Biekorf. Jaargang 96

[p. 363]

Bouwstoffen 16

Zich menigvoud misdragen, 1509-1523

Op 17 oktober 1523 (SA Brugge, Verluydboeken 1490-1537, tol 144-144v) wordt Bastiaen vander Eecke uit Antwerpen veroordeeld om op de burg te Brugge op een schavot te worden gesteld, behanghen met IX tafelen ende rijemkens als symbool voor zijn vals spelen waardoor hij landslieden ende andere simpele persoonen ofbottede, geld aftroggelde. Hij werd verder gegeseld, teerste let van zijnen rechterdume afgehauwen, en voor 10 jaar uit Vlaanderen gebannen:

Bastiaen vander eecke de cramer, gheboren van andworpen, heift v(er)kent en(de) v(er)leden bij ziinen vrijen wille en(de) buten alle banden van ijse(re) en(de) van pijne, dat hij ov(er) zeke(re) goud(en) tijt hem gheneert heift met den landslied(en) en(de) ander(en) simpele p(er)soon(en) huerlieder ghelt of te winnen en(de) te bottene bij ongheoorloofden en(de) sinistren weghen en(de) practijcken. En(de) dat hij alzo ten div(er)schen stond(en) div(er)sche p(er)soonen huerl(ieder) ghelt ofghebot heift, alzo wel met IX tafelen, triemkin te stekene, den zot te makene als anderssins in diveersche manieren. En(de) bij spe(ci)ale dat, led(en) drie maend(en) of daeromtrent, hij met een zijnen medegheselle ofbottede eenen landsman met IX tafelen, in een taverne binnen deser (stede), Xii angeloten, d(aer) mede hij achterhaelt en(de) g(he)vanghen wiert.

Gladijne Malengin uit Amiens was in 1510 (fol 59v) eerder al up een tonne inden burch gesteld, om(m)e dat zoe zekeren tijd gheghaen heift in mans habijtt, contarye der eerbaerheden van allen vrauwen, ende dat zoe conversacie ghehad heift met diverschen ghesellen die hemlieden onderwonden (misdragen) hebben met stelene ende diversche dieften. En op 8 november 1532 wordt Heyle van Spijcken uit Berchem met een spade voor huer op een schavot, een verhoogde toonplaats, gesteld en voor 50 jaar uit Vlaanderen gebannen (fol. 135v) omme dat zoe een jaer tijds of meer met eenen rutere ofte crijtknecht(landloper) ghegaen ende ghewandelt heift, ledich ende vagabonde, achter lande levende up tguent dat de crijtknecht ghecreghen heift (willig of met geweld) vanden landsliede.

Margriete Xr(ist)iaen tenslotte, 1509, weerdinne int hasewindekin int nieuland te Brugge, zou den steen van justicien moeten dragen, een strafsymbool voorbehouden aan vrauwen of meyssins van wilden ende onreyne levene, die men te Brugge vindt 's avonds, ter cranen, ter buersen, onder de halle, ter buerch oft elders (L. Gilliodts, Inventaire VI, blz. 354):

Margriete Xr(ist)iaen, dHamers wijf... (fol. 54) heift ghekend.. dat zoe binnen corten tijden haerwaerds twee huere dochters, jonc van jaren zijnde, deene vooren ende dandre naer, om(m)e bate ende prouffit daerof thebbene, ende ooc up beloften van dat huer ter causen vandien andre duechden-ghebue(re)n zouden, ghebrocht heift tot scande ende te valle; en(de) diezelve gheleed ende gheleverd tot eeneghe persoonen; die haerlieder wille daermede ghedaen hebben. Ende

[p. 364]

also bij hueren middele ende toedoene beede ghedefloreird en(de) ondstelt ghesijn van haerlieder maechdeliken state.

Ende bovendien dat zoe dezelve huere dochters ghedoocht heift haerlieder onheerbare conversacie te nemene met alle manieren van persoonen, zowel gheestelic als weerlic; alsowel thueren huse als in andren plaetsen, daer zoe die gheleed heift, en(de) de proffijten ende penn(ijnghen) daerof ghecom(m)en zelve ontfanghen ende die gheapplijcquierdt tharen proffijte, contrarije allen rechten, ende naedelike jeghens alle heerbaerhede, ende jeghens de natuerlichede van elker moedre.

Ende boven dien es dezelve Margriete, niet jeghenstaende dat zoe in huweliken state es, anderssins van quaden onheerbaren ende uutnemende onreijnen ende dissoluten levene... Zij wordt derhalve ghecondempneirdt den steen van justicien te draghene met hue(re)n title voor huer hooft ghescreven, van inde Loove, duer den burchduer de breydelstrate, over de groote maerct, duer de vlamijncstraete, over de buerse, over sint jansbrugghe, duer de waepmakerstr(aete) over de plaetse malbert, ende also duer de oostbuerchpoorte weder inde Loove (het huis van de schouteet).

Ende van daer ghestelt te zijne inden burch up een schavoot een huere lanc gheduerende, metten voors(eijde) title voor huer hooft, ende ooc in een bardekin, hanghende ant tschavoot. Ende bovendien ghebannen te zijne vichtich jaren uten lande van Vlaendren upden pit: op straffe levend begraven te worden. De title voor huer hooft zal de banderol zijn met daarop de aanklacht, wellicht makelghe, zoals die uit het volgende verhaal naar voor komt: het dateert 2 september 1511 (fol. 67):

Pieroone, twijf van meester Lievin vander Heyde, es ghecond(empneir)t gheweest, bijden ghemeenen college van scepen(en) van brugghe ter came(re), ghestelt te zijne inden burch voor tscepenhuus openbaerlike up een tonne; ende daer den steen te draghene van uter Loove over den burch, over de hooghbrugghe, over de groote maerct, over de vlamijncstrate, over de buerse, sint jansbr(ugghe), waepmakerstr(aete) over de plaetse maubert, en(de) also wederom(m)e inde Loove. Omme dat zoe huer onderwonden heift als een makelghe (makelaarster), jonghe dochters en(de) andre in zonden te bringhene; ende zonderlinghe dat zoe onlanx leden huer beste ghedaen heift om(m)e eene jonghe maecht, goeder lieder kind, te vertweeffelen, om(m)e die met ghiften en(de) schoone woorden te bedrieghene en(de) te valle te bringhene..

De tabellarius die de minuten opstelde heeft blijkbaar op geen enkele plaats moeite de juiste woorden te vinden voor elk delict. Zo vertelt hij over Danckaert Corneliszuene van Zierikzee, die op bekentenis van 33 diefstallen zowel in Engeland, Tours, Dordrecht, Aken, Rouen etc gerecht werd metten zweerde, hoe deze in de laetste akevaerd (1510) binder stede van Aken stalen inde kercke uten zacken, daer de offeranden inne waren, die zij van ondre opensneden (fol. 62v). Akevaerd, bedevaart naar Aken, komt niet als straf voor; wel één keer ten heleghen drie cuenijnghen te Cuelene (voor Aert van Kempen, Adriaen Ysebaert

[p. 365]

en Pedaert, brouwer uit Gent) in 1530 (fol. 221v), twee keer naar Rome, in 1526: voor Omaer Ruebs (fol 175v), en in 1490 voor Thomaes vanden Bussche omdat hij murmureerde dat den paeys (van Tours) eenen ghespleten paeys es, een onbetrouwbaar pact (L. Gilliodts, Inventaire VI, blz. 342). In 1504 moet Heindric de Clerc uit Poperinghe wegens doodslag en diefte drie pelgrimaigen doen: eene tanser vrauwen tArdenburch, dandre Sint-Gillis te Watere bij Sint-Omaers, de derde tsinte Pieters ende tsinte Pauwels ten hooghen Roome (fol. 38).

A. Dewitte