Biekorf. Jaargang 106

[p. 314]

Abdis Elisabeth van Schorisse
Mondaine gastvrouw van Pero Tafur, Oudenaarde 1438

Enkele jaren geleden vestigde Luc Devliegher opnieuw de aandacht van de lokale historici op het reisverslag van de Spanjaard Pero Tafur, die tijdens zijn rondreis in Europa en het Nabije Oosten in 1438 ook de Nederlanden aandeed. Devliegher publiceerde en vertaalde in het Nederlands een passage uit het verslag vanaf Tafurs vertrek uit Brussel tot en met zijn verblijf in Antwerpen (in de Handelingen van het Genootschap voor Geschiedenis ‘Société d' Emulation’ te Brugge, jaargang 140, 2003, p. 269-287). Tafur vermeldt nog zijn bezoeken aan Brugge, Sluis, Atrecht en Gent. Het verslag van Tafur is belangrijk vanwege de vele wetenswaardigheden over de economie en het dagelijks leven in de laatmiddeleeuwse steden van de Zuidelijke Nederlanden. Vermeldenswaard is nog dat Tafur de eerste auteur is die Brugge vergelijkt met Venetië.

Opmerkelijk is dat Tafur na zijn vertrek uit Brussel op zijn reis naar Brugge een oponthoud vermeldt in een stad die hij niet met name noemt. Het was de bedoeling dat hij in deze stad met zijn gezelschap een maaltijd zou gebruiken. In heel de stad was echter geen wijn te vinden, en Tafur wou de maaltijd overslaan en doorreizen naar Brugge, waar toen zeker wijn te krijgen was. Zijn reisgezel, de Vlaamse edelman Simon de Lalaing, kapitein van Sluis, kon hem overhalen om toch nog niet onmiddellijk door te reizen. Een verwante van hem was daar abdis van het plaatselijke klooster en die zou waarschijnlijk wel wijn in huis hebben. Dat bleek te kloppen en de abdis was maar al te graag bereid om Simon de Lalaing en Pero Tafur voor een maaltijd met wijn uit te nodigen. Het gezelschap liet zich dan ook ontvangen door de abdis. De abdis vertelde aan Tafur dat ze een bedevaart had ondernomen naar Santiago de Compostella en dat ze daardoor goede herinneringen had aan het onthaal in Castilië. Daarom was ze heel blij dat ze nu ook een Castiliaan mocht ontvangen. Ze nodigde hem zelfs uit om enkele dagen bij haar te logeren. Tafur vertelt niet of hij is ingegaan op haar uitnodiging. Hij was wel onder de indruk van haar gastvrijheid.

Tot nu toe zijn de stad noch de abdis geïdentificeerd. Nochtans biedt Tafurs verhaal daarvoor verscheidene gegevens. Het moet gaan om een stadje tussen Brugge en Brussel met een vrouwenabdij in de onmiddellijke omgeving. Deze abdij werd in 1438 geleid door een abdis die verwant was met Simon de Lalaing.

Simon de Lalaing, geboren ca. 1405 en overleden op 15 maart 1476

[p. 315]

of 1477 was op dat moment kapitein, d.w.z. militair gouverneur, van Sluis in dienst van de Bourgondische hertog Filips de Goede. Sinds 1431 was hij ridder in de Orde van het Gulden Vlies. Simon de Lalaing was getrouwd met Johanna van Gavere of van Schorisse, die zou overlijden op 29 mei 1478. Uit hun huwelijk werden acht kinderen geboren. De bekendste is Joos de Lalaing, eveneens ridder van het Gulden Vlies. Over de datum van het huwelijk van Simon de Lalaing en Johanna van Schorisse zijn de historici het niet eens. Eén historicus situeert het huwelijk in 1441 (P. de Win in R. De Smedt, Les Chevaliers de l'Ordre de la Toison d'Or an XVe siècle, Frankfurt am Main, 1994, p. 69-71, nr. 26). Een andere historicus, in hetzelfde naslagwerk, weet dat hun zoon Joos in of rond 1437 geboren is (M. Baelde, in ibid., p. 162-164, nr. 80). Simon de Lalaing zou dan rond 1435 getrouwd zijn met Johanna van Gavere of van Schorisse.

Naar alle waarschijnlijkheid was de Lalaing al getrouwd toen hij in 1438 optrok met Pero Tafur. De abdis bij wie het gezelschap mocht gaan eten en die verwant was met Simon de Lalaing kan namelijk niemand anders geweest zijn dan Elisabeth van Schorisse. Elisabeth van Schorisse leidde toen, en waarschijnlijk sinds 1423, de cisterciënzerinnenabdij van Maagdendale te Pamele, vlakbij Oudenaarde. Het Monasticon belge kent geen bijzonderheden over haar afkomst of haar optreden in de abdij; alleen de bouwactiviteiten tijdens haar abbatiaat worden vermeld. Pas na haar overlijden in 1466 hebben de cisterciënzerinnen van Maagdendale een reformatie naar een strenger kloosterleven aanvaard (B. Augustyn, ‘Abbaye de Maagdendale à Flobecq, puis à Pamele-Audenaarde’, in Monasticon belge, VII, vol. 3, Luik, 1980, p. 366-368).

Elisabeth van Schorisse, blijkbaar een familielid van de vrouw van Simon de Lalaing, heeft Pero Tafur en zijn gezelschap dus voor een rijkelijke maaltijd bij haar uitgenodigd. Oudenaarde kan dan ook worden toegevoegd aan de lijst van steden die Pero Tafur in Vlaanderen heeft bezocht. De Vlaamse adellijke abdis Elisabeth van Schorisse kon hem er een waardig alternatief aanbieden voor de schrale tafel van de lokale herbergen. Ze had zelf ook, niettegenstaande haar cisterciënzerinnenhabijt, kennis gemaakt met de wereld buiten Vlaanderen. Een bedevaart naar Santiago had haar de ogen geopend en ze had met volle teugen genoten van de Spaanse gastvrijheid. Daarom wou ze ook zelf voor haar aristocratische gasten niet onderdoen. Ze werd daarin niet gehinderd door strenge kloostertucht. Pas na haar dood kreeg haar abdij een strengere levensregel opgelegd.

Noël Geirnaert