Biekorf. Jaargang 96

Bladeren in andermans hoofd. over lezers en leescultuur.

Dit is de titel van het eerste werkcongres van de in 1993 opgerichte Nederlandse Boekhistorische Vereniging (Stevinstraat 14, Alphen aan den Rijn), een respons op wat in de jaren 60 en 70 ‘in de geesteswetenschappen gebeurde’. Bedoeld worden de publicaties R. Mandrou, La Bibliothèque bleue de Troyes, 1964; M. Spufford, Contrasting communities, 1974; H.G. Göpfert (Ed.), Buch und Leser, 1977; R. Engelsing, Der Bürger als Leser, 1974, waarbij men oog kreeg voor het feit dat gedrukt gedachtengoed niet bestaat zonder lezer; die het gedrukte al dan niet zich toeëigent, en waarvoor een infrastructuur van bibliotheek, leeszaal, informatie ter beschikking staat. Welke colporteur (marskramer), marchand-libraire, libraire-imprimeur (verkoper en drukker) staat waar ter beschikking, én aan welke bereikbare prijs.

[p. 374]

Dit leidde in Frankrijk reeds in 1983-86 tot een vierdelige (encyclopedische) publicatie o.l.v. H.J. Martin en R. Chartier: Histoire de l'édition française die op vandaag niet zozeer model ter navolging werd, doch waaruit selectief overzichten buiten Frankrijk gezocht worden, eenmaal het boekgeschiedenis-onderzoek van start ging.

Boeiende teksten voor ons taalgebied gebeurden reeds door de bekende H. Pley en G. Rooijakkers, beide ook in de bundel hier present, naast B. Van Selm (Een menighte treffelijcke boecken, 1987; Boekcultuur in de Lage Landen, 1993), O.S. Lankhorst en P.G. Hoftijzer (Drukkers, boekverkopers en lezers in Nederland, 1995); J.A. Gruys en C. de Wolf (Thesaurus 1473-1800, 1989); J.J. Kloek en W.W. Mijnhardt (Leescultuur in Middelburg, 1988); terwijl Rooijakkers hier het begrip Beeldlore - naar analogie met folklore: leescultuur van het beeld, bedacht door N.A. Bringéus 1981, binnenhaalt in het nederlandse patrimonium: hoe trivialer de voorstelling, hoe groter de oplage, hoe revelanter het onderzoek.

Algemeen schema van de uiteenzettingen: het piëteitsvolle, religieuze van het lezen als bezinning van devoten, wordt een individuele bezigheid, zonder verbintenis; waarbij de teksten haastig worden gelezen en in de praktijk naast de lezer worden neergelegd vanaf de 18e eeuw; lectuur als ontspanning en vorming, zoals Biekorf zelf in het concept der 19de eeuw.

Een bijzonder boeiende, 26 blz. lange, literatuurlijst sluit de bundel van 15 bijdragen af.

A. Dewitte

Bladeren in andermans hoofd. Over lezers en leescultuur. Sun Memoria, 1996, 365 blz.