Biekorf. Jaargang 107

[p. 184]

Fabrikanten van gemaakte bloemen
(Vraagw. 2007, blz. 100)

Op de vraag of het maken van kunstbloemen in de 19de eeuw een ware industrie of een vrijetijdsbesteding was, kunnen we gerust stellen dat het maken van kunstbloemen een volwaardig professionele bezigheid was. We zullen hier zeker niet beweren dat het een ‘ware industrie’ was. Zoals wel meer het geval is, moeten we de term ‘fabrikant’ in de 19de eeuw soms met de nodige korrel zout nemen. Deze beroepsactiviteit kan dus eerder in de sector van de kunstambachten worden ondergebracht. Tot deze conclusie komen we na het nemen van enkele steekproeven in de Provinciale Almanakken, de Brugse bevolkingsregisters en patentregisters⁽¹⁾.

In de jaarlijkse Almanach der provincie West-Vlaenderen en wegwyzer der stad Brugge (gedrukt door J.F. Bogaert), wordt vanaf 1837 een soort ‘gele gids’ (maar dan zonder telefoonnummers nat uurlijk) van Brugse zelfstandigen, ambachtslui, handelaars en fabrikanten opgenomen. De beroepen worden er aanvankelijk onderverdeeld in zeven groepen: Koopmans, Fabrikanten, Wetenschappen, Kunsten, Ambachten en Magazijnen & Winkels. In de onderverdeling ‘Kunsten’ vinden we onder de noemer ‘Bloemwerkers’ twee namen: Garewyn (sic) in de Grauwwerkersstraat en Lemesureur in de Geldmuntstraat. In 1850 staan er drie vermeld: Gaeremin, Putzeys en Schimberg, in 1860 twee (Bulcke, jufr. en Staffin) en in 1870 vijf (Accolay, Bulcke, Derre, Leys en Van Ackere). In de bevolkingsregisters konden we de meeste van deze namen terugvinden. Het merendeel behoorde tot het vrouwelijk geslacht dat als beroep winkelierster of koopvrouw had opgegeven. Slechts éénmaal vonden we tijdens onze steekproef in de bevolkingsregisters dit beroep terug, nl. in het bevolkingsregister 1846-1866, E3/57 bij Marie Garemijn: Konstbloemmaekster.

Maar omdat de opgave van iemands beroep in de 19de-eeuwse bevolkingsregisters niet altijd voldoende gespecificeerd is, bieden de patentregisters hiervoor beter soelaas. In het patentregister van 1830 vonden we de eerste twee namen uit de Almanakken terug:

Alexander Lemesureur, Geldmuntstraat D21/32, betaalde patentbelasting voor drie beroepen: handschoenmaker, kunstbloemmaker en winkelier

(1) Stadsarchief Brugge, Hedendaags archief, II. Bevolking en Burgerlijke Stand 1. Bevolkingsregisters, 1830-1846 & 1846-1866 én VI. Kadaster, Belastingen & Taksen. 35b. Patentregisters, 1830-1865.

[p. 185]

[p. 186]

Marie Garemijn, Grauwwerkersstraat E3/57 betaalde patent als kunstbloemmaakster

Op dit laatste adres wordt voor de jaren 1835-1840 in deze patentregisters telkens de weduwe Jh. Rese (ook soms ‘wed. Derese’) opgegeven met als beroepen: ‘leescabinet, kunstbloemmaakster en winkelierster’. Vanaf 1841 duikt de naam Garemijn opnieuw op, maar dan afwisselend met als voornaam Marie of Isabelle, die naast kunstbloemenmaakster ook als winkelierster patentbelasting betaalde. Marie Garemijn was de tante van Isabelle. In die periode werkten ook nog een nicht, Henriette Garemijn, en een stiefbroer Jospeh Staffijn mee in deze ‘fabriek van kunstbloemen’. In 1851 verhuizen de Garemijns naar de Steenstraat C2/15 waar ze hun handel voortzetten. Het Steinmetzkabinet (Musea Brugge) bezit een mooie porseleinkaart van deze Fabrique de Fleurs Artificielles van mevrouw Garemijn in de Grauwwerkersstraat (zie afbeelding). Deze lithografische reclamekaart is gedrukt door Ed. Daveluy⁽²⁾.

Een ander frequent opduikende naam in onze steekproef was deze van Elisa Bulcke. In 1856 nam ze de zaak van kunstbloemen over van de Weduwe Putseys in de Geldmuntstraat D21/36. In datzelfde jaar kreeg ze toestemming van het stadsbestuur om een uithangbord bestaande uit een roos in plaaster aan haar gevel aan te brengen⁽³⁾. Zij betaalde patentrecht voor het maken van kunstbloemen en als koopvrouw in kanten.

We kunnen dus stellen dat het maken van kunstbloemen veelal gecombineerd werd met andere beroepen (voornamelijk winkelier) en hoofdzakelijk beoefend werd door vrouwen. Op dit laatste zijn er dus uitzonderingen zoals de eerder geciteerde Alexander Lemesureur. Een ander mannelijk voorbeeld vonden we terug in de lijst van de aanvragen voor een uithangbord. In 1895 wordt de aanvraag van de gebroeders Cohen goedgekeurd om het uithangbord ‘Fabrique de Fleurs Cohen Frères’ aan hun winkel in de Steenstraat (toen nr. 62) te bevestigen⁽⁴⁾.

Jan D'hondt

(2) Deze porseleinkaart is ook opgenomen in de kaartenset die als begeleidende publicatie is uitgegeven naar aanleiding van de tentoonstelling in het Stadsarchief in 2005 ‘Daveluy, woord en beeld in Brugge - 19de eeuw’. De eerste vestiging van het drukkersbedrijf Daveluy in 1834 was overigens in de Grauwwerkersstraat.

(3) Andries Van den Abeele, ‘Ik kom u te vragen een uytsteekbart’, Brugge, 1983, p. 23.

(4) Ibidem, p. 86