergelijcke echappaden niet sullen connen doen, hebbende sijne Churfe Dht. op dien selven dach van 't jaer de Sweeden uyt dit Eylandt gejaecht, als sij daer waeren ingecomen, nu sterck sijnde geweest 1200 peerden ende 600 dragonders. Geduyrende dit gevecht te lande dede den Heere Admirael Breda, die 4 schepen bij sich hadde, 2 deensche ende 2 hollandsse, met 4 chalouppen,
| |
| |
een attacque op een Sweetsch oorlochschip, dat door sijn cleynte sich dicht onder 't casteel Sonderburch hadde geset, met sich hebbende een Hollandts capn., ende quaemen oock opt selve schip, maer vonden het soo sterck gemandt, dat sij 't mosten verlaeten, ende ongeluckelijck sijn beyde dese capnen doot gebleven. Doch staecken de Sweeden het vuyr int kruyt ende lieten haer schip opspringen. De vier oorlochschepen retireerden sich onder Flensborch, hebbende haer boodtsvolck seer goede diensten gedaen.
Tot Apenrade was een generael rende-vous van de rijcx armeen aengestelt ende stonde alles tot de marche vaerdich nae Fredericxodde, soo haest sijn Churv. Dht. soude wederom gecomen sijn, leggende de Poolen alreede tot Coldingen, seer nae bij Fredericxodde ende hebbende eenige gevangenen gebracht, waeronder mede een pagie was van den jongen Conincxmarck, gouverneur van deselve plaetse, die seyde dat den Coninck ende den generael Wrangel in Funen waeren ende alles derwaerts bijeen hadden gebracht, tot bij de 10000 peerden, meenende in Jutlandt te comen. Men maeckt daertegens hier alles mede gereedt, bestaende de artillerye in 70 stucken canon met seer schoon toebehoor, worden̄ de Keyserle getrocken van stercke schoone paerden, allen van eender haire, de Churfe seer wel gemonteert met schoone affeuyten, de amonitiewaegens alle met leer overdeckt ende de Keyserle met linnen.
(Tot zoover het HS., dat van 't gepasseerde op 17 en 18 Dec. het relaas schuldig is gebleven). |
|
Auteursrechtvrij