Bijdragen en Mededeelingen van het Historisch Genootschap. Deel 3

[p. 358]

Missieven betreffende de West-Ind. compagnie, 1641 en 1645.
(Archief van Hilten.)

De Staten Generaal aan de vergaderinge der XIX van de West-Indische Comp^e te Amsterdam, den 2. November 1641.

Wij sijn in ervaringe gecomen, dat onder u.l. soo nu en dan discoursen loopen, oock gehouden worden, noopende de veranderinge van de saecken van oorloge in Brasyl, ten regarde van de constitutie van het coninckrijck Portugael ende d'alliantie, die desen Staet met den coninck Don Jan de Vierde ende het selve rijck heeft gemaeckt. Maer geconsidereert dat aen den welstant van u.l. Comp^e ende de conservatie van de saecken in Brasyl dese landen ende d'ingesetenen van dien veele is gelegen, ende dat men voor alsnoch soodanigen reflexie op de gelegentheyt van Portugael niet en mach nemen, dat men sich daer door eene soodanige securiteyt, ten regarde van den algemeenen vijant in Brazyl ende de landen daer ontrent gelegen, kan beloven, omme den oorloch aldaer terstont op eenen anderen voet te brengen, ende deselve alleenl. simpel. ende defensive aen te stellen, hebben wij amptshalve goet gevonden u.l. mits desen ernstlijck te versoecken ende op het hoochste te begeeren, dat deselve de veranderinge van de saecken van oorloge in Brazyl in geene uytschrijvinge oft deliberatie en willen

[p. 359]

brengen, voor en alleer met ons en Sijne Hoocheyt deselve naerder sal sijn geexamineert, ende de gantsche gelegentheyt van dien met alle sijne circumstantien in behoorlijcke consideratie ende achtinge genoomen, ten besten van u. 1. Compagnie. Waer op ons verlatende etc. Actum 2. Novemb. 1641.

Aen de Heeren haer Ho. Mo. Gedep^den op de Vergaderinge vande XIX^e, tot Amsterdam den 2^en Nov. 1641.

Wij werden boven vermoeden bericht, dat door de Presidiale Camer van de West-Ind. Comp^e tot Amsterdam d'andere Cameren onder anderen twee pointen sijn toegesonden, namentl. raeckende de reductie ende verminderinge van de militie in Brazyl, ende op het dimitteren ende rappelleren van de heer Graeff Maurits van Nassau, Gouuerneur Generael aldaer, naer het expireren van sijnen verbonden tijt, ende dat de Vergaderinge van̄ XIX^e der West-Ind. Comp^e, tot Amsterdam vergadert, daer op besoigneert ofte sal besoigneren. Waer op bij ons gecommuniceert sijnde met sijn Hoocheyt, oock daer op ingenomen hebbende desselffs hoochwijs advys en̄ verre siende consideratien, ende vervolgens op alle 't geene voors. is, bij ons rijpel. gedelibereert sijnde, hebben goetgevonden U L. mits desen te versoecken ende begeeren, dat deselve de saecke daer heenen willen beleyden en̄ dirigeren, ten eynde dat de voors. twee pointen, nochte eenich van dien, in de opgemelte Vergaderinge der XIX^e van de West-Ind. Comp^e in geenige deliberatie en werde gebracht, voor en aleer met ons ende sijne hoochgem̄ Hoocheyt daer over naerder sal sijn gecommuniceert. Ende sullen U L. daer toe gebruycken alle persuasiue en̄ bedenckel. redenen en̄ motiven, ende onder anderen, dat men voor alsnoch soodanigen reflexie op de constitutie van Portugael niet en

[p. 360]

mach nemen, dat men sich daer door een soodanige securiteyt ten regarde van den algemeenen vijant in Brasyl en̄ de landen daer ontrent gelegen, can belooven omme den oorloch aldaer soo precipitantel. op eenen anderen voet te brengen en̄ alleenl. defensiue aen te stellen. Voorts sullen U L. ons van tijt tot tijt berichten en̄ informeren wat bij deselve hier inne sal sijn gedaen en̄ wat daer op is gevolcht. Actum 2 November 1641.

Hooge Moogende Heeren.

Wij hebben uyt het jongste schrijven van Sijn Ex^cie ende Hooge Raden in Brasil verstaen, hoe aldaer op den 7. Julij laestleden voor de haven van Paraiba met een leck schip (dat niet langer boven water conde gehouden worden) aengelandt waeren 600 Spagnaerden en Napolitanen, weesende onder het commando van Hector de la Calca, gewesene Colonel van het Napolitaensche regiment in de Bahia, ende bij de heeren Regenten van daer naer Westindien affgesonden. Waerop de voors. Colonel met noch eenige van de voornaemste Officieren terstont naer het Reciff sijnde gebracht, hebben aldaer seer geclaecht over de onbeleeftheyt van de gemelte Regenten, en dat se alsnu genootsaeckt waeren aen de onse haer toevlucht te nemen. Sijn Ex^cie ende Hooge Raden hebben terstont den Directeur tot Paraiba aengeschreven, dat hij 't gemeene volck van vivres ende noodich onderhout soude versorgen, ende hebben selff den Colonel ende sijn bijhebbende Officieren behoorl. tractement toegeleyt, resolverende corts daeraen de gemeine soldaten met haer schip, nae behoorl. reparatie en versien van vivres, naer Westindien te laeten brengen, ende de gemelten Hector de la Calce beneffens eenige Officieren aldaer soo lange te behouden, tot dat onse gevangens in Westindien haere verlossinge mochten becomen, ende Sijn Ex^cie ende Hooge

[p. 361]

Raden van sulcx versekeringh hadden. 'T welck bij den Colonel terstont geaccepteert is, gelijck hij derhalven mede te rade geworden is, der selver onser gevangenen verlossinge aen den Coninck van Castillien, sijn Hoocheyt den Cardinael Infant en eenige Gouuerneurs te procureren door dese sijne nevensgaende missiven, dewelcke sijne welgemelte Ex^cie ende Hooge Raden verclaren geleesen te hebben, ende in haer E.E. presentie geslooten te sijn, sonder evenwel copie daer aff over te senden. Ende alsoo jegenwoordich de hoochgemelte Prince Cardinael overleden is, aen dewelcke dese ingeleyden sich addresseren, als mede dat de wisselinge van de gevangenen ter wedersijde voor de hant is, soo hebben goetgevonden de voors. missiven U Ho. Mo. toe te senden, ootmoedel. versoeckende, dat hierinne door de Heeren haere Ho. Mo. Gedep^dens tot de voors. besoignes van wisselinge soodanich mach werden versien, als deselve naer haer hoochwijs beleyt sullen bevinden oorbaerlijcxst te weesen, ten eynde alle de gevangenen, wegen dese Comp^e in Havana, Cartagena, St. Domingo, Caracas, Commana, Commana-Gottha ende wat quartieren die oock souden moogen weesen, tegens de voors. Colonel ende bijhebbende Officieren, als oock in regarde van̄ vrijgelatene soldaten, nae eene langduerige ende genouchsame slavernye, moogen worden gelost ende wij eenmael van het aenloopen ende klaagen van soo veel arme en ellendige vrouwen ende kinderen worden bevrijt.

Hiermede Ho. Mo. Heeren etc.

Amsterdam den 20. November 1641.

Getk. Casijn van Bemmel,

Gerrit de Graeff,

S. Blomaert,

Gerrit Janss. de Vis,

D. Duuelaer,

B. Julsing.

[p. 362]

Aen de Heeren haer Ho. Mo. Gecom^den op de Vergaderinge van̄ XIX^e der West-Ind. Comp^e tot Amsterdam den 20^en November 1641.

Wat de heer Graeff Maurits van Nassau ons is schrijvende, onder dato Pernambuco 17^e Augusty lestleden, ten regarde van de gelegentheyt van den staet van de magasijnen, schepen ende militie, te water en̄ te lande, in Brazyl, sullen U L. connen sien uyt de bijlagen, dewelcke wij goet gevonden hebben U L. mits desen toe te stueren, oock serieusel. te versoecken ende begeeren, oock recommanderen, dat deselve de saecke daer inne gementioneert, met sulcke goede insichten en̄ discretie aldaer willen behandelen en̄ dirigeren, dat de goede correspondentie, ruste en̄ contentement wedersijts mach worden gevordert en̄ getroffen, en̄ de actien van den welgem̄ heer Graeff, als ten besten van de gemeene sake en̄ dienst van de Comp^e gedaen, voor goet en̄ als wel gedaen, op en̄ aengenomen mogen werden. Waer toe etc.

Actum xx^e November 1641.

Extract wt den brieff van de Hooge Raeden, geschreven aen den Gouverneur van de Bahia, Antonio Tellas da Silva, dato Reciffo den 7. July 1645.

En hoewel eenige Portugese ondersaeten van haer Ho. Mo. haer geswooren getrouwicheit vergetende, tot een publicque revolte sijn uitgebroocken, ende sich met wapenen tegens desen Staet hebben versterct, soo haest Cameron en Henricque Dias met haer Brasilianen ende Negros, neffens andere Portugesen wt de Bahia, onverwacht, buiten licentie, sonder eenich versouck, tegens aller volcken recht, in dese Capitanien sijn gevallen, haer maght en wapenen met dees revolterende hebben geconjungeert,

[p. 363]

en desen Staet een oorlogh aendoen, niet als eerlijcke soldaten, naer coustume van Europa, maer als schelmen ende moordenaers, konnen wij echter niet gevoelen, dat dit vreemt volck door ordre off gedoogen van sijn Hoogh gemelte May^t off u Ex^tie tegens ons, haer bontgenoten, dusdanich werck souden hebben aengevangen. God loff, ons ontbreect geen maght om dees gerevolteerde tot haer voorighe plicht ende gehoorsaemheyt te brengen, het vremde volck te verjaegen, en gelijck te verdelgen; nochtans om al de werelt te bethoonen, hoe seer wij alsnoch genegen blijven de hooge aenmaningen ende recommandatien van onse principalen, tot onderhoudinge van het bestant tegens sijn hooggemelte Mayesteit ende sijn ondersaaten te achtervolgen; dat mede geweert werden de sinistre bedenckingen, die andre Coningen, Princen en Potentaten uit den inval van dit voornoem. volck souden mogen afnemen, maer volcomen blijcke, dat sijn Hoogh gemelte Mayesteit en u Ex^tie sich van dees revolte vrijhouden, en bewesen werde, deselve niet te hebben veroorsaect, nochte willen voeden, - Soo ist, dat wij, uit den naem ende van wegen haer Hoo. Mo. de Heeren Staten Generael, sijn Hoogheit den Heere Prince van Orangien ende de edele Heeren Bewinthebberen der geoctroyeerde Westjndische Compagnie, bij desen aen u Ex^tie committeren de H^rn Balthasar van der Voorde, raeth van justitie, en Diderick van Hooghstraten, Capitein Commandeur in de fortresse aen de Cabo St. Augustijn, met last en volcomen ordre om u Ex^tie dees voorz. poincten voor te dragen ende te versoucken wt den naem als boven, dat u Ex^tie gelieve op de aencomste van dees onse Gecommitteerden sonder wtstel bij openbaere placcaten off ander constringerende middel indaghe, uit de limiten van dese Capitanien doe vertrecken, den voorn̄ Cameron, Henricque Dias ende andere hooffden, met alle diegene, die sij onder haer sijn hebbende, met alle rigeur doe straffen, en niet obedie-

[p. 364]

rende, deselve verclare voor vijanden van sijn May^t, alsoo wij niet connen vinden, dat haere Hoo. Mo. sijn Hoog heyt, d'Ed. Heeren Bewinthebberen voornoempt, in eenige andere manieren dies aengaende behoorlijcke satisfactie can geschieden, die wij nochtans van u Ex^tie sijn verwachtende. U Ex^tie toegedaene vrinden. Reciffe 7 July anno 1645.

Was onderteeckent Henric Hamel.

H. van Bullestraete.

S.J. Bas.

G. van Walbeeck.

Hendirck de Moucheron.

Extract wt de instructie van̄ Hooge Raeden, voor B. vande Voorde en Captⁿ Hooghstraten, gaende nae de Bahia in dato 7 July 1645.

Den credentie brieff overgelevert ende naerder audientie vercregen hebbende, sullen de gelegentheit van dese revolte ende van de auteuren die deselve veroorsaect hebben, soo oock vande secoursen, haer op Rio St. Francisco te lande toegecomen, die onse ingesetenen voornemelijck daer in gesterct hebben ende geanimeert, alsoo sonder hoop van assistentie sulcx niet souden hebben aengevangen, ende voorder mondelingh int corte voordraeghen en̄ naer besluit den brieff diesaengaende aen den Gouverneur geschreven overleveren.

Geen behoorlijcke satisfactie vercrijgende, 'tsij dat den Gouverneur niet wilde verstaen tot wtgeven van publicque placcaten, sendinge van eenich gequalificeert Officier, om dit volck te wederroepen, off andersints, en dat voor haerluiden vertreck geen effecten van sodanige debvoiren haer quamen te blijcken, sullen sij wel expresselijck protesteren over alle schaade, ruine ende moorden, die onse goede inwoonderen, soo Nederlanders, Portugesen als Brasilianen, door den inval van dit vremde volck algereets heb-

[p. 365]

ben geleden, en noch sullen comen te lijden, en te verclaeren, dat wij ons ontschuldich willen houden aen de onheylen en̄ inconvenienten, die souden comen te resulteren wt de middelen, die wij uit de weygeringe van dit ons versouck gedrongen moghten werden tot ons defensie bij der hand te nemen.

Extract wt de propositie vande voors. Ambassadeurs, gedaen aen den Gouverneur in de Bahia, den 18^en Julij 1645.

Naer sijn Ex^tiens reciproque complimenten en geluckwensingen, tot welvaert en voorspoedige regeringhe der Ed. Heeren Hooge en Secreete Raeden, en den credentiebrieff overlesen hebbende, seyde wel bereyt te wesen de articulen, ons medegegeven, datelijck te aenhooren.

Waer op wij sijn Ex^tie mondelingh voordroegen, dat eenige Portugesen, onderdanen vande Ho. Mo. Heren Staten Generael der Vereenichde Nederlanden, uit eenighe quade genegentheit, jegens haer geswooren trouwe, heymelijck onder hen hadden gepractiseert een publicque revolte in Pharnambuco en andere plaetsen, schriftel. laten omdraegen in de huisen van haer vertroude vrienden, om bij hen geteickent en geswooren te worden, de wapenen bij de hant te nemen soo haest hen eenich secours van buiten mocht toecomen; dat int beginsel der maent Junius Camaraō en Henricque Dias met haer Brasilianen en Negros, neffens andere Portugesen, gewapent in Pharnamb. waren ingevallen. Soo haest de tijdinge van haer comst was bekent, hadden Joaō Ferdinando Viera, Antony Cavalcanty, Amador d'Arauio en andere Portugesen, sich uit haer huisen geabsenteert, veel inwoonderen bij een versamelt, sommige met wille, andere met gewelt; hadde publicque placcaten aengeslagen, sich intitulerende Gou verneurs vanden oorlogh wegens de vrijheit, sich verstou-

[p. 366]

tende soo onrechtveerdige acten jegens haer wettighe overheden aen te vangen, door 't secours van dees vreemde troupe.

Dat door Godes genaede d'Ed. Heeren Hooghe Raeden wel geen middelen ontbreecken om haer getrouwe dienaren en onderdanen in vreede en gerustheit te bewaeren, dees begonnene revolte vorder te stutten en de seditieuse te straffen met sodanige rigeuren als diergelijcke verdienen; maer haer Ed. niet connende begrijpen, uit wiens ordre off commissie dit volck in tijt van vreede was gecomen de quade genegentheit van dees gemutineerde te voeden en te verstercken, swaerlijc connen vinden in wat voegen deselve te bejegenen. Dat haer Ed. en alle haer ondersaaten gansch verseeckert waren, wegens d'Ed. geboorte van sijn Ex^tie, sijn geexperimenteerde wetenschap in materie van staedt, en d'oprechte correspondentie van vreede en eenicheit, die sijn Ex^tie altoos hadde gebruict, dat noyt bij sijn Ex^tie soude werden gedooght, dat sijn ondersaaten te hulp souden comen, die sich jegens haer overheden souden willen opwerpen; ter contrarien, dat sijn Ex^tie veel eer alle middelen soude aenwenden, om sodanige inconvenienten te verhinderen. Dat ten dien regarde d'Ed. Heeren Hooge en Secrete Raaden ons hadden gesonden, sijn Ex^tie d'overcomst van Cameraō en Henricque Dias met haer troupes, bekent te maecken en te versoucken, dat 't sijn Ex^tie soude gelieven dit volck niet alleen te verbieden, dees gemutineerde met haer wapenen te assisteren, maer selfs oock te commanderen uit Pharnambuco en d'ander Capitanien te vertrecken, op dat dese, hen ontbloot vindende van soodanich secours, sich tot haer voorige plight en de gehoorsaemh^t keeren en de bontgenooten mogen genieten den vreede en eenicheit, die bij formele contracten tusschen sijn Mayesteit van Poortugael don Joāo Quarto, en d'Ho. Mo. Heeren Staaten Generael is gemaect en beslooten, 't welc haer Ed. oock

[p. 367]

schriftelijck van sijn Ex^tie versochten, volgens haer Ed. brieff, die wij daer op overleverden.

Rapport van Cap^tn Hooghstraten.

In de Bahia gecomen, sijn wij op den 19^en Julij 's morgens aen landt gehaelt door de bargantin vanden Gouverneur en̄ gebraght ten huise van Pedro Core de Gamma, alwaer een weynich geweest sijnde is daer gecomen de Colonel Andre Vidal en̄ Cap^tn Paulo da Congie, en̄ corts daeraen Cap^tn don Johan de Souse, die sich neffens mij neder sette en̄ stillekens vraaghde naer sijn oom Philippe Pais Baretto, off hij hem mede opgeworpen hadde met de andere inwoonderen. Waer op antwoorde, als dat hij hem stille was houdende in sijn Ingenio. Sonder verder discoursen daer aff te hebben, is de taeffel gedect, en̄ hij, don Johan, wiert van Vidal genodicht daer te blijven; maer sich excuserende de wacht te hebben, is vertrocken; doch wij ter taeffel sittende, is hij wederom gecomen, settende hem neffens mijn sijde. De maeltijt geeindicht, heeft mij naer achteren genomen, neffens Paulo do Conha, om een pijp tobac te drincken, daer op Springhappel is gevolght en̄ heeft hem don Johan gelecht neffens mij over de galderije en̄ Poulo da Conha nam Springhappel een weinich apart. Soo seyde don Johan sachiens tot mij, hem wonder te geven, dat sijn oom Philippe Pais hem niet mede opgeworpen en hadde. Waer op hem antwoorde, dat hij wel hadde gedaen dat hij hem stille hielt, want daer dogh geen goet van en conde comen. Soo seyde hij, dat seght ghij, maer verbeydt den tijt, ende nadien dat ghij altijt soo goeden vrient vande inwoonderen ende Portugesen sijt geweest, soo moet ick u seggen, dat het vrij al wat te bedieden sal hebben: daerom soo wil ick u waerschouwen als een vrient voortesien, ende u ende u huisvrouw en̄ kinderen en̄ goederen te verseeckeren; maer soo ghij

[p. 368]

den Coninck, mijnen Heer en̄ de Gouverneur wilt een dienst doen, sal 't selue u E. rijckelijck worden beloont, en u E. en sal niet ontbreecken noch gelt, noch goet, noch Ingenios, noch Partidos, en̄ sal u met een Habito de Christo versien en̄ twee a drie Commandos geven, soo dat u niet en sal mancqueren en̄ sult alles hebben dat ghij begeert.

Ick over deese woorden mij seer veraltereert vindende, seyde dat ick den Coninck van Poortugael en̄ de Gouverneur wel wilde dienst doen, maer dat hij mij soude willen seggen waerin, want ick sulcx niet en wiste waerin ick hem soude connen dienen. Waer op hij seyde: ghij cont den Coninck wel eenen goeden dienst doen: waerin ofte wat het is dat ick doen sal, soo seyde hij, don Johan, en sijt ghij niet Commandeur vande Cabo St. Augustijn? Waer op antwoorde: jae. Wel soo ist dat ghij sout aen den Gouverneur willen overgeven het fort met sijn toebehooren, op dat hij daer sijn volck mocht landen, en̄ soo ghij sulcx wilt belooven, soo sult ghij met alle de verhaelde beneficien sijn vereert ende daer bij vercrijgen het Gouverne van 't volck van de militie. Waer op ick antwoorde: dit sijn dingen die tegen mijn eer en eet strijden. Onder welcke propoost den ander in de Galderije quam, soo dat wij gescheyden wierden en̄ hij, don Johan en̄ Paulo da Conhae in de ganck gingen; doch geen tijt hebbende om alleen met Springhappel te spreecken, seyde simpelijck, wat naeder bij hem staende, met een gealtereert gemoet: wat meinen dese honde, dat ick een verrader sij? En meinde voort te spreecken, is don Johan de Sousa wederom met Paulo da Conha bij mij gecomen, dewelcke wederom repeteerde te sullen genieten de vorige beloften, sonder eenich mancquement en̄ soo ick datelijck eenich gelt begeerde, soude het mij werden gegeven, ende souden mij met den Gouverneur doen spreecken, op dat ick soude mogen sien, dat de saecke seecker sal sijn. Waer op ick

[p. 369]

seyde: dat ick dat niet en conde doen, want al waert saecke dat ick het al gesint soude sijn te doen, soo en soude ick niet connen, want de Heeren Hooge Raeden mij belooft hebben, als dese voyagie gedaen is, mijn Sergeant Majoor te maecken, en dan en sal ofte can ick daer niet blijven commanderen, maer sullen mij op een ander plaets emploijeren. Duerende dit propoost, is de heer vande Voorde oock achter gecomen in de galderije met Andre Vidal, die hem, terwijle don Johan en̄ Paulo da Conha¹⁾ met mij in discoursen waren, hem geduirich met discoursen onderhielt. Dogh door wandelen ons discours gebroocken werdende, luisterste ick aen de heer vande Voorde: ‘ick wenste wel hier al van daen te sijn en̄ met u E. alleen te connen spreecken, want ick weet niet wat sij in den sin hebben, ick vrees sij mij den hals sullen breecken ofte hier houden’; en hem op sijn versouck geen nader openinge connende geven, vermits sij gestaadich bij ons bleven, ende Pedro Core de Gamma veel duits verstaet, badde ick de heer vande Voorde te willen dissimuleren tot dat wij aen boort soude sijn, op dat sij 't niet en souden mercken, dat wij van die materie waren spreeckende, hebbe ick gesecht wel te wenschen dona Catarine de Mello, sijnde de schoonmoeder van Philippe Pais, eens te moogen besoucken. Waer op don Johan de Sousa seyde: ‘ick sal bij de Gouverneur gaen om verloff vragen om daer te gaen’ en hij wederom gecomen sijnde, seyde de Gouverneur verloff te geven om met hem alleen daer te mogen gaen; waer op oorloff nemende, seyde de heer vande Voorde, hoewel hij ongetrout was, weinich met donas ofte juffrouwen in den sin hadde, dat hij mij dat faveur niet benide. En̄ hebbende don Johan de Souse en̄ Paulo da Conha mede haer afscheit genomen, luisterde ick alleen aen de heer vande Voorde, ‘sij sullen eenen gladden ael

1) Deze naam wordt elders, beter, d'Acunha geschreven.

[p. 370]

bij de staart hebben’, en̄ nam mij voor gants met haer te simuleren. Langhs de straete gaende sochten sij beyde niet als mij te animeren tot het voorverhaelde werck, door verhalinge de beneficien die ick daer voor soude becomen, soo vanden Coninck, als vanden Gouverneur, en̄ dat sij souden te weege brengen dat ick met den Gouverneur alleen daer over soude spreecken, voorslaende, als ick wederom soude comen van 't huis van dona Catarine de Mello en mij gebraght hadden ten huise van Pedro Core de Gamma bij de heer vande Voorde, dat ondertusschen een van haer bij de Gouverneur soude gaen, hem seggen, dat als wij boven quamen om hem te spreecken, dat hij soude laten seggen off wij een weinich geliefden te vertoeven, en̄ dan soude don Johan tegens mij seggen: ‘com, willen wij een dronck wijns drincken’, ende mij brengen in de camer vande paep vande Gouverneur, alwaer de Gouverneur bij mij soude comen. En is Paulo da Conha in ons wederkeeren bij de Gouverneur gegaen, ende ick en̄ don Johan alleen gaende, seyde hij dat het aen geen macht en soude ontbreecken, dat de Gouverneur was wachtende naer Salvador de Sae, die van Rio de Genero soude comen met drie Gallioenen, een dat (van) Poortugael was gecomen en̄ twee die in Rio de Genero waren gemaect, neffens noch eenige schepen meer, en̄ datter 2500 man alleen uit de Bahia soude gaen, neffens de Moradores, die alree in Pharnambuco sijn, die de Gouverneur aen de Cabo begeerde te landen, en̄ dit ist dat hij aen u E. versouct. Dus discourerende, soo sijn wij wederom gecomen ten huise van Pedro Coere de Gamma, alwaer een weynich tijts sijnde geweest, is gecomen Andre Vidal; seyde dat wij den Gouverneur wel mochten gaen spreecken, en̄ wij ons datelijck naer 't palais voegende, soo is uitgecomen de Secretario vanden Gouverneur, die ons seyde dat wij een weynigh geliefde te waghten, dat den Gouverneur besich was met het sluiten van

[p. 371]

den brieff. Is de heer vande Voorde door eenige Portugesen aen een sijde in een venster getrocken ende daer met discoursen onderhouden. Middelerwijle soo is don Johan da Sousa bij mij gecomen, die mij vraeghde off ick een dronck wijns wilde doen, waer op Springhappel seyde mede te gaen, maer is door discoursen, soo van Paulo da Conha als van andere opgehouden, ende heeft mij don Johan gebraght in de camer vanden Paep vande Gouverneur, alwaer een weinich geweest sijnde, is door eenen anderen wegh ingecomen de Gouverneur Ant^o Telos da Silva, die de deur datelijck deede toesluiten ende mij seer groete, gelijck ick insgelijcx oock deede, dogh bleeff dan in presentie staen, don Johan de Souse [deed] de Gouverneur neder sitten en̄ seyde hoe dat hij altijt hadde gehoord de goede affectie die ick aen de Portugesen was bewijsende, ende dat hem dat seer aengenaem was; dat hij verhoopte dat ick meer en̄ meer daerin soude willen continueeren, en̄ hem, noch den Coninck, het versouck aen mij door Capitein don Johan de Sousa gedaen, niet wilde weygeren, alsoo hetselve geen oorlogh en was, maer een restauratie die aen den Coninck don Johan Quarto wiert gedaen, ende waert saecke dat sijn Ex^tie Conte de Nassouw soo haestelijck niet en hadde vertrocken, soude mede daertoe geholpen hebben. Waer op ick antwoorde: waer in ist dat ick u Ex^tie soude connen dienen? Dat heeft u E., seyde hij, van don Johan de Sousa wel verstaen ende ick versouck maer dat ghij u E. gants ende geheel Portugees maect. Waer op ick wederom seyde, dat ick et niet en conde doen, vermits de Heren Hooge Raeden mij met de plaets van Mayoor op mijn comste aldaer soude versien en̄ mij als dan op een ander plaets souden gebruicken. Waerop hij, Gouverneur, antwoorde: avancemente van plaetse en̄ goedren, soo partidos als ingenios, habitos en̄ comendos en sullen u niet mancqueren, dogh den tijt en laet niet toe om u E. hier langer optehouden, opdat u E. confrater

[p. 372]

geen suspicie en hebben, maer ick sal u E. daer twee ambassadeurs senden, waer onder Paulo da Conha mede sal gaen, die sal daer met u E. handelen en̄ daer is mijn handt. Mij die gevende, seyde op 't woort vanden Coninck, dat alle hetgene dat Paulo da Conha u E. sal seggen ende beloven ten vollen sal voldaen werden; en̄ sijn excuse nemende van niet langer bij mij te connen blijven, om geen achterdencken aen u E. Compagnies te geven, soo wenste hij mij goeden avont en̄ is wederom naer sijn camer vertrocken. En̄ ick en̄ don Johan wederom buiten comende, soo heeft de Gouverneur de heer vande Voorde en̄ mij laten binnen comen, alwaer wij over de materie waeren spreeckende, volgens de Commissie vande Ed. Heren Hooge Raeden medegegeven. Doch wtgaende soo heeft hem don Johan de Sousa sich wederom op mijn sijde gevoeght en bij de vorige discoursen gecontinueert, seggende: wat behouft ghij het beloofde avancement aentenemen, cont hetselve weygeren, ende seggen aldaer wel te sijn, en versoucken ten reguarde van u gelegentheit daer te mogen blijven, want u sullen in oorlogh geen avancementen mancqueren, voor een soldaet als ghij sijt. Ick mij gants ontroert vindende over de voorgevallene redenen, verlanghde seer om aen boort te sijn, om aen de heer vande Voorde hetgeen mij voorgevallen was te verhaelen, gelijck oock de caiuyt hebben laten sluiten en aen hem 't voorverhaelde tusschen ons beyden alleen geopenbaert, 't welck u Ed. volgens eer en eet niet hebbe connen verswijgen; versouckende tot welvaert van ons lieve Vaderlant ende daer beneffens mijnes leven, huisgesin en goederen behout, sodanigen opsicht te stellen als u Ed. bequaemst sullen achten, om mij jegens alle prijckelen wt dees voorgevallen discoursen nu voor 't hooft hangende te verseeckeren, belovende te sullen blijven, gelijck ick ben geweest en sal sterven... Onderstont u Ed. onderdanigen dienaer en̄ geteeckent Didrick van Hooghstraten.

[p. 373]

Dit neffens ons schriftelijck rapport overgegeven ter Vergaderinge van̄ Ed. Heeren Hooge en̄ Secrete Raeden op 't Reciff de Pharnamb. den 28^en Julij 1645.

Brieff van Antonio Tellas da Silva, Gouverneur in de Bahia, dato 25 Julij, aen de Hooge Raeden in Brasil.

Hebbende gedepescheert de Armade, waermede ick gesonden hadde de twee meesters de Campo, Martinho Soares Moreno en̄ Andre Vidal de Negreiros met den Collonel Jeronimo Sarraō de Paiva, Cap^tn Mayoor van deselve, omme u Ed. E. te water ende te lande te dienen, willende gehoorsamen de propositie bij uwe Ed. E. Ambassadeurs nu laest aen mij gedaen,¹⁾ en̄ condescenderende tot de ernstighe voorbede vande qualijck bedachte inwoonderen, soo heeft het Godt belieft dat in dese Bahia is comen te arriveren Salvador Correo de Saa Bonavides, Generael van de vlooten van desen Staet, en̄ Raetsheer in den overzeeschen Raeth van den Coninck, mijnen heere, medebrengende de vloote van Rio de Genero, van meyninge die te convoyeren nae Poortugael. Dogh ick begerende te verdubbelen soo wel de qualiteiten vande personen als de stercte vande maght, om die alle te employeren ende op te offeren tot den dienst en̄ besten oirber van dien Raeth, soo hebbe goetgevonden den gemelten Generael vande Armades, mede nae die Capitania te senden (sijnde een persoon van sodanige particuliere gaven ende meriten, dat den Coningh mijnen Heere veel wercx ende extime van hem verweerdicht te maecken), op dat hij door sijne authoriteit ende wijsen raeth, die hij interponeren sal, de voors. inwoonders helpe reduceren tot die stilheit en̄ ruste

1) Nota, dit is een groue leugen, als wt de propositie vande voors. Ambassadeur hier voren staande can worden gesien.

[p. 374]

daer ick haer in wenste te sien, onder de gehoorsaemheit en̄ schuldige plicht van uwe Ed. E., aen wie ick hoope dat deese demonstrantien voor genouchsame bewijsen sullen verstrecken van mijne affectie en̄ correspondentie van vrientschap wegen desen Staet, alsoo uwe Ed. E. hier wt connen afnemen, hoe grootelijcx ick mij ingagere, doende u Ed. E. desen bijstant als een oprechte vrient en̄ goede buirman. Godt bewaere de personen van u Ed. E. Bahia 25 Julij 1645. Onderstont

U Ed. E. seer geaffectioneerde dienaer en̄ geteeckent

Antonio Teles da Silva.

Brieff van André Vidal, Colonel van een regiment te voet, ten dienste vanden Coninck van Poortugael, ende bij den Gouverneur vande Bahia gesonden in Pharnambuco, dato in St. Antonio de Cabo, den 13^en Augusty, aen de Mayoor Hooghstraten, Casper vander Ley en̄ Jan Hick, commanderende in de Fortressen vande Compagnie aen de voors. Cabo.

Gedenckende aen het woort dat u E. ons gegeven hebt in de Bahia en̄ aen 't gene vanden Cap^tn vander Ley toe is geseit aen de Gouverneur Joāo Fernandes Vieira en̄ den Cap^tn Joāo Gomes de Mello, worden wij meer geanimeert in de intentie die wij voor hebben, want noch u E. noch den Cap^tn vander Ley niet en connen manqueren aen de verbintenisse ofte gedaene beloften, waermede sij ons soo hooghlijck hebben geobligeert. Wij sijn in dit lant gearriveert met drie duisent man wtgelesen schoon volck, en̄ een vande twee Armaden, terwijl de andere noch niet en comt, die deftich wel gewapent is ende u Ed. nu hebt sien passeren, waermede ick hoope dat nu bevrijt sullen wesen dese armen ingesetenen, alsoo wij en̄ sij seer be-

[p. 375]

geerich sijn om u E. te sien in onse Comp^e, om deselve te minnen ende eeren, met de gelegentheit dat u E. wel bekent moet wesen. Versouckende dat u E. dogh niet bedorven willen sijn, want wij u E. beloven te houden en̄ te presteren alles wat Joāo Fernandes Vieira en Joāo Guomes de Mello u E. hebben gepresenteert. Ende van mijnent weegen belove ick u E. verder te doen alles wat u E. begeren, ende belove mijn woort te volbrengen, sonder in eenich poinct in gebreecke te blijven. En̄ aen de inwoonderen die daer sijn, sullen wij paspoort geven ende alle haer goet, gelijck wij in Serinhaim gedaen hebben aen den Commandeur, Schout, Carpentier ende alle andere, die sich op sicht van onse macht hebben overgegeven, welck ick verhoope wil dat u E. oock sullen doen. Ende om vast te setten de maniere waerop men handelen sal, soo gaet derwaerts Joāo Guomes de Melo, aen wien wij dese saecke alleenlijck vertrouwen, gelijck u E. mij geseyt hebt, om 't selve terstont in 't werck te stellen, ofte dat wij andersints mogen resolveren wat ons goetduncken sal; ende ondertusschen beware Godt u E. veele jaeren.

St. Antonio de Cabo 13 Augusty 1645. U E. seer genegen vrient en̄ dienaer André Vidal de Negreiros.

Translaat van een brieff van Paulo d'Acunha Sotto Mayoor aen de Luitenant, commanderende in Serinhaim.

Ick ben gecomen aen dese Ingenio door last vande Heeren Gouverneurs Martin Soares Moreno en̄ André Vidall de Negreiros, die niet mede en comen, alsoo sij besich sijn met volck te landen. Sij hebben mij vooruit gesonden opdatter van d'een sijde aen d'andere geen schaede soude geschieden, nochte dat sij aen u E., nochte aen haer geen molestie soude doen, en̄ bijaldien u E.E. ondertusschen

[p. 376]

naer onse sijde willen comen ofte gaen naer eenige andere plaets die 't haer believen sal, soo connen u E.E. sulcx doen met mijn pasport, alsoo de voors. Heeren Gouverneurs gecomen sijn, om te bevredigen dese ontstaene alteratien. Godt beware u E.E. Ingenho van St. Antonio. 2 Augusty 1645. Paulo da Cunha Sotto Mayoor.

Translaat vande gestipuleerde capitulatien ende aengenomen accoort, bij de Heeren Gouverneurs Martini Soares Moreno en̄ André Vidal de Negreiros, opgerecht met den heer Samuel Lambert, Commandeur van dese stadt Serinhaim en̄ den heer Cosmo de Moucheron, Cap^tn van het vrije volck.

Eerst en̄ voor alle maecken d'Heeren Gouverneurs bekent, hoe dat sij in dese Provincie gecomen sijn op het versouck vande Heeren vanden Hooghen Raeth, om te stillen ende te bevredigen de alteratien, gemoveert door de Portugese inwoonderen van deselve. En̄ alsoo hun op hare compste aen lant, met soo een goede meninge die sij volgen, ter kennisse is gecomen, dat de Heeren Nederlanders, niettegenstaende sij hen geroepen hadde ende ingelaten tot dese accommodatie, veele Portugesen hadden vermoort, lockende haer met vrundelijcke persuasien binnen een kerck en̄ in deselve met coelen bloede haer seer wredelijcken ter neder houwende, procederende insgelijcx in alle andere attentaten op gelijcke wijse, en̄ insonderheit met een geformeert leger int velt, 't welck haer genouchsame reden geeft, op den wegh, dewelcken sij naer 't Reciffo marcheren, geen wapenen achter haer rugge te laten, soo ist dat sij ordoneren en̄ toestaen de beslotene articulen, ter tijdt en̄ wijle dat sij sich sullen verthonen aen de Heeren vanden Hogen Raedt, ende met deselve besluiten 't geene geraden sal wesen; en̄ sijn de naervolgende:

[p. 377]

Eerstelijck soo sullen de Officieren Samuel Lambert en̄ Cosmo d'Moucheron met haere soldaten uit het fort ende vaste huis vertrecken, met haere vendels en̄ wapenen, brandende lonten, ball in de mont en̄ uitgestrecte vendel tot het huis toe, waer van daen sij haer reyse sullen aennemen.

2. Dat sij op den ganschen wegh, die sij sullen passeren, sullen draegen hare degens en̄ vendels, ende dat de Heeren Gouverneurs haer sullen convoieren doen door een ofte meer Capitanias (sic), op dat haer personen, familie ende goedt verseeckert op het Reciff mogen comen.

3. Dat sij aen Cosmo d'Moucheron sullen doen restitueren alles wat hem ontnomen is en̄ bevonden sal werden sijne te wesen, met alle punctualiteit.

4. Dat sij sich oock verbinden met d'inwoonders van dese Staet, en̄ insonderheit d'Camara, te weghe te brengen dat sij niet gedencken sullen aen eenich woort, werck, spott ofte schandael, dat soude mogen gepasseert sijn, verbindende sich aen de Nederlanders, die begeren te blijven, te laten in de possessie van haer goederen, soo als sij deselve te vooren besaaten en̄ al off sij Portugesen waren, genietende alle previlegien die sij gauderen, sonder sich noyt te bemoeyen met haeren godtsdienst, met verstant nochtans, dat sij geene predicatien sullen houden, noch nalaten sullen aen de geheylichde plaetsen te bewijsen alle behoorlijck respect; dat sij oock haere schulden sullen connen invorderen en̄ haeren handel drijven als de Portugesen selfs, ende dat men haer noyt dwingen sall wapenen te nemen tegen de Heren Staten vande Vereenichde Nederlanden.

5. Dat d'Heren Gouverneurs haer vaertuich sullen geven om haer met haere vrouwen, familie en̄ kinderen en̄ goedt over te brengen, convoierende haer altoos met sodanigen persoon, die haer bevrijde voor onse armade.

6. Dat den Commandeur en̄ Cap^tn aen ons sullen over-

[p. 378]

leveren alle de Brasilianen met haere vrouwen ende kinderen, als ondersaten, die sij sijn, vanden Coninck don Juan den vierden, die Godt bewaere, en̄ dat aen̄ discretie vande Heren Gouverneurs gereserveert sall blijven de cortosie, die den voors. Commandeur en̄ Cap^tn nopende deselve aen ons versocht hebben.

7. Dat sij op dese voett het fort, met de vasticheit en̄ 't gene daer in is, sullen hebben over te leveren nae den middagh, twee uiren voor sonnenschijn, mede nemende nootwendige provisie tot haere voyagie, die sij doen sullen soo menichmael ende soo haest als sullen begeren.

Ick Allixo Autunes hebbe dit gemaect, en̄ ick Francisco Bravo Desembergador hebbe het onderteeckent, Martin Soares Moreno, Andre Vidal de Negreros, Alvaro Fragoso d'Albuquercque, don Vigairo M^el Rebello Diogue da Silveira, Gil Lopes, Lourenco Ferera Betencon, Hippolito Alonco de Verosa, Sebastiāo de Guemaneis.

Advertentie ende Advys van 't gepasseerde in Serinhaim, gedaen door mij Cosmo de Moucheron, aen 't Collegie der Ed. Heren vanden Hoogen ende Secreten Raede in Brasil.

Andre Vidal de Negreiros en̄ Martin Soares Moreno, soo sij haer intituleren, sijn Gouverneurs van dese landen ende militaire troupen, die sij medegebroght hebben uit de Bahia de Todos los Sanctos, sijn aen landt gecomen den 28^en Julij aen Tamandare, een visscherije, leggende tusschen de revieren Una ende Formose, sterc ontrent 1800 soldaten, waer onder veele Officieren reformados met goet geweer. Behalven dit volck sijn vier comp^ien soldaten wt de Bahia te lande gecomen, alsmede Camarao en Henricque Dias, die haer langen tijt ontrent Porto de Calvo, 't welc noch geblocqueert is, hebben onthouden, en̄ twee daegen naer 't arrivement van des vijants comste in Se-

[p. 379]

rinhaim, sijn gepasseert door de Ingenio van Daniel de Haen. Weete niet hoe sterck sij geweest sijn, maer Henricque Dias is in Serinhaim geweest geduirende onse belegeringhe ende is aldaer gesproocken. Tot daer toe negeerden de inwoonders, vermelt, geen kennisse vande voors. Camarao ofte Henricque Dias te hebben, 't welck de daet contrarie heeft doen blijcken.

De Gouvernadores hadden voorwt gesonden den Cap^tn Paulo da Conha Sotto Mayoor, die ons datelijck tot sijner aencomste in d'Ingenio van Jacques Peres deede opeyschen, volgens sijne missive gesonden aen den Commandeur Samuel Lambertss., aen u Ed. gelevert, met de copye van 't antwoort. Den anderen dagh daer aen heeft dito op ons geavanceert met noch andere comp^en soldaten ende boeren, voor wien dat geweer met haer vloot, om 2000 man te wapenen, was mede gebraght. Hebben ons rontom besingelt, de fontein, revier ende andere plaetsen van water te haelen afgesneden. Middelerwijl hebben de heren Roelant de Carpentier en Daniel de Haen pasport en salvo conduit vande voorn̄ Gouvernadores genomen, die alsdoen besich waren aen strant om haer volck te desembarqueren. Hebben oock de voors. heeren Carpentier en̄ de Haen ons doen aenseggen, dat den vijant groot geschut hadde doen lossen, ende in sijn, Carpentiers, bercq de reviere Formose was opgevoert. Vijff dagen nae de comste van Paulo da Cunha is des vijants macht in en̄ om Serinhaim gelegert, deselve in volle batallie staende, ons doen opeysschen, volgens de documenten bij den Luitenant, als doen commanderende in Serinhaim, aen u Ed. overgelevert, is blijckende.

Naer onse overleveringe, de Gouverneurs met mij discourerende en̄ ick haer seggende dat dese daet niet correspondeerde met hetgene dat sij in haere mandamenten ende brieven te kennen geven, te weten: dat sij quamen om te slissen dese beroerte (bij de Portugesen inwoonde-

[p. 380]

ren gemoveert), op 't versouck van u Ed. Gelijck sij te kennen gaven is de voorreden vande Capitulatie met ons gemaect, gaven mij doen veele bedrieghlijcke en̄ vercierde antwoorde op, bedeckende haere intentie, met te seggen: sij wilden hant houden den pais die haer Koningh met de Ho. Mo. Heren Staten Generael hadden gemaect.

Naderhant hebben sij haer absoluit in alles aengestelt als off sij meesters van 't Lant waren, te weten: vangende personen onse natie toegedaen, informatie nemende vande Portugese vrouwen met Hollanders getrout, civile sententien uitspreeckende en̄ ter executie doende stellen, gelijck aen mij ende andere is geschiet, doende mij vercoopen slaven voor een vierdepart vande waerdije, waermede ick mij contenteerde, om niet verder geplaeght te worden, excecuteren̄ ter doot drie en dartich Brasilianen tegens haere gegevene belofte; om dewelcke staende te houden, seyden dat deselve storven door haer feyten, die sij seyden selfs bekent te hebben; maer wij moeten het daer voor houden, dat het is geschiet tot contenteringhe vande inwoonders, alsoo deselve een request vol claghten tegens de Brasilianen hadden geteeckent en̄ overgegeven. De rest vande Brasilianen, sijnde in de dertich, sijn overgebleven ende gegeven aen de Officieren om hare bagagie te dragen. De vrouwen sijn aen de inwoonders uitgedeelt, niet als slaeven maer als vrije. Verstelden de regeringe, maeckende Capitein en̄ Alcaide Mor van die plaetse Alvaro Fregoso d'Albuquercque, nemende in haer dienst een Fransman, die geduirende onse belegeringe was met sijn geweer overgelopen, genaemt Francisco de Latour, maecken̄ deselve Cap^tn van ontrent 40 man, soo verlopene als naer 't accoort in haer dienst gecomen, met een tractement van 120 gulden p. maent, maeckende vande boeren ofte Portugese inwoonderen drie comp^ien onder de Capiteins Pedro Fregoso, Ixasio Serera en̄ Manoel de Melo, welcke comp^ien in Serinhaim geinquartiert sijn, ende aldaer

[p. 381]

de plaets bewaren. Hebben oock twee comp^ien boeren in Una gemaect, welcke in Serinhaim hebben gesien, maer vertrocken met andere comp^en naer haer leger. Hebben in Serinhaim gedoopt twee jooden, sijnde inwoonders van Una, genaemt Jacob Franco en d'ander Isaac Navarro, goutsmit, in fine, in alles haer aenstellende als heeren ende meesters van 't Lant. Ick verwondert, verbaest en̄ bevreest sijnde over soodanige actien, verstoute mij te vragen aen den Desembargador en̄ Auditis (sic) Geral Francisco Bravo, hij mij wilde de vrientschap doen en̄ doen mij eenige openinge van dese saecke, want ick siende haere proceduren, hadde voor desen geseyt, ick wilde wederom comen om mijne goederen te besitten, 't welck de Gouverneurs gelooff gevende, hadden tot dien eynde een pasport gegeven, dat in den tijt van een lopende maent niemant mijne goederen soude beschadigen. Waer op mij de voorn̄ Francisco Bravo seyde: vrient verliest uwe goederen niet, want ick verseeckere u het lant sal ons sijn, ende de tijt sal het getuigen, ghij weet onse stercte te water en te lande, en̄ den cleynen wederstant van d'uwe, oock, soo verseecker ick u, uit Hollant geen secours sal comen, soo dat ick u raede, uit d'eene belegeringe gecomen sijnde, na d'andere niet te vertrecken. En̄ soo ick hem niet geloofde (hoewel hij sulcx swoer bij sijn habito de Christo) ick konde het de heeren Gouvernadores selfs vragen, 't welc mij goet dochte naerder te inquireren, alsoo ick vermeinde hetselve soude strecken tot welvaeren van desen Staet en̄ ons aller gemeen welvaeren.

Heeft mij oock de voorn̄ Francisco Bravo, onder andere reden, die hij met mij hadde, tot verheffinge van haer macht geseyt, dat d'inwoonders van Rio Janeiro een vloot hadden uitgesonden met 1500 man naer Angola, om 'tselve wederom te conquesten, en̄ dat d'inwoonderen van de Bahia tot desen aenslagh, om Brasiel te winnen, hondert duisent Crusados in contant gelt hadden gecontribueert, oock dat

[p. 382]

de meeste part van haer vloot waeren particuliere schepen, meestendeel vrijwillich, en sommige met dwanck, tot dese aenslagh geprest. Soo hebbe dan de voors. André Vidal aengesproocken drie daegen voor ons vertreck (want alsdoen vermeenden wij te vertrecken, maer wierden opgehouden, per foute de baracquen niet gereet en waren), vragende off sijn E. yets geliefden te commanderen, alsoo vermeinden te vertrecken. Gaff mij tot antwoort, mij alleen woude spreecken, ende mij in een sijde camer treckende, vraeghde mij off hij mij yets mochte toevertrouwen, daer aen gelegen was ende mij grootelijcx soude proffiteren. Ick siende tot mijn dessein gecomen te sijn, om haere aenslagen ende intentien te weten, antwoorde hem jae, ende dat ick bereit was sijn E. dienst te doen; gingh voorstellen de cleyne macht vande Comp^e, het weinich credit dat sij in Hollant hadden, ende dat sijn Coninck assurantie gedaen was, geen secours uit Hollant soude comen tot voordeel vande Compagnie.

Naer welcke reden hij, Vidal, eyntelijck uitberstende, seyde: dat sij Brasil uit handen vande Comp^e soude nemen, ofte dat sij al t'samen daerom souden doot blijven, maer hij vertroude dat sonder bloetstortinge te becomen, alsoo sij vermeinden ter zee en̄ te lande alle provisie passen af te snijden en̄ uit te hongeren. Beloofde mij oversulcx goude bergen, dat ick, ten dienst van sijn Koningh, soude sien de militaire Officieren in de forten rontsom het Reciffo leggende te corrumperen, ende met groote beloften aen haer zijde te trecken, op dat hij, Vidal, door de voorn̄ Officieren de forten in handen moghte crijgen ende becomen. Waer op ick geantwoort hebbe, dat ick mijn beste daerin wilde doen. Verder vragende off sij al eenige Officieren tot haer devotie hadden, repliceerde mij neen, maer dat sij geen diligentie daeraen hadden gespaert, ende geloofden alsnu wel yets soude connen effectueren, ten aensien van haere groote maght en̄ de groote recompen-

[p. 383]

sen, die sij doen wilden aen de gheene, die haer eenige forten overleverde ofte daerin behulpsaem waere. Seyde mij oock int passant Cap^tn Hooghstraten wilde aenspreecken tot overleveringe vant fort vant Pontael, wien sij in de Bahia daer over al hadden aengesproocken, maer niets hadden connen vercrijgen. En̄ als ons daer naer wiert aengeseght, dat wij alt'samen over zee souden gaen, riep mij Vidal ende seyde mij, dat hij soo veel werck van 't Pontael niet maecte, maer dat ick deligentie soude doen om te vercrijgen de forten van 't Reciffo, ende dat d'andere forten daer naer van selfs souden moeten volgen. Op welck vertrouwen van haer dienst te doen (daer Godt de Heere mij voor bewaare), hebben sij aen onse Nederlanders, die daer sijn blijven wonen, alle cortesye ende vrientschap gethoont, mij oock ten deele bethalende seven koeijen, die haere eerste troupe hadde genomen ende gegeten, in vijftich stucken van achten, mij oock belovende alle mijne roerende goederen te restitueren, 't welck de Gouverneur niet hebben connen naercomen, alsoo de inwoonders die tot mijnen huise, St. Bras, hadden gestoolen, gerooft, geplundert, gebrant en̄ verduistert, soo dat alleen¹⁾ wegh is geweest en̄ alleenlijck vijff negerinnen en twee negros hier hebbe mede gebraght.

Den vijant heeft in Serinhaim bij de vijftich karren met amonitie van oorlogh, soo cruit, loot, lonten en̄ andersints laten brengen, en̄ daer van daen is het met gepreste negros naer haer leger gevoert, 't welck alsdoen geseyt wiert in Pojuca te wesen.

Hebben medegebraght verscheyde geestelijcken, te weten twee Jesuiten, vier Franciscanen, vier Carmeliten ende noch eenige mispapen. Ick hebbe gesien, dat in een commissie van Aluaro Fregoso d'Albuq̄ wiert gestelt, dat sulcx geschiede ter eeren Gods, voortbreydinghe vande Cattho-

1) lees, zoo 't schijnt, alles.

[p. 384]

lijckse Roomsche religie, ten dienst vanden Coninck ende tot haerder aller liberteit ende verlossinge. Ick hebbe oock van diversche Portugese inwoonders hooren seggen, dat, soo haer aenslagh van 't landt in te nemen en̄ ons daer uit te jaegen, misluckte, dat sij alsdan van meninge waeren alles te distrueren en verbranden, op dat wij geen vruchten noch proffyten meer vande landen souden hebben te trecken, en̄ dat sijlieden met vrouw en kinderen alsamen wilden naer de Bahia trecken ende daer off op andere plaetsen, daer geen Nederlanders ofte Jooden waren, gaen wonen, alsoo sij geensints wilden onder de regeringe vande Comp^e haer stellen ofte submitteren. De boeren hebben haer soo bitter tegens ons bethoont, dat ick geloove, ten waere de Gouvernadores op lijfstraffe hadden laten verbieden, sij ons met woorden ofte wercken niet souden beschadigen, sij ons souden alsamen doot geslagen hebben. Godt sij gelooft, dat Hij ons hier heeft doen comen om uit dat perijckel verlost te wesen.

Dit is, Ed. Heeren, 't gene mij bekent is van des vijants aenslagen. Hebbe volgens mijn eedt en schuldighe plicht u Ed. alle hetselve willen bekent maecken, opdat u Ed. haer van souden connen dienen tot meeste dienste vande Comp^e en desen Staet, Godt Almaghtigh biddende de Ed. Comp^e, desen Staet ende ons aller gemeen welvaren te preserveren en bewaren voor alle gewelt, maght en̄ bedrogh onser vijanden, op dat ick ende andere gevlughte onse verlatene goederen wederom mogen onder u Ed. lofflijcke regeringe gebruicken en̄ besitten, waertoe Godt de Heere sijn genade wil verlenen, die u Ed. spare in langhdurige prosperiteit en̄ gesontheit. Ondertusschen sal ick sijn ende blijven, Ed. Heeren, u Ed. dienaer en getrouwe onderdaenen. Was geteeckent C. de Moucheron.

[p. 385]

Extract wt seeckeren brieff, geschr. door Diego d'Aragaon Perreira, wt de Bahia aen Fran^co Gill d'Arango, op sijn schip d'Calabar.

Heeft ons groot contentement gegeven aen alle degeenige van dit huis u L. schrijvens, die ons heeft verseeckert dat u L. de voorgenomen reyse met gesontheit hebt volbraght tot vergenoegen, ende dat sonder perijckel ofte eenige tegenstant het volck hebt gelant. In alles sal Godt vorders voor ons waecken, want niet anders en resteert, dan dat ghijlieden het doet, alsoo Salvador Correa bij tijts heeft sich met u vervoeght, om beter verseeckert te wesen van alles. Ende met dese tijdinge, ende dat beyde de Armades bij den andere gevoeght sijn en vertrocken naer 't Reciff, blijven wij sonder sorge, en vertrouwen dat de acht schepen, soo sij gereet waren maeckende, om onse eerste Armade tegenstant te doen, sullen ons nu niet dorven verwachten, maer wederom daerom moeten binnen loopen en retireren. De heer Gouvernadoor is heel blijde met de tijdinge die hem geschreven worden door de M^r de Campo, wegens de condschappen, soo sij becomen wegens de Nederlanders, en̄ hoe dat veel liedens van respect, dewelcke gegoet sijn, paspoort sijn nemende, ende dat hetselvige door eenige uit het Reciff oock worde versocht. Dese barcq gaet met gelt, veel geweer en matrosen. Blijft Godt bevoolen. Den 17^en Augusty a^o 1645, Bahia.

Extract vande antwoorde op voorsc. schrijvens.

Ick en can u L. niet genough seggen de blijtschap die ick gehadt heb met u L. brieff, want naer soo veel tegenspoet, soo nu gehadt hebben, alleenlijck heeft tot verlichtinge connen dienen de goede tijdinge van u L. goeder gesontheit, dewelcke u L. Godt lanck wil verleenen, gelijck sijt wenschende. Ick woude wel gaerne swijgen wat

[p. 386]

in dese onse Reciffe gebeurt is, om sommige redenen; maer om dat ick weet dat u L. het sult willen weten, so wil ick niet verswijgen soo drae als Salvadoor Correa de Saa int gesicht heeft gecreegen dese Bahia van Tammarande, soo sijn wij naer hem toe t'zeyl gegaen, ende ende sijn gelijckerhant voor 't Reciffe geseylt ende aldaer geanckert op een vrijdagh 's avonts, sijnde den 11^en Augusty, met in de dartich zeylen. 's Ander daaghs heeft hij de Ambassadeurs aen lant gesonden ende ons geroepen in den Raeth; ick swijge wat daerinne gepasseert is, alsoo niet volbraght en is 't geenige wat daer was geresolveert. D'Ambassadeurs, soo Salvador Correa heeft gesonden, sijn wederom gecomen, en sonder ons te spreecken, sijnse in een jacht van haer geselschap geembarcqueert, seggende dat sij het galioen gingen soucken aen de Bahia van Trayson ende sijn weghgegaen¹⁾. Voort na den middagh hebben vijff zeylen vande vijant t'zeyl gemaect van 7^en, soo buiten het Reciff op ancker laegen, te weten vijff en een jacht, die wij gevonden hebben doen wij daer quamen. Wij sijn gecomen tot voor de Caep van St. Augustijn en hebben daer voor gehouden vier daegen en hebben ons volck, soo wij gelant hadden, een seecker tijcken gedaen, waer op aen lant hebben gesonden, en verstaen dat het water-fortien ons waer, en̄ het Pontael, dat van meerder consideratie is, was noch haer. In fin, sij hebben ons naderhant geadviseert, dat het gesicht van onse armade oorsaeck is geweest haer over te geven. Ende sijn wij gecomen in dese haaven van Tammarande en̄ doen wij daer in quamen, was de Cabo al aen ons sijde, alsoo sij hem in dien dagh overgaven, buiten ons kennisse, maer wij en wisten het niet; maer doen wij het wisten quamen acht zeylen vande vijant voor de haven, ofte om beter te seggen, een dagh daer naer, sijnde vijff cloucke scheepen,

1) Nota, hoe accordeert dit met haer presentatie om ons te helpen.

[p. 387]

een jacht en drie barcquen, hebben hier al drie daegen voor gelegen, ende van dese achtermiddagh hebben sij noch twee zeylen gecregen, dat maer jaghten scheenen te wesen, dewelcke noch niet hebben geanckert, met dewelcke sijnde acht schepen, ende sonder twijffel sullender noch drie comen, dewelcke noch sijn mancquerende. Wij hebben ons alle geseth aen een zijde vande haven neffens den andre, van het riff aff tot aen lant, alwaer wij t'samen connen vechten, sonder den andere te beschadigen, en̄ aen lant recht voor de haven hebben wij een batterije gemaect van ses stucken, die wij gelicht hebben vanden Admirael en Vise Admirael en̄de van dit schip. Wij vermeyne, dat sij niet sullen incomen, niettegenstaende dat de haven bestant genoech is, sullen haer scheepen niet willen verliesen, want buiten twijffel, dat wij sullen verliesen, sij oock sullen verliesen naer mijn goetduncken. Godt de Heer wil ons een groote victorie tegens haer verleenen, gelijck alle onse dingen tot nochtoe doen: miraeckelen sijn geschiet, zoo is dat mede wel te verhoopen.

Extract wt de missive van Martin Soares Moreno, eene vande gelande Oversten wt de Bahia, aen den Gouverneur aldaer, dato 6 September 1645, ende geintercipieert in de vloote van Tammandare.

Op heden, sijnde sondagh den derden van desen tegenwoordigen maent, heeft ons Godt de genade gedaen van ons te stellen int besitt van dese stercte vant Pontael, welcke ingenomen is bij den M^r de Campo, Andre Vidal de Negreiros, ende is Godt soo goedertieren, dat ons 's daeghs daer nae 's morgens heel vroegh ons toequam het gelt dat u S^a aen ons hadde gesonden, met den wijn, die u Ex^ie mij vereerde, waermede ick getracteert hebbe dese vrienden, die ick alsnoch vergaste. Wij hebben eenen treffelijcken coop gedaen, vermits wij behalven de plaetse,

[p. 388]

haeven ende geschutt oock gecocht hebben het schoonste volck dat sij hedendaeghs hadden, ende sal dit dienen tot een exempel van alle andere, om sich mede met alle gemack ende gevoughlickheit over te geven.

Nu sullen wij handelen van dese plaetse wel te fortificeren, ende u S^ra heeft eenen haven soo goet als die van 't Reciffe, ende hiermede wil ick u S^ra niet meer moeijelijck vallen.

Nae dat sij 't fort overgegeven hadden, quam hun eene barcque vant Reciffe tot secours, die al hooge in zee was, ende wij sonden op deselve uit den Cap^tn Barreiros met een ander, die hun te vooren afgenomen was, ende dedese overgeven met 35 man, die daer op waeren, ende wiert hun daer in gesonden cruit, loot ende koegels, die met Godes hulpe nu voor ons wel sal comen. Ick versoucke op u S^ra seer vriendelijck, dat bij aldien eenich persoon met het advys van dit succes na 't Coninckrijck gesonden wierde, daer toe geemploijeert magh werden den Cap^tn Damiā de Lancois, want het can lichtelijck gebeuren, dat sijne May^t hem eenige vereeringe doe en eere bewijse.

Wij sijn op den sesten van dese maent, en̄ gister avont bequamen wij tijdingh dat onse vloote onder Jeronimo Serrao de Paiva gelopen was in Tamandare; vreese grootelijcx dat de schepen die in het Reciffe gecomen sijn, hem sullen aenranden en̄ ontstellen, daer wij nochtans hem ontallijcke reysen gewaerschout hebben, dat hij nae dese reede soude comen om sich te setten. Capinara is over lant gegaen ende is voorbij die voors. haeven gepasseert; 't is apparent dat hij hem kennisse sal gedaen hebben dat wij meester waren van 't Puntael, ende bij aldien sij haer hier binnen willen begeven, soo mogen sij het doen, soo niet, loopt het wt hare verantwoordinge. Men seght dat haer het schip vanden Bisschop ontbreect. Ick en weet niet off hem wel eenige poppen in de cop mochten gecomen sijn van Salvador Correa te geleyden. U Senhora is grotelijcx gehouden aen den Sergeant Mayoor

[p. 389]

Diderick van Hooghstraten en̄ d'andere hoofden. Wij hebben aen hem belooft eene Comenda de Christa. U S^ra gelieve mij de vrientschap te doen en̄ hem deselve van wegen sijne May^t te conformeren met alle mogelijcke cortheit, alsoo hij sulcx meriteert, en̄ hij seght, dat hij hiermede niet ophouden en sal ende dat hij ons volgen will, en̄ veele diensten doen aen sijne May^t, die Godt bewaere. Wij hebbe hem hier te vreede gestelt met eenige andere cleynichede, daer wij u S^ra aff sullen adviseren.

Den Ritm^r Casper van der Ley heeft oock veel te weege gebraght, gelijck alle d'andere getrouwt met Portugese vrouwen, gelijck wij u S^ra sullen adviseren; desen seggen sij, dat in sijn lant een gequalificeert persoon is. Wij hebben hem belooft een Comenda de Christa met een vereeringe van hondert milreis 's jaers, die hij begeerde voor een van sijne soonen. U S^ra gelieve onse belofte effect te laten sorteren, alsoo sijnen soon is van dese Portugesche juff^r, en̄ heet den outsten Jan van der Ley en̄ den jongsten Casper van der Ley, ende voor een van beyde begeert hij dese vereeringhe. De reste sijn in haere huisen, ende soo haest sij comen, sullen haer oock accommoderen, en̄ u S^ra adviseren van alles dat wij met haer sullen handelen. 't Sijn alle personen van groote importantie ende getrouwt met Portugese vrouwen, 't welck ons in desen wel te passe gecomen heeft, ende u S^ra gelieve sich voor wel gedient te houden, alsoo Joāo Fernandes Viera meer in een uire geeft als ons het Puntal gecost heeft. Van den berck van Nasareth 6 Septemb. 1645. Geteeckent Martin Soares Moreno.

Extract wt den brieff van̄ Gouverneur vande Bahia, gescr. aen den Admirael vande Vloote, geslagen in Tamandare ende aldaer in desselfs schip gevonden.

Den schipper van dese inbarcqueringhe heeft mij geseyt,

[p. 390]

dat de huisvrouw van Salvador Correa hem geseyt hadde (schier als om mij 't selve te doen seggen), dat sijluiden wegh gingen omme in de straffheit der seen te blijven, ende dat ick in vreughde met de glorie van Pharnambuco te doen restaureren soude deurgaen, gevende hiermede te verstaen 't gene gelaten wort te insereren, 't welck ick niet en geloove haer geseyt te sijn, maer d'excessen sijn soodanich geweest, waermede desen man hem excuseerde om nae desen strijtdagh te gaen, denselven onmogelijck maeckende, bij alle middelen die hem de difficielste goet doghte, niettegenstaende ick deselve verwierp met de importantie vanden dienst van sijne Mayesteit, en̄ sodanich is de resolutie waermede hij hem imbarcqueerde, sijn vrouw ende kinderen mede nemende. En̄ alhoewel ick niet en verhoope dat hij soude naerlaeten te bewaren mijn regement, en̄ den brieff die ick hem nu van sijne May^t ben sendende, echter sijn dese presumptien soo vehement, dat men van sijne assistentie in dese plaetse magh twijffelen, ende soo lange is hem desen gemoet off sijnen eygenen admirante bij geweest, tot dat hij mij quam pn̄teren te doen 't gene ick hem soude ordonneren. Ick hebbe hem copye gegeven vant regiment van Salvador Correa, en̄ wiert gewedt dat hij niet en soude werden gevolght, al waert oock dat hij wegh soude gaen; derhalven, indien uwer E. verneemt dat Salvador Correa intentie geweest is wegh te gaen, om wat swaricheit dat het sij, u E. doet terstont van sijne May^t en̄ mijnent wegen tegens hem protesteren, dat hij in geenderley manieren en verlate de armaade, waermede u E. is in een occasie van alsulcken grooten gewichte: want vereenicht sijnde met de uwe, soude men d'intentie vande gepretendeerde gerustheit vercrijgen, en̄ soo hij wegh gaet, soo en sal men u E. tot gansch geen aenval off gevecht der acht Hollantsche schepen, die voor uwe ooghen souden sijn ('t welck ick niet geloove), geexponeert laten. Maer daer wort in twijffel ge-

[p. 391]

stelt 't succes dat men met de Gallioenen verseeckert soude wesen, ende 't selve protest sal u E. aen den Admirante doen maecken met seer authenticque pampieren van alle 't gene datter geschieden sal, als oock de resolutie die sijlieden beyde nemen sullen, omme aen sijne May^t gepresenteert te worden, waer van u E. mij terstont copye sult senden.

Maer supposerende (naer dese kennisse en̄ voorgaende demonstratien van Salvador Correa) dat hij eyntelijck voorgenomen heeft u E. te verlaten en̄ den Admirael in gebreecke blijven van 't geene hij belooft heeft, en̄ considererende de machten waermede de Hollanders hun in zee bevinden, soo souden sijluiden, als desespererende van desen daedt der inwoonderen, niet achten 't faveur 't welck ick henlieden gedaen hebbe, van u E. naer 't Reciff met dese armade te senden en̄ een andere fortuin t'intenteren, gelijck geweest is, diegene die sijluiden met den Graeff de la Torre gehadt hebben. Mij heeft goet gedaght u E. te seggen dat in alsulcken gevalle u E. met de Veltm^rs communiceert, 't ghene 't raedsaemste sal wesen gevolght te worden, 't sij de twijffel van dit succes op 't Reciff naer te laeten, off u E. met d'armaede nae de Bahia weder te keeren, kennende de macht van haerlieder scheepen soo groot te sijn, dat hem d'onse niet sullen connen wederstaen. En̄ naer de kennissen ende advysen, die sijlieden u E. geven sullen, sal u E. doen soo alst uwer E. verstaen sult, den dienst van sijne Mayesteit, reputatie van sijne wapenen en̄ de verbeteringe vanden jonge assumente, waerinne sijlieden sijn te behooren, houdende alles voor wel overgegeven in uwer E. cloeckheit ende voorsichticheit, alsoo ick u E. tot preventie van 't geene 't best is niet en can voorbrengen, alsoo mij niet tegenwoordich off voor oogen en sijn de fondamenten en̄ omstandicheden die u E. en̄ de Veltmeesters behoorden te wesen, omme de aencomste ofte geduricheit vande voorarmade in de voors. havene te resolveren. Ick hoope dat u E. ijver in dese

[p. 392]

materie groot sal wesen, gelijck behoort te wesen de groote confidentie, die ick van uwer E. verbintenis ben hebbende: ende desen en sal u E. aen niemant anders laten lesen. Bahia den 17^en Augusty 1645.

Geteeckent Antonio Telles da Silva.

Extract wt den brieff vanden Luitenant Admirael Lichthart, geschr. aende Vergadringe der XIX^e, dato 17 Septemb. 1645.

Nae dat ick den vijffden Septemb. 1645 vande reede voor Pharnambuco met de schepen Wttrecht, Terveere, Overijsel, Soute Lande ende het jacht de Vergulde Ree, ben te seyl gegaen, hebbe ick de Portugese vloote, die op den 30^en Augusty voor het Reciff was gesien, binnen de Barra de Tammandare, wesende een bay 15 mijlen besuiden het Reciff, int gesicht gecregen, bestaende in ses reeseylen, drie caravellen en̄ vier barcqen; dies liepen wij dicht met onse voornoemde scheepen voor deselve Barra. Die vande Portugese vloote dit siende, hebben datelijck een wacht van twee barcquen int gatt van̄ bay geleyt, derhalven wij, een doghboot en̄ een barcq, de Portugese barcquen die op de wacht lagen genaeckende, wierden van deselve met cruit en loot gegroet, dies sij te rugge quamen en̄ mij 't selve rapporteerden. Den Raeth vande vloote daer over ontbooden wesende, is goetgevonden, vermits de Portugesen op de onse schooten ende alsoo hostiliteit bethoonden, deselve op den 9^en deser binnen de Barra te gaen besoucken, 't welck geschiet is. In het inseylen, en̄ binnen wesende, hebbe de Portugesen soo van haere schepen als van de baterijen, die sij aen landt hadden gemaect, met canon en̄ musquetten heftich op ons geschooten; doch evenwel wij met goeden moet voortseylende, hebben den Portugesen Admirael geabordeert ende naer eenige schermutsinge verovert. De andere Portugesen dit siende,

[p. 393]

hebben haere touwen afgecapt, drijvende al schietende naer de wal, dogh onse schippers haere boots uitsettende, sijn de Portugese vaertuigen door de onse genomen, in brant gesteecken en̄ het inhebbende volck ter neder gehouden (sic). Godt sij danck voor dese victorie. Hebbe derhalven niet connen naerlaten u Ed. hier van te verwittigen, ende daer bij onderdanichlijck te versoucken, dat het deselve dogh gelieve desen Staet, die met soo veel moeyte, oncosten en̄ bloetvergieten gewonnen is, niet te laten verlooren gaen, maer veel eer met behoorlijcke maght van volck ende schepen, ons die alreede op 't Reciff rontsom belegert sijn, ten eersten te secunderen, op dat dese conqueste in wesen magh blijven, en̄ wij den vijant, die ons dagelijcx voor de oogen comt braveren, moogen afbreuck doen. Den Almogende wil u Ed. in langduerige gesontheit ende geluckige regeringe tot welstant van onse lieve Vaderlant bewaeren. Onderstont U Ed. onderdanigen dienaer, en̄ geteeckent J.C. Lichthart. Reciffo den 17^en Septemb. 1645.

Extract uit den brieff van sijn May^t van Poortugael, geschr. den 4^en Octob. 1645, aen sijnen Ambassadeur, residerende bij de Hoo. Moo. Heren Staeten Generael der Vereenichde Nederlanden.

Frsncisco de Sousa Coutin̄o, Ambassadeur en vrient, ick, den Coninck, doe u seer groeten. Nu datelijck sijn hier ontfangen geweest uit Brasil de tijdinge en̄ dese pampieren, die nu worden beneffens desen brieff gesonden. Terstont sult ghij alsoo originelyc, gelijck sij mij gesonden sijn, die overleveren aen de Ho. Mo. H^rn Staten Generael, op dat aen hun Hoogh Mogentheit blijct, hoedanich in dit feyt hem gedragen heeft Antonio Telles, mijnen Gouverneur in de Bahia. Opt selve stont sijnder afgeveerdicht geweest derwaerts twee caravellen, om in alle beyde

[p. 394]

te meer mijn advys te verseeckeren, waer door ick hem ernstelijck gebiede, dat hij niet en soude senden eenich volck op de paelen van mijn jurisdictie sonder expres ordre van degene die Pharnambuco gouverneren, en dat hij datelijck sonder wtstel (in geval sij het alsoo begeerden) soude doen wederroepen het voetvolck dat hij daer gesonden hadde, om te stellen en̄ weder te brengen de Portugesen, ende te verclaren voor onse quade vasallen Hendric Dias, Camaraon en̄ heure soldaten: want niettegenstaende soo grootelijcx tot voordeel ende weldaet der Hollanders is geweest de goede meninghe van Anthoni Telles, gelijck wt de pampieren can gesien worden, nochtans om alle voordaght en̄ quade suspitie wegh te nemen, in een saecke van soo groote perijckel, heb ick geraetsaem gevonden hem te waerschouwen met soo harde ende straffelijcke woorden, dat soo eenen oogenblicq de executie van dese opgehouden en̄ uitgestelt wort, sal met meerder rigeur mijn misnoegen tegens hem laten blijcken, als ick wel tot nochtoe bethoont hebbe, terwijlen naer dat ick mij hebbe laten informeren langhs verscheiden wegen, als noch niet achterhaelt en wort, dat Antoni Telles faute bedreven heeft in sijn obligatie die hij hadde, noch misdaen tegen de goede correspondentie, die hij schuldich is met de Hollanders, sijn gebueren, te onderhouden. Datum in Lisbon 4 Octob. 1645.

Concordat hoc extractum de verbo ad verbum cum suo originali, Hagae Comitis, 28 Novemb. 1645.

S.R.M. Portugaliae Legatus.

Signatum,

Fran^co de Sousa Coutin̄o.