Biekorf. Jaargang 102

[p. 48]

Laat Bourgondie waaien
(Vraagw. 2000, blz. 96)

Trek je niets ervan aan

L.L. de Bo citeert in zijn Westvlaamsch Idioticon onder ‘Rost’ een handvol verzen uit een gedicht over de scharesliep (door een poeet die schuilgaat achter drie sterretjes):

Hij heeft 't gezeid en houdt het staan,
zijn wiel niet meer te draaien.
Voor messen die maar roste staan,
laat hij Borgogne waaien.

Deze scharesliep weigert roestige messen te slijpen, dat behoeft geen tekening. In plaats van zijn slijpsteen veegt hij er dus zijn hielen aan. Zonder zijn hielen aan iets te vegen krijgt een mens Bourgondië niet aan het waaien!

In 1949 (of kort daarvoor) moet te Roeselare een herberglied gemaakt zijn dat twee plaatselijke auteurs ongeveer gelijktijdig hebben verwerkt in een verhaal. Emiel Reynaert, rustend onderwijzer, citeerde nl. in Van leven en leute in de Mandelstad (in 1949-50 in afleveringen verschenen in Het Wekelijks Nieuws) wat hij noemt 't laatste volkslied:

Laat boergonje waaien,
Viole geef maar snee,
Laat de boel maar draaien,
We draaien wiender mee!

In 1949 verscheen de roman Peegie door Willem Denys (in latere uitgaven: Peegie in zijn apejaren). Het hoofdstuk ‘Brussel en minister Sap’ voert een lichtelijk beroesde leurder Peegie ten tonele die voor zich uit zit te neuriën:

Laat Bourgogne waaien!
Viole geef maar snee,
En laat den boel maar draaien,
We draaien wijnder mee!

Denys' versie klinkt, dankzij een passende interpunctie, kruimiger dan die van Reynaert. Ook ‘wijnder’ (uitspr. met scherpe i-klank) is beter dan ‘wiender’. Snee geven is katoen geven, lament geven, snoer geven.

Kennelijk een dans- en drinklied, deze vier versjes. En wie weet of niet het keiharde dansverbod (naast een even streng gehandhaafd

[p. 49]

herbergsluitingsuur) in ons naoorlogse Roeselare aan dit lied ten grondslag ligt. Het zou niet de eerste keer zijn dat woede losbarst in poëzie. Indignatio versum fecit, of hoe klonk het bij Horatius ook weer. Op zijn Roeselaars gezeid: colêre miek verzen.

De herkomst

Al lang voor A.B. in Biekorf (jg. 2000, blz. 96) is naar de oorsprong van de uitdrukking ‘Bourgondië laten waaien’ gevraagd. Al in Rond den Heerd van 22 juli 1877 bij voorbeeld. Op deze vraag gaf zekere L.d.G. in het nummer van 11 augustus 1877 (blz. 292-93) als antwoord een in mijn ogen nogal flauw verzinsel dat het aanhalen niet waard is. Des te meer ad rem is de uitleg door J.D. (kennelijk Julius Delbeke uit Torhout, de latere Roeselaarse geneesheer en volksvertegenwoordiger) in het tijdschrift De Tassche dat door de zorgen van zijn vriend en studiegenoot Emiel Lauwers te Leuven verscheen (jg. I, nr 2, 1881, blz. 12-13; ik zag enkel een handgeschreven kopie van dit nummer). De oorsprong is volgens dit artikel nergens elders te zoeken dan in het beleg van Calais, 1436, en met name in het feit dat de Gentse stadstroepen er het leger van de Bourgondische hertog Filips de Goede in de steek hebben gelaten. Filips gaf de Gentenaren de schuld voor de mislukking van het beleg: de Engelsen waren en bleven meester van de havenstad Calais!

J.D. vergeet zijn bron te noemen, maar zijn verklaring is de meest aannemelijke die ik ken. Het ging om vaandelvlucht, het vaandel in kwestie zijnde dat van Bourgondië (dat een knoestig rood Sint-Andrieskruis voert op een wit veld). Als militaire banier heeft dit symbool het officiële einde van ons vaderlands ‘Bourgondisch tijdvak’ (einde-15de eeuw) nog eeuwen overleefd! Het prijkte onder andere op de vlag van de Spaanse troepen in onze Zuidelijke Nederlanden. In die dagen flapte een molenaar te Brugge eruit, naar aanleiding van krijgsverrichtingen in de buurt van zijn stad (1631): ‘Ich sie liever wayen Oraignien als Bourgoignie’ (J. de Smet, Molenaar te St. Kruis verdacht van sympathiseren met de vijand, in Het Brugsch Ommeland V (1965), 151-155). De man koos gewoon partij tegen de Spaanse overheersers, en zag om die reden liever niet Bourgondië waaien.

J. Huyghebaert