Biekorf. Jaargang 107

[p. 93]

Republikeinse nieuwjaarsvieringen in Ieper

1 Vendémiaire (22 september) was in de republikeinse kalender de eerste dag van het nieuwe jaar. Zie hier hoe de kroniekschrijver Thomas Van Houtte, een uurwerkmaker uit Ieper, de nieuwjaars vieringen van de republikeinen in zijn stad op 22 september 1797 (1 vendémiaire jaar VI) en volgende jaren beschrijft.

Om 5 uur 's morgens werden kanonschoten afgevuurd vanaf de vestingen om deze heuglijke dag aan te kondigen. Vanaf 7 uur speelde de beiaard een uur lang. Om 11 uur was er weer kanongeschut van op de vestingen der stad. De militairen, gekazerneerd in Ieper, haalden dan onder leiding van hun commandant de leden der Ieperse municipaliteit af en trokken ermee naar de markt om daar door een officier te hooren afleesen een geschryft toegeeygent aen de vrijheyd ende broederlijkheyd.

's Avonds was er een publiek bal in de herberg ‘Den Engel’, gelegen achter de voormalige Sint-Jansabdij. Voor de somme van 6 livers ofte een Fransche croonstuck mochten de burgers daaraan deelnemen. Militairen kregen gratis toegang.

Op 22 september 1798 werd deze viering op dezelfde wijze herhaald. Van Houtte schrijft: den eersten vendemiaire sevenste jaer van de Fransche republique heeft met alle pragt geviert geweest corresponderende met den 22 7bre 1797.

De viering van het republikeinse nieuwjaar in 1799 verhaalt hij uitvoerig. Dit jaar was 23 september de eerste dag van het nieuwe jaar, want van dit sevenste jaer hebben er ses complementaire daegen geweest om d'oorsaecke dat het Fransche schrykkeljaer is, waer van veele Vlaemsche almanakken gemist zyn.

Die dag was er toevallig in Ieper een heuglijk nieuws binnengekomen, namelijk dat het Franse leger in Holland een klinkende overwinning had behaald tegen Engelsen en Russen, die zich teruggetrokken hadden in de stad Medemblik. Wellicht om deze overwinning te vieren werd er nu ook een grote stoet gevormd.

De optocht liep van het stadhuis langs het Leet, de Halstraat, de Zuidstraat, de oude Kleermarkt naar de voormalige Sint-Jacobskerk (toen de tempel der Rede). In deze tempel hield de secretaris van de Municipaliteit eene republicaensche aenspraeke. Daarna nam de commandant van de stad het woord om de militaire overwinning mee te delen, een mare die hem deze morgen toegezonden was vanwege 't cartier generael van Brugghe.

[p. 94]

Van Houtte beschrijft ook hoe de stoet er uitzag en wie er zoal mee opstapte. Vooraan ging een militaire muziekkapel met een groot aantal trommelaars. Dan volgden de republikeinse dignitarissen, ambtenaren en iedereen die zich in Ieper geëngageerd had onder de Fransen. De rij is merkwaardig en lang. We laten al die namen volgen:

den commandant van stad met den commandant van de genie elk met hunne officieren, den commandant van d'artellerie met zijne bedienders, den commandant van de gandarmerie nationale De Burel, de kynders van de primaire schoole met tricolore vaendel ende de silvere medaille dat de municipaliteyt uytgegeven heeft tot den wistgeleerden der selve, de arme knegten degonne nu al in 't brunblauw kort gekleet zijn, de arme meyskens degonne elk een tricolore lyndt op hun cornette hadden, den controleur van den bureau de garantie van 't zilverwerk, den pryzer van de nationale goederen, den ontfanger van de nationale goederen met sijne bedienders, den ontfanger van de nationale loterie, den inspecteur van de nationale goederen, den ontfanger percepteur der nationale inkommende gelde, den enregistrateur ende timber, den inspecteur der nationale busschen, den inspecteur der magazijnen zoo van d'artellerie, als ook dien der fourniteuren militaire, dan den bureau de bienfaisance met hun vaendels, de directeur der hospicen civil met hun vaendel, de twee juge de paix met hun assiseurs, secretarissen ende huysiers, den ontfanger der contributien, den commissaries tot 't uytwerken der contributien, den ontfanger van stad, den president van den tribunal correctionnel met den greffier van den selven tribunnal, ook de huyssiers, den huyssier van 't departement, de porteur de contrainte, den bakker meester van de militairen, den commissaris van 't uytwerkende bestier, den president met de geheele municipaliteyt, den officier der logementen militaire, 't secretariat der municipaliteyt, met alle hunne bureaux, de officieren van police ende sergeanten van policie.

De gendarmes en de cavalerie van de stad stapten achteraan.

De stoet trok dan langs de voormalige Sint-Jacobsstraat, de Grote Markt, de Korte Torhoutstraat, de gewezen Recollettenstraat, de nieuwe Houtmarkt, de Boezingestraat, al het Leet terug naar het stadhuis, waar de cortege ontbonden werd en de deelnemers voor hun moeite bedankt werden.

Later in de avond werd het nieuws van de militaire overwinning uitgetrommeld aan de bevolking van Ieper. De Fransen hadden steeds de gewoonte dergelijke wapenfeiten te laten uitroepen aan de bevolking. Nederlagen werden waarschijnlijk niet uitgebazuind!

Net zoals de vorige jaren werd de dag besloten met een bal, dat deze maal doorging in het stadhuis, wellicht omdat er daar meer ruimte was dan in een gewone herberg.

[p. 95]

Van Houtte geeft beknopt op, zonder verder commentaar, dat 22 september 1800 eveneens gevierd werd, maar hij beschrijft geen details.

22 september 1801 krijgt bij onze kroniekschrijver deze maal geen vermelding. Het valt op dat Van Houtte zijn kroniek steeds beknopter opstelde en zich beperkte tot meer belangrijke feiten dan de viering van het republikeinse nieuwjaar. Het uittreksel waar wij al deze details uit afschreven, geeft geen nieuwjaarsvieringen meer en de kroniek eindigt in 1806, toen Napoleon reeds vast in het zadel zat en, indien er republikeinse nieuwjaren gevierd werden, deze zeker in een andere sfeer verliepen dan die uit de beginjaren van de Republiek met haar eigenzinnige en verwarrende kalender.

Op 31 december 1805 (10 nivose XIV) eindigde de Franse tijdrekening en werd weer de gewone gregoriaanse kalender toegepast. De republikeinse en Franse nieuwjaren uit de septembermaand hadden afgedaan. Nieuwjaar was er weer op 1 januari en zo zou het blijven.

Het officiële republikeinse vertoon wordt door Van Houtte correct en nauwkeurig beschreven. Hij heeft zich de moeite getroost om bij voorbeeld heel de republikeinse aanhang uit de stoet van 1799 tot in detail te noteren. Hij was niet fransgezind, maar toch geeft hij de feiten droog maar objectief weer. In zijn tekst is er weinig enthousiasme te bespeuren voor het nieuwe regime. Maar zijn kroniek betekent een waardevolle en uiterst belangrijke bron voor Ieper in de Franse Tijd.

A.B.