Biekorf. Jaargang 95

Cornelius Gailliard etymoloog en toponymist

In zijn beroemde verzameling van Vlaamse grafschriften (ca. 1560) heeft Cornelius Gailliard, de bekende Brugse wapenheraut van keizer Karel V, met grote zorg en zin voor het detail de teksten en de beschrijving weergegeven van graftomben, grafplaten en andere epigrafische monumenten uit onze kerken. Deze aantekeningen werden in 1900 uitgegeven door J. Bethune (Epitaphes et monuments des églises de la Flandre au 16e siècle).

Minder bekend is het evenwel dat de ijverige compilator en genealoog Gailliard zich ook een paar keer op een voor hem minder vertrouwd pad, nl. dit van de toponymie heeft gewaagd.

Varsenare betitelt hij als Wassenaer. Het betreft hier wel Varsenare bij Brugge. De scriptie Wassenaer (met W) van Gailliard, is een vreemde eend onder de tientallen citaten van de gemeentenaam Varsenare (met een V) die K. De Flou bijeenzocht van 1003 tot 1915 (Top. Wdbk., dl. XVI, kol, 91-100). Gailliard staat daar eenzaam en alleen met zijn ‘Wassenaer’!

Een wassenaar is in de heraldiek een maansikkel of wassende maan. Het woord is zeldzaam (niet in WNT!), maar is een vertrouwd begrip in de taal van de wapenkunde (C. Pama, Heraldiek en genealogie, 1969, blz. 325; Elseviers encyclopedie van de heraldiek, 1961, blz. 240). Deze vakterm was zeker niet onbekend aan Gailliard.

[p. 314]

Wassenaar is eveneens de naam van een gemeente ten noorden van Den Haag, bakermat van de oudtijds zeer beroemde en beruchte adellijke familie van Wassenaer. Blijkbaar heeft Gailliard aan één van beide of aan beide betekenissen gedacht toen hij zich afvroeg wat ons Varsenare wel kon betekend hebben.

In zijn annotaties heeft Gailliard nog meer zijsprongen gewaagd op het glibberige terrein van de plaatsnaamkunde. Zo spreekt hij over Loppem als volgt: ‘Ende Lophem is alsoo vele te segghen als: dat huus enden woenplaetse van Philips, in oude vlaemsche taele’.

Het is duidelijk dat de twee etymologische tussendoortjes van Cornelius Gailliard de bal mis slaan. Wij verkiezen liever zijn documentatie over genealogie en heraldiek uit het oude Vlaanderen. Zijn taalkundige vingeroefeningen bewijzen alleen dat Gailliard ook interesse had op het gebied van de plaatsnaamkunde en zich dienaangaande vragen stelde. Voor verantwoorde etymologie en taalwetenschap was het toen nog minstens drie eeuwen te vroeg!

A.B.