Biekorf. Jaargang 97

[p. 376]

Goedkoop en duur leven in Ieper

Kroniekschrijvers noteren in de eerste plaats de gebeurtenissen die hen troffen en die ze voor het nageslacht willen bewaren. Uitzonderlijk, en in mindere mate, wordt melding gemaakt van andere situaties, zoals duur of goedkoop leven.

Ramaut, in zijn Kroniek van Ieper (tot 1782) had integendeel wel aandacht voor de tijden waarin het goed was om leven ofwel waar de duurte van voedingsmiddelen een noodtoestand in zijn stad schiep. Wij geven hier dan ook zijn teksten letterlijk weer waarin hij het heeft over duur of goedkoop leven.

1604 Anno 1604 wasser binnen Yper een geweldig groot dier leven, waervan men nog dit vers beschreven vindt:
waneert men schreef het jaer een duyst seshondert vier
goldt het cooren dan twalf pondt groote de razier,
maer tjaer daer naer, Godt voorsag sijne kudde,
voor twalf pondt groote, kocht men een geheele mudde.
Nota, een mudde is twalf sacken.
1626 Anno 1626 wasser binnen Ypre ende door geheel Vlaender, een groot dier leven; het welke d'oorsaeke is geweest dat vele fabrieken van stoffen en laeckens, vertrocken naer Hollandt ende ander plaetsen waer door de laeckenweverie binnen Ypre allengskens is vermindert ende ten lesten teenemael vergaen.
1661 Anno 1661 wasser binnen Ypre een groot dier leven, indervoegen dat een maet terwe verkocht wierd 24 schellingen ende de rogge 14 schellingen; ander levens middelen op syn advenante, soo dat men in den somertyd voor eenen appel moeste betaelen eenen stuyver.
1673 Anno 1673 was het binnen Ipre een goedt coop leven, want men cochte een raziere uytlandts cooren voor 3 guldens ende het inlants kooren voor 5 guldens de raziere, het schoonste van de merckt.

Ter oorzake van de strenge vorst in de winter van 1709 noteren alle kronieken iets over het gure weer en tevens ook over de graanprijzen die de hoogte ingingen. Ramaut geeft volgende graanprijzen voor Ieper:

1709 Waer door is opgestaen een schroomelycken hongers noodt ende dier leven want het kooren dat het jaer te vooren 19 en 21 pondt goldt, wiert in februari op de marckt van Ipre verkocht tot 32 à 36 pondt, in maerte 50 pondt, in april 56 en 60 pondt, in mey 70 ende 72 pondt de raziere. Op den 17, 18 en 19 juni haelde men al het

[p. 377]

kooren van de boeren ende wiert gevoert op het stadthuys tot het getal van 2.411 razieren. Den hongers noodt was soo groot dat de menschen besweeken langs de straeten, want vele aten broodt van peerdeboonen, van aerdappels ende ander soorten. Men verkochte de raepen een oortje het stuck.

1740 Weeral door een strenge winter ontstond er graantekort en hongersnood in het land. De overheden, speciaal die te Ieper, hebben echter doeltreffend, snel en krachtig gereageerd tegen het voedseltekort, dat eigenlijk veroorzaakt was door het kunstmatig achterhouden van de inlandse granen. Over de maatregelen die toen in Ieper getroffen werden, zie onze bijdrage in Biekorf 1988, blz. 121-137.

1742 Anno 1742 heeft het Godt gelieft het voorgaende schroomelyck dier leven van het jaer 1740 te veranderen in een geweldig goetkoop leven, want het kooren van dit jaer wiert op de markt van Ipre niet meer verkocht als seven pondt parisyse de sack ende het alderschoonste voor acht pondt. De boter kreeg men voor negen oortjes het stuck, ende een 25 eijeren voor vyf groote en alle ander spijse op sijn avenante.
1757 Anno 1757 was het binnen IJper seer dier leven want het kooren goldt 43 à 44 pondt de sack, maer den martdag daer naer, waeren schepen ter kaeije gearriveert met kooren waer door het seffens afsloeg tot 22 pondt.

Deze laatste notitie over het duur leven in 1757 herinnert eveneens aan de actie van het Ieperse stadsbestuur, dat net zoals in 1740 het initiatief nam om zelf koren in te voeren uit het buitenland waardoor de prijzen onmiddellijk daalden.

Het valt op dat de meeste duurte-periodes vallen in de 17de eeuw. In de 18de eeuw waren het vooral kwade en ongenadige winters die voor problemen zorgden. Deze problemen waren dan nog grotendeels kunstmatig omdat er graanspeculaties werden gevoerd. De tussenkomsten van het stadsbestuur bestonden er precies in deze speculaties te doorbreken.

In alle besproken periodes van duurte of goede koop speelt het graan een essentiële rol. Aardappelen komen pas voor in de 18de eeuw en in 1709 waren aardappelen blijkbaar nog niet in trek, want men at uit noodzaak en uitzonderlijk broodt van aardappels, naast dit van paardebonen.

De vrij summiere nota's van Ramaut geven alles bij me-

[p. 378]

kaar toch enigszins een beeld van een maatschappij die aan de rand van de armoede en een dreigend tekort verkeerde. De oorlogen uit de 17de eeuw hebben blijkbaar deze situatie nog verergerd.

Het zou interessant zijn andere kronieken eveneens uit te pluizen over eventuele vermeldingen van goed of duur leven. Zo zou men de criteria van armoede en welstand iets beter kunnen omschrijven dan dor cijfermateriaal dit moet doen. De appreciatie van armoede en rijkdom uit de mond zelf van de tijdgenoten is zeker het vernemen waard.

L. Van Acker