Biekorf. Jaargang 98

[p. 373]

Guilelmus de Dous
(Vraagw. 1998, blz. 200)

De Ieperse rederijker G.D.D., die in contact stond met Michiel de Swaen, was Guilelmus of Willem de Dous. Zijn meest bekende werk is Den geestelyken Helicon of christelyke bemerkingen op alle de Evangelien der Zondaegen van het geheel Iaer. Te zaemen gestelt in nederlandsche rijmen door M. Guilelmus de Dous, Stadt's Héler van onze L.V. Gast-Huys ende Gezworen Vroê-Meester der Stede van Iperen, 2de druk, Sint-Omaars, 1719.

M. Sabbe (La vie et les oeuvres du poète dunkerquois Michiel de Swaen, in Ann. Comité flamand de France, 1903-04, blz. 12-13, 78) vertelt hoe De Swaen zijn Ieperse confrater (confrater in de geneeskunde en in de dichtkunst) twee gedichten opdroeg, en hoe hij hem opmonterde om niet door plaatselijke Ieperse rederijkerskamers op zijn kop te laten zitten.

Daarmee valt perfect te rijmen dat De Dous aan de grote dichtwedstrijd van de Brugse kamer der Weerde Drie Santinnen in 1700 deelnam in de categorie ‘besonder liefhebbers’, dus buiten alle lidmaatschap van een kamer van rhetorica om (De Heliconsche Echo, of Weêrklank der Rymwerken en Gezangen der Nêerduitsche Redekameren en Besondere konstminners, uitgegalmt op den 9. en 10. Mey 1700..., Brugge, d'Hoirs van Ignatius van Pee.) Hij verschijnt in de lijst als Giliame de Dous, chirurgijn te Ieper. Zijn kenzin was Al om een. De deelnemers dienden Den Oorspronck en den Lof der Rymkonst te behandelen. Bij de categorie dichters die meedong namens een rederijkerskamer was ook Michiel de Swaen, die overigens achteraf ontevredenheid liet horen met zijn tweede prijs (waar de organisatoren dan weer op reageerden met het schimpschrift Den val des Waens, te lezen als Den val De Swaens).

Het contact tussen de Ieperling De Dous en de Duinkerkenaar De Swaen kan naar aanleiding van deze Brugse dichtwedstrijd gelegd zijn. Laatstgenoemde betoogt in één van zijn twee gedichten voor zijn Ieperse confrater hoe hij wenste dat ‘Poperingh en Proven / met bosch en hommel-lant’ niet langer tussen Duinkerke en Ieper zouden

[p. 374]

liggen, met andere woorden, dat deze beide steden vlak bij elkaar zouden liggen om aldus collega De Dous probleemloos te kunnen opzoeken. Interessant om weten is hier wel, dat de twee dichtende chirurgijns elkaar tot dan toe nog nooit hebben ontmoet. Dat weten we uit het vers waarin De Dous genoemd wordt ‘hem, die onbekent my syne vrientschap jont’. En dit doet dan weer denken aan De Swaen's prachtige sonnet Aen den Heer van Heel, my onbekent (,) over syne clacht, op myn vertrek uyt Hollant. (Zie Werken van Michiel de Swaen, ed. V. Celen, VI, blz. 169-182.)

Zie verder ook P. Hildebrand, De Kapucijnen in de Nederlanden en het Prinsbisdom Luik, VII, Antwerpen, 1952, blz. 552-553: Willem de Dou(r)s had zes kinderen in het klooster. Onder hen Jacob Willem, kapucijn onder de naam Raphaël van Ieper, auteur van een lijvig werk in zeven delen dat in handschrift is bewaard gebleven, en dat de bedoeling had, de katolieke Kerk te verdedigen tegen Bajanisten, Jansenisten en Quesnellisten. Van deze pater Raphaël heeft de latere Ieperse geneesheer - dichter Frans Donaat van Daele in zijn tijdschrift Tyd-Verdryf (1805-1806) een gedicht opgenomen, maar niet van Raphaël's vader Willem. Ik neem aan dat Van Daele in het Ieperse rederijkersarchief niets van Willem de Dous heeft gevonden omdat die man de rederijkerskamers liever uit de weg ging.

Zonder het toedoen van deze zoon, pater Raphaël, zou G. de Dous' hoger genoemde Geestelyken Helicon wel ongedrukt zijn gebleven.

De Voor-Reden leert ons de voorgeschiedenis. Giliame (Guilelmus, Willem) had eerst het Franse godvruchtige boek Christelijke Gedachten op alle de daegen der maendt (de Franse titel wordt niet vermeld) in het Nederlands vertaald, blijkbaar naar de druk die in Sint-Omaars in 1716 bij Dominicus Fertel van de pers was gekomen. Hier wordt aan toegevoegd dat de eerste editie in 1701 te Parijs was gedrukt bij Claude de Hansy. Giliame liet zijn Nederlandse vertaling drukken bij dezelfde Fertel te Sint-Omaars. ‘Mijnen oudtsten Zoon dit bemerkende, heeft my verzocht, gebeden, ende aengewekt, om een ander Boekjen, t'welck' ick over eenige jaeren voor mijn eigen vermaek (,) stichtinge, ende geestelijk onderhoudt in nederlansche Rymen hadde ge-

[p. 375]

maekt door den druk ook in 't licht te geven.’ Die oudste zoon was pater Raphaël, en dat ander Boekjen was Den geestelyken Helicon.

Niemand liet er gras over groeien: deken F. de Vynck, pastoor van Bollezele, verleende zijn goedkeuring op 18 maart 1718 (blz. 13-14), en P. Tissot, vicaris-generaal van het bisdom Sint-Omaars, gaf op 16 november hetzelfde jaar zijn toestemming tot het drukken (blz. 14). Niet oninteressant is wat De Vynck schrijft: ‘Uyt de Vruchten kent men den Boom: uyt de zoete Vruchten van Mr. Guillielmus de Dous kent men synen Zoeten aert. Deze vruchten zyn tweederande: Vruchten der gratie, en vruchten der nature. De vruchten der nature, zyn 4. zoonen, en 5. Dochteren; de vruchten der gratie zyn twee Religieuse Zoonen, en 4. Religieuse Dochteren: By die vruchten der gratie mag men voegen dezen Geestelyken Helicon, op dat sy op tweederleye wyze betoonen zouden, dat de Goddelyke gratie, de gaven der nature in De Dous overtreft.’

Dit alles leert ons o.a. dat de tweede druk van 1719 er al heel kort na de eerste druk is gekomen. Of het werk nog meer drukken heeft beleefd hebben we niet onderzocht. De kans is in ieder geval groot, dat G. de Dous' andere publicatie van 1718, die anonieme vertaling van Christelijke Gedachten op alle de daegen der Maendt, heel wat langer in omloop is gebleven. Vertalingen van dit devote werk bleven het licht zien tot in de negentiende eeuw.

Tot slot nog een woord over de berijmde ereblijken die G. de Dous' Geestelijken Helicon hebben helpen vullen. Een Dank-Brief door zoon pater Raphaël (geschreven in Sint-Winoksbergen op 1 augustus 1718), een Lof-reden door een andere pater capucijn, Simon Espeel, een Klink-dicht door J.W. van Lerberghe (met zijn kenzin Al naer den Leerbergh), een Zege-galm door J. Kiecken (kenzin: Nescio vos, naar Lucas hfst. 13), een Lof-Rym door A.F. Cuvelier (kenzin: Noch Kuypen, noch Stuypen).

De vele onderdelen van G. de Dous' lange werk (16 + 235 blz. in 8^o) zijn alle met zijn kenzin All' om een ondertekend. Voor poëzie moet men helaas op andere adressen zijn.

J. Huyghebaert