Biekorf. Jaargang 97

[p. 361]

Een soldatenbrief uit 1813

De soldatenbrief die wij hieronder laten volgen is een merkwaardig stuk! Hij werd niet geschreven door de afzender, Jacobus Maertens uit Ardooie, maar wel door een vriend van hem, Jacobus Gailliaert, die de ongeletterde Maertens bijstond en in zijn plaats ‘de pen ter hand’ heeft genomen.

Maertens vertelt erin hoe hij vanuit Wezel (Duitsland) vertrokken is naar Wilhelmsburg. Deze localiteit, toen nog een plattelandsgemeente, is thans Harburg-Wilhelmsburg geworden, een dicht bevolkte voorstad van de agglomeratie Hamburg aan de Elbe in Duitsland.

Het is mei 1813. Napoleons leger was in de wintermaanden van 1812-1813 zwaar aangeslagen teruggekeerd uit Rusland, waar het in de Siberische koude een nederlaag zonder weerga had opgelopen. In Duitsland, speciaal in de streek rond Hamburg en Osnabrück braken er in het voorjaar van 1813 opstanden uit tegen de Fransen. Tot overmaat van ramp achtervolgden Russische kozakken het keizerlijk leger. De Franse troepen raakten verwikkeld in gevechten tegen opstandelingen en kozakken. Deze brief beschrijft een treffen tussen de kozakken en de Fransen in de buurt van Bremen.

De kozakken waren gevreesde vechtjassen en riepen en schreeuwden luid terwijl ze aanvielen. Na een eerste mislukte aanval slaagden de Fransen er met veel moeite in de kozakken achteruit te slaan en ze te achtervolgen tot aan de Elbe. De gevangen kozakken werden geplunderd en de brief van Maertens is geschreven met inkt die geroofd werd uit de ransels van de krijgsgevangenen. Hij is in allerlei kleuren neergepend: blauwe, zwarte, groene, oranje en rode inkt. Alles door mekaar!

Vermeldenswaard is de opmerking van Maertens aan het adres van zijn vriend Ollevier, dat hij zich een remplaçant moet kopen en dat de Fransen bij ons zouden blijven tot in der eeuwigheid. Maertens was dus zo sterk onder de indruk van de Grande Armée dat hij zelfs nog in 1813, toen Napoleon reeds ferme klappen had geïncasseerd, onvoorwaardelijk geloofde in een overwinning. Onze brave mili-

[p. 362]

tien zag er blijkbaar geen ontkomen meer aan en legde er zich dan maar bij neer. Even merkwaardig is het feit dat de Vlaamse soldaten, althans toch deze uit zijn omgeving, zo moedig voor Frankrijk vochten en hun vrienden in de strijd onderling aanporden en moed toewensten onder het welwillende oog van hun (Franse?) officieren!

In de rand van deze brief heeft Jacobus Maertens zijn vriend een zinnetje laten schrijven met de pen gedoopt in zijn eigen bloed. Deze nu verkleurde rosse zin in het bloed van hun zoon zal bij de familie zeker voor de nodige emotie hebben gezorgd. Misschien is het wel daaraan te danken dat de brief niet werd weggeworpen, maar als een relikwie bewaard bleef tot in onze dagen. Voor ons ook meteen een getuigenis van het vele leed dat onze eenvoudige Vlaamse buitenjongens hebben doorstaan in dienst van de nooit verzadigde oorlogsmachine van een vreemde mogendheid.

A.B.

A Monsieur

Monsieur Maertens Martin

a Ardoie, canton d'Ardoie

arondissement de Bruges

a Ardoie

Departement de la Lijs

En Flandre

Wilhemsbourg den 26 Meije 1813

Beminden Vader ende Broeder,

Dewil mij geensins den moed nog de gesondheijd nieten ontbreekt laet ik ul. weten als dat wij den 3 april uyt Wezel vertrokken zijn en dat zijn de naer volgende plaetsen waer wij lest in geweest hebben: Borken, Coesveld, Munster, Glansdorff, Dosnabrück, Bomre, Lembrock, Diepholz, Baedenstrop, Baessom, Breijmen, en ik heb uwen brief van den 10 april zeer wel ontfangen waer uyt verstaen hebbe als dat gij 7 francq op gesonden hebt, maer ik heb weynig geniet daer van dat geld genoten het welke my groote pine doet om dat ik in de ziele weet als dat gij er veel moet vooren doen, maer beminden broeder gij en moet in 't verlies van dat geld geen verdried maeken want God die heeft het voorzien als dat ik veel werk hebbe en veel geld winnen want ik heb al mijn schuld betaeld en mijn cameraden contend gesteld en al het geld te boven gesteken zoo dat ik tegenwoordig het geld niet van doen en hebben, en hebt maer goede courage ik heb nu de hoverheyd gesprooken om een certificaed voor u be-

[p. 363]

minden broeder en zy hebben my voor antwoord gegeven als dat zy tegenwoordig geen certificaeten en konnen geven voor al heer dat wij in Ambourg zijn want zij moeten eerst naar Wezel schrijven naer den Depo en met zoo gaeu als de certificaeten arriveren de over heeft mij gezeijd dat ul, een van den eerste zal gediend worden, voorders hebben wy geen steen meer voorder als Breymen connen opschrijven om dieswille als wij 4 heuren over Breymen waeren wij hebben daer de cousakken d'eerste mael gerancontreerd en de eerste malslag geleverd maer wij hebben de malfortuijne en zijn twee heuren agter uyt geslegen maer 3 dagen naer dien hebben wij het ernomen en wij hebben ze 24 heuren agertuyt geslagen tot in Ambourg, maer wij waeren de eerst keer bevreesd van de cousakken door hun gestadig schreeuwen ora ora ora maer de leste keer was een ander regiment bezig met hun te definderen en wy kreegen seffens dorders om daer agter te gaen maer het is ongelovelyk met wat een iver de vlamingen daer agter gingen en malkander toe stuijden door oock gestadig roupen annavan annavan en wij zeyden wy zullen se al prysonje nemen en de overheyd zeyd ja myn kinders doet u devoor en wij liepen naer agter over bilken meersch en gragten om de vianden de weg af te couperen en ten langelaste hebben wij zij agteraeld en hebben 500 prysonjeen genomen en adden wij een weijnig zeerder konnen loopen wij adden al genoomen die erwaeren maer zij waeren presis op het water en wij hebben er nog veele geschoten die op de bootjes waeren en ik laeten u ook (weten) als dat er een cogel tegen mijn derde vinger van mijn regter hand waer van deze een weijnig geblesseerd geweest heeft maer ten heeft mij geen inder gedaen en wij en hebben zeder paesschen avond op geen bedde geslaepen nog seder paesschen avond nog uyt onze kleeren niet geweest ons bedde die is het veld en als wij ieds willen hebben om op te slaepen wij moeten stroo haelen naer de boeren en als wij geene en krijgen wij moeten ons geneeren op de aerde of in de slijk gelyk God ons wilt verleenen. Waer mede ik blyve ul dienaer en zoon.

Jacobus Gailliaert

voor

Jacobus Maertens

Deze route is twee honderd heuren van Brugge. Doet de compelamenten aen geheel de familie en aen alle de gebeuren. Doet de compelamenten Amandrie Olleviers. Dat hy wel doet als hy een ramplasand steld want den tyd en zal dog noyt veranderen het is frans en het zal frans blyven en dat geheel het ambagt te gaere spand om zoo een brief te schryven in zeven jaer zy zullen nog tyd te kort komen.

(in de rand van de brief) Deze inte alle couleuren van cousakken geplunterd uyt hun ransel genomen.

(in de andere rand van de brief, blz. 2) Myn vader of het leste waere van myn leven. Dit is het mark van mijn bloed, Jacobus Maertens, uwen lieven zoon.