Biekorf. Jaargang 106

Het dagwand, een vergeten landmaat

Dachwant, hetzelfde als dachmael of dachmaet (Middelnederlands Woordenboek) wordt door De Bo in zijn Idioticon besproken als: ‘zooveel land als men in eenen dag met twee peerden kan beploegen, honderd roeden. Fr. journal’.

Dach betekent dag en want zou de hoeveelheid land kunnen zijn, die op één dag omgewend, omgewenteld wordt. Dit is de uitleg die ik ooit eens vernam. Is deze etymologie wel de juiste?

Dagwand is een oud woord en staat niet meer in het WNT, zelfs niet bij Stallaert en evenmin bij Van Dale.

Het Franse journal werd in 1770 als landmaat nog volop gebruikt in sommige streken van Frankrijk. En Bourgogne on mesure les Terres, Prés, Vignes et Vergers par Journal (Dictionnaire portatif du cultivateur, Paris 1770, dl. II, blz. 34). Er wordt ook omschreven wat men daar onder een journal verstaat: Ce journal est l'étendue de terre que huit hommes peuvent faire et bêcher un jour d'Eté, et on l'a limité à 360 perches, faisant la perche de 9 pieds et demi, et le pied de 12 pouces.

Journal kwam ook voor in Bretagne, waar men eveneens nog mat par journal, lequel est en cette Province de 22 seillons un tiers.

Voor de overige Franse gewesten worden andere landmaten opgegeven: selterée (Dauphiné), faumée (Provence, Languedoc), chaîne ou perche (Tourraine), toise carrée (Lorraine, Orléannais), acre (Normandie), enz.

Vermoedelijk dekte het woord journal en bij ons het woord dagwand, dus niet overal dezelfde oppervlakte. Niet alleen de aard van de te beploegen grond, maar ook of er geploegd werd met ossen of paarden, ofwel of de grond door mensenhanden omgespit werd, maar ook het tijdstip van ploegen, zullen er de oorzaak van zijn dat hetgene in één dag omgewerkt kon worden, merkelijk van streek tot streek verschilde. Waarschijnlijk is het door deze sterk afwijkende regionale verschillen dat het dagwand als landmaat nogal vlug in onbruik geraakte, terwijl de meer vaste maten (gemet, roede, bunder....) tot in onze dagen door de landelijke bevolking gekend en zelfs nu nog gebruikt worden.

L.V.A.