Biekorf. Jaargang 101

Een wapenkabinet in de kerk van Armentiers

In het koor van de kerk van Armentiers op de Leie, net over de grens met het huidige West-Vlaanderen, stond vanaf het begin van de 16de eeuw de graftombe van Jacques de Luxembourg, heer van Armentiers. Boven deze tombe was er een wapenkabinet (cotte d'armes) aangebracht met wapenschilden, een zwaard, een helm en andere heraldische attributen van deze machtige en hooggeplaatste edelman, die o.m. ook ridder van het Gulden Vlies was.

De Luxemburgs hadden in Armentiers en omliggende meer gedaan dan renten opstrijken en profiteren van hun feodale voorrechten. Ze hadden de Zeven Getijden ingesteld met niet minder dan tien prebenden, allerlei privileges toegestaan en Armentiers zoveel als ze maar konden bevoordeeld en bevorderd.

In de 16de eeuw kwam Armentiers door huwelijk en erfenis in het bezit van de graven van Egmont, o.m. van de tragische graaf Lamoraal van Egmont (+1568).

Maar de graftombe van de familie van Luxemburg werd gerespecteerd en door het kerkbestuur verder onderhouden. Zo werden in 1600 de beelden hersteld rond de tombe, die de beeldenstormers zwaar beschadigd hadden.

In 1743 vertoonden het graf en het wapenkabinet tekens van verval. Het was si caducque et si vieux zodat 18 maanden voordien (jan. 1742?) het wapenkabinet neergestort was. In plaats van alles te herstellen of terug te plaatsen, beval de intendant van de familie van Egmont, het kabinet weg te nemen pour y placer celui de Mgr. le comte d'Egmont, mort à Anappes le 22 mai 1743.

De voorwerpen van dit wapenkabinet werden dan maar opgeborgen in een koffer en geplaatst in de kelder onder de stedehalle. Deze stukken

[p. 386]

bestonden onder meer uit de ketting van de orde van het Gulden Vlies et cinq blasons brodez sur étoffes, nl. twee van het huis van Luxemburg, een van d'Auxy, een van Gruuthuse en een van Berlaymont. Vermoedelijk waren de overige drie blazoenen (van wat samen oorspronkelijk de acht kwartieren moest verbeelden) reeds spoorloos. Tot hier kan men alles begrijpen. Een grafmonument van meer dan twee eeuwen oud dat vervalt, een wapenkabinet dat neerstort en een recent overlijden in dezelfde familie. De laatste overledene kon hier zijn plaats innemen en de Egmonts gaven hiertoe geredelijk hun toestemming.

De werkelijke reden lag ook nog elders! In de kerk van Armentiers was er onlangs een nieuwe vloer un beau pavé de marbre geplaatst. Het reuzengroot monument van Jacques de Luxembourg cache totalement le beau pavé de marbre. Het monument égale au moins la hauteur de l'urne de l'autel, en brise le coup-d'oeil, empêche le passage et est fort préjudiciable aux décorations élégantes du choeur et aux somptueux tabernacles dont on ne peut apprécier l'effet...

Het mausoleum moest dus weg. Het werd verplaatst uit het koor naar een zijbeuk in de kapel van Sint-Anna en in de plaats kwam er in de kerk een meer bescheiden graf voor de laatst gestorven heer der Egmonts.

Van dit alles is niets meer overgebleven. De oorlog 1914-18 wiste de laatste sporen van deze funeraire monumenten uit.

De werkelijke reden tot afbraak en verwijdering van dit grootse graf der Luxemburgs zal wel geweest zijn dat de bevolking in deze kleine stad zodanig toegenomen was dat er in de kerk te weinig plaats overbleef. De laatste helft van de 18de eeuw is geen goede tijd geweest voor grote grafsteden in de kerken en de majestueuze barokaltaren moesten gezien worden vanuit alle hoeken van de kerk.

Ook de machtige Luxemburgs betaalden dus hun tol aan de verzuchtingen van de Kunst en aan de tand des tijds...

A.B.

Literatuur: C. DESHAINES, Inventaire analytique des archives communales d'Armentières (Lille, 1877), vooral GG 16 en 17.