Den Bibel, Inhoudende dat Oude ende Nieuwe Testament (Biestkensbijbel)

¶ Dat eerste Capittel.

¶ Hoe de Engel Sacharie openbaerde, Ende Sacharias den Engel niet gheloouende werdt hy stom. Hoe Maria vanden Engel gegroet wert, ende den Sone des Alderhoochsten Gods ontfinck, Ende wt vermaninghe des Engels Elisabeth versocht, Ende hoe Elisabeth baerde, Ende Sacharias sprekende werdt.

1

⁺ TOt der tijt Herodis, des Conincx Iudee, wasser een Priester, van der ordeninghe^* Abia, met name Sacharias, ende zijn Wijf vanden dochteren Aarons, welcke hiet Elisabeth.

+ A vers 1

* 1.Pa. 25.b.10.

2

Ende si waren alle beyde vroom voor Gode, ende ghinghen in allen gheboden ende settinghen des Heeren onstraffelijc.

3

Ende si en hadden gheen kinderen, want Elizabeth was onuruchtbaer, ende waren beyde wel bedaecht.

[p. 24r]

4

Ende het geschiede, doen hy dat Priester ampt bediende voor God, ter tijt zijnder ordeninge,

5

Na gewoonheyt des Priesterschaps, ende het aen hem was, dat hy roocken soude,^* ghinc hy inden Tempel des Heeren.

* Exod. 30.b.10 Hebre. 9.a.6.

6

^† Ende de gantse menichte des volcx was daer buyten, ende badt, onder de vre des roockens.

† Leu. 16.d.17

7

Ende hem verscheen de Enghel des Heeren, ende stont ter rechter hant aen den Roockaltaer.

8

Ende als Sacharias hem sach, verschricte hy, ende hem quam een vreese aen.

9

Maer de Enghel sprack tot hem: En vreest niet Sacharia, want dijn ghebet is verhoort. Ende dijn Wijf Elisabeth, sal v eenen sone baren, diens name sult ghy Iohannes heeten,

10

^* Ende ghy sult dies vruechde ende genuechte hebben: Ende vele sullen haer zijnder geboorte verblijden.

* Luce. 1.e.53.

11

Want hy sal groot zijn voor den Heere,^† wijn ende stercken dranc en sal hy niet drincken: Ende sal noch in moeders lijue veruult worden met den heylighen gheest.

† Iudic. 13.a.4.

12

^* Ende hy sal der kinderen Israels, vele tot Godt haren Heere bekeeren.

* Malac. 4.a.6

13

Ende hy sal voor hem henen gaen, inden geeste, ende inder cracht^† Elie te bekeeren de herten der vaderen, tot den kinderen, Ende de ongeloouigen tot der cloecheyt der Rechtuaerdigen, om te bereyden den Heere een geschict volc.

† Mala. 4.a.5. Mat. 11.b.14

14

⁺ Ende Sacharias sprac tot den Enghel: Waer by sal ic dat bekennen?^* Want ick ben out, ende mijn Wijf is wel bedaecht.

+ B vers 14

* Gen. 17.c.17. 18.b.12.

15

De Enghel antwoorde, ende sprac tot hem: Ic ben Gabriel die voor Godt staet, ende ben gheseynt met v te spreken, dat ick v sulcx vercondichde.

16

Ende siet, ghy sult stom worden, ende niet spreken connen, tot op den dach, wanneer dit geschien sal, daerom dat ghy mijnen woorden^* niet ghelooft en hebt, welcke tot haerder tijt veruult sullen worden.

* 4.Reg. 7.a.2

17

Ende dat volc verwachtede Sachariam, ende verwonderden haer, dat hijt so lange inden Tempel vertooch.

18

Ende doen hy nv wtginc, en conde hy niet met haer spreken. Ende si mercten, dat hi een gesicht gesien hadde inden Tempel. Ende hy wencte haer, ende bleef stom.

19

Ende het geschiedde, doen de tijt zijns Ampts wt was, ginc hy weder in zijn huys.

20

Ende na dien dagen wert zijn Wijf Elizabeth beurucht, ende verborch haer vijf maenden lanc, ende sprac:

21

Aldus heeft my de Heere gedaen, inden dagen, doen hy my aenghesien heeft, op dat hy mijn versmaetheyt onder den Lieden van my name.

22

Ende in de seste Maent, wert de Enghel Gabriel gesonden van God, in een Stadt in Galilea, die hiet Nazareth,

23

Tot eender Maecht,^* die ondertrout was eenen man, genaemt Ioseph, vanden huyse Dauids, Ende de Maecht hiet Maria.

* Matth. 1.c.18.

24

Ende de Engel quam tot haer binnen, ende sprac: Gegroet zijt ghy^† Huldesalighe, de Heere is met v, ghy ghebenedijde onder de vrouwen.

† Begenadichde, vol gratien.

25

⁺ Maer doen si hem sach, verschricte si van zijnder Reden, ende dachte: Wat is dat voor een groete?

+ C vers 25

26

Ende de Enghel sprack tot haer: En vreest niet Maria, ghy hebt ghenade by Gode gheuonden.

27

^* Siet, ghy sult beurucht worden in den Lijue, ende eenen Sone baren,^† diens naem sult ghy Iesus heeten.

* Gene. 16.c.11. 17.c.19. Iudi. 13.a.3. 4.Re. 4.c.17. Esaie. 7.c.14.

† Luce. 2.c.21. Phil. 2.a.9.

28

Die sal groot, ende een Sone des Alderhoochsten ghenoemt worden.^‡ Ende Godt de Heere sal hem den stoel zijns vaders Dauids geuen,

‡ Esa. 9.b.7.

29

Ende hy sal een Coninc zijn ouer dat huys Iacobs inder eewicheyt.^* Ende zijns Conincrijcx en sal geen eynde zijn.

* Dan. 7.d.27 Mich. 4.b.7. Heb. 1.b.8.

30

Doen sprack Maria tot den Enghel: Hoe sal dat toegaen,^† nadenmael ic van gheenen Man en weet?

† Matt. 1.c.25

31

De Enghel antwoorde, ende sprack tot haer: De heylighe Gheest sal ouer v comen, ende de cracht des Alderhoochsten sal v ouerscaduwen: Daerom oock, dat Heylighe, dat van dy geboren wordt, sal Gods Sone ghenoemt worden.

32

Ende siet, Elisabeth dijne aengheborene vriendinne, is oock beurucht met eenen sone in haren ouderdom: Ende gaet nv in de seste maent, die int gheruchte is, dat si onuruchtbaer sy:

33

^* Want by Gode en is geen dinck onmoghelijck.

* Iob. 42.a.2. Sach. 8.a.6. Sap. 11.d.22. Marc. 9.c.22. Luce. 18.c.27.

34

Ende Maria sprack: Siet, ick ben des Heeren dienstmaecht, my gheschie ghelijck ghy gheseyt hebt. Ende de Enghel scheydde van haer.

35

Ende Maria stont op in dien dagen, ende ghinck op dat gheberchte met haesticheydt, nae der Stadt Iude,

36

⁺ Ende quam in dat huys Sacharie, ende groette Elizabeth.

+ D vers 36

37

Ende het ghebuerde, als Elizabeth de groete Marie hoorde, huppelde dat kint in haren Lijue. Ende Elizabeth wert des heylighen Gheest vol,

38

Ende riep luyde, ende sprack: Ghebenedijt zijt ghy onder den Vrouwen, ende ghebenedijt is de vrucht dijns Lijfs.

39

Ende van waer coemt my dat, dat de Moeder mijns Heeren tot my coemt?

40

Siet, doen ic de stemme dijns groets hoorde, huppelde dat kint met vruechden in mijnen Lijue.

41

^* Ende salich zijt ghy, ghy die ghelooft hebt: Want het sal volbracht worden, wat v gheseyt is vanden Heere.

* Luce. 11.d.28.

42

Ende Maria sprack:^* Mijn siele verheft den Heere.

* Esai. 61.b.10.

43

Ende mijnen gheest verhuecht hem^† Godes mijns Heylants.

† In Gode mijnen Salichmaker.

44

^‡ Want hy heeft sine ellendige dienstmaecht aenghesien, Siet, van nv aen, sullen my salich prijsen alle kints kinderen.

‡ Eccl. 3.c.17.

45

Wandt hy heeft groote dinghen aen my ghedaen, die daer machtich is, ende diens Name heyligh is.

46

^* Ende sine bermherticheydt duert altoos, vant een gheslachte tot het ander, by dien die hem vreesen.

* Exod. 20.b.6.

47

^† Hy oeffent ghewelt met sinen Arm, ende verstroyt, die daer hooueerdich zijn in haers herten sin.

† 1.Reg. 2.a.4. Esaie. 51.c.14 Eccli. 10.c.20.

48

^‡ Hy stoot de gheweldighen vanden stoele,^* ende verhoocht de ellendighen.

‡ 1.Reg. 2.b.7

* Eccl. 10.c.20 Psal. 113.a.6.

49

De^† hongherighen veruult hy met goeden, ende laet de rijcken ledich.

† 1.Reg. 2.a.5. Psal. 31.b.10. Matt. 5.a.6.

50

^‡ Hy ghedenckt der bermherticheydt, ende helpt sinen dienaer Israel op.

‡ Esa. 41.b.8. Ier. 31.a.1.e.31

51

^* Als hy belooft heeft onsen vaderen, Abraham ende zijnen sade eewichlijck. Ende Maria bleef by haer by drie

* Gen. 17.c.19 22.c.17.

[p. 24v]

maenden, daer nae keerde si wederom te huys.

52

⁺ Ende Elizabeth quam haren tijt, dat si baren soude. Ende si baerde eenen sone.

+ E vers 52

53

Ende haer ghebueren ende aengeboren vrienden hoorden, dat de Heere groote bermherticheyt aen haer gedaen hadde, ende verhuechden hen met haer.

54

^* Ende het geschiede op den achtsten dach, quamen si om dat kindeken te besnijden, ende hietent na sinen vader, Sacharias.

* Gene. 17.b.12 Leuit. 12.a.3.

55

Ende zijn moeder antwoorde ende sprac: In gheenderley wijse,^† Maer het sal Iohannes heeten.

† Luce. 1.a.9.

56

Ende si spraken tot haer: Daer en is doch niemandt in dijner maechschap, die alsoo heet.

57

Ende si wenckten sinen vader, hoe hy hem wilde laten heeten.

58

Ende hy eyschte een Tafelken, schreef, ende sprac: Hy heet Iohannes. Ende si verwonderden haer alle.

59

Ende terstont werdt sinen mont ende zijn tonge op ghedaen, ende hy sprac, ende loofde Godt.

60

Ende daer quam een vreese ouer alle ghebueren. Ende alle dese gheschiedenisse werdt vermaert, op dat gheheele Iootsche gheberchte.

61

Ende alle, diet hoorde, nament ter herten, ende spraken: Wat meynt ghy, wat wil wt dit kindeken worden? Want de hant des Heeren was met hem.

62

⁺ Ende zijn vader Sacharias werdt des heylighen Gheests vol, propheteerde, ende sprac:

+ F vers 62

63

^* Ghelouet sy de Heere de God Israels, want hi heeft besocht ende verlost zijn volck.

* Matt. 1.d.21. Luce. 2.e.30.

64

^† Ende heeft ons op ghericht eenen hoorn^* des Heyls, inden huyse zijns dienaers Dauids.

† Leui. 25.b.9 Psal. 132.b.11.

* Der salicheyt.

65

^‡ Als hy in voortijden ghesproken heeft, door den mont zijnder heyligher Propheten.

‡ Psal. 53.b.7. Esa. 40.b.10. Ierem. 23.a.5. 30.b.9. Dani. 9.e.25.

66

^* Dat hy ons verloste van onsen vianden, ende vander hant alder die ons haten.

* Psal. 17.c.13 51.b.7. Ierem. 33.a.6

67

Ende die bermherticheyt bewijsde onsen vaderen, ende ghedachte aen zijn heylich verbont.

68

^† Ende aen den Eedt, dien hy ghesworen heeft, onsen vader Abraham, ons te gheuen.

† Gen. 22.b.16 Psal. 105.a.5. Iere. 31.f.36. Hebre. 6.b.13 c.17.

69

^‡ Dat wy verlost wt der handt onser Vianden, hem dienden sonder vreese, onse leefdaghe.

‡ Esai. 30.d.20 Hebr. 9.c.14.

70

^* In heylicheyt ende gherechticheyt,^† die hem behaechlijck is.

* 1.Pet. 1.c.15

† Rom. 12.a.1.

71

^‡ Ende ghy kindeken sult een Propheet des Alderhoochsten heeten, ghi sult voor den Heere henen gaen, dat ghi sinen wech bereyt.

‡ Mala. 4.a.5 Luce. 1.b.13.

72

^* Ende kennisse des Heyls sinen volcke gheeft, die daer is in vergeuinge haerder sonden.

* Luce. 3.a.3.

73

Door de hertgrondelijcke bermherticheyt onses Godes, door welcke ons besocht heeft de opganck wt der hoochte.

74

^† Op dat hy verschijne den genen, die daer sitten inder duysternisse, ende schaduwe des doots, ende richtede onse voeten op den wech des vredes.

† Esaie. 9.a.1. 42.b.16. 43.b 8. 49.b.9. Mat. 4.b.16.

75

^‡ Ende dat kindeken wies, ende werdt sterck inden geest, ende was inder woestijne, tot dat hy soude voort treden, voor dat volck Israels.

‡ Luce. 2.g.51.